Voorwoord Lijst van afkortingen XVII XIX DEELA INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT OVEREENKOMSTEN IN HET ALGEMEEN 1. Inleiding 3 2. Algemene opmerkingen over het EVO-verdrag 5 2.1 Inwerkingtreding. Toetreding nieuwe landen 5 2.2 Belang van het EVO 6 2.3 Protocollen. Uniforme interpretatie 7 2.4 Voorstel Rome-1 Vb.: van Verdrag naar Verordening en modernisering 8 2.5 Indeling en overzicht 9 2.6 Toepassingsgebied, uitgesloten onderwerpen, art. 1 EVO 10 2.7 Diversen 12 3. Rechtskeuze, art. 3 EVO 15 3.1 Tekst art. 3 EVO 15 3.2 Begrip rechtskeuze. Positie dwingend recht 15 3.3 Beperking op rechtskeuze 17 3.4 Belang van rechtskeuze voor partijen. Welk recht? 18 3.5 Uitdrukkelijke of stilzwijgende rechtskeuze 20 3.6 Partiële rechtskeuze, dépécage 22 3.7 Rechtskeuze achteraf, (stilzwijgende) processuele rechtskeuze 23 3.8 Rechtskeuze alleen in internationale gevallen? 25 3.9 Kan ieder recht gekozen worden? 26 3.10 Is de rechtskeuze geldig tot stand gekomen? Algemene voorwaarden 27
VI Inhoudsopgave 3.11 'Floating' rechtskeuze 29 3.12 Bijzondere vormen van rechtskeuze 30 3.13 Keuze voor de toepasselijkheid van verdragen en niet-statelijk recht 32 3.14 Nadere afspraken en regelingen 34 3.15 Voorstel Rome-I Vb. 34 4. Objectieve verwijzingsregel bij gebreke van rechtskeuze, art. 4 EVO 55 4.1 Tekst art. 4 EVO, lid 1, 2 en 5 35 4.2 Hoofdregels, art. 4 lid 1,2 en 5 EVO 55 4.2.1 Inleiding 55 4.2.2 Nauwste verbondenheid, lid 1 36 4.2.3 Verhouding tussen nauwste verbondenheid van lid 1 en kenmerkende prestatie van lid 2 37 4.2.4 Kenmerkende prestatie, lid 2 39 4.2.5 De mogelijkheid van correctie, lid 5 41 4.2.6 Objectieve dépécage 43 4.3 Afwijkende regels, art. 4 lid 3 en 4 EVO 44 4.3.1 Inleiding 44 4.3.2 Overeenkomsten met betrekking tot onroerend goed, art. 4 lid 3 EVO 44 4.3.3 Vervoer van goederen, art. 4 lid 4 EVO 45 4.4 Voorstel Rome-I Vb. 47 5. Door consumenten gesloten overeenkomsten, art. 5 EVO 49 5.1 Tekst art. 5 EVO 49 5.2 Algemeen 50 5.3 Wanneer is de bijzondere regeling van toepassing? 50 5.4 Rechtskeuze en objectieve verwijzingsregel 51 5.5 Voorstel Rome-1 Vb. 52 6. Arbeidsovereenkomst, art. 6 EVO 53 1. Bepalingen van bijzonder dwingend recht (voorrangsregels), art. 7 EVO 55 7.1 Tekst art. 7 EVO 55 7.2 Algemeen 55 7.3 Rechtspraak onder het commune IPR met betrekking tot voorschriften van bijzonder dwingend recht van derdelanden 60 7.4 Dwingende bepalingen van derdelanden, art. 7 lid 1 EVO 62
