30 Witwassen het Tijdschrift voor de Politie jg.78/nr.9/16 Samenwerking financiële sector en politie tegen witwassen Mr. Musa Elmas CCP is als senior compliance officer, adviseur en trainer werkzaam bij het Nederlands Compliance Instituut en heeft daarbij Customer Due Diligence als specialisatie. Witwassen, financiering van terrorisme, criminele infiltratie, belastingontduiking, corruptie en belangenverstrengeling zijn voorbeelden van criminele activiteiten en integriteitsrisico s die de publiciteit frequent halen. Zowel in de financiële sector als in de handhavingsketen wordt de strijd daartegen opgevoerd. Deze bijdrage 1 bevat een uiteenzetting van de gemeenschappelijke uitdagingen voor de financiële sector en de politie bij de bestrijding van witwassen, en een verkenning van de mogelijkheden voor intensievere samenwerking tussen deze partijen, primair bezien vanuit het perspectief van de financiële sector en van een compliance officer. De betrokken ministers kunnen niet zeggen wat de investeringen hebben opgeleverd Compliance betekent letterlijk naleving. Het is een vakgebied dat met name in de financiële sector ver ontwikkeld is. De compliance officer is de functionaris die belast is met het vertalen van externe wet- en regelgeving naar interne regelgeving en het toezicht op naleving daarvan in en door een organisatie. Gedragsregels maken daarvan ook deel uit. De functie heeft tot doel om integriteitsrisico s te beheersen en de integriteit en reputatie van een organisatie te handhaven en te bevorderen. Moreel kompas, waakhond, zo wordt de compliance officer ook wel betiteld. Hij/zij rapporteert doorgaans direct aan de RvB of directie en heeft periodiek overleg met RvC (de governance -bewakers in een organisatie). Integriteitsregelgeving is de grondslag van de compliancefunctie. De integriteitsregelgeving met betrekking tot witwasbestrijding wordt in de financiële sector aangeduid met Customer Due Diligence (CDD), oftewel klantintegriteit. CDD houdt in dat een instelling klantintegriteitsrisico s zodanig dient te beheersen dat voorkomen wordt dat zakelijke relaties worden aangegaan met partijen die onoorbare handelingen verrichten en daarbij producten en diensten van een instelling misbruiken voor onwettige, ongepaste of ongewenste doeleinden. In Nederland is de CDD-regelgeving gestoeld op de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). 2 Wwft Op grond van de Wwft fungeert de private sector, in het bijzonder de financiële sector, als het voorportaal van het handhavingstraject. De Wwft bestaat uit twee pijlers: het cliëntenonderzoek en de melding van ongebruikelijke transacties. Het cliëntenonderzoek heeft een preventief doel en dient voorafgaand aan het aangaan van een zakelijke relatie of de uitvoering van een incidentele transactie te worden uitgevoerd. Het cliëntenonderzoek is een middel om informatie te verzamelen over de identiteit, aard en achtergrond van de potentiële cliënt met het doel om klantintegriteitsrisico s inzichtelijk te krijgen. Een instelling dient zich bij het cliëntenonderzoek zowel waakzaam als dienstbaar op te stellen. Het cliëntenonderzoek vormt een integraal onderdeel van de dienstverlening van een instelling. De tweede pijler van de Wwft bestaat uit de melding van ongebruikelijke transacties en heeft een repressief doel. Zowel voorgenomen als uitgevoerde ongebruikelijke transacties dienen na vaststelling onverwijld, met een maximum van 14 dagen, aan de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-NL) te worden gemeld. De melding vindt plaats op basis van objectieve en subjectieve indicatoren. 3 Bij de objectieve indicator(en) is alleen de aard van de transactie bepalend voor het melden van ongebruikelijke
