Evaluatie pilot snippergroen Augustus 2016, Stadsdeelbeheer. Doel van de evaluatie Deze evaluatie geeft weer welke inzichten en concrete resultaten de pilot snippergroen heeft opgeleverd ten aanzien van: - de projectaanpak, communicatie en kosten van de gezamenlijke aanpak van verkoop en regelen van (oneigenlijk) gebruik van openbaar groen; - verkoop en regelen van (oneigenlijk) gebruik; - hiaten of wenselijke wijzigingen van de vastgestelde beleidsstukken. Daarnaast geven we een doorkijk naar de aanpak van de hele stad en de dekking van de kosten daarvoor. Aanleiding en doel verkoop snippergroen In het coalitieakkoord Duurzaam, samen, sterker is aangegeven: Daar waar mogelijk verkopen we reststroken openbaar groen of bieden het aan voor vormen van tijdelijk gebruik. Om hieraan invulling te geven is in 2015 in het college beleid vastgesteld, namelijk: verkoop en verhuur van openbaar groen en handhaving eigendomsrecht bij onrechtmatig gebruik. De verkoop van snippergroen heeft voordelen voor zowel de bewoners als de gemeente. Inwoners kunnen de waarde van hun woning en hun woongenot vergroten door aankoop van snippergroen. De gemeente heeft na verkoop minder onderhoudskosten en de openbare ruimte is beter gestructureerd. Met het regelen van (oneigenlijk) in gebruik genomen grond brengen we duidelijkheid over eigendom en onderhoud. Het is een nadrukkelijke taak van de gemeente om er voor zorg te dragen dat de eigendom van publiek domein (vanuit de publieke middelen bekostigd) niet door verjaring verloren gaat en automatisch overgaat naar een ander. De kaders in de beleidsnota s geven hier invulling aan en vormen de basis voor de uitvoering in het project. Projectmatige aanpak pilots Park Stokhorst en Reerinklanden Op basis van ervaring in andere gemeenten en een offerte van extern bedrijf Eiffel is gekozen voor een projectmatige aanpak. De verkoop en het regelen van (oneigenlijk) gebruik van openbaar groen pakken we actief per buurt aan. Dit is efficiënt en door gerichte communicatie ook duidelijk voor de bewoners, zoals ook is gebleken in de pilotgebieden Park Stokhorst en Reerinklanden. Voorbereiding uitvoering Voor beide gebieden zijn de uitgifte kaarten in B&W vastgesteld. Daarnaast is voor de start van het project in beeld gebracht (o.b.v. luchtfoto s en veldbezoek) bij welke adressen er (wellicht) sprake is van gebruik van gemeentegrond. De uitgifte kaarten helpen goed om mensen snel en helder een indicatie te geven of er bij hun woning grond uitgeefbaar is. Uitvoering en communicatie Gelijke behandeling bij verkoop/verhuur, maar vooral bij legalisering van oneigenlijk gebruik, is een belangrijk uitgangspunt. Een persoonlijke aanpak met goede communicatie is daarvoor een vereiste. Het project is als volgt opgebouwd: - Bewonersbijeenkomst van de stadsdeelwethouder met alle woningeigenaren die al actief een groenaanvraag hadden ingediend en die bewoners die (wellicht) oneigenlijk groen gebruiken. Tijdens deze bewonersavond hebben bewoners uitleg gekregen over hoe het gebruik van gemeentegrond kan worden geregeld worden. 1
- Brief met informatie over het project aan alle bewoners in het pilotgebied die grond kunnen kopen of al grond in gebruik hebben. De brief is aangepast op hun persoonlijke situatie. - Bij verjaringssituaties is een flyer toegevoegd, zodat bewoners hierover proactief geïnformeerd worden en een beroep op verjaring sneller en beter afgehandeld kan worden. - Huisbezoek bij alle bewoners die (wellicht) oneigenlijk groen gebruiken en/of groen willen kopen. - Regelmatig actief persoonlijk vervolgcontact met betrokkenen. We bellen, mailen en schrijven actief om iedereen te begeleiden in de keuzes en acties. Het huisbezoek is nodig om de persoonlijke situatie van mensen te bespreken, de situatie ter plekke goed te kunnen bekijken en om gelijk te kunnen inmeten mocht dit aan de orde zijn. Ook kunnen we de vragen van bewoners goed en uitgebreid beantwoorden. De boodschap aan bewoners is niet altijd positief, waardoor irritaties en onduidelijkheden kunnen ontstaan. Dit kan het project onnodig nadelig beïnvloeden. Om dit te voorkomen is snelle en duidelijke uitleg belangrijk. Daarom zijn we optimaal bereikbaar op de snippergroen-telefoon (053-4818508) en