Het entraal Museum treedt naar buiten Bidboek over de herinrichting versie 1.0
Inleiding 5 1 Meer kwaliteit voor de bezoeker 6 2 Meer mogelijkheden voor cultureel ondernemerschap en samenwerking 16 3 Meer ruimte voor topstukken 20 4 Het museum beter zichtbaar 22 5 Het museum in zijn omgeving 28 olofon 36 xxxx 02 03 Inhoudsopgave
Bezoekers zijn regelmatig verrast door de diversiteit van de collectie van het entraal Museum, dit wil ik nog beter voor het voetlicht brengen. Het is namelijk precies de reden waarom het entraal Museum voor een breed publiek interessant is. Daarnaast is het museum door de gunstige ligging een belangrijke monumentale plek met een topuitstraling. We trekken nu zo n 135.000 bezoekers per jaar, dat is een mooi aantal maar dit kunnen we aanzienlijk verhogen als het entraal Museum een prominentere rol speelt als cultureel podium van de stad en provincie Utrecht. Foto: Pet van de Luijtgaarden Het entraal Museum treedt naar buiten is een ambitieus herinrichtingsproject waarin de monumentale sfeer van de gebouwen de ruimte wordt gegeven. De museum wordt verplaatst naar de Agnietenstraat waardoor de indeling van het gebouw overzichtelijker wordt en de link met het dick bruna huis duidelijker. De nadruk van het project ligt op het verbeteren van de ondersteunende voorzieningen van het museum, zoals een multifunctionele ruimte voor evenementen, de museumwinkel, de, het café en een auditorium. Er komt meer oppervlakte tot onze beschikking voor het tonen van kunst. Ook wordt het makkelijker en minder kostbaar om delen van het museum buiten de reguliere openingstijden toegankelijk te maken. Meer ruimte en flexibelere openingstijden betekenen meer mogelijkheden. Het entraal Museum staat in de toekomst garant voor een complete culturele beleving. Een modern museum is tenslotte meer dan een aantal muren met kunst. Zo beoogt het entraal Museum een podium te bieden aan culturele partners uit de stad en provincie. Ik vind het belangrijk om cross-overs te maken tussen verschillende disciplines, dit brengt interessante kruisbestuivingen en nieuwe inzichten, uiteraard zonder afbreuk te doen aan de authentieke uitstraling/museumbelevenis. In samenwerking met Bureau Soda zijn we tot een mooi herinrichtingsplan gekomen dat we u hierbij met plezier presenteren. 04 De vijf pijlers van het entraal Museum 05 Inleiding
1 Meer kwaliteit voor de bezoeker Het entraal Museum trekt jaarlijks gemiddeld 135.000 bezoekers naar Utrecht. Naast het programma spelen de entourage, sfeer en voorzieningen een steeds grotere rol bij de positieve ervaring van de bezoeker. Om tegemoet te komen aan de vraag van het publiek en om de groeiende aantallen goed te kunnen stroomlijnen worden de bezoekersfaciliteiten en de route aangepast. De bezoekers wordt verplaatst naar de Agnietenstraat waardoor de ingang van het dick bruna huis en het entraal Museum tegenover elkaar komen te liggen. Hierdoor legt de bezoeker makkelijker verband tussen de beide locaties. De en winkel worden in deze opzet verplaatst naar de middeleeuwse kapel, deze monumentale ruimte creëert een ambiance die het publiek bij een museum verwacht en door de grotere oppervlakte kunnen bezoekers efficiënter en vriendelijker bediend worden. De uitbreiding van de winkel, waardoor er een bredere keuze aan producten wordt aangeboden, voorziet in de behoefte om een blijvende herinnering aan museumbezoek mee te kunnen nemen of verdiepende informatie over een onderwerp aan te schaffen. In de bovenkapel wordt het informatiecentrum ingericht, hier vinden verschillende bezoekers meer informatie over de collectie van het entraal Museum. Medewerkers staan hier basisschoolleerlingen te woord om hen te helpen bij het vinden van informatie voor hun spreekbeurt, promovendi vinden hier materiaal voor hun onderzoek, maar ook reguliere bezoekers kunnen hier voor vragen terecht. Op deze locatie is het informatiecentrum zonder kaartje te bezoeken wat drempelverlagend werkt. Inge Kools, kassamedewerker: We moeten vaak