Zaaknummer Documentnummer I-SZ/2014/1574 I-SZ/2015/43 Raadsvergadering : 12 maart 2015 Agendapunt : 7 Onderwerp : Vaststelling van de Verordeningen Participatiewet, wijzigingen WWB-maatregelen Aanleiding Op 1 januari 2015 is de Wet Maatregelen Wwb ingevoerd. Deze wetswijziging is tegelijkertijd met de Participatiewet ingevoerd en zal hier integraal onderdeel van uitmaken. De Wet Maatregelen Wwb is het laatste deel van een tweeluik rondom aanscherping van de wetgeving rondom de bijstand. Op 1 januari 2013 werd met de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW, ook wel de Fraudewet genoemd, vorm gegeven aan het eerste deel van het tweeluik. De Wet Maatregelen Wwb is het tweede deel van de aanscherping van de bijstand. Deze wijziging gaat in op het re-integratiebeleid van de bijstand, maar voorziet ook in maatregelen rondom het inkomensbeleid. De wetgever beoogt met de wetswijziging de bijstand activerender te maken. Met de Participatiewet beoogt het Rijk één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt te introduceren. De rijksoverheid decentraliseert met de Participatiewet de verantwoordelijkheid voor de integratie van burgers met arbeidsbeperkingen naar de gemeenten. De reden hiervoor is dat gemeenten, door hun nabijheid bij de burger, beter in staat zijn maatwerk te bieden aan hun burgers op het gebied van (arbeids)participatie. De Participatiewet schrijft voor dat de gemeenteraad bij verordening regels formuleert op bij wet vastgestelde onderwerpen. In dit voorstel gaan we alleen in op de wijzigingen in de WWB, andere wijzigingen vanuit de Participatiewet, zoals beschut werken, loonkostensubsidie, re-integratie en tegenprestatie volgen in een apart advies. In bijgevoegde notitie Participatiewet, onderdeel WWB-maatregelen worden alle onderwerpen op het gebied van de bijstand behandeld. U vindt de notitie als bijlage 1. Bij schrijven van 29 december 2014 heeft de WMO Adviesraad haar advies gegeven op de verordeningen en beleidsregels, onderdeel WWB-maatregelen. Nadere toelichting De notitie Participatiewet, onderdeel WWB-maatregelen vaststellen. De bijgevoegde notitie Participatiewet, onderdeel wijzigingen WWB-maatregelen geeft een overzicht van de wijzigingen en de gemeentelijke beleidsruimte. Ook worden voorstellen gedaan voor de invulling van de gemeentelijke beleidsruimte. De belangrijkste wijzingen zijn: 1. Kostendelersnorm Kort gezegd betekent de kostendelersnorm dat als meerdere volwassenen een woning 1
delen de bijstandsuitkering daarop aangepast wordt. Hoe meer personen van 21 jaar of ouder in de woning, hoe lager de bijstandsuitkering per persoon. De reden hiervoor is dat als er meer personen in één woning wonen, zij de woonkosten kunnen delen. 2. Strengere arbeidsverplichtingen Wie een bijstandsuitkering heeft, heeft meestal ook arbeidsverplichtingen. Die houden in dat je zelf zo veel mogelijk doet om weer te werken of actief mee te doen in de samenleving. De arbeidsverplichtingen zijn niet nieuw, maar in de Participatiewet zijn ze uitgebreider beschreven. Ook zijn de maatregelen vanaf 2015 strenger. Bij het niet nakomen van de arbeidsverplichtingen verlaagt of stopt de uitkering. 