INDIVIDUELE OPVANG VAN ASIELZOEKERS i.s.m. Aide Aux Personnes Déplacées, Caritas International, CAW De Terp, CAW Mozaïek woonbegeleiding, CAW Visserij afdeling t Eilandje, CAW Visserij afdeling De Schreiboom, Protestants Sociaal Centrum Brussel, Sociale Dienst van de Socialistische Solidariteit en vzw Lhiving
2 Foto s: Fotografie Christo Eindredactie: Eef Heylighen Lay-out: Hanne De Valck en Jan Geypen Verantwoordelijke uitgever: Els Keytsman Redactie: Anne Adam, Saskia De Jonghe en Charlotte Vandycke Uitgavedatum: April 2013 Herdruk: December 2013
VOORWOORD In België heeft elke asielzoeker bij wet recht op opvang en begeleiding. Iemand die vlucht uit zijn eigen land voor oorlog, geweld en vervolging heeft hulp nodig om hier een nieuwe, veilige toekomst op te bouwen. Eind jaren 90 bracht de crisis in de Balkan een grote vluchtelingenstroom op gang. De asielcijfers stegen. Er moesten meer asiel zoekers opgevangen worden. Vluchtelingenwerk Vlaanderen en haar Franstalige zusterorganisatie CIRÉ besloten daarom ook asielzoekers op te vangen in samenwerking met de overheid en tal van partners op het terrein. Omdat we de zelfstandigheid van asielzoekers wilden bevorderen, kozen we voor individuele opvang. Deze opvang verschilt van de opvang in grotere opvangcentra. Deze brochure is dan ook bedoeld om bijstandverleners, personeelsleden van sociale diensten, actoren in het welzijnsveld en andere geïnteresseerden te laten kennismaken met onze opvangstructuur.
4
INLEIDING Vluchtelingenwerk en CIRÉ startten in 1999 als opvangpartner van de overheid. Vandaag kunnen tussen de 1000 en 1500 asielzoekers terecht in onze opvangstructuur. Wij bieden onze bewoners een menswaardig onthaal, waarbij hun autonomie en het gezin centraal staan. Daarom kiezen we er bewust voor om asielzoekers op te vangen in individuele woningen, appartementen, studio s of in opvangplaatsen met gemeenschappelijke faciliteiten. Onze partners op het terrein zijn Caritas International, de Sociale Dienst van de Socialistische Solidariteit (SeSo), het Brusselse Protestants Sociaal Centrum (PSC), Aide aux Personnes Déplacées (APD), Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Mozaïek woonbegeleiding, CAW De Terp en de vzw Lhiving. Onze partners staan in voor het eerstelijnswerk. Ze beheren de verschillende woningen en opvangplaatsen en bieden begeleiding aan de asielzoekers. Vluchtelingenwerk en CIRÉ coördineren deze opvangstructuur en ondersteunen de partners. We bieden administratieve en juridische ondersteuning bij de opvang en asielprocedure van de bewoners. De medewerkers van onze partners kunnen bij ons terecht voor informatie en vormingen. Wij vertegenwoordigen onze opvangstructuur zowel binnen als buiten de sector.
DE OPVANG VAN ASIELZOEKERS IN BELGIË Het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers, kortweg Fedasil, staat in voor de opvang van asielzoekers in België. Fedasil beheert eigen federale grootschalige opvangcentra. Het agentschap heeft ook overeenkomsten met onder meer Rode Kruis Vlaanderen, Croix Rouge en de Socialistische Mutualiteiten voor de opvang van asielzoekers in opvangcentra. Het aantal bewoners in deze centra varieert van 75 tot meer dan 800 asielzoekers per centrum. Daarnaast heeft Fedasil ook overeenkomsten met partners die voornamelijk individuele opvang organiseren. Zoals voor de opvangplaatsen bij Vluchtelingenwerk en CIRÉ en de lokale opvanginitiatieven van OCMW s (LOI). Asielzoekers wonen er in individuele woningen of opvangplaatsen met gemeenschappelijke faciliteiten, verspreid in verscheidene Belgische steden en gemeenten. In al deze opvangstructuren, zowel in de grootschalige centra als in de individuele opvang, krijgen asielzoekers materiële opvang. Dit houdt in dat ze niet alleen een bed krijgen om in te slapen maar ook maaltijden, medische zorgen en begeleiding tijdens hun volledige verblijf in de opvang. 6
HOE KOMEN ASIELZOEKERS BIJ ONS TERECHT? De centrale dienst dispatching van Fedasil wijst elke asielzoeker bij aankomst in ons land een plaats toe in het Belgische opvangnetwerk. Op deze dienst werken ook medewerkers van Vluchtelingenwerk en CIRÉ. Elke dag laten de organisaties op het terrein aan de dispatchingmedewerkers weten welke woningen en opvangplaatsen beschikbaar zijn voor nieuwe bewoners. Op basis daarvan wijst de dispatching asielzoekers toe aan onze woningen en opvangplaatsen. In de mate van het mogelijke wordt hierbij rekening gehouden met de gezinssamenstelling, mobiliteit en talenkennis van de bewoners. De meeste mensen die in onze opvang terechtkomen, verbleven eerst in een collectieve opvang structuur en vroegen een overplaatsing aan naar een individuele woning. Slechts een klein aantal onder hen zijn nieuwe asielzoekers die voor het eerst opgevangen worden in het opvangnetwerk. 8
DE TRANSITWONING IN BRUSSEL Asielzoekers die net aankomen in België en een plaats in de opvang van Vluchtelingenwerk of CIRÉ krijgen toegewezen, worden eerst enkele dagen opgevangen in de transitwoning van SeSo in Brussel. Dit in afwachting dat hun toegewezen woning en administratie in orde wordt gebracht. In de transitwoning krijgen de asielzoekers de eerste info over hun asielprocedure en verdere verblijf in België.