het Tijdschrift voor de Politie jg.78/nr.9/16 Aanbevelingen voor samenwerking 31 Een instelling dient zich bij het cliëntenonderzoek zowel waakzaam als dienstbaar op te stellen. transacties. Transacties die in het handelsverkeer gebruikelijk zijn, maar voldoen aan de objectieve indicator moeten toch worden gemeld. Bij de subjectieve indicator is het criterium dat er sprake is van een transactie waarbij aanleiding is om te veronderstellen dat die verband zou kunnen houden met witwassen of financiering van terrorisme. De omstandigheden van het geval en het (professionele) oordeel van de instelling/medewerker zijn bij de subjectieve indicator doorslaggevend, bijvoorbeeld: Een onbekende Engelssprekende cliënt komt bij een bank een bedrag van USD 11.000 wisselen. De medewerker vraagt de persoon zich te identificeren. Die geeft wel zijn naam en adres in Sierra Leone, maar weigert een identiteitsdocument te tonen. De bank voert de transactie niet uit en meldt deze aan het interne meldpunt binnen haar organisatie als een (voorgenomen) ongebruikelijke transactie. Vervolgens wordt deze transactie aan FIU-NL gemeld. 4 Financial Intelligence Unit-Nederland De FIU-NL is een overheidsorgaan dat beleidsmatig is ondergebracht bij het ministerie van Veiligheid en Justitie en beheersmatig bij de politie. De FIU-NL fungeert als een administratief meldpunt dat een bufferfunctie vervult, belast met de transformatie van ongebruikelijke naar verdachte transacties. 5 Verdachtverklaring van transacties door de FIU-NL kan plaatsvinden na 6 : 1. matching met politiegegevens; 2. eigen onderzoek door FIU-NL; 3. gerichte informatieverzoeken van opsporingsdiensten (zgn. LOvJ-verzoeken 7 ); 4. bevragingen van buitenlandse FIU s. Met de verdachtverklaring van transacties door FIU-NL wordt de politie in de gelegenheid gesteld om zelfstandig onderzoek uit te voeren naar mogelijke strafbare delicten. Het plaatje hieronder is een weergave van het proces van MOT-meldingen, de opvolging daarvan en de daarbij betrokken partijen: 8 Onderzoek Algemene Rekenkamer De betrokken partijen in de handhavingsketen staan voor gezamenlijke uitdagingen, met name inzake de effectiviteit van de witwasbestrijding. De Algemene Rekenkamer komt in een relevante studie tot de conclusie dat de verantwoordelijke ministers weliswaar geïnvesteerd hebben in het vergroten van de capaciteit, deskundigheid en informatieuitwisseling, maar nog niet kunnen aangeven wat dit heeft opgeleverd. Zo hebben de ministers geen inzicht in de voornaamste witwasrisico s voor Nederland en ook niet in de
32 Witwassen het Tijdschrift voor de Politie jg.78/nr.9/16 resultaten van de witwasbestrijding, terwijl hiervoor volgens de Algemene Rekenkamer wel gegevens beschikbaar zijn. Daarnaast concludeert de Algemene Rekenkamer dat de ministers de terugkoppeling aan meldingsplichtige instellingen over wat de opsporingsdiensten doen met verdachte transacties niet hebben verbeterd. Het inzicht van de FIU-NL in wat de opsporing doet met verdachte transacties is zelfs minder geworden. 9 De Algemene Rekenkamer heeft in haar studie ook becijferd hoeveel MOT-meldingen aan de basis staan van de veroordeling van criminelen door rechters. Dit is verhoudingsgewijs een zeer laag percentage (<1%). Het is in overeenstemming met de verhouding tussen de geschatte omvang van witwassen in Nederland (10 tot15 miljard) en het geld dat criminelen jaarlijks afhandig wordt gemaakt (143,5 miljoen euro). 