Wat is NLP Introductie

Wat is NLP Introductie Wat is NLP/Introductie Paul Bomers, 2010-V1.2

Inhoudsopgave Introductie... 3 Voor wie, en voor wat is NLP?... 3 Hoe is NLP ontstaan?... 4 Waar is NLP op gebaseerd?... 4 Is NLP alleen voor therapeuten en hulpverleners?... 5 Wat betekenen de termen Neurologisch, Linguïstisch Programmeren?... 5 Hoe is neurologie gekoppeld aan het wereldmodel van de mens?... 5 Wat is plaats van de taal en het taalgebruik in NLP?... 5 Wat wordt in de P van NLP bedoelt met programmeren?... 6 Wat is het belang van communicatie?... 6 Is NLP manipulatief?... 6 Wat zijn representatie-systemen?... 6 NLP-Communicatie model.... 7 Overzichtsmodellen van NLP... 8 TOTE... 8 NLP Werkmodel... 9 Logische nivo s... 10 Structuur van de subjectieve ervaring... 10 Over Paul Bomers... 12 Deze introductie is gebaseerd op materiaal van NVNLP Nederlandse Vereniging voor NLP (www.nvnlp.nl) IEP Instituut voor Eclectische Psychologie (www.iepdoc.nl) Metamethode (www.metamagazine.nl) NTI-NLP Nederlands Trainings Instituut voor NLP (www.ntinlp.nl) Wat is NLP/Introductie 2 / 12

Introductie NLP, of Neuro-Linguïstische Programmering, is een praktische, ervaringsgerichte en doelgerichte methode om meer grip te krijgen op persoonlijke communicatie, zelfinzicht en zelfmanagement. Praktisch omdat NLP zeer gericht is op direct in te zetten praktische tips, modellen en technieken. Ervaringsgericht: NLP technieken focussen op de eigen beleving of ervaring. Daarom kun je over NLP wel veel lezen of praten, maar NLP kan alleen begrepen worden door het te ervaren. Doelgericht omdat je als NLP-er gericht bent op behalen van doelen en elke volgende stap dan ook altijd beoordeelt op de mate waarin het je dichter bij je resultaten brengt. Persoonlijke communicatie omdat NLP zich in hoge mate richt op manieren om communicatie tussen mensen op effectiviteit te onderzoeken en te beïnvloeden. Zelfinzicht: NLP kent een grote hoeveelheid manieren om jouw eigen werkelijkheid, en de manier waarop jij handelt en denkt (strategieën) te onderzoeken, te bevragen en in kaart te brengen. Uiteraard kun je deze onderzoeksmethoden ook middels coaching toepassen op anderen. Zelfmanagement: omdat NLP naast manieren van opbouwen van zelfinzicht ook veel technieken kent om eigen gedrag en overtuigingen te veranderen en (beter) te beheersen. In de rest van dit document komen deze onderwerpen verder aan de orde. NLP en Verandering NLP is een veranderingsgerichte manier van werken. Als niets wil veranderen dan heb je niets aan NLP. Een vooronderstelling is dat veranderen altijd betrekking heeft op jouzelf. Andere mensen veranderen kán helemaal niet. Ieder mens is uiteindelijk ten diepste autonoom. Je kunt hem of haar nog wel dwingen tot ander gedrag, maar je kunt iemand niet dwingen dat dan ook leuk te vinden of te ondersteunen. Op z n best heb je dan iemand met tegenzin iets laten doen. Wil je mensen écht veranderen dan rest je niets anders dan verleiden. De ander zo ver zien te krijgen dat hij of zij jouw standpunten of inzichten overneemt. En vandaar uit zal die ander ook onherroepelijk ander gedrag gaan vertonen. Verandering begint dus bij jouzelf. Als jij verandert heeft dat effect op jouw omgeving. Anders denken, anders praten, anders doen leidt tot een verandering in jouw omgeving. NLP levert je een schat aan gereedschappen, technieken, methoden en zienswijzen die je helpen jezelf te veranderen en je op een andere manier met anderen te verhouden. Voor wie, en voor wat is NLP? NLP wordt gebruikt voor meerdere doelen die allemaal het tot stand brengen van verandering gemeenschappelijk hebben: voor persoonlijke ontwikkeling: NLP geeft inzicht in de wijze waarop men zich heeft opgesteld in de wereld om zich heen. Door dit inzicht kunnen nieuwe doelen en keuzen om het leven te verrijken geformuleerd worden. Via NLP- Wat is NLP/Introductie 3 / 12

