Gelderse Bestuursscan Gemeente Maasdriel
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Gemeente Maasdriel Maasdriel is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telt 24.197 inwoners (per 1 januari 2014) en heeft een oppervlakte van 75 km² (waarvan 9 km² water). Maasdriel is een fusiegemeente die in 1999 is gevormd. De gemeente Maasdriel grenst aan de gemeenten Neerijnen, West Maas en Waal, Oss, s-hertogenbosch, Heusden en Zaltbommel. De gemeente telt elf kernen en tien buurtschappen. Maasdriel wordt ontsloten door de Waal (water) en A2 (snelweg). Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001-2013 toegenomen met 3%. Over de periode 2008-2013 is er sprake van een toename van 2%. De groene druk -de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Maasdriel 39,7%. De grijze druk -de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar- is met 26,3% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Maasdriel kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. De grijze druk is in de periode 2001-2013 toegenomen met 37%. In de gemeente Maasdriel wonen relatief minder allochtonen (8,4%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (10,4%) en de het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,5% van de inwoners is man. Werkgelegenheid: Sinds 2001 is het aantal banen in de gemeente Maasdriel toegenomen met 10%. Momenteel zijn er 10.376 banen. De omvang van de beroepsbevolking is totaal 11.200. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Maasdriel relatief meer vestigingen van bedrijven. In de gemeente Maasdriel bevinden zich 165,6 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegen 127,1 in de referentiegroep. Het aantal banen per 1.000 inwoners bedraagt 595 en is daarmee hoger dan in de referentiegroep (daar is het circa 500). Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Maasdriel 9.446. 71,3% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is vergelijkbaar met het gemiddelde over de gemeenten uit dezelfde gemeentegrootteklasse (gem.grootte <25.000 inwoners). 22,7% van de woningen in de gemeente Maasdriel bevindt zich in de sociale huursector, en 5,9% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente Maasdriel 296 woningen gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente gewijzigd met 915 (11%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 311.000, hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( 256.000, ). Inkomen: Het gemiddelde besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (incl. studenten) in de gemeente Maasdriel bedraagt 37.500,, en is hoger dan het gemiddelde besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 35.700, ). Dit ligt ook boven het provinciaal gemiddelde van 34.300, in Gelderland. In de gemeente Maasdriel vallen 1.510 personen terug op een uitkering. In relatief opzicht handelt het hier om 94 op 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is in de gemeente Maasdriel kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 19 zetels, na verkiezing 2014) CDA 9 zetels Samen Sterk Maasdriel 6 zetels VVD 2 zetels GroenLinks 1 zetel PvdA 1 zetel College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester a.i. Gerd Prick (PvdA) Wethouder John Leijdekkers (PvdA) Wethouder Jos Huizinga (CDA) Wethouder René Smits (SSM) Gemeentesecretaris Ad de Jong Organisatiemodel De gemeentelijke organisatie bestaat uit 135 fte's, in totaal zo'n 150 medewerkers verdeeld over 5 afdelingen. De organisatie werkt vanuit een directiemodel met afdelingshoofden. De organisatie bestaat uit 5 afdelingen: Bedrijfsvoering, Beheer & Toezicht, Publiekszaken, Advies & Ondersteuning en Ruimte & Samenleving. De directeur is Ad de Jong. Hij is tevens gemeentesecretaris. Bestuurlijke stabiliteit: Burgemeester