Les 1 Kleine stukjes Decompositie met groep 2 en 3 Josina Koning Pedagogisch Academie Hanzehogeschool Groningen
Voorwoord Wat fijn dat u interesse heeft voor de lessen Computational Thinking voor groep 2 (en 3)! De lessen zoals deze op www.hanze.nl/programmeren staan kunt u gratis gebruiken op uw school. Het staat u vrij om het materiaal aan te passen of uit te breiden en om vervolgens uw werk te delen (daar zijn we natuurlijk erg benieuwd naar!), zolang u: - Het materiaal gratis ter beschikking stelt (geen commercieel gebruik!) - Een verwijzing maakt naar dit materiaal en aangeeft welke aanpassingen u gemaakt heeft Voor deze lessen hebben we o.a. gebruik gemaakt van het materiaal van Hello Ruby. Net als Hello Ruby geloven wij dat het veranderen en aanpassen van het materiaal een goede manier is om te leren van elkaar en zo waardevol materiaal te creëren waar iedereen gebruik van kan maken. Daarom valt dit werk onder de voorwaarden van een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Voor het werk van Hello Ruby geldt dezelfde licentie. Meer informatie is te vinden op www.helloruby.com/terms-of-service. Voor meer informatie, vragen en suggesties kunt u contact opnemen met Josina Koning, j.i.koning@pl.hanze.nl 1
Les 1 Kleine stukjes Doelen - De leerling leert dat je van verschillende onderdelen (kleine dingen) een groter geheel kunt maken (groot ding). Dit leert de leerling door een voorwerp (vogel, beestje, processor) dat ontleed is in kleinere stukjes ( gedecomposeerd ) te bekijken en te achterhalen welk onderdeel over is of ontbreekt. - De leerling leert dat een groot probleem (of ding) opgedeeld kan worden in kleinere stukken (of dingen). Dit leert de leerling door zelf een tekening te maken en deze vervolgens te ontleden in de onderdelen waaruit deze is opgebouwd Materialen - Boek Hello Ruby - Werkblad kleine stukjes - Geplastificeerde vormen - Wit A4-papier - Kleurpotloden/stiften - Prowise decompositie Lesvoorstel differentiatie Extra hulp Het werken in het platte vlak (2D) kan voor sommige leerlingen best lastig zijn. Maak gebruik van materiaal dat aanwezig in de klas op de opdracht 3D te maken. Denk bijvoorbeeld aan een toren of huis van houten blokken uit de bouwhoek. Deze kun je dan ook na laten tekenen door de leerlingen (bouwtekening). Voor leerlingen die het nog lastig vinden om te tekenen is het ook mogelijk om een huis te laten plakken: knip van te voren verschillende onderdelen uit (dak, deur, raam, basis, schoorsteen etc.), laat ze de verschillende onderdelen bij elkaar zoeken en daar een huis van maken. Kleine stukjes Deze eerste les gaat over decompositie. Decompositie is het proces waarmee problemen worden opgedeeld in kleinere stukken. Je kunt een maaltijd of cupcakes, gebruiksvoorwerpen zoals een fiets, maar ook spelniveaus ontleden in delen waaruit ze zijn opgebouwd. Programmeurs breken hun code vaak in kleinere stukken. Daardoor is het makkelijker te begrijpen en te onthouden (Hello Ruby, 2016). Volgens Programmeren in het PO (2016) is decompositie: een probleem onderzoeken en uitsplitsen in deelproblemen om het op te kunnen lossen. (Stappenplan met kleine probleempjes oplossen.). Bij deze les gaan de leerlingen aan de hand van figuren uit het boek Hello Ruby van Linda Liukas en later met behulp van een eigen tekening ervaren dat een groot figuur opgedeeld kan worden in kleine stukjes en andersom. Voorbereiding De les sluit aan bij het eerste hoofdstuk uit het boek Hello Ruby. Lees dit hoofdstuk en eventueel volgende hoofdstukken van te voren door. Het taalgebruik in het boek is soms best lastig. Bedenk welke woorden de leerlingen moeilijk kunnen vinden en vervang deze door eenvoudiger woorden. Of houd er in de lestijd rekening mee dat deze woorden tijdens het voorlezen kort besproken worden. Om gebruik te kunnen maken van de Prowise les is het nodig om een (gratis) account aan te maken op http://www.prowise.com. Neem de Prowise les van te voren door en test het slepen met de onderdelen op het digibord. Leerlingen kunnen dit best lastig vinden. Op de website van Prowise staan verschillende instructievideo s over de werking van het programma. De link naar de les is beschikbaar via de website http://www.hanze.nl/programmeren. Controleer van te voren of alle materialen aanwezig zijn in de leskist. Indien nodig kan de leerkracht zelf de materialen bijmaken met de digitale bestanden die bij de lessen aanwezig zijn (zie website). Opdracht 1 Bedenk voorafgaand aan de les of deze opdracht individueel of in groepjes uitgevoerd gaat worden. Individueel: kopieer voor iedere leerling het werkblad. Deze werkvorm is met name geschikt voor groep 3. Groepjes: gebruik per groep 1 set van de geplastificeerde vormen. Opdracht 2 Per leerling nodig 1 vel wit A4-papier en kleurpotloden of stiften. 2