technieken kunnen die in het leven geïntroduceerd worden en in de persoonlijkheid worden opgenomen. voor zakelijke communicatieve ontplooing, o.a. ter verbetering van de omgang met personeel en collega's, ter verhoging van vaardigheden als verkoop, vergadertechnieken, klantenservice, mensenkennis, enz. voor opvoeders en leraren: inzicht in verbale, non-verbale en communicatieve vaardigheden verhoogt de efficiëntie waarmee leerstof kan worden aangeboden. Door NLP-technieken te incorporeren in de stof wordt de leervaardigheid bij de studenten verruimd. voor hulverleners en counselors, die door middel van efficiënte methoden dieper inzicht kunnen verkrijgen in de psychische opmaak van hun cliënten, waardoor een ruimer palet hulptechnieken zich aandient. voor medici en tandartsen, die angsten en onzekerheden bij patiënten beter kunnen gaan begeleiden, wat leidt tot een grotere ontspanning en een breder vertrouwen. Hoe is NLP ontstaan? NLP is ontstaan in de jaren 70 door twee medewerkers van de universiteit van Santa Cruz: Richard Bandler en John Grinder. Zij trachtten modellen te ontdekken die inzicht zouden verstrekken waarom sommige mensen -onder gelijke omstandigheden- beter functioneren dan anderen. Hiervoor bestudeerden zij oa. Milton Erickson, een bijzonder succesvolle clinische hypnotherapeut; Virginia Satir, een familie en relatietherapeute met een enorm hoog succesgehalte; Fritz Perls, een van de grondleggers van de gestalt-therapie; Gregory Bateson, een geniale anthropoloog en filosoof. Waar is NLP op gebaseerd? De studies van Bandler en Grinder hebben geresulteerd in een aantal vooronderstellingen die aspecten beschrijven van het menselijk functioneren. Later hebben andere onderzoekers aanpassingen aan deze lijst aangebracht. Enkele van deze vooronderstellingen zijn: Iedereen leeft in een eigen, uniek wereldmodel. Mensen hebben alle hulpbronnen die zij nodig hebben om te veranderen in zich. Het gedrag dat iemand laat zien staat los van de intentie of doel dat achter dat gedrag staat. De intentie is altijd verondersteld als positief. Een mens maakt altijd de beste keuze die voor hem/haar op dat moment mogelijk is. Elk gedrag is bruikbaar in een of andere context. De betekenis van de communicatie is de respons die je krijgt. Mislukking bestaat niet; wel feedback. Als je blijft doen wat je altijd gedaan hebt, zul je de resultaten krijgen die je altijd gekregen hebt. Het meest flexibele deel van een systeem heeft het meeste invloed. De kaart is niet het gebied. Als er iemand iets kan, dan kan een ander dat leren. Alle gedrag is resulteert uit interne processen. Geest en lichaam zijn deel van een zelfde cybernetisch systeem. Flexibiliteit in gedrag resulteert in meerdere keuzen. Meer keuzen is beter dan minder keuzen. Wat is NLP/Introductie 4 / 12

Is NLP alleen voor therapeuten en hulpverleners? NLP is een techniek, of een set technieken die door iedereen gebruikt kan worden om zichzelf, een ander of een situatie te beïnvloeden. Behalve om gedragsveranderingen te stimuleren kan NLP gebruikt worden om een rijker en bewuster leven te creëren. Hiervoor is geen therapeut noodzakelijk, maar een goede NLP-therapeut kan op de juiste plaats zeker voor een meer efficiënt en ingrijpend resultaat behulpzaam zijn. Wat betekenen de termen Neurologisch, Linguïstisch Programmeren? Het menselijk functioneren verloopt via drie kanalen. Neurologisch: de wijze waarop innerlijke ervaringen via neurologische processen beleefd worden. Linguïstisch: de wijze waarop door middel van de taal communicatie tot stand komt, en Programmeren: de wijze waarop door de neurologische en linguïstische ervaringen generalisaties ontstaan die zich vormen tot een persoonlijk, subjectief wereldmodel. Hoe is neurologie gekoppeld aan