Prick is waarnemend burgemeester. Er is de afgelopen jaren sprake geweest van bestuurlijke onrust. Maasdriel heeft al jarenlang een ernstig en serieus te nemen bestuurlijk probleemcomplex. Een reeks van incidenten en signalen waren aanleiding voor de toenmalige staatsecretaris van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om de gemeente Maasdriel opdracht te geven tot aantal verbeteracties waaronder het instellen van een onderzoek naar de politiek-bestuurlijke cultuur in de gemeente. Op instigatie van de Commissaris van de Koning van Gelderland (CdK) is er een onderzoek uitgevoerd. Uit dit onderzoek komt naar voren dat, zoals de CdK het verwoordt, de situatie als zeer ernstig en urgent moet worden betiteld. Hij roept op tot serieuze bezinning in brede zin bij alle geledingen van bestuurlijk Maasdriel. De toenmalige wethouders zijn afgetreden en inmiddels wordt er gewerkt aan verbeteringen op alle vlakken. Organisatie op orde: De formatie van de wethouders moet van 2,8 naar 2,3 fte worden teruggebracht de komende jaren. Het speerpunt van Maasdriel is het realiseren van een efficiënte, resultaatgerichte dienstverlenende organisatie. Actieve ziekteverzuimbegeleiding blijft de komende jaren ook een belangrijk speerpunt. In 2014 zal het management getraind worden om haar rol in het model van eigen regievorming goed te kunnen uitvoeren. Daarnaast zal de verzuimbegeleiding geautomatiseerd ondersteund gaan worden door de inzet van de RAET Verzuimmanager. In de afgelopen jaren is vanuit een taakstellingsperspectief gesneden in de formatie van circa 135 fte s. Financiële positie: De gemeente Maasdriel staat onder repressief toezicht. Voor 2014 is er, mede vanwege incidentele meevaller vanuit de algemene uitkering, een sluitende begroting. Naast algemene risico s, die de gemeente berekent op 5% van het begrotingstotaal, zijn er een aantal gemeente specifieke risico s geïnventariseerd. In totaliteit een risicototaal van 6.838.000,. Hiervan zijn de grondexploitatierisico s met 3.788.000, de omvangrijkste. De ratio van het weerstandsvermogen bedraagt bijna 2,0. Waarbij wordt aangetekend dat in de weerstandscapaciteit voor 2.900.00, aan stille reserves is meegenomen. Het weerstandsvermogen van Maasdriel is goed. Ratio komt uit op: 1,96. Daarnaast is er nog een onbenutte OZBcapaciteit van 1.300.000,. Samenwerking: De gemeente Maasdriel werkt op verschillende schaalniveaus samen met andere gemeenten. Na het uiteenvallen van de samenwerking tussen de drie gemeenten (Neerijnen, Zaltbommel en Maasdriel) hebben de colleges van Maasdriel en Zaltbommel zich uitgesproken voor een constructieve samenwerking met elkaar. De bedrijfsvoering van beide gemeenten is hierbij het eerste aandachtsveld. Dit heeft in 2013 als eerste geresulteerd in een samenwerking op de onderdelen personeel en financiën ter ondersteuning van de ODR. Deze samenwerking zet zich nu door. Het personeel van beide gemeenten werkzaam worden gehuisvest onder één dak, waarbij zij de dienstverlening gezamenlijk naar beide gemeenten en de andere afnemers oppakken. Hiernaast bestaan er ideeën om zowel ICT en informatiemanagement van beide gemeenten ook samen te brengen. Ook op andere terreinen is inmiddels een innige samenwerking ontstaan op het gebied van water en riolering en gebouwenbeheer. Daarnaast worden diverse andere zaken op samenwerkingsniveau (Maasdriel en Zaltbommel) uitgevoerd. Voorbeelden zijn de gemeentelijke Brandweer, ICT en onderdelen van Sociale Zaken. Verder hebben beide colleges zich uitgesproken over het laten fuseren van beide ambtelijke organisaties. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid zijn beslag krijgen binnen nu en 2 jaar. De decentralisaties in het Sociale Domein worden opgepakt in regioverband (Rivierenland).