Verdieping en verbreding Bij opdracht 2 kunnen de leerlingen ook zelf kiezen wat ze willen tekenen waardoor de opdracht wat moeilijker kan worden. Laat ze beginnen met het tekenen en opdelen van één voorwerp. Leerlingen kunnen daarna natuurlijk meerdere voorwerpen tekenen en opdelen. In de Prowise les zitten twee verdiepende opdrachten: - Figuren na leggen - Puzzelen Leerlingen die snel klaar zijn met de tekenopdracht en/of wat meer uitdaging kunnen gebruiken kunnen hier mee aan de slag. Het niveau van deze opdrachten is aan te passen zodat het voor alle leerlingen geschikt is. Maak gebruik van materiaal dat in de klas aanwezig is en aansluit bij deze les over decompositie. Denk aan puzzels en mozaïek. Literatuur - Liukas, L. (2016), Hello Ruby, een avontuurlijk sprookje over programmeren, Uitgeverij Nieuwezijds B.V., Amsterdam - Wikiwijs (z.d.), Programmeren in het PO, via http://maken.wikiwijs.nl/7428 2/ Programmeren_in_het_PO Informatie Meer informatie of feedback/input voor deze lessen: Mail naar: Josina Koning j.i.koning@pl.hanze.nl Inleiding Start de les door het boek te laten zien. Eventueel kan het boek besproken worden: Wat zie je op de voorkant, waar zou het over gaan (en waar kun je dat vinden)? Wat is de titel? Kan iemand vertellen wie de schrijfster is? Etc. Dit is ook afhankelijk van hoe de leerkracht normaal gesproken een nieuw boek introduceert in de klas. Begin met het voorlezen van het eerste hoofdstuk. Laat tijdens het lezen de plaatjes in het boek zien. Maak aan het einde van hoofdstuk 1 de link met de eerste opdracht: We hebben net gelezen dat Ruby een superkracht heeft (wie weet nog wat haar superkracht was?); ze kan dingen maken met haar fantasie! Ze kan heel goed dingen verzinnen en bouwen. Als je je bedenkt dat alle dingen zijn opgebouwd uit kleinere dingen, is dat heel gemakkelijk. Ruby heeft met haar fantasie ook 3 kleine wezentjes getekend; een vogel, een beestje ( bug in het Engels) en een processor. Daar gaat de eerste opdracht over. Als leerkracht kun je er voor kiezen om direct te starten met opdracht 1 of eerst een korte toelichting te geven a.d.h.v. een voorbeeld dat aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen. Bijvoorbeeld een slagroomtaart bestaat uit o.a. cake, slagroom, fruit, chocola, nootjes. Bij een puzzel maak je ook van heel veel stukjes één grote plaat. Of een fiets (stuur, wielen, trappers, bel etc.), ook leuk om mee te nemen in de klas en op die manier te bespreken! Begeleide inoefening Vertel de leerlingen dat Ruby met haar fantasie 3 wezentjes getekend heeft: een vogel, een beestje en een processor. Laat op het digibord het eerste wezentje (de vogel) zien. Bespreek dat de vogel opgedeeld is in kleine stukjes. Er ontbreekt echter een stukje. Kunnen de leerlingen ontdekken welk stukje mist? Maak hierbij gebruik van: - werkblad 1, en/of - de geplastificeerde vormen - de Prowise les Er kan voor gekozen worden om de opdracht samen te maken (klassikaal of in groepjes) of om de leerlingen het werkblad individueel te laten maken. Door de geplastificeerde vormen te gebruiken kunnen de leerlingen schuiven met de verschillende onderdelen en zo wordt snel duidelijk welk stukje ontbreekt of over is. Dit kan ook op het digibord gedaan worden door te schuiven met de vormen in Prowise. Bij het gebruik van het werkblad kunnen de leerlingen eventueel lijntjes trekken van de verschillende onderdelen naar het hele figuur. Zo is het makkelijker te zien welke onderdelen missen of overblijven. 3
Zelfstandige verwerking Geef alle leerlingen een wit A4-papier en laat ze deze dubbel vouwen zodat een vouwlijn in het midden ontstaat. Geef de leerlingen de opdracht om nu zelf een tekening te maken op de linkerhelft. Geef ze hier beperkt de tijd voor om snelheid in de les te houden. Zodra de tekening klaar is, proberen de leerlingen deze in stukken op te delen. Kunnen ze aangeven wat de verschillende onderdelen zijn? Teken eventueel een voorbeeld op het digibord zodat de leerlingen weten wat de bedoeling is. Het kan handig zijn om de leerlingen een gerichte opdracht te geven wat te tekenen, zodat er geen te ingewikkelde constructies ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan: - een huis (basis, dak, deur, raam, schoorsteen, deurbel) - een bloem (steel, blaadjes, hart van de bloem, bloemblaadjes) - een auto (wielen, stuur, raampjes etc.) - een vlinder (lijf, vleugels, voelsprieten etc.) Ook kan het handig zijn om van te voren even kort met de leerlingen door te nemen welke onderdelen er in ieder geval in zouden moeten zitten: 'Wie kan vertellen wat je allemaal ziet als je naar een huis kijkt?'. Evaluatie Rond de les af door de opdrachten met de leerlingen te bespreken. Laat eventueel een aantal leerlingen hun tekening tonen aan de rest van de klas. Wat hebben ze geleerd? Wat vonden ze het leukst? En het minst leuk? Wat vonden ze moeilijk? Afsluiting Sluit de les af met een vooruitblik naar de volgende les. We gaan dan verder met het avontuur van Ruby! 4