aan bezoekers uitleggen dat het Dick Bruna Huis en het entraal Museum bij elkaar horen. Het is heel fijn dat dit door de nieuwe plannen duidelijker wordt. Het verplaatsen van de en het aanbrengen van enkele bouwkundige ingrepen verbetert de indeling van het gebouw en de koppeling van de verschillende delen wordt inzichtelijker en logischer voor de bezoeker. Het entraal Museum is gehuisvest in een complex gebouw dat bestaat uit verschillende bouwdelen, het middeleeuwse klooster, de voormalige Artilleriestallen uit de 19de eeuw en een in 1920 aangebouwde vleugel. Het labyrintische aspect van het gebouw zal door deze aanpassingen niet verdwijnen maar het publiek vindt beter zijn weg en er zijn geen doodlopende einden meer. xxxx 06 07
09 Impressie van de Kapel met nieuwe, winkel en informatiecentrum
Het toekomstige museumcafé grenst aan de grote historische tuin zodat deze in de zomer door bezoekers benut kan worden als. Om een breder publiek te bedienen is het museumcafé ook buiten openingstijden en zonder bewijs te bezoeken. Dit wordt mogelijk gemaakt doordat het café geheel zelfvoorzienend is met eigen opslag, garderobe en toiletvoorzieningen. De huidige aula wordt een werkplaatsruimte voor het publiek. Hier kunnen bezoekers zelf aan de slag en dingen maken die gekoppeld zijn aan het thema van de actuele tentoonstelling, zoals de Rietveldmeubeltjes gemaakt werden bij de tentoonstelling Rietvelds Universum en de jurken die genaaid werden tijdens Stof tot nadenken. Ward Rennen, directeur van Stichting Utrechts Museumkwartier (SUM): De huidige van Het entraal Museum is wat verstopt en de horeca is enkel toegankelijk voor mensen met een kaartje. De plannen van het entraal Museum om het huidige gebouw meer naar buiten te richten en mogelijk ook openbare horeca te realiseren, bieden nieuwe kansen om voorbijgangers te verleiden om meer gebruik te maken van het museum als ontmoetingsplek. Daarbij gaat het niet om museumbezoek alleen, maar ook om de intensievere interactie van het museum met zijn directe omgeving. De functie van het auditorium wordt in de multifunctionele ruimte ondergebracht waar in theateropstelling 150 bezoekers (in het huidige auditorium is ruimte voor 80 personen) kunstenaarsgesprekken, debatten en lezingen kunnen volgen. Doordat de ruimte ook op andere manieren is in te richten kunnen bezoekers er ook terecht voor ontvangsten, recepties of workshops. Er kan dan plek geboden worden aan 250 personen. De multifunctionele ruimte zal buiten de openingstijden van het museum toegankelijk zijn. Deze ruimte biedt het entraal Museum tevens de mogelijkheid om samenwerking met culterele partners en commerciële activiteiten uit te breiden zie hoofdstuk 2: Meer kwaliteit voor de bezoeker. Door deze herindeling wordt de toegankelijkheid voor mindervaliden ook verbeterd. 0 011 Bezoeker centraal
Bestaande indeling Bestaande indelingbestaande indeling Nieuwe indeling Nieuwe indeling Nieuwe indeling Bestaande indeling Nieuwe indeling Singel Singel Singel Singel Singel Singel 8 8 8 8 4 4 4 3 4 7 7 5 6 1 2 3 5 6 1 9 2 Nicolaaskerkhof Nicolaaskerkhof Agnietenstraat Agnietenstraat 9 Nicolaasdwarstraat Nicolaaskerkhof Agnietenstraat Nicolaasdwarstraat 7 1 5 2 7 6 5 3 1 2 8 6 3 9 Agnietenstraat Agnietenstraat Nicolaaskerkhof Nicolaaskerkhof 8 9 Agnietenstraat Nicolaasdwarstraat Nicolaaskerkhof Nicolaasdwarstraat bezoekersfaciliteit 1 tickets / museumwinkel bezoekersfaciliteit bezoekersfaciliteit tickets museumwinkel 1 tickets / museumwinkel expositieruimte 2 informatiecentrum expositieruimte 2 informatiecentrum expositieruimte informatiecentrum 3 museumcafe personeelsruimte 3 museumcafe personeelsruimte museumcafe personeelsruimte 4 auditorium / multifunctionele ruimte nieuwe en auditorium 4multifunctionele auditorium / ruimte multifunctionele ruimte nieuwe en nieuwe en 5 dick brunahuis dick brunahuis 5 dick brunahuis 6 dick brunawinkel dick brunawinkel 6 dick brunawinkel 7 kantoren kantoren 7 kantoren 8 werkplaats technische dienst werkplaats technische 8 werkplaats dienst technische dienst 9 nicolaïkerk nicolaïkerk 9 nicolaïkerk workshopruimte workshopruimte workshopruimte Begane grond routing Begane grond routing Begane grond routing shop work- work- shop shop ruimte ruimte work- museum museum ruimte cafe cafe museum cafe voor bezoekers voor toegankelijke bezoekers toegankelijke tuin tuin multifunctionele multifunctionele ruimte ruimte auditorium auditorium voor bezoekers toegankelijke tuin multifunctionele ruimte auditorium tickets tickets winkel informatie winkel informatie tickets winkel informatie 12 13