7.5 Dwingende bepalingen van de lex fori, art. 7 lid 2 EVO 64 7.6 Voorstel Rome-1 Vb. 64 8. Bestaan en materiële geldigheid, art. 8 EVO 65 8.1 Tekst art. 8 EVO 65 8.2 Bestaan, wilsovereenstemming, totstandkoming 65 8.3 Geldigheid, wilsgebreken 67 8.4 Uitzonderingsregel met betrekking tot toestemming 67 8.5 Forumkeuze en arbitragebeding 68 8.6 Voorstel Rome-1 Vo. 70 9. Vormvereisten, art. 9 EVO 71 9.1 Tekst art. 9 EVO 71 9.2 Commentaar 72 9.3 Voorstel Rome-1 Vo. 73 10. Toepassingsgebied van de lex causae, art. 10 EVO 75 10.1 Tekst art. 10 EVO 75 10.2 Lid 1: de algemene regel en verbijzondering 75 10.3 Andere onderwerpen (onverschuldigde betaling, ongerechtvaardigde verrijking, zaakwaarneming, verrekening, pauliana) 78 10.4 Lid 2, de aanpassing door de lex loei solutionis 83 10.5 Voorstel Rome-1 Vo. 84 11. Handelingsonbekwaamheid, art. 11 EVO 85 11.1 Tekst art. 11 EVO 55 11.2 Commentaar 85 11.3 Voorstel Rome-1 Vo. 86 12. Cessie van vorderingen, art. 12 EVO, en verwante figuren 87 12.1 Tekst art. 12 EVO 87 12.2 Verbintenissen tussen cedent en cessionaris volgens art. 12 lid 1, cessiestatuut 87 12.3 Goederenrechtelijke kwesties, de overgang zelf; art. 12 lid 1, cessiestatuut 89 12.4 Kwesties die beheerst worden door het vorderingsstatuut, art. 12 lid 2 92 12.5 Voorstel Rome-1 Vo. 92 12.6 Verwante figuren 93 12.6.1 Schuldoverneming 93 VII
VIII Inhoudsopgave 12.6.2 Contractsoverneming 93 12.6.3 Schuldvernieuwing 94 13. Subrogatie, art. 13 EVO, en regres 95 13.1 Tekst art. 13 EVO 95 13.2 Subrogatie, art. 13 lid 1 EVO 95 13.3 Subrogatie bij medeschuldenaren, art. 13 lid 2 EVO 97 13.4 Regres 98 13.5 Voorstel Rome-1 Vb. 98 14. Bewijskwesties, art. 14 EVO 99 14.1 Tekst art. 14 EVO 99 14.2 Algemeen; Vermoedens en verdeling van bewijslast, lid 1 99 14.3 Bewijsmiddelen, lid 2 100 14.4 Voorstel Rome-1 Vb. 101 15. Aansprakelijkheid uit afgebroken onderhandelingen 103 15.1 Problemen van kwalificatie 103 15.2 Kwalificatie als onrechtmatige daad 104 15.3 Accessoire aanknoping aan het toepasselijke recht op de beoogde maar niet-totstandgekomen overeenkomst 106 15.4 Analogische toepassing van de EVO conflictregels 108 15.4a Verordening Rome 11 108 15.5 Onderhandelingen met de overheid 109 15.6 Rechtskeuze bij Letters of intent/heads of agreement 109 16. Algemene voorwaarden 111 16.1 Inleiding 111 16.2 Rechtskeuze 111 16.3 Zijn algemene voorwaarden overeengekomen? 112 16.4 Battleofforms i/j 16.5 Toetsing van algemene voorwaarden. Algemeen 114 16.6 Toetsing en Afdeling 3, Titel 5 van Boek 6 BW 114 17. Vertegenwoordiging. Haags vertegenwoordigingsverdrag 117 17.1 Inleiding 117 17.2 Toepassingsgebied van het Vertegenwoordigingsverdrag //S 17.3 De interne verhouding 120 17.4 De externe verhouding 121 17.5 Toepasselijk recht op een overeenkomst tot stand gebracht via een vertegenwoordiger 122 17.6 Voorstel Rome-1 Vb. 123
