Van binnen uit 2009 Publicaties Van der Hoeven Stichting Instituut voor klinische en ambulante forensische psychiatrie
SAMENSTELLING Hoofdredacteur J. Heine Redactie F. Derks J. Mulder Mei 2010 Forum Educatief Centrum voor forensische geneeskunde en gedragswetenschappen T: +31(0)30 275 82 77 F: +31(0)30 275 82 11 E: disc@forumeducatief.nl www.forumeducatief.nl 2
INHOUD Redactioneel 5 Thema s: Algemeen 6 Behandeling 11 Diagnostiek 14 Forensische (kinder)geneeskunde 15 Jeugd / Adolescenten 16 Risicotaxatie 17 Seksuele delinquenten 19 Van buiten af 23 Meetinstrumenten 25 Overzicht eigen uitgaven 27 Register 30 3
4
REDACTIONEEL Dit is de elfde uitgave van een bundeling van publicaties uit de Van der Hoeven Stichting, bestaande uit: de Van der Hoeven Kliniek (klinische forensische psychiatrie) De Waag (ambulante forensische psychiatrie) Forum Educatief (Documentatie-, Informatie- en Studiecentrum [DISc], Opleidingen en Forensische Polikliniek Kindermishandeling). In Van binnen uit staan de artikelen en boeken (of bijdragen daarin) over wetenschappelijk onderzoek, behandelingsaspecten en -methodieken die zijn uitgebracht door stafleden van de Van der Hoeven Stichting. De publicaties houden inhoudelijk verband met het werk van de Stichting. Het DISc biedt u toegang tot het documentatie- en informatiemateriaal van de Van der Hoeven Stichting. De publicaties zijn voor de lezer toegankelijk gemaakt door een thematische indeling. De indeling in rubrieken betekent overigens niet dat de stukken uitsluitend met het genoemde thema te maken hebben; vaak immers is er een samenhang met meer aspecten. Via bronvermelding zijn de volledige teksten te vinden. In de rubriek Van buiten af is een aantal publicaties opgenomen waarin het werk van medewerkers en/of van een van de centra wordt genoemd. Behalve de publicaties van 2009 bevat deze bundel ook al eerder verschenen en nog verkrijgbare uitgaven, zoals meetinstrumenten en brochures. Met behulp van het aanvraagformulier achter in dit boekje of per e-mail kunt u kopieën of exemplaren van de uitgaven aanvragen. Bij de titelgegevens staat de prijs aangegeven, dan wel of de uitgave gratis is. Door middel van een asterisk (*) is aangegeven welke auteurs niet (meer) verbonden zijn aan de Stichting. 5
ALGEMEEN 09-01 Acherrat-Stitou, Z. Verstandelijke beperking en delictgedrag. Tijdschrift voor Psychiatrie 51 (2009) suppl.1, p.s33 Samenvatting presentatie 37e Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie op 1, 2, 3 april 2009 te Groningen. 09-02 Binsbergen, M.H. van & Keune, L.H. Kwaliteit & Veiligheid 2008 Van der Hoeven Stichting. Utrecht: Van der Hoeven Stichting, 2009. 71 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor e 14,95) Dit jaarverslag rapporteert over de resultaten van de Van der Hoeven kliniek. Daarnaast is het jaarverslag van de Commissie van Toezicht van de Van der Hoeven Kliniek en Klachtencommissie van de KIB en De Waag opgenomen in het verslag. 09-03 Binsbergen, M.H. van & Keune, L.H. Resultaten tellen: uitkomstmaten in forensisch kwaliteitsbeleid. Sancties (2009) 1, p.17-37 De auteurs gaan in op de vraag hoe recidivemeting als uitkomstmaat gebruikt kan worden in de forensische praktijk. Deze vraag wordt geplaatst in het kader van het kwaliteitsbeleid van een tbs-kliniek. Delictrecidive mag als beschikbaar gegeven niet onbenut blijven om de kwaliteit van de behandeling vast te stellen. De auteurs stellen daarom de volgende vragen: Is een systematische terugkoppeling naar de behandeling te maken? Genereren de cijfers lerend vermogen? Zijn er aanbevelingen voor een veiligere praktijk en beleid? 6
Bruijn, C. de Beloop. In: Franken, I. & Brink, W. van den (Red.), Handboek verslaving. Utrecht: De Tijdstroom, 2009. p.51-62 09-04 Het is vrijwel onmogelijk om het beloop van verslaving in één zin te beschrijven. Allereerst bestaat er veel discussie over de vraag wanneer iemand verslaafd is. Daarnaast bestaan er diverse verslavende stoffen, elk met hun eigen sociologische en farmacologische eigenschappen. Verder zijn er nog verslaafden die behandeling zoeken en verslaafden in de algemene bevolking. Tenslotte is er nog een verschil tussen mannen en vrouwen, tussen jongeren en ouderen en tussen de situatie in Nederland en in de rest van de wereld. De auteur schetst een beeld van wat er bekend is over het beloop van verslaving. Aangezien alcoholverslaving het meest bestudeerd is, volgt eerst een overzicht van de gegevens over het beloop van alcoholisme. Daarna worden andere verslavende stoffen besproken. Op basis van de gepresenteerde gegevens kan een aantal con clusies worden getrokken. Bruijn, C. de Verslaving en delictgedrag. Tijdschrift voor Psychiatrie 51 (2009) suppl.1, p.s33-s34 09-05 Samenvatting presentatie 37e Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie op 1, 2, 3 april 2009 te Groningen. Eisenberg, M., Horn, J. van & Lima, A. de Vrouwelijke delinquenten bij De Waag. De Waag News Flash (2009) september, 4 pag. 09-06 Tussen 1 januari 2007 en 1 januari 2009 startten 582 vrouwelijke cliënten met de behandeling bij De Waag. De auteurs onderzochten het behandelkader, de delicten waarvoor behandeling werd geïndiceerd, wie de verwijzers waren en met welke psychische problemen de vrouwelijke cliënten kampten. 7