Strategie en Leiderschap: In het Besturing- en Managementconcept uit 2013 staan het organisatiemodel en bijbehorende rollen beschreven. Jaarlijks maken college en ambtelijke top afspraken over het concernplan. Daarbij is het college als collectief, bestuurlijk opdrachtgever richting de ambtelijke organisatie en richting verbonden partijen. Het college geeft invulling aan de opdrachtgeverrol door het formuleren van duidelijke en haalbare opdrachten en door het aanwijzen van portefeuillehouders als bestuurlijk opdrachtgevers. Het college maakt de keuzes, stelt prioriteiten en maakt een integrale afweging van de beleidsambities binnen de beschikbare financiële en personele capaciteit, waarbij rekening wordt gehouden met onvoorziene werkzaamheden. De gemeentesecretaris is eindverantwoordelijk voor de kwaliteit en de integraliteit van de ambtelijke adviezen. Verantwoordelijkheden zijn zo laag mogelijk in de organisatie gelegd. De directie treedt in principe op als ambtelijk opdrachtgever en delegeert op heldere wijze aan programmamanagers, projectmanagers en/of teammanagers. Medewerkers zijn veelal als opdrachtnemer en/of projectleider verantwoordelijk om vanuit een zelfstandige rol in samenwerking met interne en externe partners en met samenwerkingsorganisaties de plannen te realiseren en uit te voeren. De meest recente cultuurscan dateert uit 2013. 95% van de medewerkers voelt zich aangesproken door de missie/visie. Interactie met de samenleving: De gemeente wil een toegankelijke overheidsorganisatie zijn die luistert naar haar burgers en openstaat voor hun initiatieven. De rol van het gemeentebestuur wordt meer faciliterend en ondersteunend van aard. Het college wil het beleid samen met inwoners uitvoeren. De inwoners, (maatschappelijke) organisaties en ondernemers van Maasdriel weten het best wat er in hun omgeving nodig is. In 2012 heeft Maasdriel deelgenomen aan het onderzoek Waar staat je gemeente. Hier scoorde de gemeente onder het gemiddelde. Bezuinigingen: Voor 2014 is er sprake van een sluitende begroting. Na inzet van de dekkingsmaatregelen blijft er vanaf 2015 sprake van een tekort in de meerjarenbegroting, oplopend tot 1.500.000, in 2017. De lokale lastendruk in Maasdriel ligt op het gemiddelde van de provincie Gelderland. De ratio van het weerstandsvermogen bedraagt bijna 2,0. Waarbij wordt aangetekend dat in de weerstandscapaciteit voor 2,9 mln. aan stille reserves is meegenomen. De raad heeft een ratio van 1,5 als ondergrens vastgesteld. Mede gelet op de risico s van de decentralisaties in het sociale domein moeten er financiële maatregelen worden getroffen. Uit de VNG Schuldmonitor 2012 blijkt dat de gemiddelde schuldquote voor inwoners van Maasdriel 2.131, bedraagt. Krimp: Er is in de gemeente Maasdriel sprake van een negatief migratiesaldo. De gemeente heeft wel te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas, waardoor de gemeente niet krimpt. Grondproblematiek: Als concreet risico staat in de programmabegroting van 2014 de herstructurering van de tuinbouw Bommelerwaard genoemd. In totaal gaat het om een risicobedrag van 450.000,. De raad heeft hiervoor extra krediet verstrekt. Voor de multifunctionele accommodatie de Kreek is er incidenteel een extra budget geraamd van 583.000,, aangezien het een bestuurlijke wens is deze voorziening geheel in stand te houden t.b.v. de leefbaarheid en het voorzieningenniveau. Bij het actualisatie van de grondexploitaties bij de jaarrekening 2012 zijn risicoscenario's opgesteld. Deze scenario's laten mogelijke verliezen zien die oplopen tot 3,8 miljoen, bovenop de verliezen in de jaarrekening 2012 al zijn voorzien in de verliesvoorziening van 3,3 miljoen. Maasdriel voert zowel een actief als regisserend grondbeleid. De regiefunctie betekent dat de woningbouwopgave gerealiseerd worden door zowel eigen gronden te ontwikkelen, als invloed uit te oefenen op de initiatieven van derden. Ook sinds het begin van de crisis zijn nog verschillende gronden verworven. De planexploitatie Kerkdriel-Noord is vanwege de hoge boekwaarde en lange looptijd het meest risicovolle project. Samenwerking 4 O s: Zoals eerder aangegeven wil de gemeente een toegankelijke overheidsorganisatie zijn die luistert naar haar burgers en openstaat voor hun initiatieven. De rol van het gemeentebestuur wordt meer faciliterend en ondersteunend van aard. Het college wil het beleid samen met inwoners uitvoeren. De inwoners, (maatschappelijke) organisaties en ondernemers van Maasdriel weten het best wat er in hun omgeving nodig is. Zij vragen ook steeds meer ruimte om zelf initiatieven te ontplooien en met de gemeente samen te werken. Dit betekent dat de gemeente niet alleen de taak heeft te informeren maar ook de dialoog wil aangaan met inwoners. De gemeente communiceert minder via schriftelijke middelen, maar wordt actiever via digitale kanalen zoals digitale nieuwsbrieven en sociale media. Twee derde van de organisatie denkt de gemeente in staat is om inwoners, bedrijven en organisaties in hun eigen kracht te zetten. 