het wereldmodel van de mens? Onze waarneming functioneert door middel van de neurologische overbrenging en verwerking van hetgeen via de zintuigen wordt opgevangen. Via het ongelooflijk gecompliceerd mechanisme van ons zenuwstelsel wordt de zintuiglijke input overgezet in electrische impulsen die op hun beurt getransporteerd worden naar ons centraal zenuwstelsel. Zelfs een oppervlakkige studie van dit mechanisme laat zien dat wat wij uiteindelijk beleven niet de ervaring is van de werkelijkheid, maar een neurologisch model van de werkelijkheid. Op zijn beurt veroorzaakt dit verschijnsel dat wij niet handelen naar de werkelijkheid, maar naar ons individueel model van de werkelijkheid. Omdat elk mens van opmaak verschilt heeft elk mens een eigen wereldmodel en zal elk mens de wereld dus anders ervaren. Maar omdat ons neurologisch systeem meer overeenkomsten heeft dan verschillen hebben mensen wel gelijksoortige ervaringen. Deze overeenkomsten staan aan de basis van sociale en culturele assimilaties. Wat is plaats van de taal en het taalgebruik in NLP? Een van de eerste conclusies van de studies van Bandler en Grinder was dat het gebruik van taal op een fundamentele wijze gekoppeld is aan onze gesteldheid. Niet verwonderlijk dat hun eerste boek inzicht verschaft over de wonderbaarlijke wederzijdse relatie van geest en taal: "De structuur van de magie". In dit boek tonen Bandler en Grinder aan waarom en hoe taalgebruik zich bedient van meerdere niveaus van informatie: een oppervlakte en een dieptestructuur. Hun "meta-model" van de taal helpt de dieptestructuur te ontdekken die verscholen ligt onder de oppervlaktestructuur. De dieptestructuur geeft de ware, onverbloemde inhoud weer van de geestelijke gesteldheid die meestal via aanpassingen wordt vervormd tot de structuur die aan de oppervlakte naar buiten komt via onze communicatie. Met deze processen vormt de mens zich een model van de wereld, dat daarom altijd subjectief is. Bv. Wanneer iemand zegt: "Ik begrijp de dingen niet," is dit de oppervlaktestructuur van een diepere structuur die uitdrukt: "Soms zijn er bepaalde dingen die ik niet begrijp." Wat is NLP/Introductie 5 / 12

Ook deze zin herbergt weer diepere structuren: die door middel van een vraagtechniek aan de oppervlakte kunnen komen. Men zou kunnen vragen aan deze cliënt: "Wanneer precies zijn die bepaalde dingen?", en: "Wat bedoel je met 'bepaalde'?" Door vragen te richten naar het specifieke taalgebruik van de cliënt krijgt deze toegang en inzicht tot onbewuste lagen waar emoties en gevoelens huizen. Anders gezegd: de cliënt wordt bewust van diepere lagen van het eigen functioneren. Inzicht in eigen functioneren is een voorwaarde om tot een verantwoorde keuze voor verandering te komen. Naast de linguïstische taal wordt in NLP ook op non-verbale taal geduid, zoals lichaamstaal, oogsignalen, enz. Wat wordt in de P van NLP bedoelt met programmeren? Het woord programmeren is als een computermetafoor. Het duidt op de wijze waarop wij ons wereldmodel omzetten in herkenbare en herhaalbare patronen en die als leidraad gebruiken om structuur te brengen in ervaringen met vergelijkbare inhoud. Patronen worden gevormd door waarnemingen en ervaringen te staven aan eerdere. Zo kunnen zij gerangschikt worden en op hun beurt ook weer als referentiemateriaal dienen bij nieuwe waarnemingen. NLP-technieken lenen zich erg ook erg goed om deze patronen in waarnemen en gedrag te analyseren én veranderen. Wat is het belang van communicatie? Communicatie is het middel waarbij het ene wereldmodel gekoppeld wordt aan een ander. Hierdoor kan overdracht en begrip van modellen worden opgewekt. Begrip is de essentie van communicatie tussen verschillende wereldmodellen. Bij minder efficiënte communicatie ontstaat een verstoord begrip. Veel van hetgeen wij communiceren