09-07 Horn, J. van & Eisenberg, M. Procesevaluatie van het Protocol VeiligHuis. De Waag News Flash (2009) december, 4 pag. De auteurs gaan in op twee vragen: 1) waar in het strafrechtelijk traject raken de meeste verdachten van huiselijk geweld uit beeld, en 2) hoeveel verdachten starten uiteindelijk met behandeling bij De Waag. Voor dit onderzoek analyseerden de auteurs de strafdossiers van plegers van huiselijk geweld tegen wie een aangifte werd gedaan of bij wie werd overgegaan tot ambtshalve ver volging (AV). Er werd een steekproef van 235 dossiers getrokken uit alle dossiers van het Openbaar Ministerie over de jaren 2006 en 2007 in de regio Utrecht. 09-08 Horn, J. van, Wijk, A. van*, Eisenberg, M. & Wilpert, J. De Waag participeert in internationaal onderzoek naar de ervaringen van partners van ontuchtplegers. De Waag News Flash (2009) juni, 4 pag. De Waag werkt samen met het Korps Landelijke Politiediensten en Bureau Beke aan een internationaal onderzoek van de Amerikaanse Academy Group naar (voormalige) partners van ontuchtplegers. De Academy Group is het grootste geprivatiseerde forensisch gedragswetenschappelijk instituut in de wereld. De auteurs willen behandelaars en andere geïnteresseerden informeren over het verloop van het onderzoek en de resultaten die dit tot nu toe heeft opgeleverd. 09-09 Horst, F.C.P. van der & Veer, R. van der* Why we disagree to disagree: a reply to commentaries by Robertson and McGilly, and Lindsay. Attachment & Human Development 11 (2009) 6, p.569-572 In deze bijdrage reageren de auteurs op twee commentaren op hun eerdere publicatie betreffende de veranderende opvattingen over de zorg voor kin deren in ziekenhuizen in Groot-Brittannië tussen 1940 en 1970. Zij betogen dat het werk van Robertson en Bowlby inderdaad van groot belang was voor de totstandkoming van deze veranderingen, maar blijven bij hun standpunt dat het werk van Robertson en Bowlby niet nieuw of doorslaggevend was. 8
Lammeren, A. van* & Buitelaar, N. Woord vooraf bij de Nederlandse vertaling. In: Brown, T.E. Het ADD-syndroom; een nieuwe kijk op ADHD/ADD. Amsterdam: Pearson, 2009. 1 pag. 09-10 Thomas Brown heeft een eigen theorie ontwikkeld over het concept 'aandacht' en de rol van executieve stoornissen. Hij noemt dit het ADD-syndroom. In deze vertaling is zo goed mogelijk geprobeerd het Amerikaans-Engelse vakjargon naar Nederlandse termen te vertalen en is rekening gehouden met de Nederlandse situatie. Pothaar, I. Geld maakt niet gelukkig. In: Pothaar, I. Lopen doe je met je hoofd. Maastricht: Boekenplan, 2009. p.109-114 09-11 Verpakt in anekdotische verhalen worden inzichten uit de hedendaagse psychologie beschreven. De passie voor hardlopen van de auteur is begonnen met het organiseren van de Damloop voor medewerkers van De Waag. Daar gaat dit hoofdstuk over. Een citaat: Sommige medewerkers benaderen mij niet meer als klinisch psycholoog, maar laten zich door een secretaresse bij de algemeen coördinator Dam-tot-Dam-Loop afmelden. De redenen zijn divers: de enkel, het scheenbeen, gebrek aan conditie, de knie, de zwangerschap, de meniscusoperatie, de lies, het vaderschap, de heup en de rug. Niemand zegt niet goed bij zijn hoofd te zijn geweest om zich op te geven voor een loop over 16 kilometer. In het hoofdstuk is ook een cartoon van Ad Oskam opgenomen. Rocher, M., Horn, J. van & Eisenberg, M. Transcultureel werken: hoe multicultureel is De Waag? De Waag News Flash (2009) april, 4 pag. 09-12 Onderzoek heeft aangetoond dat de behandeling effectiever is als deze aansluit bij de culturele achtergrond van cliënten. Voor de eerste inventarisatie van de culturele achtergrond zijn gegevens verzameld van alle cliënten (totaal 5754), die in de periode januari 2007 tot en met juni 2008 werden aangemeld bij De Waag. Voor de indeling in autochtoon en allochtoon is het criterium van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gehanteerd. Verdere analyses werden verricht op de 2370 cliënten die volgens het CBS-criterium als allochtoon werden beschouwd. 9