18. 18.1 18.2 18.3 18.4 Zakelijke zekerheidsrechten. retentierecht Inleiding Hypotheek Vestiging van pandrecht Hypotheek, pand, IX 125 125 126 126 Erkenning en executie in Nederland van in het buitenland verkregen zekerheidsrecht 128 18.5 Retentierecht 129 DEELB INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN 19. Koop 133 19.1 Inleiding. Systeem en overgangsrecht 133 19.2 Koopovereenkomst gesloten na 1 januari 1992. Weens Koopverdrag (CISG) 134 19.2.1 Inleiding 134 19.2.2 Toepasselijkheid Weens Koopverdrag (CISG) 134 19.2.3 Toepasselijkheid van buitenlands intern recht 137 19.3 Verwijzingsregels 137 19.4 Alleenverkoopovereenkomsten 138 19.5 Koop van onroerend goed 139 19.6 Bepalingen ter bescherming van de consument 139 19.7 Zekerheidsrechten ten behoeve van de niet-betaalde verkoper; goederenrechtelijke gevolgen van ontbinding 140 19.8 Huurkoop 142 20. Verbruikleen/geldleen, dienstverlening door banken 143 20.1 Algemeen 143 20.2 Wet op het Consumentenkrediet 143 21. Schenking 145 21.1 Algemeen 145 21.2 Echtgenoten en schenking 145 22. Huur, leasing en pacht 147 22.1 Huur en leasing roerende zaken 147 22.2 Huur, leasing en pacht van onroerend goed 147 23. Opdracht, lastgeving en agentuurovereenkomst 149 23.1 Opdracht 149
X Inhoudsopgave 23.2 Lastgeving en agentuurovereenkomst algemeen 150 23.3 Agentuurovereenkomst en dwingend recht 150 23.4 Lasthebber handelt in eigen naam, art. 419, 420 en 421 Boek 7 BW 152 24. Bewaarneming, consignatie, bruikleen, uitgave van werken, auteurscontract, licentie- en franchiseo vereenkomst 155 24.1 Bewaarneming 155 24.2 Consignatie 155 24.3 Bruikleen, uitgave van werken, auteurscontract 156 24.4 Licentie- en franchise-overeenkomst 156 25. Arbeidsovereenkomst, art. 6 EVO 159 25.1 Tekst art. 6 EVO 159 25.2 Inleiding 159 25.3 Objectieve verwijzingsregel, art. 6 lid 2 160 25.3.1 Hoofdlijnen 160 25.3.2 'Gewoonlijke arbeidsplaats' bij werk in verschillende landen, art. 6 lid 2 sub a; verhouding tot art. 6 lid 2 sub b 161 25.3.3 Opeenvolgende 'gewoonlijke arbeidsplaatsen' 163 25.3.4 Tewerkstelling elders/uitzending 164 25.3.5 De mogelijkheid van een exceptie, 'nauwste verbondenheid', art. 6 lid 2 slot 167 25.4 Beperkte rechtskeuze, art. 6 lid 1; dwingend recht 168 25.5 Voorrangsregels; het BBA 169 25.6 Zeelieden, staking, Continentaal Plat 172 25.7 Voorstel Rome-1 Vb.; art. 6 lid 2 173 25.8 Bestuurders van rechtspersonen 174 26. Aanneming van werk 175 27. Maatschap, vennootschap onder firma en andere samenwerkingsvormen 177 27.1 Wet Conflictenrecht Corporaties (WCC) 177 27.2 De door het vennootschapsstatuut beheerste onderwerpen 177 27.3 Joint-venture/samenwerkingsovereenkomst i79 28. Borgtocht, garantie, hoofdelijkheid 181 28.1 Verhouding borg-crediteur 181 28.2 Verhouding borg-hoofddebiteur 7S2 28.3 Regres tussen medeborgen 183 28.4 Echtgenoten en borgtocht, art. 88 en 89 Boek 1 BW 183
