(Nieuwe) asielzoekers zonder toewijzing opvangstructuur

Transcriptie

1 (Nieuwe) asielzoekers zonder toewijzing opvangstructuur De overbezetting van het opvangnetwerk brengt met zich mee dat het aantal niet aan een opvangstructuur toegewezen asielzoekers stijgt. Concreet betekent dit dat deze asielzoekers recht hebben op maatschappelijke dienstverlening door het OCMW indien zij behoeftig zijn. Ze zijn immers legaal in het land en hebben geen toewijzing aan een opvangstructuur (artikelen 1, 57 en 57ter OCMW-wet). Wat zijn niet toegewezen asielzoekers? Wanneer Fedasil de asielzoeker de dag dat hij zijn asielaanvraag indient geen opvangplaats 1 kan toewijzen, wordt er officieel een beslissing van niet-toewijzing aan de asielzoeker betekend. Het kan daarbij gaan over een nieuwe pas aangekomen asielzoeker, over een meervoudige (tweede, derde, enz.) asielaanvrager of over een vreemdeling die al in België verbleef en die nu een asielaanvraag indient. Wettelijke basis: De opvangwet maakt het niet toewijzen aan een opvangstructuur in bijzondere omstandigheden mogelijk. Volgens Fedasil is de verzadiging van het opvangnetwerk een bijzondere omstandigheid die het niet toewijzen van de asielzoeker toelaat (artikel 11, laatste lid Opvangwet en voorbereidende werken). Deze niet-toewijzing is in principe definitief. Deze asielzoekers zullen dus nooit in de materiële opvang terechtkomen als asielzoekers. Niet toegewezen asielzoekers verblijven legaal en hebben, indien zij behoeftig zijn, recht op maatschappelijke dienstverlening (financiële steun gelijk aan het leefloon) door het bevoegde OCMW (zie verder). Artikel 57ter OCMW-wet sluit immers alleen aan een opvangstructuur toegewezen asielzoekers uit van het recht op maatschappelijke dienstverlening. Opgelet: Ook al lijken de situaties op elkaar (en gelden deels dezelfde regels), niet verwarren met asielzoekers waarvan de code 207 opvangstructuur werd opgeheven of met het rechtstreeks toewijzen van een nieuwe asielzoeker aan een LOI (in plaats van eerst aan een collectieve opvangstructuur toe te wijzen). Meer informatie op (zie verder onderaan deze tekst). Bevoegd OCMW De asielzoeker kiest vrij waar hij gaat wonen. Het spreidingsplan is niet van toepassing. De maatregelen in verband met het verplichte huisvestingsaanbod voor aan een OCMW toegewezen asielzoekers (die dus een code 207 OCMW hebben) en de daaraan gekoppelde sancties bij de terugbetaling door de POD Maatschappelijke Integratie zijn evenmin van toepassing. Volgens de omzendbrief van 3 december 2008 van de POD Maatschappelijke Integratie is het OCMW van de plaats van inschrijving voor de hoofdverblijfplaats (codes 001/020) in het bevolkings-, vreemdelingen-, of wachtregister bevoegd voor de maatschappelijke dienstverlening aan een asielzoeker die geen toewijzing aan een opvangstructuur heeft (artikel 2, 5 wet 2 april 1965). Een nieuw aangekomen asielzoeker wordt bij het indienen van zijn asielaanvraag ingeschreven voor zijn hoofdverblijfplaats op het door hem opgegeven adres 2. Bijgevolg is het OCMW van die gemeente bevoegd voor de hulpvragen van deze asielzoeker. Heel wat asielzoekers kunnen op dat moment geen adres opgeven. In dat geval wordt de asielzoeker voor zijn hoofdverblijfplaats op het adres van de DVZ in Brussel ingeschreven. Bijgevolg is het OCMW van Brussel bevoegd voor alle asielzoekers die geen adres kunnen opgeven. Het OCMW 1 Met opvangplaats bedoelen we zowel een gewone opvangplaats in een collectieve of individuele opvangstructuur zoals de opvangcentra en de LOI als een noodopvangplaats of een plaats in een hotel. 2 De gemeente wordt via het Rijksregister op de hoogte gebracht van deze inschrijving en moet dan de woonstcontrole doen. Dit systeem veroorzaakt wel eens moeilijkheden. Bijvoorbeeld indien het adres een LOI blijkt te zijn, indien de asielzoeker er niet ingeschreven mag worden (bijvoorbeeld wegens overbewoning) of indien de asielzoeker er helemaal niet woont en de personen die op dat adres wonen geen enkele band met de asielzoeker hebben.