35% denkt dat inwoners, ondernemers en organisaties tevreden zijn over de mate waarin de gemeente initiatieven ondersteunt en faciliteert. Maasdriel biedt plaats aan 2.414 basisschoolleerlingen. Uit de MKB-monitor 2012-2013 blijkt dat Maasdriel als 45 e eindigt van de 56 Gelderse gemeenten. Decentralisaties sociale domein: Er is de afgelopen jaren door de deelnemende gemeenten in Rivierenland gewerkt aan de decentralisaties. Er is samengewerkt om te komen tot een Regionaal Infrastructuur voor Werk en inkomen (RIW). Er is voor de eerste drie decentralisaties gewerkt op basis van een regionale routekaart. De toegang tot zorg wordt anders georganiseerd. Er komt één portaal voor ondersteuning op alle levensgebieden. Vanuit Maasdriel is een programmateam onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van de wethouder Onderwijs en Welzijn opgestart. Jeugdzorg: De jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 van het Rijk overgeheveld naar de gemeenten. Voor de uitvoering en het transitiearrangement wordt gekeken naar het niveau van de regio Rivierenland. In dit samenwerkingsverband worden ook de afspraken gemaakt met Bureau Jeugdzorg Gelderland. Maasdriel levert 1 fte. Samenwerking vindt plaats op basis van het concept De Nieuwe Jeugdbescherming. Op subregionaal verband werkt Maasdriel samen met Zaltbommel. AWBZ/Wmo: Door de gemeenten verbonden in de Regio Rivierenland is een plan van aanpak opgesteld. Maasdriel wordt zelf verantwoordelijk voor bijvoorbeeld woonbegeleiding en dagbesteding. In regioverband worden zaken als gespecialiseerde dagbesteding en vervoer geregeld. Participatiewet: Regionaal worden een aantal onderdelen gezamenlijk opgepakt (werkbedrijf, Werkplein, werkgeversbenadering, re-integratie). Lokaal wordt Maasdriel zelf verantwoordelijk voor bijv. de bijzondere bijstand en schuldhulpverlening. Passend Onderwijs: De schoolbesturen werken in regionale samenwerkingsverbanden samen. Maasdriel werkt zowel met Rivierenland als s-hertogenbosch samen (de Meierij), met een nadruk op de laatste. Dit omdat veel inwoners een oriëntatie hebben op deze regio. Wat dit geografische uitgangspunt voor gevolgen heeft, valt nog niet te zeggen. Operationele samenwerking: De gemeente Maasdriel werkt samen in Regio Rivierenland. De Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) heeft een efficiencytaakstelling van 5%, te realiseren binnen 5 jaar. Met Zaltbommel wordt samengewerkt op de onderdelen personeel en financiën ter ondersteuning van de ODR. Deze samenwerking zet zich nu door. Het personeel van beide gemeenten werkzaam worden gehuisvest onder een dak, waarbij zij de dienstverlening gezamenlijk naar beide gemeenten en de andere afnemers oppakken. Hiernaast bestaan er ideeën om zowel ICT en informatiemanagement van beide gemeenten ook samen te brengen. Ook op andere terreinen is inmiddels een samenwerking ontstaan op het gebied van water en riolering en gebouwenbeheer. Ook de de gemeentelijke Brandweer, ICT en onderdelen van Sociale Zaken worden samen met Zaltbommel opgepakt.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen (GR s) - Streekarchief Bommelerwaard - LANDER (sociale werkvoorziening) - Stadsgewest s Hertogenbosch - Recreatieschap Nederrijn, Lek en Waal - Sociale Dienst Bommelerwaard - Belastingsamenwerking Rivierenland (BSR) - Veiligheidsregio Gelderland-Zuid - Regio Rivierenland - Projectbureau herstructurering tuinbouw Bommelerwaard - Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden Sociaal Veiligheid Bestuurlijk Fysiek Toelichting: rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. Bij het sociale domein werkt Maasdriel bijvoorbeeld samen met 98 andere gemeenten in 17 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC s). Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of oosten, of juist verspreid per domein (congruentie). De totale congruentiescore van Maasdriel: 16% (gemiddelde Nederland bedraagt 18%)