gebeurt volledig buiten onze bewuste beleving zoals ideomotorisch gegenereerde bewegingen. Gesteld kan worden dat nietcommuniceren onmogelijk is, maar dat efficiënt communiceren niet altijd plaats vindt. Hoe meer inzicht wij kunnen verkrijgen ten aanzien van onbewuste communicatie, des te alerter wij de complexheid van communicatie kunnen opvangen. Daarmee komen wij dichter bij de juistheid van de oorspronkelijke boodschap en zullen zodoende beter begrip kunnen ontwikkelen bij en voor de ander. Is NLP manipulatief? Ja en nee. Iedere en elke techniek voor persoonlijke ontwikkeling kan manipulatief gebruikt worden. Niet de techniek, maar degenen die de techniek toepassen zijn integer of manipulatief. NLP geeft toegang tot zeer diepe lagen van het menselijk bewustzijn en draagt daarom wel een expliciete mogelijkheid in zich om op een negatieve wijze te worden gebruikt. Maar er bestaat nog een extra positieve zijde. Uit ervaringen en studies blijkt dat over het algemeen de mens meer open staat voor positieve veranderingen dan voor veranderingen die hem in ontwikkeling terugvoeren naar een lager niveau. Dit houdt in dat de mens zich van nature afschermt tegen manipulatieve praktijken. Wat zijn representatie-systemen? Een representatiesysteem is het voorkeurskanaal dat door iemand gebruikt wordt bij het opnemen en communiceren van informatie. Begrip van het gebruikte representatiesysteem geeft in hoge mate inzicht in het persoonlijk wereldmodel. Vergelijk de volgende opmerkingen: Wat is NLP/Introductie 6 / 12

A. "Ik zie het niet meer zitten" B. "Ik heb er geen enkel houvast meer aan" C. "Alles klinkt even somber voor me" De strekking van deze drie opmerkingen zijn vrijwel identiek, maar verwoord via andere zintuiglijke waarnemingskanalen. Persoon A gebruikt termen die op een visuele gewaarwording duiden, B gebruikt kinesthetische (tasten en voelen) en C gebruikt auditieve (gehoor) termen. NLP stelt dat communicatie efficiënter zal verlopen wanneer representatiesystemen op elkaar worden afgestemd. Een goede communicator zal daarom eerst luisteren naar de ander. Tijdens het communiceren zal hij diens representatiesysteem dan geheel of gedeeltelijk overnemen. NLP-Communicatie model. Het proces van communicatie kan heel mooi worden beschreven aan de hand van een communicatiemodel. Het model is een weergave van de werkelijkheid. Het beschrijft op een eenvoudige manier hoe iemands persoonlijkheid werkt. Het model laat zien dat er buiten ons allerlei gebeurtenissen plaatsvinden die wij waarnemen via onze zintuigen. Vanaf het moment dat die externe prikkel (een beeld [visueel], een geluid of een woord [auditief], een aanraking [kinesthetisch], een geur [olfactoir], een smaak [gustatoir]) wordt waargenomen, beginnen onze hersenen een proces van verwerking. Daarbij passeert die informatie een aantal filters, die onder andere te maken hebben met de wijze waarop wij een interne voorstelling hebben gevormd van de wereld om ons heen (iemands wereldbeeld). Kortom: die te maken hebben met de wijze waarop wij zijn gevormd. Dat filteren van informatie doen wij op drie manieren: Figuur 1 NLP communicatie model Weglaten van bepaalde informatie. Dat doen we onbewust. Zonder het weglaten van informatie voelen wij ons overladen met indrukken die wij bewust niet kunnen verwerken. Vervormen van informatie. Vervorming treedt op wanneer wij onze huidige ervaring baseren op een verkeerde representatie van zintuiglijk indrukken. Je schrikt ergens van, maar als je beter kijkt zie je dat er niks aan de hand was. In eerste instantie was de informatie vervormd en de schrik was het resultaat. Wat is NLP/Introductie 7 / 12