10 NAAR DE NIEUWE OPVANGWONING Asielzoekers reizen zelf naar hun nieuwe woning of opvangplaats. Ze krijgen een vervoersticket, het adres van de woning en een wegbeschrijving. Begeleiders van onze opvangstructuur wachten de asielzoekers op aan hun woning. Ze brengen hen vervolgens in contact met de sociale dienst die hen verder zal begeleiden.
ONZE OPVANGPLAATSEN Vluchtelingenwerk, CIRÉ en de partners hebben over het hele land opvangplaatsen: individuele woningen, appartementen, studio s of opvangplaatsen met gemeenschappelijke faciliteiten. INDIVIDUELE WONINGEN Onze opvangpartners zoeken zelf woningen op de private huurmarkt in goede staat en te huur aan een redelijke prijs. Soms werken zij hiervoor ook samen met sociale verhuurkantoren. De meeste van onze woningen zijn voor gezinnen. We proberen ook studio s voor alleenstaanden te voorzien. OPVANGPLAATSEN MET GEMEENSCHAPPELIJKE FACILITEITEN Hoewel we vooral individuele woningen aanbieden, voorzien we ook een klein aantal woningen en opvangplaatsen met gemeenschappelijke faciliteiten. Asielzoekers in deze woningen en opvangplaatsen hebben een eigen privéwoonruimte, maar delen een aantal faciliteiten met andere bewoners in het huis (keuken, huiskamer). 12
Ook hier staat de autonomie van bewoners centraal. Doordat de sociale dienst vaak geïntegreerd of dicht in de buurt van deze opvangplaatsen wordt georganiseerd, kan er een intensere omkadering geboden worden. CAW De Terp vangt alleenstaande asielzoekers op, al dan niet met kinderen. Ook SeSo beschikt over enkele woningen met gemeenschappelijke faciliteiten. Caritas International en APD beschikken dan weer over gebouwen, respectievelijk in Louvranges en Braine-le-Comte, met verschillende appartementen voorzien van eigen sanitair en kookgelegenheid. De bewoners wonen er zelfstandig met een heel beperkt aantal gemeenschappelijke faciliteiten (wassalon, activiteitenruimte, verpleegpost, ). In Braine-le-Comte worden gezinnen opgevangen. De plaatsen in Louvranges zijn voorbehouden voor vrouwen met kinderen. Zij krijgen er een aangepaste opvang.
EEN EIGEN LEVEN 14 We helpen de asielzoekers in onze opvangstructuur opnieuw hun eigen leven te leiden. We motiveren hen onze maatschappij te leren kennen en er hun weg in te vinden. Onze woonvormen en begeleiding zijn erop gericht deze zelfstandigheid te bevorderen. Asielzoekers komen terecht in een bemeubelde woning, voorzien van alle huisraad. Het basispakket meubelen bestaat uit een koelkast, kookplaat, oven, zetels, bedden en een tafel en stoelen. In de woning vinden de asielzoekers een aantal startpakketten zoals een sanitair pakket, een basisset lakens en dekens, een set kookpotten en een basispakket aan poetsmateriaal. De bewoners kunnen hun kleding wassen in de plaatselijke wassalons. Voor hun inkopen worden ze wegwijs gemaakt in hun gemeente. Bewoners in individuele woningen krijgen maandelijks leefgeld en een gedeeltelijke tussenkomst in diverse kosten zodat ze kunnen voorzien in hun eigen levensonderhoud. De asielzoekers kopen daarmee zelf eten, kleding, In enkele opvangplaatsen met gemeenschappelijke faciliteiten krijgen de bewoners wekelijks zakgeld. Zij maken gebruik van een centrale catering. En dat zijn niet de enige verantwoordelijkheden die we stimuleren. Zo volgen de bewoners hun asielprocedure mee op. Brengen ze hun kinderen zelf naar school. En maken ze zelf afspraken met de plaatselijke zorgverstrekkers, indien nodig.