10 In navolging van deze conclusies formuleert de Algemene Rekenkamer de volgende aanbevelingen: 11 Zorg voor inzicht in de voornaamste witwasrisico s voor Nederland en maak hierbij gebruik van de onderzoeken die al zijn uitgevoerd en van de kennis bij de organisaties betrokken bij de bestrijding van witwassen. Start met het verzamelen en analyseren van kwalitatieve en kwantitatieve gegevens over de activiteiten van de organisaties betrokken bij de bestrijding van witwassen en breng deze in verband met de beleidsdoelstelling voor het bestrijden van witwassen. Maak in de toekomstige begroting(en) duidelijk welke witwasrisico s moeten worden aangepakt en welke bijdrage de organisaties betrokken bij de bestrijding van witwassen daaraan moeten leveren. Informeer de Tweede Kamer periodiek en frequent over de mate waarin beleidsdoelstellingen worden gerealiseerd. Vergroot het inzicht in het rendement van meldingen van ongebruikelijke transacties. Een aparte Eenheid Financiële Politie zou nuttig kunnen zijn Vierde Europese Anti-witwasrichtlijn In aansluiting op de bevindingen van de Algemene Rekenkamer is verwijzing naar de Vierde Europese Anti-witwasrichtlijn op z n plaats. Deze richtlijn is op 6 juni 2015 aangenomen en dient uiterlijk 26 juni 2017 in nationale wet- en regelgeving te worden geïmplementeerd. Recentelijk heeft de Nederlandse overheid ter implementatie van deze richtlijn een internetconsultatie uitgevaardigd. De uitvoering van een nationale risicoanalyse, het bijhouden van statistieken, het verschaffen van inzicht in MOT-meldingen en de informatie-uitwisseling tussen FIU-eenheden en toezichthouders zijn belangrijke pijlers van deze richtlijn, tevens deels in het verlengde liggende van de conclusies en aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer. Verder is het vermeldenswaardig dat deze richtlijn de totstandkoming van een UBO-register voorschrijft. UBO staat voor Ultimate Beneficial Owner, oftewel uiteindelijk belanghebbende : een natuurlijke persoon die op basis van een aandelenbelang, stemrechten of op een andere wijze feitelijk zeggenschap kan uitoefenen in een rechtspersoon. Het UBO-register zal binnenkort in de Handelsregisterwet worden geïmplementeerd en zal aanknopingspunten bieden voor de identificatie en verificatie van uiteindelijk belanghebbenden (een wettelijke verplichting voor o.a. financiële ondernemingen) en tevens voor onderzoeken van de politie (bv. bij financieel rechercheren). Intensievere samenwerking tussen de financiële sector en de politie De financiële sector en de politie hebben gezamenlijke uitdagingen bij de bestrijding van witwassen. Een intensievere samenwerking is daarbij een belangrijk verbeterpunt. Onderstaand ga ik met aanbevelingen daarop in, weliswaar vanuit het perspectief van een compliance officer in de financiële sector en denkend in mogelijkheden en niet in beperkingen. Maak strategische keuzes De financiële sector en de politie hebben te maken met toegenomen prestatiedruk. In de financiële sector betekent dit bijvoorbeeld dat er spanning bestaat tussen de bewerkstelliging van commerciële resultaten enerzijds en het voldoen aan het wet- en regelgeving anderzijds. Ook de politie dient aan bepaalde voorgeschreven resultaten te voldoen. Capaciteit en middelen zijn schaars, het is onvermijdelijk dat sommige thema s vooralsnog blijven liggen. Vaak gebeurt het dat voor witwasbestrijding, waaronder ook financiële fraude, geen capaciteit beschikbaar is vanwege prioritering van andere onderzoeken. Strategische prioritering van witwasbestrijding is een noodzakelijke randvoorwaarde voor een effectievere aanpak. Investeer in (specialistische) kennis en kunde Het specialisme in, en de interesse voor, witwassen is binnen de financiële sector en de politie aanwezig binnen een kleine groep. Bij witwasbestrijding is juist specialistische kennis en kunde benodigd vanwege diepgaande onderzoeken. Die zou bij bestaande medewerkers verder ontwikkeld kunnen worden, onder meer door opleidingen en trainingen, en aangevuld met het aantrekken van specialisten van buitenaf, zoals beroepsbeoefenaars. Het creëren van gespecialiseerde functies zou ook meer
het Tijdschrift voor de Politie jg.78/nr.9/16 Aanbevelingen voor samenwerking 33 Foto: The Preiser Project mogelijkheden kunnen bieden. In de financiële sector ontstaan binnen de compliancediscipline functies als money laundering reporting officers, CDD-analisten, FEC-analisten en anti-money laundering transaction officers. Zowel in de financiële sector als bij de politie zijn overigens reorganisaties en bezuinigingen aan de gang, die maken dat investeringen in gerichte functies, activiteiten en projecten onder druk staan. Bovendien leiden de verschuivingen er soms toe dat kundige personen niet toekomen aan hun eigenlijke of gewenste werk, van functie veranderen of vertrekken. Een menselijke neiging in die context is om te proberen het eigen domein veilig te stellen, waarbij (in volgorde) functieoverstijgend, organisatie-overstijgend en sectoroverstijgend denken afnemen. Het blijft een voortdurende uitdaging om de kennis en kunde op dit specifieke gebied op peil te houden en te vergroten. Sterker nog, een gebrek daaraan ligt vaak steeds op de loer. Creëer eenheden In de financiële sector zie je de ontwikkeling dat verschillende gespecialiseerde eenheden worden samengesmolten tot een team, bijvoorbeeld op het gebied van Financial Economic Crime (FEC-teams). Zo n eenheid opereert grootschaliger, maar met een bundeling van krachten, specifieke focus en specialisatie. Iets dergelijks zou ook bij de politie ontwikkeld kunnen worden, denk aan een Eenheid Financiële Politie. Benoem vaste aanspreekpunten ten behoeve van een netwerk Vaste aanspreekpunten in organisaties zijn belangrijk voor de vorming van een goed functionerend formeel en informeel netwerk. De voormalige politieagenten die in de jaren tachtig en negentig de overstap hadden gemaakt naar de afdelingen Veiligheidszaken en Compliance van banken, vervulden bijvoorbeeld vaak die belangrijke rol. Men kende elkaar, kon mekaar makkelijk vinden. Dit is onder meer door reorganisaties, bezuinigingen, veranderingen in netwerken, vakdisciplines, functies en wet- en regelgeving afgenomen 12, en dergelijke vaste posities en rollen zijn nu veel moeilijker te creëren. Dit proces zou geformaliseerd kunnen worden. Werk samen in een vroeger stadium In het algemeen duurt de justitiële weg in de handhavingsketen te lang: door meerdere en opeenvolgende partijen die binnen hun eigen domein opereren, door wettelijke verplichtingen en door grensoverschrijdende elementen. De opsporing van de grensoverschrijdende criminaliteit versus de grenzeloze financiële diensten is daarbij een heikel punt, en het afpakken blijft vaak hangen op financieel rechercheren. De financiële sector en de politie weten elkaar te vinden bij de directe melding van verdachte transacties, bij vordering van informatie of bij officiële opsporingsonderzoeken. Vaak betreft het dan een eenzijdig informatieverzoek en ligt daarbij de focus op transactiestromen, terwijl de financiële sector een belangrijke kennisbron vormt. Bij de vordering van informatie hoeft de focus zoals nu vaak het geval is niet alleen te liggen op transacties, het verdient aanbeveling om dat ook toe te spitsen op een cliëntendossier. Dit zal de politie en justitie meer inzicht geven in de aard, achtergrond, gedragingen, beweegredenen en netwerken van een relatie. Financiële ondernemingen kunnen daarbij uitleggen wat ze hebben ondernomen, waarom ze dat hebben gedaan en binnen welke kaders. Verder zouden de partijen bij opsporings- en financiële rechercheonderzoeken elkaar over en weer kunnen inlichten binnen een beperkt afgeschermde groep: wie beschikt over welke informatie, welke informatie is er nodig, wat zijn de inzichten et cetera. Dit kan op bezwaren stuiten bij politie of justitie of vanuit privacy-oogpunt, maar het zou mogelijk moeten zijn om modi operandi te bedenken, bijvoorbeeld screening van de betrokken personen, geheimhoudingsverklaringen, VOG-verklaringen en dergelijke. Uit ervaring kan ik verwijzen naar initiatieven van FIU-NL om periodiek een bezoek te brengen aan de compliance officers van bijvoorbeeld banken. Dit vanuit de gedachte dat hoe dichter bij je bij de kennisbron zit, hoe nauwkeuriger je signalen kunt oppikken en onregelmatigheden kunt vaststellen. Dit soort onderhoud in een vroeg stadium leidt tot nieuwe inzichten in aandacht behoevende geldstromen en transacties en nieuwe MOT-meldingen. Centraal bankenregister In de documentaire Misdaad loont van Zembla (2015), wordt weergegeven wat politie en justitie zoals ondervinden bij onderzoeken, met name bij financieel rechercheren. Daarbij lopen financiële rechercheurs vaak tegen het probleem aan dat iedere bank apart moet worden benaderd om uit te zoeken waar een verdachte bankiert. Ter oplossing hiervan wordt geopperd om een centraal bankenregister op te zetten, zoals in omliggende landen.
34 Witwassen het Tijdschrift voor de Politie jg.78/nr.9/16 Foto: Chris Potter Automatisering, digitalisering en softwareprogramma s In dezelfde uitzending van Zembla wordt door vakmensen ook benadrukt dat financieel rechercheren wordt gefrustreerd door aanlevering van bankgegevens op papier. Slechts enkele banken zijn op dit moment in staat om digitaal gegevens aan te reiken. Automatisering en digitalisering op dit gebied kunnen zowel de financiële sector als de politie aanzienlijke capaciteitswinst opleveren en efficientere informatie-uitwisseling mogelijk maken. Samenhangend met automatisering en digitalisering zouden investeringen in geavanceerde softwareprogramma s op het vlak van witwasbestrijding eveneens de slagkracht kunnen vergroten. In de financiële sector is er een toenemend aanbod van software, die ook steeds geavanceerder wordt. Ontwikkel (gezamenlijke) programma s en projecten Dit biedt de mogelijkheid om specifieke focus te leggen en gerichte resultaten te bewerkstelligen. Een voorbeeld is het programma Afpakken, waarin onder meer politie, OM en de Belastingdienst samenwerken. Een ander voorbeeld betreft de aanpak (wederom in samenwerking tussen de politie, OM en de Belastingdienst) van malafide winkels in bepaalde probleemwijken in Rotterdam. Betrek de private sector bij het Financieel Expertise Centrum Het FEC is een multidisciplinair samenwerkingsverband van zeven partners (DNB, AFM, FIU-NL, Belastingdienst, politie, OM en AIVD) op het gebied van toezicht, controle, opsporing en vervolging. In het verleden heeft het FEC o.a. resultaten gepubliceerd van onderzoeken naar de vastgoedmarkt, in combinatie met red flags 13. Dit zijn voorbeelden die zeer bruikbaar zijn voor de financiële sector en andere betrokken partijen. Het is daarom jammer dat er door het FEC in het algemeen weinig ruchtbaarheid wordt gegeven aan initiatieven, projecten en de resultaten daarvan, ook niet op de eigen website. Daarbij is het te betreuren dat de private sector geen deel uitmaakt van het FEC, terwijl de financiële sector toch aanzienlijke investeringen doet in de bestrijding van witwassen. Een brancheorganisatie als de Nederlandse Vereniging van Banken zou bijvoorbeeld een nuttige rol kunnen vervullen. Mocht men te huiverig zijn voor een volledig lidmaatschap, dan zouden individuele verzoeken om een zienswijze, betrokkenheid bij (deel)projecten of terugkoppeling over de resultaten daarvan al kunnen bijdragen aan nieuwe inzichten, en aanknopingspunten bieden voor verdere samenwerking. Wederzijdse voorlichting: neem deel/lever een bijdrage aan elkaars initiatieven Met wederzijdse voorlichting en uitwisseling van kennis en ervaringen valt er veel winst te behalen. De financiële sector, FIU-NL en de politie zouden een grotere bijdrage kunnen leveren aan kennisontwikkeling en elkaars initiatieven. Zo doet de politie dat bij de Leergang Bestrijding witwassen & terrorismefinanciering. 14 In deze leergang zijn zowel private als publieke partijen betrokken, zoals vertegenwoordigers van banken, politie, DNB en FIU-NL. Verder zouden vertegenwoordigers elkaars opleidingen of seminars kunnen volgen. Aanvullend zou de organisatie van gezamenlijke kennissessies een goed middel zijn om trends en recente ontwikkelingen (waaronder technologische ontwikkelingen zoals bitcoins en fintech) in een vroegtijdig stadium te onderkennen en te bespreken. Het is daarbij van belang om gezamenlijk te verkennen wat er speelt en leeft in diverse sectoren, welke signalen er uit het criminele milieu zijn, hoe je dat kunt vertalen naar bepaalde geldstromen en hoe die passen binnen de stromen die de betrokken partijen zien. Deze initiatieven zullen zorgen voor een beter inzicht in het totaalplaatje en komen tevens de totstandkoming van netwerken ten goede. Vergroot het inzicht in de follow-up en het rendement van MOT-meldingen Financiële ondernemingen investeren veel tijd en geld in witwasbestrijding, waaronder in personeel, opleiding, transactiemonitoringsystemen en de follow-up van meldingen die daaruit voortkomen. Ongebruikelijke transacties worden gemeld aan de FIU-NL. Het is voor een financiële onderneming, na al het onderzoek, onbevredigend om
het Tijdschrift voor de Politie jg.78/nr.9/16 Aanbevelingen voor samenwerking 35 Het is jammer dat door het FEC weinig ruchtbaarheid aan activiteiten wordt gegeven alleen een MOT-melding te doen en het daarbij te laten. De instelling komt voor keuzes staan: wat gaan we doen? De relatie voortzetten of afscheid nemen? Inzichten in de follow-up en het rendement van MOTmeldingen, terugkoppeling daaromtrent en de overwegingen die daarbij zijn gemaakt, zouden voor alle betrokken partijen nuttig zijn. Vaak is er te weinig inzicht in de specifieke werkzaamheden van andere partijen in de handhavingsketen en de follow-up die partijen aan elkaars werkzaamheden geven. Binnen de grenzen van wet- en regelgeving zou een optimale informatie-uitwisseling het streven moeten zijn. Met name de laatste jaren is er vanuit de FIU-NL wel een verbetering op dit gebied gekomen. Ook geeft de FIU-NL regelmatig terugkoppeling op haar website over cases die als verdacht zijn gekwalificeerd. Dit zorgt voor een actuele beeldvorming bij financiële ondernemingen omtrent witwasmethoden en -technieken. Dergelijke initiatieven zouden ook ondernomen kunnen worden door de politie. Bij de sluiting van een onderzoek kan de neiging bestaan om door te gaan met het volgende onderzoek, terwijl een goede evaluatie en terugkoppeling juist voor het leereffect en kennisdeling cruciaal zijn: welke inzichten hebben we verkregen, wat zijn de succeselementen, wat moeten we in het vervolg anders benaderen, welke samenwerkingspartners zouden gebaat zijn bij onze terugkoppeling et cetera. Publiceer (gezamenlijke) initiatieven en de resultaten daarvan Intensievere samenwerking kan eenvoudiger tot stand komen als je een grote groep van personen weet te bereiken. Er kan meer ruchtbaarheid worden gegeven aan gezamenlijke initiatieven en de resultaten daarvan, bijvoorbeeld via gecombineerde publicaties: websites, nieuwsbrieven, databanken van overkoepelende organisaties, tijdschriften en dergelijke. Weet elkaar te vinden en begrijpen Niet meteen tastbaar te maken, maar in de praktijk essentieel voor het welslagen van alle samenwerkingsverbanden, en daarom waarschijnlijk het belangrijkste punt: vertrouwen in elkaar en de bereidheid om intensiever samen te werken. Dit kan alleen als partijen elkaar weten te vinden, elkaars activiteiten, taal en wereld leren begrijpen, gezamenlijk optrekken, elkaar voorlichting geven en op een constructieve wijze nadenken over modi operandi om nader tot elkaar te komen. «Aanbevolen literatuur De volgende bronnen bevatten interessante en verdiepende aanknopingspunten op het gebied van witwasbestrijding en andere vormen van criminele activiteiten: Criminaliteitsbeeldanalyses (www.politie.nl) Jaaroverzicht en cases van FIU-Nederland (www.fiunederland.nl) Jaaroverzicht van FEC (www.fec-partners.nl) Typologierapporten van FATF (www.fatf-gafi.org) Documentaire Misdaad loont (www.zembla.vara.nl) Noten 1 Deze bijdrage is op persoonlijke titel geschreven. Dank aan Robin de Jager (Teamleider Finec 1 bij de Dienst Landelijke Recherche), Guus de Ruiter (Crown LFS), mr. Rutger de Doelder (docent en onderzoeker Erasmus Universiteit) en Hans de Bruin. 2 Verder maakt de CDD-regelgeving deel uit van de Wet op het financieel toezicht, de Wet toezicht trustkantoren, de Sanctiewet 1977 en onderliggende regelgeving behorende bij deze wetten. 3 Opgenomen als bijlage in het Uitvoeringsbesluit Wwft. 4 Handboek Compliance Professional 2016-2017, uitgave van het Nederlands Compliance Instituut, p. 206. 5 De FIU-NL heeft naast de inlichtingenbevoegdheid bij meldplichtige instellingen o.a. toegang tot allerlei (niet-)openbare gegevensbronnen, zoals het register van de Kamer van Koophandel, de kentekenregistraties van de Rijksdienst voor het wegverkeer en het Herkenningsdienstsysteem (HKS) van de politie. Tevens vindt een geautomatiseerde bestandsvergelijking plaats met de Verwijzingsindex Rechercheonderzoeken en Subjecten (VROS), waarin subjecten van de criminele inlichtingeneenheden van de politie en subjecten van lopende rechercheonderzoeken zijn opgenomen. 6 Zie: <https://www.fiu-nederland.nl/nl/over-fiu/organisatie> 7 Een LOvJ-verzoek is een formeel verzoek via de Landelijk Officier van Justitie inzake witwassen om te kijken of over een subject in een onderzoek informatie aanwezig is bij FIU-NL. 8 Bron: Algemene Rekenkamer, Bestrijden witwassen: stand van zaken 2013, p.4. 9 Bron: Algemene Rekenkamer, Bestrijden witwassen: stand van zaken 2013, p.3. 10 Deze cijfers zijn gebaseerd op de documentaire Misdaad loont van Zembla, 2015. Kanttekening verdient dat het geld dat criminelen afhandig wordt gemaakt een stijgende lijn vertoont, mede goor gerichte projecten van verschillende partijen in de handhavingsketen. 11 Bron: Algemene Rekenkamer, Bestrijden witwassen: stand van zaken 2013, p.4 12 Zie voor voorbeelden van de vele initiatieven in de jaren tachtig en negentig: A.Wielenga, Tien jaar compliance in de context van twintig jaar witwasbestrijding,10 jaar compliance, De praktijk aan het woord,amsterdam: NIBE-SVV, 2010. 13 Bijvoorbeeld Red flags misbruik vastgoed Actualisering 2010, FEC, juni 2010. Deze publicatie bevat vele voorbeelden van risico-indicatoren. 14 Dit is een leergang die wordt aangeboden door het Nederlands Compliance Instituut waarvan ondergetekende opleidingsverantwoordelijke is. De heer Robin de Jager, Teamleider Finec 1 bij de Dienst Landelijke Recherche, levert als docent een bijdrage aan deze leergang.