3. Minimabeleid Met het minimabeleid kan de gemeente wat compensatie bieden voor de nieuwe maatregelen. Er kunnen meer kwetsbare groepen gebruik maken van een individuele inkomenstoeslag en de collectieve ziektekostenverzekering. De notitie en alle verdere stukken zijn in nauwe samenwerking tussen de 11 gemeenten van Brabant Noord Oost 1 tot stand gekomen. Het draagvlak voor samenwerking in de regio is groot. Voor alle uitkeringsgerechtigden in de regio gelden dezelfde regels. Alleen in het minimabeleid zijn regionale verschillen te vinden. De diverse beleidsregels en notities vaststellen. Door het vaststellen van de beleidsregels en de notities, individuele studietoeslag 2015 en zoektermijn 27+ kan vanaf januari 2015 de nieuwe wetgeving uitgevoerd worden. Bijstandsaanvragen vanaf 1 januari kunnen door deze vaststelling volgens de nieuwe regels beoordeeld worden. De diverse verordeningen door de gemeenteraad laten vaststellen Het verdwijnen van de naam WWB, de nieuwe maatregelen en gewijzigde voorzieningen zorgen ervoor dat er nieuwe verordeningen vastgesteld moeten worden. Soms is de wijziging klein (bijvoorbeeld alleen naamwijziging op basis van de grondslag; Participatiewet i.p.v. WWB). Soms is er sprake van een geheel nieuwe verordening (Verordening individuele studietoeslag 2015). In totaal moeten zes verordeningen vastgesteld worden. Argumenten Nieuwe wetgeving maakt dat er nieuwe verordeningen en beleidsregels vastgesteld moeten worden. De invoering van de Participatiewet maakt dat er nieuwe verordeningen en beleidsregels vastgesteld moeten worden. De nieuwe verordeningen zorgen voor de juiste juridische onderbouwing van de Participatiewet. Door het vaststellen van beleidsregels wordt de uitvoering gefaciliteerd. Medewerkers kunnen hierdoor de werkzaamheden volgens de nieuwe regels uitvoeren. Beoogd effect De doelstelling is om de invoering van de Participatiewet zodanig vorm te geven dat burgers zoveel mogelijk in staat gesteld worden om (naar vermogen) deel te nemen aan de samenleving. Het beoogde effect is dat zo min mogelijk burgers afhankelijk zijn van een uitkering en dat zoveel mogelijk burgers aan het werk zijn, hetzij via betaald werk, hetzij via vrijwilligerswerk of mantelzorg. Er is bij de implementatie sprake van een focus op zelfredzaamheid en samenredzaamheid : burgers die elkaar helpen. Daar waar de gemeente ondersteuning biedt aan burgers bij het vinden van werk bijvoorbeeld door het inzetten van een bestaand of een nieuw re-integratie instrument- dient deze ondersteuning zo effectief mogelijk te zijn, en de uitvoering zo efficiënt mogelijk. 1 Het betreft de gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Uden, Veghel. Bernheze, Boekel en Veghel zijn vertegenwoordigd via ISD Optimisd. 2
Kanttekeningen (tegenargumenten) Minder lokale kleuring door regionale samenwerking Door binnen alle regiogemeenten hetzelfde beleid te voeren is minder lokale kleuring mogelijk. Samenwerken is geven en nemen. Verordeningen niet voor januari 2015 vastgesteld door gemeenteraad Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft aangegeven dat een aantal verordeningen voor 1 januari 2015 vastgesteld moet zijn. De andere verordeningen, waaronder de Re-integratieverordening, hoeven pas uiterlijk 1 juli 2015 vastgesteld te worden. In onze regio is gekozen om alle verordeningen op het terrein van de Participatiewet in februari of maart 2015 door de gemeenteraad te laten vaststellen. De verordeningen worden met terugwerkende kracht vastgesteld. Door de beleidsregels in het kader van de WWB-maatregelen per direct door uw college vast te laten stellen zijn de risico s voor de uitvoering beperkt. De uitvoering kan hierdoor vanaf januari 2015 wel al volgens de nieuwe beleidsregels werken. Doeltreffendheid / doelmatigheid Doeltreffendheid: Vanwege de invoering van de Participatiewet heeft de gemeente een nieuwe plicht tot het vaststellen van zes verordeningen op grond van de Participatiewet. Voor het invoeren van de Participatiewet, onderdeel WWB-maatregelen vanaf 1 januari 2015 worden de volgende verordeningen aangepast: 1. Verordening individuele inkomenstoeslag 2015; 2. Verordening individuele studietoeslag 201; 3. Afstemmingsverordening Participatiewet, IOAW en IOAZ 2015; 4. Handhavingsverordening Participatiewet, IOAW en IOAZ 2015; 5. Verordening verrekening bestuurlijke boete 2015; 6. Verordening WMO Adviesraad 2015. Doelmatigheid: Het vaststellingsproces loopt via het College, WMO Adviesraad, commissie en Raad. Voordat de concepten in traject zijn gezet heeft afstemming plaatsgevonden met de (sub)regio. Dit in het kader van de harmonisering van dit beleid (intensievere regionale samenwerking). Tevens is intern inzet gevraagd om voor de uitvoering een goed product tot stand te brengen. Rol van de gemeente De regelgeving stelt als eis dat de gemeenteraad zich laat adviseren door de burgers alvorens de verordeningen Participatiewet vast te stellen. In deze zijn de conceptverordeningen voor advies voorgelegd aan de WMO adviesraad (advies WMO Adviesraad: zie I-SZ/2015/45 en I-SZ/2015/46). Door middel van het uiteindelijk vaststellen van de verordeningen neemt de gemeente haar rol als beslisser. Alternatieven en afwegingen Nieuwe wetgeving al van kracht, verordeningen later De aanpassing kon niet eerder dan na doorvoering van de wetswijziging. De verordening vindt daarin immers de grondslag. Normaliter sluiten invoering wet en verordening op elkaar aan. Daar wordt in het wetgevingstraject rekening mee gehouden. In deze unieke situatie ontstaat er noodgedwongen een overbruggingsperiode. Vele gemeenten in Nederland hebben hier mee te maken. Door de overbruggingsperiode zo kort mogelijk te houden wordt het risico beperkt. Regionale uniformiteit niet gewaarborgd Met het oog op meer regionale eenheid van beleid zijn eerdergenoemde verordeningen gezamenlijk met de gemeenten uit de regio Brabant Noordoost voorbereid. Bij het vaststellen van de verordeningen kan iedere gemeenteraad nog haar afzonderlijke afwegingen (couleur locale) maken. Zodoende is op voorhand al te stellen dat er geen 100% 3
regionale uniformiteit wordt gerealiseerd. Wettelijke basis Het wettelijk kader is de Participatiewet. Op grond van artikel 142 van de Gemeentewet moet worden besloten om de verordeningen in werking te laten treden met ingang van het tijdstip waarop de Participatiewet in werking treedt. De afdeling Juridische Zaken van de gemeente Oss heeft de juridische toetsing van alle voorliggende verordeningen, beleidsregels en notities voor haar rekening genomen. Financiën De budgetten van het rijk met betrekking tot de Participatiewet zijn reeds verwerkt in de begroting 2015. De vetgedrukte bedragen in onderstaand overzicht hebben betrekking op de Participatiewet. Integratie uitkering Sint Anthonis 2015 (meicirculaire 2014) WMO 1.379.952 Jeugd 1.698.155 Participatie re-integratie 56.310 Participatie WSW 1.633.795 totaal 4.768.213 Gebundelde uitkering Participatiewet incl. IOAW, IOAZ en Bbz 2004 levensonderhoud startende zelfstandigen 713.444 De gepresenteerde bedragen zijn gebaseerd op de Meicirculaire, op basis van de Septembercirculaire wordt 2.340,- meer ontvangen in 2015. Door het regionaal afstemmen, opstellen en doorrekenen van het gezamenlijke voorstel kon de laatste circulaire niet meer worden meegenomen. De meeste verordeningen komen in de plaats van oude verordeningen. De Verordening Individuele inkomenstoeslag vervangt de Verordening Langdurigheidstoeslag. Geheel nieuw is de Verordening Individuele studietoeslag. Voor de individuele studietoeslag, inclusief uitvoeringskosten, ontvangt de gemeente vanaf 2015 extra middelen in de algemene uitkering. Voor 2015 betreft het een bedrag van 874,-. Dit loopt op tot in 2018 een bedrag van 4.592,- Voor de implementatie van de Participatiewet zijn landelijk geen extra middelen beschikbaar gesteld i.v.m. de gewijzigde instroming in de Wajong. Voor 2015 is dit 649,-, oplopend tot 4.736,- in 2018. Beide vergoedingen, opgenomen in de algemene uitkering van het gemeentefonds, zijn op dit moment niet geoormerkt opgenomen in de Najaarsnota 2014. De lasten van de te verstrekken vergoedingen kunnen nu nog niet volledig worden ingeschat. Het vastgestelde beleidsuitgangspunt is dat de regelingen budgettair neutraal kunnen worden gerealiseerd. Afstemming andere projecten / derden Extern: - De notities en concept-verordeningen zijn in nauwe samenwerking tussen de 11 gemeenten van Brabant Noord Oost tot stand gekomen. In een regionale werkgroep zijn alle onderdelen uitgewerkt. De voorstellen die gedaan worden en de concept verordeningen zijn op hoofdlijnen voor de hele regio identiek, met uitzondering van de Verordening WMO Adviesraad 2015. Vanwege de grote verschillen in participatie bij de individuele gemeenten is deze verordening niet gezamenlijk afgestemd. De individuele gemeenten in Brabant 4
Noordoost hebben hierin hun eigen keuzen gemaakt. Concreet betekent dit dat de Verordening WMO Adviesraad 2015 alleen geldt voor de gemeente Sint Anthonis. Voor de gemeente Boxmeer is de Verordening Burgerparticipatie 2015 vanwege de harmonisatie op dezelfde wijze opgesteld. - De externe afstemming vindt ook plaats door inspraak van burgers via de WMO Adviesraad. Zij hebben onlangs adviezen uitgebracht. De adviezen zijn, voor zover van toepassing, verwerkt in de voorliggende verordeningen en beleidsregels. Intern: - Ter voorbereiding op de implementatie van de Participatiewet zijn de medewerkers van de afdeling Sociale Zaken middels een cursus geïnformeerd over de nieuwe ontwikkelingen. Als gevolg hiervan kunnen zij een wezenlijke bijdrage leveren aan de invoering van de Participatiewet. - Met betrekking tot de financiën heeft afstemming plaatsgevonden met de afdeling Financiën. Voorlichting Als gevolg van de invoering van de Participatiewet is er vanuit de Rijksoverheid een landelijke campagne gehouden. Deze campagne is genoemd: Voorkom problemen, weet hoe het zit. Ook vanuit de gemeente is al bijzondere aandacht besteed aan de nieuwe regelgeving. Klanten en burgers zijn geïnformeerd over de wettelijke wijzigingen via publicaties in de gemeenterubriek van het weekblad Omstreeks, website van de gemeente Sint Anthonis en de regionale brochure Van bijstand naar Participatiewet. Verder zijn alleenstaande ouderhuishoudens in juli 2014 per brief geïnformeerd over de op handen zijnde wijzigingen als gevolg van de Participatiewet (WWB-maatregelen). In de eerste helft van 2015 worden alle personen waarvan de hoogte van de uitkering wijzigt als gevolg van de kostendelersnorm uitgenodigd voor een gesprek. Na vaststelling van de verordeningen door de raad zullen klanten/burgers en intermediairs op de hoogte worden gebracht van de wijzigingen. Dit zal op de hierboven beschreven wijze plaatsvinden. Voorstel Vast te stellen: 1. de Verordening individuele inkomenstoeslag 2015; 2. de Verordening individuele studietoeslag 2015; 3. de Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive 2015; 4. de Afstemmingsverordening Participatiewet, IOAW en IOAZ 2015; 5. de Handhavingsverordening Participatiewet, IOAW en IOAZ 2015; 6. de Verordening WMO Adviesraad 2015. Sint Anthonis, 20 januari 2015. Burgemeester en wethouders van Sint Anthonis, de secretaris, de burgemeester, Ir. S. Middelkamp M.L.P. Sijbers Afdeling Portefeuillehouder : Sociale Zaken : Wethouder R. Aben-Bellemakers 5