28.5 Onafhankelijke (bank)garantie 185 28.6 Hoofdelijkheid 186 29. Vaststellingsovereenkomst/dading 187 30. Verzekering 189 30.1 Schadeverzekering. Algemeen 259 30.2 Schadeverzekering waarbij het risico gelegen is op het EG grondgebied 790 30.3 Levensverzekering 191 31. Waardepapieren, wissels en cheques 193 DEELC HET WEENS KOOPVERDRAG 1980 UNITED NATIONS CONVENTION ON CONTRACTS FOR THE INTERNATIONAL SALE OF GOODS (CISG) 32. Inleiding op het Weens Koopverdrag 197 32.1 Inleiding 197 32.2 Het Weens Koopverdrag en diens voorgangers LUF en LUVI 197 32.3 Authentieke teksten 198 32.4 Doelstelling van de CISG 198 32.5 Literatuur 200 32.6 Jurisprudentie 200 32.7 Onderwerpen die in de CISG geregeld zijn en aanverwante verdragen 201 33. Formeel toepassingsgebied van de CISG, artt. 1 en 6 CISG 203 33.1 Inleiding 203 33.2 CISG gaat vóór internationaal privaatrecht. Rechtstreekse toepasselijkheid 203 33.3 Toepassing van de CISG via internationaal privaatrecht 204 33.4 Voorbehoud in de zin van art. 92 CISG 206 33.5 Voorbehoud in de zin van art. 95 CISG 206 33.6 Plaats van vestiging, art. 10 CISG 207 33.7 Uitsluiting van de CISG, art. 6 CISG 208 XI
XII Inhoudsopgave 34. Materieel toepassingsgebied van de CISG, artt. 2 en3cisg 211 34.1 Inleiding 211 34.2 Koopovereenkomst 211 34.3 Roerende zaken, art. 2 sub b-f CISG 214 34.4 De CISG is niet van toepassing op de consumentenkoop, art. 2 sub a CISG 215 35. Algemene bepalingen van de CISG, artt. 4-5 en 7-9 CISG 217 35.1 Inleiding 217 35.2 Uniforme interpretatie van de CISG, art. 7 CISG 217 35.3 Onderwerpen die in de CISG zijn geregeld 218 35.4 Onderwerpen die in de CISG niet geregeld zijn 220 35.5 Interpretatie van de koopovereenkomst, verklaringen en gedragingen, art. 8 CISG 221 35.6 Geen vormvereisten, artt. 11 en 29 CISG 223 35.7 Gewoonten en gebruiken, art. 9 CISG 224 36. Totstandkoming van internationale koopovereenkomsten, artt. 14-24 CISG 227 36.1 Inleiding 227 36.2 Totstandkoming van internationale koopovereenkomsten 227 36.3 Aanbod, art. 14 CISG 228 36.4 Werking van een aanbod: de ontvangsttheorie, art. 15 CISG 230 36.5 Intrekken, herroepen of verwerpen van een aanbod, artt. 15 lid 2, 16 en 17 CISG 231 36.6 Aanvaarding van het aanbod, art. 18 CISG 231 36.7 De aanvaarding moet op het aanbod aansluiten, art. 19 CISG 232 36.8 De aanvaarding moet de aanbieder tijdig bereiken, art. 18 lid 2 CISG 234 37. Algemene voorwaarden 237 37.1 Inleiding 237 37.2 Algemene voorwaarden en de CISG 237 37.3 Terhandstelling van algemene voorwaarden vereist op grond van de CISG? 238 37.4 Taal 241 37.5 Battle of the forms 242 37.6 Rechtskeuzeclausule in algemene voorwaarden 245