Generaliseren van informatie. Op basis van 1 of 2 gebeurtenissen trekken wij globale conclusies die wij vervolgens voor waar aannemen. In het beste geval is generalisatie een van de methoden waarop wij mensen leren. In het slechtste geval bepaalt één enkele gebeurtenis de ervaring voor een heel leven. Als filters kunnen we onderscheiden: taal, herinneringen, beslissingen, meta programma s, waarden en overtuigingen, attitudes. Al deze filters spelen een belangrijke rol in wat een externe gebeurtenis met ons doet. Zo zal iemand die ooit door een slang is gebeten anders reageren op het zien van een slang dat iemand die deze dieren als huisdier ziet. Degene die ooit is gebeten maakt een interne voorstelling in zijn geest. Deze interne voorstelling of gedachten(patroon) beïnvloedt onze stemming en ons gedrag. Mensen die ooit opgesloten hebben gezeten in een lift kunnen opeens panisch worden wanneer ze in een kleine, afgesloten ruimte komen. Kortom afhankelijk van de indrukken en wat wij daarmee hebben gedaan, iemands persoonlijkheid, kan een bepaald functioneel of minder functioneel gedrag ontstaan dat voor ons werkt of nog niet werkt. NLP geeft inzicht in de werking van het communicatiemodel. Het communicatiemodel geeft inzicht in de interne communicatie en geeft ook inzicht in het effect daarvan op ons eigen gedrag. Het geeft tevens inzicht in de sturing van het gedrag van anderen. Wie zich dit eenmaal heeft gerealiseerd kan als hij daarvoor kiest en dit wil zijn gedrag veranderen. Het gaat daarbij niet om goed of fout, het gaat om functionaliteit. Mislukken bestaat niet, er is alleen maar feedback. Overzichtsmodellen van NLP NLP kent veel modellen, maar de volgende vier modellen vormen een belangrijke basis voor het werken met NLP. 1. TOTE, model voor doelgericht werken 2. NLP Werkmodel 3. Logische nivo s 4. Structuur van de subjectieve ervaring. TOTE In de stuurkunde staat dit model bekend als het TOTE model. Het werd rond de tweede wereldoorlog ontwikkeld voor doelzoekende projectielen. Het projectiel meet waar het doel is, en het test of het de juiste koers heeft. Zo niet, dan stelt het zij koers bij, meet opnieuw de INPUT TEST OPERATE EXIT positie van het doelen, test weer of het op de goede koers is, enzovoort. In de jaren zestig Figuur 2TOTE model voor doelgerichte verandering werd dit model voor het eerst gebruikt als een basismodel voor het menselijk handelen. De TOTE, zo leken psychologen indertijd te denken, is wel het minste wat je een mens mag toedichten als het om doelgericht handelen gaat. Wat is NLP/Introductie 8 / 12

TOTE staat voor Test, Operate, Test, Exit. Er wordt getest (voldoet het aan de criteria?). Dan wordt er een operatie uitgevoerd (een handeling). Vervolgens wordt er opnieuw getest. Deze cyclus wordt net zo lang volgehouden tot de test positief uitvalt (er wordt aan de criteria voldaan) en dan gaat het systeem exit, d.w.z. het stopt met opereren (handelingen doen), omdat het doel bereikt is. Hoewel dit model zijn beperkingen heeft, geeft het mooi beknopt enkele essenties van het menselijk handelen weer. De TOTE leidt bij de NLP-er tot de volgende eigenschappen Heeft toetsbare doelstelling: Weet waar z/hij naartoe wil Observeert scherp: Neemt waar of z/hij dichter bij het doel komt (input en test) Is flexibel: Varieert zijn/haar gedrag tot z/hij het doel bereikt (repertoire van veel verschillende operaties) NLP Werkmodel Het standaard NLP werkmodel wat een therapeut of coach gebruikt voor interventies kent vier posities: 1. De gewenste situatie (Wat wil ik bereiken?) 2. De huidige situatie (Waar ben ik nu?) 3. Hindernissen (Wat houd mij tegen?) 