Singel 8 8 4 Nicolaasdwarstraat 7 3 9 Nicolaaskerkhof Nicolaasdwarstraat 5 1 2 6 8 Agnietenstraat Begane grond routing ruimte voor bezoekers toegankelijke tuin multifunctionele ruimte auditorium workshop ruimte museum cafe tickets winkel informatie 14 Begane grond routing met nieuwe en 15 De museumtuin met nieuwe tussen Refter en Stallen, omloop en.
2 Meer mogelijkheden voor cultureel ondernemerschap en samenwerking Het entraal Museum wil een belangrijk cultureel platform zijn in de stad en provincie Utrecht door een podium te bieden aan diverse culturele partners en een langdurige samenwerking met hen aan te gaan. Hierdoor ontstaan er interessante cross-overs tussen beeldende kunst en andere disciplines zoals muziek, dans, film, theater en animatie waarbij de partners gebruik maken van elkaars expertise, naamsbekendheid onder de achterban en doelgroepenkennis. De huidige werkplaats van de technische dienst wordt verplaatst naar de zaal naast het dick bruna huis, waar het meer praktische mogelijkheden heeft. De vrijgekomen monumentale ruimte wordt zo ingericht dat het dienst kan doen als auditorium, ontvangstruimte en atelier, waarbij de historische kwaliteiten van het gebouw maximaal worden benut zodat er een unieke en aantrekkelijke locatie ontstaat voor verschillende soorten evenementen en ontvangsten. De ruimte grenst aan de historische tuin zodat ook hier een kan worden gerealiseerd in de zomer. Doordat het een eigen toegang heeft en voorzieningen, als toilet, garderobe en horeca kan het buiten museumuren opengesteld worden zonder extra kosten te moeten maken voor beveiliging en door de opslagruimte hoeft er minder materiaal ingehuurd te worden. Marco Grob, adjunct-directeur entraal Museum: We krijgen nu regelmatig verzoeken voor evenementen en bijeenkomsten waar we niet op in kunnen gaan in verband met de inrichting van het museum. Door de locatie van het museumcafé en de multifunctionele ruimte te wijzigen wordt de toegankelijkheid op allerlei tijdstippen verbeterd. Hiermee optimaliseren we het cultureelondernemerschap Het entraal Museum werkt nu al samen met met Impakt, Nederlands Film Festival, ulturele Zondagen, Holland Animation Film Festival en Spring Dance maar wil deze relaties uitbouwen en intensiveren en andere culturele partners aan dit rijtje toevoegen. Daarnaast is het in deze opzet mogelijk om het aantal zakelijke evenementen van gemiddeld 85 per jaar te verdubbelen en de netto opbrengst verhogen door de extra kosten te reduceren, met als doel delen van het publieksprogramma te financieren met deze winst. De Nicolaïkerk is een belangrijke partner in de uitwerking van dit onderdeel. Het entraal Museum en de Nicolaïkerk delen de binnentuin die een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van de multifunctionele ruimte. Door de handen in een te slaan ontstaat er een mooie synergie waarbij beide partijen hun ruimte aan elkaar beschikbaar stellen. Zo kan het entraal Museum grootste ontvangsten organiseren in de middeleeuwse kerk en kan de Nicolaikerk de multifunctionele ruimte inzetten voor haar evenementen. 17
18 Impressie van activiteiten in de mulitfunctionele ruimte 19 Impressie van activiteiten in de binnentuin