16
EEN BEGELEIDING OP MAAT Asielzoekers krijgen bij Vluchtelingenwerk en CIRÉ niet alleen een dak boven hun hoofd en de kans om zelfstandig te leven, maar ook een goede begeleiding op maat. De begeleiding bestaat uit: OPVOLGING VAN DE ASIELPROCEDURE Asielzoekers krijgen info bij iedere stap in hun procedure. De sociale dienst staat hen bij in hun contacten met advocaten en andere diensten. WERKEN aan een TOEKOMST Asielzoekers worden van bij hun aankomst voorbereid en begeleid in hun toekomstkeuzes. Dit kan zowel een mogelijk verblijf in België zijn als een terugkeer naar hun thuisland. ORIËNTATIE NAAR HET ONDERWIJS Kinderen worden ingeschreven in plaatselijke scholen en volwassenen krijgen info over het lokale opleidingsaanbod voor volwassenen. Ouders staan zelf in voor het opvolgen van hun kinderen op school. BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET PSYCHOSOCIAAL WELZIJN Waar nodig wordt doorverwezen naar professionele externen zoals therapeuten, psychologen,
MEDISCHE OPVOLGING Onze partners bouwen aan een lokaal netwerk van dokters, apothekers en ziekenhuizen. Asielzoekers kunnen hierbij dan terecht. De partners geven zowel de asielzoekers als hun zorgverstrekkers meer info over de toegang tot de Belgische gezondheidzorg. WEGWIJS IN DE OMGEVING Begeleiders of vrijwilligers tonen asielzoekers de weg naar scholen, het gemeentehuis, het wassalon, ziekenhuizen, het openbaar vervoer, SENSIBILISERING De bewoners worden bewust gemaakt van de leefregels en verwachtingen van hun omgeving. Ze krijgen info over hygiëne, energieverbruik, huisvuilomhaling, ORGANISATIE VAN ACTIVITEITEN De partners organiseren af en toe activiteiten voor de asielzoekers. Het gaat dan om daguitstappen, kookateliers, toegang tot vakantiekampen voor kinderen, ontmoetingsmomenten, praatgroepen, 18
20
EEN NETWERK VAN SOCIALE DIENSTEN De begeleiding gebeurt onder de vorm van huisbezoeken, afspraken of permanentie op de sociale dienst zelf. Gezien de individuele woonvorm is er doorgaans geen nacht- en weekend permanentie voorzien in en rond onze opvangplaatsen. SeSo begeleidt haar bewoners vanuit een centrale sociale dienst in Brussel en doet wekelijks een permanentie op locatie in Roeselare, Gent en Charleroi. Caritas werkt samen met een netwerk van Centra Algemeen Welzijnswerk met een sociale dienst dichtbij hun individuele woningen. Lhiving, PSC Brussel en CAW Mozaïek woonbegeleiding hebben hun eigen sociale dienst dichtbij hun individuele woningen. Bij APD en CAW De Terp is de sociale dienst geïntegreerd in de opvangstructuur waar de opvangplaatsen zich bevinden.
Onze partners in de individuele opvang Caritas International Liefdadigheidstraat 43 1020 Brussel tel: 02 229 36 11 mail: infonl@caritasint.be web: www.caritas-int.be CAW Mozaïek woonbegeleiding Anspachlaan 160 1000 Brussel tel: 02 552 04 55 mail: woonbegeleiding@cawmozaiek.be web: www.cawmozaiek.be Lhiving vzw Schipperijkaai 11/122 1000 Brussel tel: 02 201 14 19 mail: info@lhiving.be web: www.lhiving.be Sociale Dienst v/d Socialistische Solidariteit Parmastraat 28 1060 Brussel tel: 02 533 39 84 mail: info@sesoweb.org web: www.sesoweb.org Aide aux Personnes Déplacées rue Jean d Outremeuse 93 4020 Liège tel : 04 342 14 44 mail : m.ruiz@aideauxpersonnesdeplacees.be web : www.aideauxpersonnesdeplacees.be CAW Protestants Sociaal Centrum vzw Cansstraat 12 1050 Brussel tel: 02 512 80 80 mail: csp.psc@skynet.be web: http://csp-psc.be 22
CAW De Terp Lange Lozanastraat 200 2018 Antwerpen tel: 03 326 00 00 mail: peter.callens@cawdeterp.be web : www.cawdeterp.be
Vluchtelingenwerk Vlaanderen Kruidtuinstraat 75 1210 Brussel 02 225 44 00 info@vluchtelingenwerk.be www.vluchtelingenwerk.be Ciré Visvijverstraat 80-82 1050 Brussel 02 629 77 10 accueil@cire.be www.cire.be