4. Hulpbronnen (Wat heb ik nodig?) Hindernissen Huidige situatie Hulpbronnen Het NLP werkmodel wordt gebruikt om de weg Gewenste van de huidige situatie (probleem) naar de situatie gewenste situatie (resultaat) aan te geven. Hindernissen zijn blokkades en verstoren de Figuur 3 NLP gaat uit van een elementair verandermodel. weg naar het doel. Hulpbronnen versterken de weg naar het doel en heffen blokkades op. Een oefening is om het gewenste resultaat zintuiglijk en positief emotioneel te beleven door het te visualiseren, het resultaat helemaal voor je te zien, jezelf erover te horen praten en de geluiden van de omgeving, wat anderen zeggen, het resultaat helemaal te voelen: neem fysiek de houding aan die je hebt als je het resultaat hebt bereikt, ruik en proef het resultaat indien van toepassing. Ook alle positieve bijeffecten (spin-offs) van het gewenste resultaat kun je zo helemaal beleven. Ga in tijd ook voorbij het doel in de gewenste situatie (future pace) en ervaar of dit een dag, een week, een maand en een jaar later nog steeds wenselijk is. Een krachtige hulpbron binnen NLP is het toevoegen van de tijdsdimensie: verleden, heden en toekomst. Voor het verleden zou je kunnen nagaan hoe je vergelijkbare hindernissen als kind oploste (je jongere zelf), voor de toekomst kun je aangeven hoe je oudere zelf een dergelijke hindernis zou oplossen? Neem de adviezen van je jongere en oudere zelf mee naar het nu, het heden. Een andere populaire techniek die gebruik maakt van tijd is de timeline-therapie (tijdslijn therapie). Je kunt als het ware gedissocieerd (in metapositie / helicopterview) boven je tijdslijn vliegen en op zoek gaan naar gebeurtenissen, situaties, hulpbronnen etc. De tijdslijn of levenslijn wordt als context voor verschillende NLP-technieken toegepast. Wat is NLP/Introductie 9 / 12

Logische nivo s Het NLP model wat als ordeningsmodel en basis gebruikt wordt betreft de neurologische niveaus1 van Robert Dilts. Het gaat in essentie om congruentie (alignment) van het hoogste abstractie-niveau van spiritualiteit (6) naar de onderliggende niveaus van identiteit en missie (5), waarden en overtuigingen (4), vermogens en vaardigheden (3), het waarneembare gedrag (2) en de omgeving (1). Elk niveau heeft tevens een eigen begeleidende rol. Logisch niveau Leidende vraag Type begeleiding 6 Spiritualiteit / Verbinding / Visie Van waaruit? Ontwaker 5 Identiteit / Missie Wie ben ik? Sponsor 4 Waarden en overtuigingen Waartoe, waarom? Mentor 3 Vermogens en vaardigheden Hoe? Leraar 2 Gedrag Wat? (activiteiten) Coach 1 Omgeving Waar, wanneer en met wie? Verzorger Als de verschillende niveaus niet congruent zijn (op een lijn liggen) wordt dit vaak (door het individu) als probleem of als stress ervaren. Dit geldt zowel voor individuen als voor teams en organisaties. Inzicht in de verschillende niveaus maakt je bewust van je positie en mogelijkheden (opportunities). Voorbeeld: 1. Voorbeeld: Omgeving: ik ben vaak in de natuur. 2. 1. gedrag: Omgeving: ik zorg ik ben graag vaak voor in dieren de natuur. en planten. 3. 2. Vaardigheid/vermogens: gedrag: ik zorg graag voor ik kan dieren goed en beheersplannen planten. maken 3. voor Vaardigheid/vermogens: natuurgebieden. ik kan goed beheersplannen maken 4. Overtuiging/normen/waarden: voor natuurgebieden. ik vind natuur en natuurbeheer 4. heel Overtuiging/normen/waarden: belangrijk omdat er daardoor ik ook vind voor natuur ons en nageslacht natuurbeheer natuur heel belangrijk bewaard blijft. omdat er daardoor ook voor ons nageslacht 5. Identiteit/missie: natuur bewaard ik blijft. ben een rentmeester. 6. 