Kansen- en ontwikkelanalyse Op 6 mei 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van Burgemeester en Wethouders en een afvaardiging van de gemeenteraad. De Adviescommissie heeft gesproken met een betrokken gemeentebestuur dat op openhartige en constructieve wijze de gesprekken heeft gevoerd. Bijzonder was dat de Adviescommissie heeft gesproken met het oude college en met een afvaardiging van de nieuwe, net gestarte, gemeenteraad. In de gesprekken is de situatie van bestuurlijke onrust uit het verleden aan de orde geweest. De Adviescommissie heeft de indruk gekregen dat die problematiek tot het verleden behoort en dat de gemeente bestuurlijk in een rustiger vaarwater is gekomen. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen/moeten worden. Kansen Algemeen beeld Maasdriel is een bedrijvige gemeenten, er is veel werkgelegenheid en het gaat gemiddeld genomen relatief goed met de inwoners. Een wat hoger inkomen en wat minder sociale problematiek dan in vergelijkbare gemeenten. De bevolking kent veel ondernemers en is zeer zelfredzaam, problemen worden veelal in eigen kring opgelost. Inmenging van de overheid stelt men niet op prijs waardoor het dossier handhaving steeds een lastig bestuurlijk dossier is. Er is vertrouwen in de voorbereidingen voor de drie transities in het sociale domein. Er is sprake van een tweezijdige oriëntatie, namelijk voor de bestuurlijke aspecten met de gemeenten in Rivierenland, terwijl de inwoners georiënteerd zijn op s- Hertogenbosch. Samenwerking is een goed bespreekbaar onderwerp bij zowel gemeenteraad als bij het college. Organisatie Alhoewel de ambtelijke fusie met Zaltbommel als een noodzakelijke en aantrekkelijke stap wordt gezien, is er geen sprake van grote knelpunten in de organisatie. Er is de afgelopen jaren stevig bezuinigd op de organisatie. Dat is weliswaar voelbaar, maar heeft niet tot grote knelpunten geleid. Raad De gemeenteraad is zelfbewust bezig met het onderwerp bestuurskracht. Een discussie over het al dan niet noodzakelijk zijn van een herindeling kan worden gevoerd. Intergemeentelijke samenwerking De samenwerking met de gemeenten in Rivierenland is constructief, met als gevolg dat er een platform is om taken gezamenlijk op te pakken. De samenwerking voor de omgevingsdienst (ODR) is positief. Dankzij een goede opzet is er een efficiencytaakstelling van 5% gerealiseerd. Ook op de terreinen water riolering en gebouwenbeheer wordt er samengewerkt in de regio Rivierenland. 7
Ontwikkelpunten Organisatie Met name op het terrein van PIJOFACH-taken, en in het bijzonder op het terrein van personeel, juridisch en ICT, is samenwerking nodig om een versterking te krijgen van de bestuurskracht van de gemeente. Samenwerking in de Bommelerwaard Maasdriel heeft de conclusie getrokken dat op termijn een opschaling de bestuurskracht van de gemeente kan versterken. Winst zou kunnen zijn dat sneller, professioneler en met meer specialisme de taken zijn te verrichten. Eerste oriëntatie is een ambtelijke fusie; een bestuurlijke fusie is niet bij voorbaat uitgesloten. De zoektocht naar een partner heeft in eerste instantie plaatsgevonden bij Neerijnen en Zaltbommel. Uiteindelijk is Neerijnen afgehaakt, omdat Zaltbommel niet volmondig voor deze samenwerking wilde kiezen. Vervolgens is ambtelijk en op collegeniveau een vergaande toenadering gekomen tot Zaltbommel. Zaltbommel en Maasdriel vormen geografisch een logische eenheid als Bommelerwaard. Recent heeft de gemeenteraad van Zaltbommel de in gang gezette processen tegengehouden. Conclusie is dat er geen verdergaande samenwerking mogelijk lijkt, omdat Zaltbommel niet een exclusieve keuze wil maken voor Maasdriel. Maasdriel is door deze opstelling buitengewoon teleurgesteld en zou een ondersteuning van de provincie zeer op prijs stellen. Maar helaas heeft de provincie tot nu toe niet de helpende hand geboden. Maasdriel is vanwege de ervaringen met Zaltbommel behoedzaam geworden in het nemen van initiatieven. Overige intergemeentelijke samenwerking Uitvoerende taken regionaal organiseren wordt door vele gemeenten in Rivierenland akkoord bevonden. Dat in tegenstelling tot beleidstaken; er is geen draagvlak om de rol van de regio daarin groter te maken. Het knelpunt in de regio Rivierenland is het ontbreken van een centrumgemeente. Daardoor is er onvoldoende leiderschap om voldoende dynamiek te brengen in de regio. Als Tiel zich opwerpt als centrumgemeente, leidt dat tot negatieve reacties van de andere gemeenten. Met als effect dat ook andere gemeenten, onder meer Zaltbommel, een positie claimen. Het is de vraag of de regio Rivierenland wel groot genoeg is om zich te kunnen ontwikkelen tot een daadkrachtige speler. De as A2 en de as A15 zijn beiden belangrijk voor Maasdriel. Er mist nog een gedragen visie van de gemeenten op de ontwikkeling van deze assen. Men heeft het gevoel dat de provincie het belang van deze as voor Gelderland onvoldoende in het oog heeft. Ook de provincie zou een trekkende rol kunnen spelen in deze visieontwikkeling. De gemeente ervaart nog steeds een negatief imago als gevolg van de bestuurlijke onrust uit het verleden. Onderwerpen als solidariteit en risicodeling tussen gemeenten liggen politiek lastig. Dat geldt onder meer voor het sociale domein. 8