per mail (snippergroen@enschede.nl). en kunnen zo snel acteren op vragen van bewoners. Dit alles helpt mee in een positieve benadering van dit project, ook wanneer er sprake is van een handhavingsdossier. De actieve, persoonlijke en positieve aanpak heeft zijn diensten bewezen! Onduidelijkheden en irritaties konden snel en eenduidig worden opgelost of uitgelegd. Alle dossiers die nu zijn afgerond zijn in goed overleg met de bewoners afgehandeld. Ervaring Eiffel-medewerker: Door andere gemeentes wordt vaak gekozen om enkel brieven te sturen en niet in gesprek te gaan met de bewoners. Gesprekken kosten veel tijd, zo wordt geredeneerd. Het gevolg zijn langlopende dossiers en rechtszaken. Het tegendeel blijkt echter waar te zijn. Door tijd en energie in een persoonlijke aanpak te steken voorkomt de gemeente Enschede veel problemen op voorhand. Bewoners worden goed geïnformeerd en er wordt aandacht besteed aan de persoonlijke situatie. Bewoners voelen zich gehoord en betrokken in het proces. Daarnaast is de gemeente Enschede uniek in de nazorg. Wanneer een stukje grond wordt teruggegeven aan de gemeente vindt er persoonlijk overleg plaatst met de betrokken bewoner over de herinrichting en wordt dit op korte termijn uitgevoerd. Hier kunnen vele andere gemeentes een voorbeeld aan nemen. Deze laatste stap wordt door veel gemeentes niet gezet, wat tot irritatie en onvrede leidt. Vervolg De huidige projectmatige aanpak werkt uitstekend en wordt daarom doorgezet. Het streven is om in de komende 3 jaar dit project uit te rollen over de hele stad. Hierbij geven wij prioriteit aan gebieden waar veel en al langdurig sprake is van oneigenlijk grondgebruik. Hierdoor kan worden voorkomen dat de gemeente deze stroken kwijtraakt als gevolg van verjaring. Daarnaast pakken we de nieuw ontstane illegale situaties in afgeronde gebieden direct aan. Resultaten pilot Reerinklanden Basisgegevens Reerinklanden: - 225 koopwoningen. - 11 huurwoningen. - 140 woningen (59%) (vermoedelijk) sprake van oneigenlijk gebruik van gemeentegrond. - 5 tot 60 m² in gebruik genomen per adres. Resultaten: - 140 dossiers waar (wellicht) sprake is van gebruik van gemeentegrond. - 80 % van de dossiers is afgerond. - 20 % nog onderhanden dossiers (waarvan een aantal al dicht bij een oplossing). - 32 % van de afgeronde dossiers geen oneigenlijk grondgebruik (bleek na huisbezoek en meting). 2
In een relatief korte tijd zijn met huisbezoeken, persoonlijke aandacht en brieven een groot aantal onduidelijkheden over de eigendomssituatie opgelost of rechtgezet en reststroken openbaar groen verkocht of verhuurd. De luchtfoto-inventarisatie gaf meer oneigenlijk grondgebruik aan dan in werkelijkheid aanwezig bleek te zijn. Afwijkingen op de inventarisatie zijn normaal, aangezien de luchtfotoinventarisatie slechts een eerste grove indicatie geeft. De feitelijke situatie wordt altijd ter plekke bekeken. Met een relatief klein aantal (5) eigenaren loopt de onderhandeling nog voor ontruiming. Zij hebben al enige keren een ontruiming aangezegd gekregen, maar tot op heden heeft dat nog niet geleid tot een vrijwillige ontruiming. Indien ze niet mee willen werken is de laatste mogelijkheid om het aan de rechter voor te leggen. Wij doen er alles aan (overleg en duidelijke termijnafspraken) om die stap te voorkomen. Drie van de nog open staande dossiers, zijn woningen waarvan de eigenaren een huur- of bruikleenovereenkomst hebben. Deze dossiers worden verder opgepakt wanneer het college een besluit heeft genomen over de voorgestelde beleidswijzigingen. Resultaten pilot Park Stokhorst Basisgegevens Park Stokhorst: - 409 koopwoningen. - Geen huurwoningen. - 114 woningen (30%) (vermoedelijk) sprake van oneigenlijk gebruik van gemeentegrond. - 7 tot 130 m² in gebruik genomen per adres. Resultaten: - 144 dossiers waar (wellicht) sprake is van gebruik van gemeentegrond. - 85% van de dossiers is afgerond. - 15 % nog onderhanden dossiers - 29 % van de afgeronde dossiers bleek geen oneigenlijk grondgebruik. 3
In dit gebied is, in tegenstelling tot het gebied binnen Reerinklanden, juist meer sprake van oneigenlijk grondgebruik dan op basis van de inventarisatie verwacht mocht worden. Dit valt te verklaren door de boomrijke wijk waardoor op luchtfoto s niet alles gezien kan worden. De behandeling van drie onderhanden dossiers (huur- en bruikleenovereenkomst) wachten op het collegebesluit over de voorgestelde beleidswijzigingen. Kosten en opbrengsten pilots Totale inkomsten 2 pilots: 304.070 (verkopen groen) Totale uitgaven 2 pilots: 273.020 (interne uren, Eiffel, herinrichting) Saldo: 31.050 Dit is inclusief de kosten en opbrengsten van de actieve verkoop buiten de pilotgebieden. Aan het eind van de pilot blijkt dat de kosten worden gedekt door de opbrengsten van verkoop groen. Dit was ook de verwachting en het uitgangspunt. Verwachting Het is moeilijk te extrapoleren op alle andere wijken in heel Enschede, aangezien er veel verschil zit in hoeveelheid verkoopbaar groen, oneigenlijk gebruik en verhouding koop- en huurwoningen. De verwachting is wel dat kosten iets lager uit zullen vallen nu wij intern meer kennis en ervaring hebben in de aanpak, de overleggen en de dossierbehandeling. We gaan er daarom vanuit dat bij de uitrol over de hele stad de kosten gedekt worden door de inkomsten. Meeropbrengsten aan het eind van het totale project over de hele stad zullen ten deel vallen aan de algemene middelen. Wenselijke beleidswijzigingen Tijdens de uitvoering van de pilots zijn een aantal knelpunten in het beleid naar voren gekomen die om beleidsaanpassing vragen. a) Niet verplicht de hele uitgeefbare strook kopen, maar een (huidig) deel. De gehele uitgeefbare strook zoals aangegeven op de uitgiftekaart moet in zijn geheel worden gekocht, dus niet slechts een deel. Doel hiervan is het tegen gaan van onbeheerbare stroken of onwenselijk stedenbouwkundig beeld. 4
Knelpunt: Voor een aantal bewoners is het niet aantrekkelijk om de hele uitgeefbare strook te kopen. Bijvoorbeeld als de huidige ingebruikname kleiner is dan de uitgeefbare strook, zodat men de erfafscheiding moet verplaatsen. Of men heeft slechts de financiële middelen beschikbaar voor een gedeelte van de strook. n B&W vaststellen dat bij uitzondering een deel van de strook verkocht mag worden indien er geen onbeheerbare stroken of onwenselijk stedenbouwkundig beeld ontstaat bij de verkoop van een gedeelte van de strook dus toe te staan. b) Gevoel van oneerlijke buitenproportionele verhoging bruikleen-/huurbedrag. Bestaande huur- en bruikleenovereenkomsten zeggen we op, waarbij we (indien mogelijk) de grond ter koop aanbieden. Indien men niet wil kopen, dan wordt een nieuwe huurovereenkomst afgesloten met een nieuwe huurprijs van 9,-/m², met een minimum bedrag van 100,-. Het huurbedrag is verhoogd om de kosten voor het versturen van de rekening te kunnen dekken. Knelpunt: Bewoners die netjes al jarenlang huur betalen van totaal 100 à 200 euro per jaar voelen zich benadeeld door de in hun ogen buitenproportionele verhoging van het huurbedrag. Deze situaties zijn een afbreukrisico voor het project, aangezien het wel uitlegbaar is, maar het gevoel van oneerlijkheid zich kan verspreiden en breder kan worden getrokken. Indien men niet wil of kan kopen, dan houden we de bestaande huurovereenkomst in stand, zonder huurverhoging. De verwachting is dat er grof geschat 90 huurovereenkomsten over blijven met een huuropbrengst onder 100 euro. Jaarlijks betekent dit totaal 2000 euro minder huuropbrengst wat niet op weegt tegen het afbreukrisico van het project. c) Groen in beschermwaardige boomgebieden wel verkopen als er geen beschermwaardige boom in staat. Uitgeefbaar groen bevat geen beschermwaardige bomen. Knelpunt: Onduidelijk is of je groen mag verkopen uit een vanuit de APV aangewezen beschermwaardig boomgebied waar op het te verkopen deel geen bomen staan, of waar wel bomen op staan, maar die op zichzelf niet beschermwaardig zijn. Tot nu toe is in deze gevallen de grond wel verkocht, na goedkeuring van de Stadsdeelwethouder. Dit is omslachtig en het vraagt een duidelijke richtlijn. In B&W vaststellen dat groen in een beschermwaardig boomgebied wel verkocht mag worden indien: 1. Er geen bomen op het te verkopen perceel staan en er geen bomen buiten het perceel staan die te dicht van de nieuwe erfscheiding staan; 2. De boom/bomen die op het te verkopen perceel staan ieder apart niet onder de criteria vallen van beschermwaardige boom. 5