09-13 Vink, A.C. Delictgedrag bij ADHD, verslaving en verstandelijke beperking. Tijdschrift voor Psychiatrie 51 (2009) suppl.1, p.s32 Samenvatting presentatie 37e Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie op 1, 2, 3 april 2009 te Groningen. 09-14 Wegwijs Van der Hoeven Kliniek; 5e gewijzigde druk. (Introductieboekje) Utrecht: Van der Hoeven Kliniek, 2009. 37 pag. (eigen uitgave gratis) Beschrijving van de gang van zaken en de werkwijze in de Van der Hoeven kliniek. De Van der Hoeven Kliniek beschikt over drie locaties: de Kliniek en Gebouw Wiertsema te Utrecht en De Voorde op het terrein van Symfora te Amersfoort. Bevat een overzicht van de ontwikkelings- en behandelingsmogelijkheden en de regels die voor patiënten gelden. Dit boekje is in de eerste plaats bedoeld voor nieuwe patiënten, hun familie en kennissen. En verder kan het nuttig zijn voor anderen die meer willen weten over het werk van de Kliniek. 10
BEHANDELING Beek, D. van & Mulder, J. Het zelfregulatiemodel in delictroutes; handleiding; deel II: Behandeling. (Bewerking van de oorspronkelijke uitgave van T. Ward, P.M. Yates & C.A. Long) Utrecht: Forum Educatief, 2009. 153 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor e 40,-) 09-15 De auteurs gaan in op het verband tussen twee modellen: het zelfregulatiemodel en het Good Lives Model. Het zelfregulatiemodel is een nuttig model voor de diagnostiek en behandeling van zedendelinquenten, maar biedt onvoldoende kader voor het totale rehabilitatieproces. Het Good Lives Model vormt een breed kader voor het begrijpen van wat plegers beweegt (hun motivatie), terwijl het zelfregulatiemodel de details geeft over hoe plegers met die motivatie kunnen/willen omgaan. Deze gecombineerde aanpak waarborgt de doelen en waarden van de plegers (hun motivatie) en in het behandelingsplan wordt gebruik gemaakt van psychologische, sociale, culturele, biologische en omgevingsfactoren. Bevat ook casuïstiek. Ferdinand, R.F. & Buitelaar, N. Langwerkende behandeling voor ADHD? ADHD Actueel 6 (2009) 3, p.1-5 (Met literatuuropgave) Ook verschenen als: ADHD Wachtkamerspecial (2009) 2, p.1-4 09-16 Door de toegenomen kennis met betrekking tot het voortbestaan van ADHDsymptomen in de loop van de tijd zijn professionals monitoring en behandeling op langere termijn steeds belangrijker gaan vinden. De Behandelrichtlijnen voor ADHD van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en het Trimbos instituut richten zich echter met name op de korte termijn. De auteurs doen aanbevelingen voor behandeling op langere termijn zoals langetermijnmonitoring, langwerkende medicatie, ketensamenwerking en samenwerking met het netwerk van de ADHD'er om de therapietrouw op langere termijn te bevorderen. 11
09-17 Kröger, U. & Vrijer, C.E. de Motivierende Gesprächsführung; Stilstaan voelt alleen maar als vastzitten, als je vindt dat je verder moet. In: Saimeh, N. (Hrsg.), Motivation und Widerstand Herausforderungen im Maßregelvollzug; Forensik 2009; 24. Eickelborner Fachtagung zu Fragen der Forensischen Psychiatrie 4. bis 6. März 2009. Bonn: Psychiatrie-Verlag, 2009. p.95-103 Het transtheoretische model van veranderingsbereidheid van Prochaska en DiClemente wordt in Nederland al jaren toegepast binnen de verslavingszorg. De auteurs beschrijven hoe in de Van der Hoeven Kliniek een aanzet wordt gedaan om op systematische wijze gebruik te maken van het model bij de behandeling van tbs-gestelden. Daarbij wordt geschetst welk gedrag de patiënt in de verschillende stadia van verandering kan laten zien en welke behan - de linterventies de motivatie in de betreffende stadia bevorderen. 09-18 Troelstra, J.A., Kossen, M. & Helmus, N.G.M. (Redactie) Forensisch psychofarmacologisch formularium 2009; Forensisch Psychiatrische Centra Nederland. Utrecht: Van der Hoeven Stichting, 2009. 84 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 24,95) Dit formularium is gericht op de psychofarmacotherapie voor volwassen patiënten die in behandeling zijn bij instellingen voor forensische psychiatrie. Algemeen uitgangspunt is dat medicatie pas wordt voorgeschreven na onderzoek door de voorschrijvende psychiater en dat een zo nauwkeurig mogelijke diagnose of werkhypothese wordt geformuleerd. Het formularium is waar mogelijk evidence based en waar nodig consensus based, maar altijd zoveel mogelijk conform de state of the art. Het formularium sluit aan bij de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en, waar deze er nog niet zijn, bij die van de American Psychiatric Association (APA). 12
Vedel, E.* & Emmelkamp, P. Effectieve psychologische interventies. In: Franken, I. & Brink, W. van den (Red.), Handboek verslaving. Utrecht: De Tijdstroom, 2009. p.387-410 09-19 Beschrijving van psychologische interventies die in een reeks gecontroleerde studies (randomised controlled trials) effectief zijn gebleken (evidence based), volgens drie benaderingen: verschillende varianten gebaseerd op cognitieve gedragstherapie; behandelmethoden gebaseerd op de twaalf stappen van de Anonieme Alcoholisten; motiverende gespreksvoering. 13