5. Spiritualiteit/verbinding/visie: Identiteit/missie: ik ben een de rentmeester. mens heeft als onderdeel van de 6. natuur Spiritualiteit/verbinding/visie: een verantwoordelijkheid de tov mens de natuur heeft als én onderdeel van zijn van de nageslacht. natuur een verantwoordelijkheid tov de natuur én van zijn nageslacht. NLP onderscheidt logische niveaus vanwege de volgende mogelijkheden: Een doel wordt sneller en gemakkelijker bereikt naarmate het congruenter is met de boven- en onderliggende logische niveaus Als een doel opvallend langzaam of moeizaam wordt bereikt, is het vaak in conflict met bovenliggende logische niveaus. De oplossing van een conflict ligt op een ander niveau dan het conflict zelf. Je kan een probleem niet oplossen met hetzelfde soort denken dat het probleem veroorzaakt heeft (Einstein) Een verandering heeft meer consequenties en zal dus ook eerder ecologische bezwaren en weerstand oproepen naarmate hij op een hoger logisch niveau ligt. Een verandering op een hoger logisch niveau kost doorgaans meer inspanning. Begeleiding en coaching zijn anders van karakter op verschillende logische niveaus. De rol van de coach is anders en de methoden zijn anders. Structuur van de subjectieve ervaring Een van de definities van NLP is de studie van de structuur van de subjectieve ervaring. NLP onderzoekt welke elementen in de innerlijke beleving onderscheiden kunnen worden, wat de eigenschappen van deze elementen kunnen zijn en hoe de elementen met elkaar samenhangen. Hiermee bedoelt men wat iemand in gedachten hoort, ziet en voelt. Ook wordt nagegaan hoe iemand in zijn lichaam beweegt, wat men tegen zichzelf zegt en welke veronderstellingen en generalisaties men maakt. De combinatie Wat is NLP/Introductie 10 / 12

van deze elementen worden in de NLP de structuur van de subjectieve ervaring genoemd. Deze structuur vormt een samenhangend systeem of persoonlijk wereldmodel. Een verandering in het ene element resulteert in veranderingen in de andere elementen, ze kan leiden tot andere overtuigingen, andere emoties en ander gedrag. Deze structuur van de subjectieve ervaring wordt vaak onderzocht en in kaart gebracht adhv het model in de vorm van een wereldbol. De structuur van de subjectieve ervaring betreft dan ook het in kaart brengen van het wereldmodel. De structuur helpt om het wereldmodel in diverse situaties te verhelderen. Criteria (belangrijk vinden) Overtuigingen (geloven) Context Interne Weergave n Extern (denken) Gedrag (doen, Interne handelen) Toestand (stemming, emotie) Figuur 4 Structuur van de Subjectieve Ervaring. Representatie van iemands wereldbeeld. Wat is NLP/Introductie 11 / 12

Over Paul Bomers "Je ergens met hart en ziel in kunnen storten, jezelf helemaal kunnen verliezen in je passie, is het mooiste dat er is. " Paul Bomers is een gedreven coach en trainer op het gebied van persoonlijke ontwikkeling, professionele ontwikkeling en projectmanagement. Zijn visie is dat goede communicatieve en persoonlijke vaardigheden essentieel zijn voor een goed verblijf in de moderne maatschappij. Het vermogen ideeën te genereren én om te zetten in tastbare resultaten bepaalt bij uitstek het succes van mensen. De sleutel voor persoonlijke en professionele effectiviteit ligt bij persoonlijke groei. Paul heeft sinds 1985 ervaring als trainer, coach, projectmanager, fieldmanager en HR-manager. Momenteel werkt hij als senior trainer/consultant/coach bij Schouten & Nelissen en ISES. Grote bedrijven waar hij ervaring heeft opgedaan zijn onderandere Philips, Atos Origin, Dräger, Nederlandse Spoorwegen, Rabobank. Hij is als NLP-Masterpractitioner en trainer opgeleid bij het Instituut voor Eclectische Psychologie (IEP) door Jaap Hollander, Anneke Meijer, Lucas Derks, Anneke Durlinger en Robert Dilts. Momenteel volgt hij een opleiding bij het Instituut voor Zijnsorientatie in Utrecht. Je kunt Paul tegenkomen in trainingen als: Politiek in Projecten Persoonlijke ontwikkeling en effectiviteit NLP-introductie training. Mensen Sturen In Projecten Beïnvloedingsvaardigheden Beginnen met Leidinggeven Projectmanagement voor Project en Teamleiders Projectmatig werken Projectmanagement Leiderschap IPMA-C en B training en begeleiding Prince2 Neem contact op via Paul.Bomers@ises.nl +316 225 101 12. http://nl.linkedin.com/in/bomers http://www.ises.nl/paul-bomers http://www.hart-en-ziel.info Wat is NLP/Introductie 12 / 12