38. Verplichtingen van de koper en verkoper in de CISG 247 38.1 Inleiding 247 38.2 Wijziging van de koopovereenkomst, art. 29 CISG 247 38.3 Verzendtheorie, art. 27 CISG 248 38.4 Verplichtingen van de koper, art. 53 CISG 249 38.5 Verplichting tot betaling van de koopprijs, artt. 54-56 CISG 250 38.6 Plaats, tijd en wijze van betaling, artt. 57-59 CISG 251 38.7 Verplichtingen van de verkoper, artt. 30 en 35 CISG 252 38.8 Verplichting van de verkoper tot aflevering, art. 30 CISG 252 38.9 Plaats van aflevering, art. 31 CISG 253 38.10 Tijdstip van aflevering 256 39. Conformiteit, artt. 35-44 CISG 257 39.1 Inleiding 257 39.2 Conformiteit, art. 35 CISG 257 39.3 Bijzondere vereisten, art. 35 lid 2 CISG 258 39.4 Publiekrechtelijke vereisten 260 39.5 Kwade trouw van de koper 260 39.6 Moment van risico-overgang is bepalend, art. 36 CISG 261 39.7 Keurings- en klachttermijn, artt. 38 en 39 CISG 261 39.8 Overdracht vrij van rechten en aanspraken, artt. 41-43 CISG 264 40. Risico-overgang, artt. 66-69 CISG 267 40.1 Inleiding 267 40.2 Risico-overgang in de CISG, art. 66 CISG 267 40.3 Het tijdstip van risico-overgang, artt. 67-69 CISG 268 41. Mogelijk in te stellen vorderingen, art. 45 e.v. CISG 271 41.1 Inleiding 271 41.2 Mogelijke vorderingen, artt. 45 en 61 CISG 271 41.3 Nakoming, art. 46 lid 1 en 62 CISG 272 41.4 Aflevering van vervangende zaken, art. 46 lid 2 CISG 273 41.5 Herstel, art. 46 lid 3 CISG 274 41.6 Vermindering van de koopprijs, art. 50 CISG 275 42. Ontbinding, artt. 49 en 64 CISG 277 42.1 Inleiding 277 42.2 Wezenlijke tekortkoming, art. 25 CISG 277 42.3 Toekomstige wezenlijke tekortkoming, art. 72 CISG 279 42.4 Aanvullende redelijke termijn, artt. 47 en 63 CISG 280 42.5 Ontbinding bij opeenvolgende leveringen, art. 73 CISG 280 XIII
XIV Inhoudsopgave 42.6 Kennisgeving van ontbinding, art. 26 CISG 281 42.7 Rechtsgevolgen van ontbinding, art. 81 CISG 282 42.8 Ontbinding en teruggave in de staat van ontvangst; vergoeding wegens gebruik, artt. 82-84 CISG 282 43. Schadevergoeding, artt. 74-77 CISG 285 43.1 Inleiding 285 43.2 Causaal verband en voorzienbaarheid, art. 74 CISG 286 43.3 Berekening van de schadevergoeding, art. 74 CISG 287 43.4 Dekkingskoop, art. 75 CISG 287 43.5 Abstracte methode, art. 76 CISG 288 43.6 Proceskosten, art. 74 CISG 288 43.7 Devaluatie van de gebruikte valuta 289 43.8 Gevolgschade, art. 74 CISG 289 43.9 Rente, art. 78 CISG 290 43.10 Schadebeperking, art. 77 CISG 291 44. Opschortingsrecht? 293 44.1 Inleiding 293 44.2 Een algemeen opschortingsrecht? 293 44.3 Opschorting in geval van een toekomstige tekortkoming, art. 71 CISG 294 44.4 Verplichte kennisgeving, art. 71 lid 3 CISG 295 45. Bevrijdende omstandigheden, artt. 79-80 CISG 297 45.1 Inleiding 297 45.2 Een verhindering buiten de macht van de tekortschietende partij (overmacht), art. 79 CISG 297 45.3 Tekortkoming veroorzaakt door wederpartij, art. 80 CISG 298 46. Zorg voor het behoud van de zaken, artt. 85-88 CISG 301 47. Slotbepalingen, artt. 89-101 CISG 303 BIJLAGEN Bijlage A: EVO-verdrag 307 Bijlage B: Voorstel Rome-1 Vb. 313 Bijlage C: Haags vertegenwoordigingsverdrag 327
XV Bijlage D: Weens Koopverdrag 331 Bijlage E: Verdragsluitende Staten Weens Koopverdrag 345 Trefwoordenregister 347