DIAGNOSTIEK 09-20 Buitelaar, N. ADHD en delictgedrag. Tijdschrift voor Psychiatrie 51 (2009) suppl.1, p.s32-s33 Samenvatting presentatie 37e Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie op 1, 2, 3 april 2009 te Groningen. 09-21 Claes, L.*, Raes, F.* & Scholing, A. Diagnostiek van het gedrag: observeren. In: Colijn, S., Snijders, H., Thunnissen, M., Bögels, S. & Trijsburg, W. (Red.), Leerboek psychotherapie. Utrecht: De Tijdstroom, 2009. p. 291-300 In de klinische praktijk wordt het gedrag van een patiënt frequent geobserveerd, zowel vóór, tijdens als na zijn behandeling. Het gedrag kan zowel ongestandaardiseerd als gestandaardiseerd worden geobserveerd. Tijdens de gestandaardiseerde observatie dient de psychotherapeut duidelijk te definiëren welk gedrag wordt geobserveerd, en waar, hoe en tot slot wanneer het gedrag wordt geobserveerd. De auteurs bespreken zowel de ongestandaardiseerde als de gestandaardiseerde observatie. 14
FORENSISCHE (KINDER)GENEESKUNDE Broekhuijsen-van Henten, D.M.*, Bosschaart, A.N. & Nijs, H.G.T. Een blauwe plek bij een zuigeling dient altijd verklaard te worden. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 153 (2009) 27, p.1320-1324 09-22 Signalen van kindermishandeling worden door artsen niet altijd goed opgevangen en geïnterpreteerd. De aanwezigheid van hematomen bij jonge kinderen is een alarmsignaal. De auteurs beschrijven aan de hand van drie casussen hoe complex de situatie kan zijn bij deze patiënten. 15
JEUGD / ADOLESCENTEN 09-23 Buitelaar, N. ADHD bij delinquente jongeren; transitie zorg stagneert. Nieuwsbrief Kenniscentrum ADHD bij volwassenen 11 (2009) 3, 2 pag. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat met name opstandig en agressief gedrag op de kinderleeftijd in combinatie met ADHD een hoog risico vormt op het ontwikkelen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Bij de behandeling van ADHD bij delinquente jongeren op De Waag bleek de gemiddelde duur van medicatiegebruik slechts 2 jaar. De auteur pleit voor een zorgmodel om ADHD'ers naast medicatie goede begeleiding te geven en die te continueren gedurende hun hele levensloop. 09-24 Geerdink, M.T., Jongman, E.J.* & Scholing, H.A. Schematherapie bij adolescenten. In: Vreeswijk, M. van, Broersen, J. & Nadort, M. (Red.), Handboek schematherapie; theorie, praktijk en onderzoek. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2008. p.107-113 (Nagekomen publicatie 2008) Schematherapie (ST) werd ontwikkeld bij volwassen patiënten, maar wordt tegenwoordig ook gebruikt bij adolescenten en jong-volwassenen (van circa 16 tot 23 jaar) die persoonlijkheidsproblemen ontwikkelen. Aan de orde komen: de praktijk en de aanpak, geïllustreerd met een casus; valkuilen en tips; en de toekomst. 16
RISICOTAXATIE Schaap, G.*, Lammers, S.* & Vogel, V. de Risk assessment in female psychiatric patients: a quasi-prospective study into the validity of the HCR-20 and PCL-R. Journal of Forensic Psychiatry & Psychology 20 (2009) 3, p.354-365 09-25 In dit onderzoek werd de postdictieve validiteit van de HCR-20 en de PCL-R onderzocht in een groep van 45 vrouwelijke ex-patiënten van de Van der Hoeven Kliniek en Oldenkotte. Voor dit doel werden de HCR-20 en de PCL-R gecodeerd aan de hand van dossierinformatie. Recidivegegevens werden opgevraagd bij het Ministerie van Justitie. De interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van beide instrumenten was uitstekend. Recidivisten en niet-recidivisten verschilden significant van elkaar wat betreft gemiddelde scores op de historische schaal van de HCR-20. De gemiddelde scores op de andere subschalen en totaalscore van de HCR-20 en PCL-R verschilden niet significant van elkaar. De base rate voor gewelddadige recidive was 16%. Subschaal scores en totaalscores op de HCR-20 en de PCL-R hadden geen voorspellende waarde over gewelddadige recidive. Risico-eindoordelen gebaseerd op deze instrumenten hadden eveneens een slechte predictieve validiteit. Concluderend, er zijn aanwijzingen dat historische items met name problemen met middelengebruik en eerder geweld enige voorspellende waarde hebben voor gewelddadige recidive bij vrouwelijke forensisch psychiatrische patiënten. Vogel, V. de, Ruiter, C. de*, Bouman, Y.* & Vries Robbé, M. de SAPROF Structured Assessment of PROtective Factors for violence risk; guidelines for the assessment of protective factors for violence risk; English version. Utrecht: Forum Educatief, 2009. 89 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 40,-) 09-26 Zie de Nederlandse samenvatting bij Meetinstrumenten, nummer 09-47. 17