De raad Het college is veelal initiatiefnemer, met als gevolg dat de kaderstelling door de raad beperkt is en er een te grote aandacht is voor operationele kwesties. In de voorbereiding op de decentralisaties staat de raad op te grote afstand. De gemeenteraad (en het college) worden wel regelmatig bijgepraat, maar de raad geeft maar zeer beperkt richting op deze dossiers. De raad is zich ervan bewust dat Maasdriel op het punt van dienstverlening minder scoort dan gemiddeld. De bestuurlijke onrust zal een negatieve invloed op de scores hebben gehad. De betrokkenheid van de raad bij de gemeenschappelijke regelingen is heel matig. Politieke profilering Politieke profilering vindt maar beperkt plaats. Grote meningsverschillen over zware beleidsdiscussies zijn niet aan de orde. Wel is er een zeer grote betrokkenheid bij het plaatselijke verenigingsleven. Over subsidies daarvoor willen de gemoederen wel eens wat hoger oplopen. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Jaap van Luijk 9
Bijlage: Zelfanalyse 10
Sterk Bestuur in Gelderland 18 maart, 2014 Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. De gemeenteraad/fractievoorzitters zijn betrokken bij de beantwoording. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Niet eens en niet oneens Mee oneens Mee oneens Niet eens en niet oneens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. zelfredzaamheid 2. hoge productie per medewerker 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. integraliteit van werken 2. omgevingsgerichtheid en politieke sensitiviteit 12
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Gericht op de burger Oplossingsgericht 13
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Helemaal mee eens 14
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau 3.1 Welke gemeenten zijn de voornaamste partners voor de strategische opgaven? Gemeente Maasdriel werkt op strategisch niveau samen met Zaltbommel. Deze gemeente ligt in dezelfde region, te weten Rivierenland. 15
In de toekomst verwacht men met de volgende gemeenten samen te werken. De dikte van de lijn geeft de mate van samenwerking (strategische, beleidsmatige en operationele samenwerking en samenwerking op decentralisaties in het sociale domein) weer. 3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke partners zijn voor de strategische opgaven? 's-hertogenbosch 3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Mee oneens 3.4 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Slecht 16
3.5 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Gemeente Maasdriel werkt op beleidsmatig niveau ook alleen met Zaltbommel samen. 3.6 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Nee 3.7 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 3.8 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Neutraal 3.9 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zouden in de toekomst uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies kunnen zijn? Ook in de toekomst verwacht men alleen met Zaltbommel op beleidsmatig niveau samen te werken. 17
3.10 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden kunnen zijn? 's-hertogenbosch 3.11 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? Op operationeel niveau werkt de gemeente Maasdriel met 10 andere gemeenten samen. Met uitzondering van West Maas en Waal liggen alle gemeenten in Rivierenland. Overigens is West Maas en Waal sinds 2010 wel aangesloten bij het samenwerkingsverband Rivierenland. 18
3.12 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. 3.13 Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen kunnen werken? Het is opvallend dat de gemeente Maasdriel in de toekomst niet met de bestaande 10 gemeenten verwacht samen te werken op operationeel niveau, maar alleen met: Culemborg, Neerijnen en Zaltbommel. 3.13 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op operationeel niveau samen zou kunnen werken? 's-hertogenbosch 19
4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 20
4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. 21
4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 22
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg 23
5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz voor? De gemeente werkt met bovenstaande gemeenten samen voor de decentralisaties. Met Druten en Buren werkt zij alleen samen als het gaat om de decentralisatie in de jeugdzorg. 24
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland