Inhoud. 1. Inleiding 2

Transcriptie

1

2 Inhoud 1. Inleiding 2 2. Resultaten informatie-uitwisseling FEC-signalen Kwaliteit van de FEC-signalen FEC-informatieplatform FEC-privacy platform 4 3. Resultaten Kennisdeling Corruptie en belangenverstrengeling Feitelijk leidinggevers BES- eilanden Samenwerking op het thema Panama Papers 6 4. Thema s Terrorismefinanciering Publiek Private Samenwerking (PPS) Samenwerkend toezicht op fiscale risico s Trustkantoren Migratiecriminaliteit 8 5. Afsluiting 9 Bijlage 1: Facts & figures FEC-samenwerking

3 1. Inleiding Het Financieel Expertise Centrum (FEC) is een samenwerkingsverband waarin autoriteiten met een toezicht-, controle-, vervolgings- of opsporing taak binnen de financiële sector participeren en heeft als doel de integriteit van de financiële sector te versterken. De FEC-partners treden hierbij op als één overheid bij de bestrijding van financieel economische criminaliteit en nietinteger gedrag in de financiële sector. De drie kerntaken van het FEC zijn: 1. structurele informatie-uitwisseling, 2. fungeren als een kenniscentrum en 3. het gezamenlijk oppakken van projecten. In 2016 lag het accent op de informatie-uitwisseling. Er is daarnaast kennis uitgewisseld over een verscheidenheid aan onderwerpen waarbij aansluiting is gezocht bij de prioritering van de FEC-partners en de actualiteit. De partners hebben mede dankzij de FECsamenwerking resultaten geboekt die hebben bijdragen aan het behalen van onze gezamenlijke doelstelling: het versterken van de integriteit van de financiële sector. In dit jaarverslag wordt inzicht gegeven in de voortgang die de FEC-partners in 2016 met de gezamenlijke inzet hebben geboekt. 2. Resultaten informatie-uitwisseling 2.1 FEC-signalen 2016 De structurele uitwisseling van signalen kan worden gezien als de schatkist van het FEC. De uitwisseling van gegevens over (actuele) ontwikkelingen en bedreigingen voor de integriteit van de financiële sector levert een essentiële bijdrage aan het behalen van de gezamenlijke doelstellingen, naast de rol die het vervult bij de uitvoering van de wettelijke taken van de afzonderlijke FEC-partners. De informatie-uitwisseling heeft in 2016 onder meer geleid tot strafrechtelijke-, fiscale- en toezichtonderzoeken en -interventies. Op basis van de gezamenlijke informatiepositie worden de afzonderlijk door de FEC-partners te nemen interventies op elkaar afgestemd. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek naar mogelijke fraude door een bestuurder van een financiële instelling; waar de ene FEC-partner keek naar de fiscale aspecten, richtte de andere FEC-partner zich op de rol die de accountants van de financiële instelling mogelijk hadden gespeeld. Daarnaast hebben het afgelopen jaar diverse interventies plaatsgevonden bij verschillende instellingen in de financiële sector naar aanleiding van informatie-uitwisseling in FEC-verband. De uitgewisselde FEC-signalen in 2016 hadden grotendeels betrekking op onderzoeken in het kader van integere en beheerste bedrijfsvoering, onderzoeken naar beleidsbepalers van financiële instellingen en strafrechtelijke delicten zoals witwassen en fiscale onderzoeken. In 2016 zijn in totaal 116 signalen uitgewisseld, tegenover 154 signalen in De kwantitatieve daling van het aantal signalen in 2016 is gepaard gegaan met een toenemende complexiteit en kwaliteit van de signalen. 2

4 Totaal uitgewisselde signalen Grafiek 1: uitgewisselde FEC-signalen 2.2 Kwaliteit van de FEC-signalen Verbetering van de kwaliteit van de ingediende FEC-signalen was één van de doelstellingen van Kwalitatief goede signalen houden in dat de FEC-partners meerwaarde halen uit de signalen en dat het signaal bijdraagt aan het behalen van de gezamenlijke doelstelling. De indicator van de kwaliteit van FEC-signalen is het GAZO- verzoek1. Een GAZO-verzoek wordt gedaan als een FEC-partner de ontvangen informatie wil gaan gebruiken. Onderstaande grafiek is een weergave van het aantal GAZO-verzoeken inzake signalen die in 2014, 2015 en 2016 zijn ingediend. De daling van het aantal GAZO-verzoeken, tot zo ver, is inherent aan de daling van het totaal aantal signalen. Daarbij moet worden opgemerkt dat het aantal GAZOverzoeken geen alomvattende indicator is van de kwaliteit van een signaal, want het is mogelijk dat een signaal evengoed nuttig is voor een FEC-partner ook als geen GAZO-verzoek is ingediend, bijvoorbeeld in het geval er geen specifieke informatie aanwezig is bij een partner ( geen informatie is ook belangrijke informatie ). GAZO-verzoeken Grafiek 2: GAZO-verzoeken totaal aantal GAZO 1 GAZO staat voor Geen-Actie-Zonder-Overleg. Een FEC-partner mag alleen iets doen met de ontvangen informatie als de partner die het signaal heeft ingebracht hierover is geïnformeerd en schriftelijke toestemming heeft gegeven. 3

5 2.3 FEC-informatieplatform Nieuwe werkwijze informatie-uitwisseling De FEC-informatiegroep is operationeel verantwoordelijk voor de informatie-uitwisseling. In juli 2016 is binnen het FEC informatieplatform gekozen voor een andere werkwijze met als doel de efficiëntie te verhogen van het proces van informatie-uitwisseling. In tegenstelling tot de oude werkwijze krijgen nu alle signalen van de FEC-partners een integrale benadering. Dit betekent dat de ingebrachte informatie zoveel als mogelijk met alle partners wordt gedeeld, zodat alle leden van de informatiegroep kunnen bepalen of interventie door de eigen organisatie nodig is naar aanleiding van de verkregen informatie. Daarnaast heeft de nieuwe werkwijze in 2016 een meer volledig inzicht gegeven in de acties die de afzonderlijke FEC-partners gaan uitvoeren naar aanleiding van de informatie-uitwisseling. Dit draagt bij aan een integrale aanpak en intensivering van de onderlinge samenwerking. Ten slotte, een eerste analyse van de uitgewisselde signalen uit het tweede halfjaar van 2016 geeft het beeld dat de nieuwe werkwijze heeft geleid tot een daling van de doorlooptijden van FEC-signalen. [ Onze ambitie was om in 2016 zowel een kwantitatieve als kwalitatieve toename van het totaal aantal signalen te realiseren. Er is zeker sprake van een kwalitatieve verbetering. De reguliere signalen worden complexer en sinds juli 2016 is er een stijging zichtbaar van het aantal verzoeken van FEC-partners tot overleg en afstemming naar aanleiding van de informatie-uitwisseling. ] - FEC adviseur informatie-uitwisseling- 2.4 FEC-privacy platform Binnen het FEC-privacy platform wordt door de FEC-partners kennis en expertise uitgewisseld op het gebied van (persoons-) gegevensuitwisseling, zodat informatie-uitwisseling zorgvuldig en binnen de bestaande wettelijke kaders plaatsvindt en tijdig wordt geanticipeerd op wijzigingen in weten regelgeving. Tijdens de bijeenkomsten van het privacy platform in 2016 zijn relevante vragen, casuïstiek, nieuwe weten regelgeving en thema s besproken die spelen op het gebied van (persoons-) gegevensuitwisseling binnen het FEC-samenwerkingsverband. Zo zijn de Algemene Verordening Gegevensverwerking en het voorstel voor de Kaderwet gegevensuitwisseling aan de orde gekomen. 3. Resultaten Kennisdeling 3.1 Corruptie en belangenverstrengeling De FEC-partners hebben in 2016 actief kennis gedeeld rond het thema corruptie, dit gebeurde in de vorm van een FECademy. Een FECademy is een kennisbijeenkomst voor FEC-partners en -waarnemers en andere relevante betrokkenen zoals de private partners en FECparticipanten. Het delen van kennis van specifieke onderwerpen levert de deelnemers bewustwording en inzicht op die gebruikt kunnen worden in de eigen taakuitvoering. De FECademy die in samenwerking met het ministerie van Veiligheid en Justitie werd georganiseerd had als onderwerp: Integrale aanpak van corruptie en belangenverstrengeling. 4

6 [ Bij de bestrijding van corruptie en belangenverstrengeling heeft het grote meerwaarde om van elkaar te weten waar men mee bezig is, welke informatie voor een andere partner relevant kan zijn en waar welke informatie gehaald of gebracht kan worden, om zodoende corruptie en belangenverstrengeling beter als één overheid te kunnen bestrijden. Het doel van deze FECademy was de integrale aanpak van corruptie versterken en kennisdeling stimuleren tussen FEC-partners, Rijksrecherche en de Bijzondere Opsporingsdiensten ] - Beleidsmedewerker ministerie van Veiligheid en Justitie- Naast kennissessies zoals de FECademies (zie ook paragraaf 4.1) is gedurende het jaar met regelmaat kennis uitgewisseld in het FEC-informatieplatform aan de hand van informatieuitvragen over uiteenlopende onderwerpen die de integriteit van de financiële sector betreffen. 3.2 Feitelijk leidinggevers Er is in 2016 door het FEC een kennissessie georganiseerd over het aanpakken van ontoelaatbaar gedrag door feitelijk leidinggevers bij onder toezicht staande instellingen, waarmee inzicht is verkregen in de verschillen en overeenkomsten in het handhavingsbeleid van de FEC-partners. In het bijzonder is besproken welke feiten en bewijs verzameld moet worden om het feitelijk leidinggeven te kunnen kwalificeren. De uitkomsten kunnen partners gebruiken om hun eigen beleid hierop aan te scherpen, of dit als aandachtspunt mee te nemen bij het inrichten van een onderzoek. De gezamenlijke FEC-activiteit is hiermee afgesloten. Het beoogde lange termijn effect is dat het gecoördineerd en adequaat aanpakken van feitelijk leidinggevers (van wetsovertredingen) in de financiële sector door de FEC-partners bijdraagt aan het versterken van de integriteit van de financiële sector. 3.3 BES- eilanden In 2016 heeft een aantal FEC bijeenkomsten plaatsgevonden ter verkenning van ieders taken, bevoegdheden en dilemma s ten aanzien van de integriteit van de financiële sector op de BESeilanden. Het doel van deze bijeenkomsten was om te toetsen of de hypothese klopt dat nadere samenwerking tussen de FEC-partners kan bijdragen aan de integriteit van de financiële sector op de BES-eilanden. De FEC-partners hebben onderkend dat samenwerken hier een meerwaarde kan hebben voor de individuele taken én voor de integriteit van de financiële sector op de BES-eilanden. Vanwege de specifieke juridische kaders voor BESeilanden, buiten Europa en binnen het Koninkrijk, zijn hier andere wetten van toepassing en is samenwerking binnen het FEC niet vanzelfsprekend. Er zal door middel van specifieke, door de FEC-partners, in te dienen signalen worden verkend waar de wettelijke belemmeringen liggen. De FEC-partners kunnen deze belemmeringen in hun wetgevingswensen richting de ministeries meenemen. 5

7 3.4 Samenwerking op het thema Panama Papers In 2016 hebben internationale media onthullingen gedaan over hoe vermogende personen mogelijk miljarden wegsluizen via belastingparadijzen. Meer dan elf miljoen gelekte documenten, de zogeheten Panama Papers, die aanleiding gaven tot onderzoek naar mogelijke belastingontwijking (en -ontduiking). De FEC-partners hebben, binnen de eigen taken en bevoegdheden, afzonderlijk van elkaar de relevante informatie onderzocht. In het verlengde daarvan hebben de FEC-partners een aantal Panama Papers-bijeenkomsten georganiseerd om te verkennen op welk vlak samenwerking wenselijk en mogelijk is. De samenwerking rond de Panama Papers laat zien dat de FEC-partners elkaar kunnen vinden rond een actueel thema. 4. Thema s De derde kerntaak van het FEC is het uitvoeren van projecten met het oog op concrete en operationeel bruikbare resultaten. In plaats van de term projecten kiezen we in de praktijk vaak voor de term thema s omdat dit beter aansluit bij de daadwerkelijke werkzaamheden die in FEC-verband plaatsvinden. Hieronder wordt aangegeven welke thema s in FEC-verband zijn opgepakt. Vanwege het tijdsbestek dat nodig is om de beoogde effecten te halen en om te kunnen blijven aansluiten bij de prioritering van de FEC-partners, werkt het FEC met een meerjarenplan. Een deel van de onderstaande thema s zullen daarom in 2017 worden vervolgd. Hieronder worden de resultaten voor 2016 gepresenteerd. 4.1 Terrorismefinanciering Het doel van het FEC-project Terrorismefinanciering is de financiële netwerken van de bij de FEC-partners en FEC-participanten bekende natuurlijke en rechtspersonen die in verband kunnen worden gebracht met terrorisme in kaart te brengen. In vervolg op de activiteiten in 2015 zijn in 2016 financiële netwerken in kaart gebracht op basis van de ingediende FECsignalen en de informatie van de FEC-partners en participanten over de betreffende subjecten. Hierdoor is onder meer inzicht verkregen in de wijze waarop en door wie de bij de partners en participanten bekende natuurlijke en rechtspersonen worden gefinancierd. Ten aanzien van meerdere signalen is een interventiestrategie opgesteld. De Douane, IND, AIVD en Belastingdienst/Toeslagen nemen deel aan dit project als participanten. De oplevering van het typologieënrapport in 2016 is verschoven naar 2017 en er is inmiddels verkend in hoeverre het mogelijk is om het typologieënrapport in samenwerking met de bankensector in PPS-verband tot stand te brengen. Naast het opstellen van de interventiestrategieën, is in 2016 de eerste stap gezet in het delen van de kennis die tot dusver is opgedaan met betrekking tot mogelijke typologieën en indicatoren voor terrorismefinanciering. In het eerste kwartaal van 2016 zijn twee FECademies georganiseerd over het onderwerp terrorismefinanciering. De eerste FECademy had als doelgroep medewerkers van publieke partijen die affiniteit hebben met het onderwerp. De daaropvolgende FECademy was een handreiking naar de financiële sector om de effectiviteit te helpen vergroten van de maatregelen die daar worden genomen om terrorismefinanciering te voorkomen. Dit past in het streven van het FEC om de private sector te betrekken bij haar doel, 6

8 onder andere via kennisdeling en het geven van voorlichting. De intentie bestaat om in de toekomst kennis te blijven delen met zowel publieke als private partijen om ook op deze manier een bijdrage te leveren aan de aanpak van terrorismefinanciering. 4.2 Publiek Private Samenwerking (PPS) Door de FEC-partners wordt samengewerkt met de bankensector in een Publiek Private Samenwerking vanuit de visie dat de integriteit van de financiële sector niet slechts een zaak is van de overheid. De FEC-partners, de betrokken banken (ABN AMRO Bank, Rabobank, De Volksbank en ING Bank) en de Nederlandse Vereniging van Banken zien een nauwere samenwerking als een belangrijke stap om financieel economische criminaliteit efficiënter en effectiever te bestrijden en de integriteit van de financiële markten te versterken. Begin 2016 is binnen de FEC-PPS samenwerking stilgestaan bij de lesson learned van het Saldinistenproject2 dat in 2015 is afgerond. De bevindingen van de PPS-partners op het gebied van de saldinisten hebben geleid tot stappen van de bevoegde FEC-partners (FIOD en Belastingdienst) tegen overtreders. Naar aanleiding van het Saldinistenproject is het meldproces bij de FIU-NL aangepast waarmee de melddruk bij de banken is verlicht. Gegeven de wettelijke belemmeringen bij het delen van informatie over strafbaar niet-integer gedrag op het terrein van commercieel vastgoed bleek het lastig om informatie te delen tussen FEC-partners en banken. In 2016 is ook energie gestoken in het zoeken naar alternatieven voor terreinen waarop wel informatiedeling kan plaatsvinden, zoals het bespreken van fenomenen. Voor de wettelijke belemmeringen hebben de FEC-partners en de deelnemende banken aan de hand van een drietal casus onderzocht welke oplossingen denkbaar en nodig zijn om tot een betere informatie-uitwisseling te komen. Deze worden in 2017 verder uitgewerkt. De FEC-PPS pilot commercieel vastgoed is voor twee jaar verlengd, ten behoeve hiervan is een tweede verlengde convenant voor de pilot commercieel vastgoed opgesteld en gepubliceerd. De PPS samenwerking op het gebied van commercieel vastgoed fraude is met twee jaar verlengd omdat samenwerking tussen zeven publieke partners en vier commerciële banken meer tijd vraagt dan oorspronkelijk werd gedacht. PPS is een zaak van geduldig bouwen aan de succesfactoren voor een effectieve samenwerking onder het gemeenschappelijk doel: een integere financiële sector. Dat is precies wat er nu gebeurt. Achteraf gezien was het beter geweest als er vanaf het begin een ruimere pilot termijn was gekozen. -Adviseur FEC-eenheid- Mede naar aanleiding van de PPS pilot commercieel vastgoed is de projectgroep Wettelijke Belemmeringen opgericht. De projectgroep heeft de aanbeveling gedaan om in 2017 een laboratoriumomgeving voor analyse doeleinden te creëren. In een dergelijke 2 Saldinisten zijn personen die voor het einde van het jaar grote bedragen aan contant geld opnemen van hun rekening, die zij in het begin van het daaropvolgende jaar weer terugstorten. Daarmee proberen zij deze bedragen aan het zicht van de Belastingdienst te onttrekken. 7

9 laboratoriumomgeving kan worden getoetst of het delen van beschikbare informatie daadwerkelijk tot een succesvollere aanpak zal leiden. De FEC-partners en de private partijen hebben dit jaar wederom uitgesproken om de samenwerking voort te zetten op thema s die voor alle partners van belang zijn. 4.3 Samenwerkend toezicht op fiscale risico s Aangezien fiscale risico s relevant zijn voor het toezicht door zowel de Belastingdienst als DNB en AFM, is voor een effectieve (preventieve) aanpak een ketenaanpak vereist. De lange termijndoelstelling van het project Samenwerkend toezicht op fiscale risico s is bijdragen aan een gecoördineerde en adequate aanpak van fiscale risico s in de financiële sector door de toezichthouders. Medio 2016 heeft de FEC-raad aanbevelingen van het verkennende project overgenomen. Deze bestaan uit intensivering van kennis over fiscale risico s bij toezichthouders. Dit gebeurt onder andere via een voorlichtingsronde van de Belastingdienst bij de andere toezichthouders, een op te richten kennisnetwerk, en thematische onderzoeken naar fiscale risico s door AFM en DNB in Daarnaast is er een preventieve aanpak door toezichtonderzoeken en repressieve aandacht door signalen op dit thema via het bestaande FEC-informatieplatform te delen. Medio 2016 is gestart met de uitvoering van een aantal van de deelprojecten. De verdere uitvoering loopt door in Trustkantoren Het doel van samenwerking tussen de FEC-partners rond de trustsector is om gedragsverandering in de trustsector te laten plaatsvinden, zodat trustkantoren een integere bedrijfscultuur ontwikkelen en alert zijn op incidenten. In dit verband wordt samengewerkt door de FEC-partners, maar ook met andere partners. Zo heeft DNB in 2016 in samenwerking met één van de ketenpartners, namelijk het Bureau Financieel toezicht (BFT), in het kader van dit project kennis uitgewisseld over de trustsector en de aanvoer van risicovolle structuren vanuit notaris-, administratie- of belastingadvieskantoren. DNB en BFT werken daarnaast ook samen bij de aanpak van illegale trustkantoren. Door de FEC-partners wordt samengewerkt om (integriteits-) risico s van trustkantoren in kaart te brengen, ook worden de mogelijkheden van een specifiek op de trustsector geformuleerd handhavingsbeleid verkend en zo mogelijk ingevuld. De uitvoering van de meeste deelprojecten binnen dit projectthema lopen door in Migratiecriminaliteit In 2016 heeft een inventarisatie plaatsgevonden van de (on)mogelijkheden om op het onderwerp migratiecriminaliteit samen te werken in FEC-verband. De uitkomst van intern beraad binnen de politieorganisatie heeft geleid tot het besluit dat er momenteel geen meerwaarde wordt gezien van samenwerking op dit thema in FEC-verband omdat er reeds op diverse andere plekken aan dit thema wordt gewerkt. 8

10 5. Afsluiting De FEC-partners kijken met genoegen terug op een jaar van vruchtbare samenwerking. Het FEC is bij de ondernomen activiteiten in 2016 binnen het budget gebleven dat beschikbaar is gesteld door het ministerie van Financiën. De voortgang van het afgelopen jaar is alleen mogelijk geweest doordat alle FEC-partners, waarnemers en participanten hebben bijgedragen door het ter beschikking stellen van informatie, expertise en personele capaciteit aan het FEC en de FEC-eenheid. Ter afsluiting worden in bijlage 1 de facts & figures over de ontwikkelingen in 2016 gepresenteerd. 9

11 Bijlage 1: FEC-samenwerking 2016