09-27 Vries Robbé, M. de & Vogel, V. de Assessing protective factors for violence risk. AP-LS News 29 (2009) 3, p.11-12, 17 Korte bespreking van de waarde van beschermende factoren voor de klinische praktijk en presentatie van de SAPROF als nieuw instrument voor het gestructureerd inschatten van beschermende factoren voor gewelddadig gedrag. Na een korte uitleg over de SAPROF wordt een overzicht gegeven van de onderzoeksresultaten met de SAPROF tot nu toe. Vervolgens wordt uitgelegd dat het dynamische karakter van de SAPROF maakt dat het instrument bruikbaar is voor het opstellen van positieve behandelinterventies, risicomanagement strategieën en behandelevaluaties. 18
SEKSUELE DELINQUENTEN Beek, D. van De what works principes in de behandeling van seksueel geweld tegen vrouwen. In: Oei, T.I. & Groenhuijsen, M.S. (Red.), Forensische psychiatrie en haar grensgebieden: actualiteit, geschiedenis en toekomst. Alphen aan den Rijn: Kluwer, 2009. p.405-425 09-28 Uit onderzoeken die in de jaren negentig werden gedaan, waarin minder succesvolle met succesvolle behandelprogramma s voor plegers van seksueel geweld werden vergeleken, kwam naar voren dat het behandeleffect toenam als behandelaars zich hielden aan een aantal door de onderzoekers geïdentificeerde behandelpricipes, de zogenaamde what works principes. De auteurs gaan in op de betekenis van deze principes, als leidraad voor de organisatie, de inhoud en de vorm van de behandeling. Berg, J.W. van den Een cognitief gedragstherapeutisch groepstherapieprogramma voor plegers van seksueel geweld tegen vrouwen. In: Oei, T.I. & Groenhuijsen, M.S. (Red.), Forensische psychiatrie en haar grensgebieden: actualiteit, geschiedenis en toekomst. Alphen aan den Rijn: Kluwer, 2009. p.335-355 09-29 De auteur beschrijft het groepstherapieprogramma Plegers van seksueel geweld tegen vrouwen, zoals dat binnen de afdeling Psychotherapie van de Van der Hoeven Kliniek is ontwikkeld. De what works principes vormen de theoretische onderbouwing van het programma. Aan de orde komen: de doelstellingen, de intakeprocedure, de inhoud en de procesevaluatie van het groepstherapieprogramma. 19
09-30 Gerwen, A. van*, Bullens, R.A.R., Collot d Escury-Koenigs, A.M.*, Mali, S.R.F.* & Wijk, A.Ph. van* Een nieuwe classificatie van zedendelinquenten: het vierde pad. In: Oei, T.I. & Groenhuijsen, M.S. (Red.), Forensische psychiatrie en haar grensgebieden: actualiteit, geschiedenis en toekomst. Alphen aan den Rijn: Kluwer, 2009. p.539-558 Vanuit de officiële politieregistraties in de periode 1996-2002 hebben de auteurs 23.785 plegers van zedendelicten geselecteerd die minimaal drie strafbare feiten hebben gepleegd. Op basis van een analyse van de processen-verbaal kan een vierde groep zedendelinquenten worden onderscheiden: de specialistische generalist. 09-31 Hart-Kerkhoffs, L. t*, Doreleijers, Th.A.H.*, Jansen, L.M.C.*, Wijk, A.Ph. van* & Bullens, R.A.R. Offense related characteristics and psychosexual development of juvenile sex offenders. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health 3 (2009), 10 pag. (Open Access: www.capmh.com/content/3/1/19 ) Beschrijving van een aantal delictgerelateerde kenmerken en de psychoseksuele ontwikkeling van subgroepen van jeugdige zedendelinquenten, zoals gemeten met het Screeningsinstrument voor Jeugdige Zedendelinquenten (SIJZ). Met name is onderzoek gedaan naar de predictieve validiteit van deze kenmerken in de verschillende subgroepen wat betreft het voortduren van delictgedrag. Voor dit doel zijn 147 jeugdige (serieuze) verdachten van een zedendelict psychologisch en psychiatrisch onderzocht. Het SIJZ blijkt een toegevoegde waarde te hebben bij het vaststellen van de noodzaak tot meer diepgaande vormen van diagnostiek. 20
Horn, J. van & Kusters, I. Cognitief beperkte zedendelinquenten: risicofactoren en recidive na behandeling. Tijdschrift voor Seksuologie 33 (2009) 1, p.3-12 09-32 Om het inzicht te vergroten in de risicofactoren en recidivepercentages werd onderzoek gedaan bij 45 cognitief beperkte mannelijke zedendelinquenten die geïndiceerd waren voor de Intensieve Poliklinische Groepsbehandeling (IPG) bij De Waag Utrecht. De behandeling werd afgerond door 31 (68.9%) cliënten, 14 (31.1%) maakten de behandeling niet af (drop-outs). Bij deze drop-outs was naast een hoger recidiverisico en terugval in seksueel delictgedrag een toename te zien in de ernst en/of frequentie van de gepleegde zedendelicten. Outsem, R. van Exploring psychological characteristics of sexually abusive juveniles. Utrecht: Forum Educatief, 2009. 152 pag. Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 20,-) 09-33 Dit proefschrift bestaat uit acht hoofdstukken die elk een beschrijving geven van een gedeelte van een onderzoeksproject op het gebied van de psychologische kenmerken van jeugdige zedendelinquenten. Na een korte algemene inleiding wordt het Adolescent Sexual Abuser Project Assessment Measures- Dutch Revised Version (ASAP-D) gepresenteerd alsmede de psychometrische kwaliteiten ervan. Vervolgens worden met dit instrument verschillende groepen van jeugdigen met elkaar vergeleken. In hoofstuk zeven wordt een theoretisch kader beschreven, waarin wordt gepoogd een verklaring te geven waarom sommige jongeren wel en anderen niet overgaan tot het plegen van zedendelicten. Het afsluitende hoofdstuk behelst een algemene discussie van het gehele onderzoeksproject en de zwakke en sterke punten van de uitgevoerde onderzoeken worden uitgebreid besproken. 21
09-34 Smid, W., Beek, D. van & Doncker, D. De* Plegers van seksueel geweld. In: Gijs, L., Gianotten, W., Vanwesenbeeck, I. & Weijenborg, P. (Red.), Seksuologie; 2e herz. dr. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2009. p.437-463 De auteurs gaan uit van mannelijke plegers van seksueel geweld. Zij komen verreweg het meeste voor, de meeste theoretische modellen zijn op hen gebaseerd en zij zijn in de klinische praktijk en uit onderzoek het meest bekend. Aan de orde komen: de belangrijkste verklaringsmodellen voor seksueel geweld, de betekenis van risicotaxatie, een wenselijk diagnostisch instrumentarium en de kenmerken en effectiviteit van de vigerende behandelprogramma s. 22
VAN BUITEN AF Bijlsma, E.* Het gevoel dat er iets niet pluis is; in gesprek met o.a. J. Mulder, algemeen directeur De Waag. Spits, 7 april 2009 Boer, A. de* & Salden, J.* Alcohol zet geweten op een laag pitje ; in gesprek met o.a. P. Kroonenberg, psychotherapeut De Waag. Nederlands Dagblad, 12 januari 2009 Chemische castratie te snel toegepast; interview met D. van Beek, coördinator afd. Psychotherapie Van der Hoeven Kliniek. Psy, 20 november 2009 (http://www.psy.nl/nieuws) Kerkhof, M.P.N. van* Ik weet nu dat ik eerst tot 10 moet tellen ; in gesprek met F. Thoonsen, systeemtherapeut De Waag. Tijdschrift Kindermishandeling 2 (2009) 1, p.37-39 Lammers, S.* Stoornissen, verslavingen en agressivo s; studiedag: Triple diagnose problematiek, Amsterdam; met o.a. J. Bernard, psychotherapeut De Waag. De Psycholoog 44 (2009) 12, p.666-667 Ligtvoet, F.* Nachtmerries zijn nu normaal ; in gesprek met o.a. R. Ferdinand, kinder- en jeugdpsychiater De Waag. De Stentor, 2 mei 2009 Roos, L.* Asperger, ík? De schok van een late diagnose; in gesprek met o.a. N. Buitelaar, psychiater De Waag. Psychologie Magazine (2009) 9, p.82-84 Van der Hoeven Kliniek; inspectierapport; doorlichting. Den Haag: Ministerie van Justitie Inspectie voor de Sanctietoepassing, 2009. 83 pag. Te downloaden via http://www.inspectiesanctietoepassing.nl 09-35 09-36 09-37 09-38 09-39 09-40 09-41 09-42 23
09-43 Wittenberg, E.* Opjagen van pedoseksueel werkt averechts; kritiek op besluit gemeente Eindhoven om zedendelinquent toegang tot gehele stad te ontzeggen; in gesprek met o.a. J. Mulder, algemeen directeur De Waag. NRC Handelsblad, 17 oktober 2009 24
MEETINSTRUMENTEN Forum Educatief biedt instructie en trainingen aan voor het gebruik van onderstaande instrumenten. Beek, D. van, Doncker, D. De* & Ruiter, C. de* Static-99; inschatting van het risico van seksueel gewelddadige recidive bij volwassen seksuele delinquenten. (Vertaling van de oorspronkelijke uitgave van A. Phoenix, R.K. Hanson & D. Thornton). Utrecht: Forum Educatief, 2001. 31 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 9,-) 09-44 De Static-99 bestaat uit tien items die alle verwijzen naar statische risicofactoren zoals delictgeschiedenis, slachtofferkeuze of leeftijd bij het plegen van het eerste delict. Het instrument leent zich vooral voor een eerste beoordeling of een soort baseline van het risico. Hildebrand, M.*, Ruiter, C. de* & Beek, D. van SVR-20; richtlijnen voor het beoordelen van het risico van seksueel gewelddadig gedrag; handleiding bij de Sexual Violence Risk-20. (Vertaling van de oorspronkelijke uitgave van D.P. Boer, S.D. Hart, P.R. Kropp & C.D. Webster). Utrecht: Forum Educatief, 2001. 123 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 25,-) 09-45 De SVR-20 is speciaal ontwikkeld als richtlijn voor gestructureerde risicotaxatie bij alle typen zedendelinquenten. Een standaard set van 20 risicofactoren wordt beoordeeld en de combinatie van risicofactoren wordt gewogen door een forensisch geschoolde clinicus. De SVR-20 laat bovendien ruimte voor toevoeging van extra risicofactoren die de clinicus in het individuele geval van belang acht. 25
09-46 Philipse, M.*, Ruiter, C. de*, Hildebrand, M.* & Bouman, Y.* HCR-20; beoordelen van het risico van gewelddadig gedrag; versie 2. (Vertaling van de oorspronkelijke uitgave van C.D. Webster, K.S. Douglas, D. Eaves & S.D. Hart). Nijmegen en Utrecht: Prof. Mr. W.P.J. Pompestichting & Dr. Henri van der Hoeven Stichting, 2000. 105 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 22,50) De HCR-20 dient vooral gezien te worden als een hulpmiddel bij de systematisering van de risicotaxatie. Het instrument bestaat uit 20 items verdeeld over tien met betrekking tot het verleden (historische items), vijf met betrekking tot het heden (klinische items) en vijf over de toekomst (risicomanagement). 09-47 Vogel, V. de, Ruiter, C. de*, Bouman, Y.* & Vries Robbé, M. de SAPROF Structured Assessment of PROtective Factors for violence risk; versie 1; richtlijnen voor het beoordelen van beschermende factoren voor gewelddadig gedrag. Utrecht Forum Educatief, 2007. 88 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 25,-) De SAPROF is ontwikkeld als instrument voor het gestructureerd beoordelen van beschermende factoren voor gewelddadig gedrag. De SAPROF is een checklist die ontworpen is voor gebruik in combinatie met risicotaxatie-instrumenten zoals de HCR-20 en de SVR-20. Op deze manier kan een meer uitgebalanceerde taxatie gedaan worden voor toekomstig (seksueel) gewelddadig gedrag. Tevens kan meer aandacht worden besteed aan preventie tegen geweld vanuit een positieve insteek. Daar de SAPROF zich richt op het preventieve effect van beschermende factoren, kan het instrument waardevol zijn in de ontwikkeling van positieve risicocommunicatie, het opstellen van behandeldoelen en het evalueren van vooruitgang in de behandeling. 09-48 Vogel, V. de, Ruiter, C. de*, Bouman, Y.* & Vries Robbé, M. de SAPROF Structured Assessment of PROtective Factors for violence risk; guidelines for the assessment of protective factors for violence risk; English version. Utrecht: Forum Educatief, 2009. 89 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 40,-) Zie de Nederlandse samenvatting bij nummer 09-47. 26
OVERZICHT EIGEN UITGAVEN Beek, D. van & Mulder, J. Het zelfregulatiemodel in delictroutes; handleiding; deel l: Diagnostiek. (Bewerking van de oorspronkelijke uitgave van T. Ward, J. Bickley, S.D. Webster, D. Fisher, A. Beech & H. Eldridge) Utrecht: Forum Educatief, 2007. 102 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 30,-) Beek, D. van & Mulder, J. Het zelfregulatiemodel in delictroutes; handleiding; deel II: Behandeling. (Bewerking van de oorspronkelijke uitgave van T. Ward, P.M. Yates & C.A. Long) Utrecht: Forum Educatief, 2009. 153 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 40,-) Biezen, A. van der De kracht van de eenvoud; de ontwikkeling, validering en bruikbaarheid van een nieuw signaleringsinstrument, voor verpleegkundigen op de Spoedeisende Hulp, voor het signaleren van een vermoeden van fysieke mishandeling bij kinderen tot vier jaar. (Afstudeeronderzoek Gezondheidswetenschappen, studierichting Verplegingswetenschap Universiteit Maastricht, in samenwerking met Universiteit Utrecht) Utrecht: Forum Educatief, 2007. 86 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 25,-) Binsbergen, M.H. van & Keune, L.H. Forensische zorgketens; proportioneel en subsidiair. Utrecht: Forum Educatief, 2008. 76 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 14,95) Binsbergen, M.H. van & Keune, L.H. Kwaliteit & Veiligheid 2008 Van der Hoeven Stichting. Utrecht: Van der Hoeven Stichting, 2009. 71 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 14,95) Binsbergen, M.H. van, Derks, F.C.H., Taminiau, C.A.M. & Gerrits, J. (Redactie) Kwaliteit & Veiligheid 2007 Van der Hoeven Stichting. Utrecht: Van der Hoeven Stichting, 2008. 82 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 14,95) 09-49 09-50 09-51 09-52 09-53 09-54 27
09-55 09-56 09-57 09-58 09-59 09-60 09-61 09-62 Binsbergen, M.H. van, Keune, L.H., Gerrits, J. & Wiertsema, H.L. Organising forensic psychiatry; clinical practice at the Van der Hoeven Kliniek. Utrecht: Forum Educatief, 2007. VII, 239 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 49,90) Boer-van Schaik, C.J. de, Derks, F.C.H. & Niemantsverdriet, J.R. Gewoon doen ; Vijftig jaar forensische psychiatrie in de Dr. Henri van der Hoeven Kliniek. Utrecht: Dr. Henri van der Hoeven Kliniek, 2005. 38 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 10,-) Derks, F., Troelstra, J. & Geize, A. van der Persoonlijkheidsstoornissen en delicten; brochure voor patiënten en hun familie, en voor hulpverleners; 3e druk. Utrecht: Forum Educatief, 2007. 