3 Meer ruimte voor topstukken Het entraal Museum heeft belangrijke topstukken verdeeld over de vijf verschillende collecties bestaande uit oude kunst, moderne en hedendaagse kunst, mode, toegepaste kunst en stadsgeschiedenis. De ambitie is deze diversiteit aan een breed publiek te tonen en echte innovators uit Utrecht zoals Dick Bruna, Pyke Koch, Abraham Bloemaert en Gerrit Rietveld, vast aan bod te laten komen. In het nieuwe plan wordt ongeveer 300 m 2 extra tentoonstellingsruimte gecreëerd. Bovendien wordt de Edwin Jacobs, directeur entraal Museum: Licht en ruimte voor de collecties! kwaliteit van zo n 900 m 2 tentoonstellingsruimte aanzienlijk verbeterd door middel van klimaatbeheersing van de monumentale ruimtes, waardoor deze geschikt zijn om ook de meer kwetsbare stukken te tonen zoals de oude meesters, de modecollectie, tekeningen, houtwerk; eigenlijk alles wat niet van steen is. Hierdoor kunnen er meer collectieonderdelen en meer topstukken getoond worden zodat er een beter beeld gegeven wordt van het totaalaanbod van het entraal Museum. Tentoonstellingruimte oppervlakte in m2 huidige situatie nieuwe situatie totaal ongeconditioneerd 733 164 totaal geconditioneerd 2216 34 totale tentoonstellingsruimte 2949 3268 21
4 Museum beter zichtbaar Ook in fysiek opzicht wil het museum beter zichtbaar worden. Door de bezoekersingang te verplaatsen naar de oorspronkelijke aan de Agnietenstraat is deze gelijk zichtbaar vanaf de doorgaande weg en daardoor beter vindbaar. Aangezien deze ingang zich recht tegenover de ingang van het dick bruna huis bevindt wordt de relatie in een oogopslag duidelijk. In de tentoonstellingruimte de Stallen zaten vanouds grote poorten die altijd open konden. Door deze poorten te reconstrueren en weer open te zetten ontstaan vanuit de singel en de Nicolaasdwarsstraat boeiende doorzichten, zodat van buiten zichtbaar wordt wat zich in de binnentuin afspeelt. De toegangsweg naar de huidige, een verdiepte hellingbaan wordt verhoogd naar het vroegere pleinniveau waardoor de relatie met het plein wordt hersteld en de relatie met de andere omliggende gebouwen (Nicolaïkerk, BAK) wordt versterkt. Aad Veenman, Voorzitter Museumcommissie entraal Museum & voormalig president directeur van de Nederlands Spoorwegen: Het gaat goed met het entraal Museum. Bezoekers weten het te vinden en na het realiseren van de nu overeengekomen plannen wordt het museum nog transparanter en spannender. Een must voor Utrecht, stad van kennis en cultuur. 23
24 De nieuwe hoofd van het entraal Museum tegenover het Dick Bruna Huis aan de Agnietenstraat 25 De multifunctionele ruimte aan de Nicolaasdwarsstraat
26 Herstelde doorkijk vanuit de Singel naar de museumtuin 27 Een doorkijk naar de tuin vanaf de Nicolaasdwarsstraat
5 Het museum in zijn omgeving Het entraal Museum staat niet op zichzelf. De komst in 2015 van het station Vaartse Rijn en de bijbehorende stedenbouwkundige veranderingen gaan het zuidelijk deel van de Utrechtse binnenstad een impuls geven. Waar het gebied in de huidige situatie als eindpunt functioneert voor een bezoek aan de Utrechtse binnenstad, wil het entraal Museum in de route vanaf het nieuwe station een sterke positie innemen als poort van het museumkwartier, waarmee het museum met recht het entraal Museum wordt. Samen met de Nicolaïkerk, de ondernemers van de Twijnstraat, belanghebbenden in de buurt en de gemeente is er de ambitie om het Nicolaaskerkhof te transformeren tot het hart van het zuidelijk museumkwartier. Een plein dat als startpunt voor de museumroute gaat functioneren en mogelijkheden biedt voor manifestaties en als synergetisch verbindend element werkt tussen de verschillende gebouwen, instellingen en bewoners (gebruikers). Jacques Blommendaal, eigenaar van delicatessenzaak Fiori ulinaria in de Twijnstraat en voorzitter van de ondernemersvereniging Twijnstraat: Het wordt verzorgder, schoner en veel mooier. Dit plan zal de zichtbaarheid van het museum vergroten en niet alleen het museum aantrekkelijker maken, maar ook de directe omgeving zal daarvan profiteren. De belevenis van het museumbezoek, is meer dan het museum. Het is ook de Nicolaïkerk bezoeken en lekker eten en winkelen. Mensen moeten gewoon weten dat het hier gezellig is. 29