66 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 10,-) Hendriks, J. Jeugdige zedendelinquenten; een studie naar subtypen en recidive. Utrecht: Forum Educatief, 2006. 149 pag. Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 20,-) Keune, L.H., Binsbergen, M.H. van & Broek, E.W.M. van den Transmurale behandeling in de Van der Hoeven Kliniek. Utrecht: Forum Educatief, 2006. 141 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 17,50) Leijden, K. van Retinabloedingen bij kindermishandeling. (Scriptie, onderdeel van de opleiding Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit van Groningen) Utrecht: Forum Educatief, 2008. 33 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 15,-) Libidoremmende medicatie. (Informatiefolder) Utrecht: De Waag, 2008. 5 pag. (eigen uitgave gratis) Mulder, J. (Redactie) Bijzondere behandelingen. Utrecht: Forum Educatief, 2007. 197 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 17,50) 28
Multisysteemtherapie. (Informatiefolder) Utrecht: De Waag, 2009. 3 pag. (eigen uitgave gratis) Polikliniek Jeugd/Volwassenen. (Informatiefolder) Utrecht: De Waag, 2009. 3 pag. (eigen uitgave gratis) Longstay in perspectief ; studiedag TBS en Rechterlijke Macht, 13 april 2006, Van der Hoeven Kliniek te Utrecht. Utrecht: Forum Educatief, 2006. 61 pag. (eigen uitgave gratis) Outsem, R. van Exploring psychological characteristics of sexually abusive juveniles. Utrecht: Forum Educatief, 2009. 152 pag. Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 20,-) Troelstra, J.A., Kossen, M. & Helmus, N.G.M. (Redactie) Forensisch psychofarmacologisch formularium 2009; Forensisch Psychiatrische Centra Nederland. Utrecht: Van der Hoeven Stichting, 2009. 84 pag. (verkrijgbaar bij Forum Educatief voor E 24,95) Vakkundig produceren is onze kracht. (Brochure productiemogelijkheden werkplaatsen) Utrecht: Van der Hoeven Kliniek, 2006. 3 pag. (eigen uitgave gratis) Van binnen uit 2008; publicaties Van der Hoeven Stichting. Utrecht: Forum Educatief, 2009. 32 pag. (eigen uitgave gratis) Veilig, Sterk en Verder; een behandeling bij kindermishandeling. (Informatiefolder) Utrecht: De Waag & Haarlem: Kinder- en Jeugdtraumacentrum, 2008. 3 pag. (eigen uitgave gratis) Veilig, Sterk en Verder; een behandeling bij kindermishandeling. (Informatiefolder) Utrecht: De Waag & Altrecht traumateam divisie Kind, Jeugd & Gezin, 2009. 3 pag. (eigen uitgave gratis) Wegwijs Van der Hoeven Kliniek; 5e gewijzigde druk. (Introductieboekje) Utrecht: Van der Hoeven Kliniek, 2009. 37 pag. (eigen uitgave gratis) 09-63 09-64 09-65 09-66 09-67 09-68 09-69 09-70 09-71 09-72 Alle folders/flyers van De Waag zijn te downloaden via www.dewaag-utrecht.nl 29
Register (Bij auteurs met twee of meer vermeldingen is het jaartal 09 alleen bij de eerste vermelding opgenomen) * niet verbonden aan de Van der Hoeven Stichting A B C D E F G Acherrat-Stitou, Z. 09-01 Beek, D. van 09-15, 28, 34, 44, 45, 49, 50 Berg, J.W. van den 09-29 Biezen, A. van der 09-51 Bijlsma, E.* 09-35 Binsbergen, M.H. van 09-02, 03, 52, 53, 54, 55, 59 Boer, A. de* 09-36 Boer-van Schaik, C.J. de 09-56 Bosschaart, A.N. 09-22 Bouman, Y.* 09-26, 46, 47, 48 Broek, E.W.M. van den 09-59 Broekhuijsen-van Henten, D.M.* 09-22 Bruijn, C. de 09-04, 05 Buitelaar, N. 09-10, 16, 20, 23 Bullens, R.A.R. 09-30, 31 Claes, L.* 09-21 Collot d Escury-Koenigs, A.M.* 09-30 Derks, F.C.H. 09-54, 56, 57 Doreleijers, Th.A.H.* 09-31 Doncker, D. De* 09-34, 44 Eisenberg, M. 09-06, 07, 08, 12 Emmelkamp, P. 09-19 Ferdinand, R.F. 09-16 Geerdink, M.T. 09-24 Geize, A. van der 09-57 Gerrits, J. 09-54, 55 Gerwen, A. van* 09-30 30
Hart-Kerkhoffs, L. t* 09-31 Helmus, N.G.M. 09-18, 67 Hendriks, J. 09-58 Hildebrand, M.* 09-45, 46 Horn, J. van 09-06, 07, 08, 12, 32 Horst, F.C.P. van der 09-09 Jansen, L.M.C.* 09-31 Jongman, E.J.* 09-24 Kerkhof, M.P.N. van* 09-38 Keune, L.H. 09-02, 03, 52, 53, 55, 59 Kröger, U. 09-17 Kossen, M. 09-18, 67 Kusters, I. 09-32 Lammeren, A. van* 09-10 Lammers, S.* 09-25, 39 Leijden, K. van 09-60 Ligtvoet, F.* 09-40 Lima, A. de 09-06 Mali, S.R.F.* 09-30 Mulder, J. 09-15, 49, 50, 62 Niemantsverdriet, J.R. 09-56 Nijs, H.G.T. 09-22 Outsem, R. van 09-33, 66 Philipse, M.* 09-46 Pothaar, I. 09-11 Raes, F.* 09-21 Rocher, M. 09-12 Roos, L.* 09-41 Ruiter, C. de* 09-26, 44, 45, 46, 47, 48 H J K L M N O P R 31
S T V W Salden, J.* 09-36 Schaap, G.* 09-25 Scholing, H.A. 09-21, 24 Smid, W. 09-34 Taminiau, C.A.M. 09-54 Troelstra, J.A. 09-18, 57, 67 Vedel, E.* 09-19 Veer, R. van der* 09-09 Vink, A.C. 09-13 Vogel, V. de 09-25, 26, 27, 47, 48 Vries Robbé, M. de 09-26, 27, 47, 48 Vrijer, C.E. de 09-17 Wiertsema, H.L. 09-55 Wijk, A.Ph. van* 09-08, 30, 31 Wilpert, J. 09-08 Wittenberg, E.* 09-43 32