30 Museumplein 31 Nicolaaskerkhof met herstelde zichtlijnen en ontdaan van verrommeling.
14 MU kansen kaart Legenda 15 Universiteitsmuseum entraal Museum Utrecht Lange Nieuwstraat hof Twijnstraat 15 Nicolaasstraat 11 09 Nikolaaskerkhof Nicolaikerk 04 02 07 05 13 01 01 06 04 03 17 12 16 Agnietenstraat Tolsteegsingel 01 02 03 04 05 06 07 08 09 11 12 13 14 15 16 17 Museumtuin Nikolaaskerkhof Groen Looplijnen, straat gerelateerd Looplijnen, groen gerelateerd Standpunt met belangrijke zichtlijn naar het museum Kansen: Nieuwe hoofd entraal Museum Nieuwe multifunctionele ruimte & doorzicht Doorzicht Toegang en doorzicht Relatie Nicolaïkerk met binnentuin Museumcafe met relaties naar plein en binnentuin Niveauverschil nivelleren, museum direct aan het Nikolaaskerkhof Belangrijke zichtlijn, komend vanuit Louis Hartlooper omplex Belangrijke zichtlijn, komend vanuit Twijnstraat Twijnstraat uitloop; functionele relatie met Nikolaaskerkhof Nieuwe gebruiker BAK Herontwikkeling Lange Nieuwstraat Herbestemming gebouw met cultureel maatschappelijke functie Plan ontwikkeling voor cultureel maatschappelijke bestemming Vrouwjuttenhof in ere herstellen Aanlegsteiger voor rondvaartboten Opwaardering openbare ruimte (huidige speeltuin) Twijnstraat Nicolaasstraat 08 0 20 40 60 80 0m N Louis Hartl omplex soda Bureau interieurarchitectuur Soda e Louis Hartlooper omplex 32 33
MU in zijn huidige Legenda en toekomstige context 11 ntext 12 Wijk Universiteitskwartier entraal Museum Utrecht 07 ontext, bestaande culturele inrichtingen ontext in verandering Kernwinkelgebied Water 09 entraal Station Groen 08 Pleinen Verbindende lijnen, straat gerelateerd Museumkwartier 1 Verbindende lijnen in het groen entraal Museum 15 08 05 14 13 12 02 Nicolaikerk 03 Twijnstraat 04 Louis Hartlooper omplex 05 Universiteitsmuseum 06 Sonnenborgh - museum & sterrenwacht 07 Nederlands Spoorwegmuseum 08 Geertekerk 09 Museum atharijneconvent Tivoli 11 Utrechts Archief 12 BAK 13 Vrouwjuttenhof in ere herstellen 14 Herbestemming cultureel maatschappelijke functie 15 Plan ontwikkeling voor cultureel maatschappelijke bestemming 16 Ledig Erf, 2012 17 Kade, met aanlegsteiger 2011 18 Sneltram, 2015 19 Station Vaartse Rijn, 2015 20 Parkeergarage, 2015 entraal Museum Utrecht 03 Station Vaartse Rijn entrum Utrecht 01 01 06 02 03 04 16 18 18 17 19 17 mming N 0 0 200 300 20 400 m Bureau Soda soda interieurarchitectuur 19 A N 20 034 035
olofon Onderzoek en planontwikkeling: Bureau Soda en entraal Museum Illustraties: Bureau Soda Stedenbouwkundige kaarten: Hagen Zeisberg ontact entraal Museum Marco Grob, Adjunct-directeur Postbus 26, 3500 G Utrecht telefoon: 030-2 362 362 info@centraalmuseum.nl www.centraalmuseum.nl Grafische ontwerp: Lesley Moore Druk: Resolutie Tekst: entraal Museum