2 van Brussel heeft reeds laten weten dat zij niet zullen ingaan op hulpvragen die door niet toegewezen asielzoekers worden ingediend bij gebrek aan middelen. Het is nog onduidelijk of en hoe het OCMW van Brussel reageert wanneer een ander OCMW een hulpvraag van een niet toegewezen asielzoeker overmaakt via de procedure bevoegdheidsconflicten. Wanneer het gaat over een meervoudige asielaanvrager of een vreemdelingen die hier al verbleef, is er vaak nog een vroegere inschrijving voor zijn hoofdverblijf in het wachtregister staat. Bijvoorbeeld het adres van het LOI waar de asielzoeker vroeger verbleef of het adres waar de vreemdeling ooit gewoond heeft. In dat geval is het OCMW van die gemeente bevoegd. Check dus steeds wat er precies in het wachtregister staat! Het bevoegde OCMW is voor alle steunverlening bevoegd: financiële steun, medische kosten, huurwaarborg, begeleiding bij het vinden van huisvesting, enz. Pas na de inschrijving op een nieuw adres, wordt het OCMW van de nieuwe woonplaats bevoegd. Huisvesting, huurwaarborg en installatiepremie (huisvestingskosten) Hoe kunnen de OCMW s voor deze asielzoekers die plots op de stoep staan huisvesting vinden? Huisvesting die in feite onmiddellijk aangeboden zou moeten kunnen worden als we deze groep niet in de daklozenopvang terecht willen laten komen (waar er ook niet altijd plaats is en waar de vraag gesteld wordt of dakloze asielzoekers tot de doelgroep behoren). Dat is een haast onmogelijke opdracht. In die gevallen kan een OCMW niet altijd de gepaste maatschappelijke dienstverlening bieden. In de praktijk zullen heel wat onder hen ofwel op straat belanden (in parken, op stations enz.) ofwel bij familie of vrienden opgevangen worden. Uit de praktijk blijkt dat een aantal van deze niet toegewezen asielzoekers erin slaagt om een (aanbod van) huurovereenkomst te bemachtigen, meestal onder de opschortende voorwaarde dat de huurwaarborg en/of de eerste huur binnen een bepaalde termijn betaald worden, en zich vervolgens tot het OCMW wenden met de vraag om die huurwaarborg en/of die eerste huur te betalen. De bijzondere bevoegdheidsregel voorzien in artikel 2, 8 van de wet van 2 april 1965 voor de toekenning van een huurwaarborg geldt niet want de hulpvraag wordt niet gesteld bij het verlaten van een opvangstructuur. Voor de toekenning van de huurwaarborg is bijgevolg het OCMW bevoegd dat ook bevoegd is voor de toekenning van de financiële steun dus het OCMW van de plaats van inschrijving voor de hoofdverblijfplaats in het wachtregister op het moment van de hulpvraag. Deze vreemdelingen zijn asielzoekers op het moment dat zij bij het OCMW aankloppen. Voor het toekennen van een installatiepremie (huisvestingskosten) geldt bijgevolg ook artikel 5 van het MB 30 januari 1995 (en dus niet artikel 57bis OCMW-wet). Het bevoegde OCMW is het OCMW van de plaats van inschrijving voor de hoofdverblijfplaats in het wachtregister op het moment van de hulpvraag. Verder is er enkel recht op tenlasteneming door de POD MI van een installatiepremie (huisvestingskosten) indien de begunstigde asielzoeker zich vestigt in de gemeente van het bevoegde OCMW (vestigingsvoorwaarde), indien de asielzoeker voor de eerste keer dienstverlening van een OCMW ontvangt en indien de asielzoeker zich voor de eerste keer in een woning installeert waarbij deze installatie niet mag plaatsgrijpen voor het begin van de periode van maatschappelijke dienstverlening. Indien deze voorwaarden niet vervuld zijn, kan het best zijn dat de menselijke waardigheid (artikel 1 OCMW-wet) vereist dat het OCMW maatschappelijke dienstverlening in de vorm van een bedrag te besteden aan de inrichting van de woning toekent maar dan zal de POD Maatschappelijke Integratie dat bedrag niet ten laste nemen. Dat betekent dat er ofwel geen installatiepremie wordt toegekend ofwel dat ook deze kost ten laste van de OCMW s zal vallen. Vraag: Wat betekent de vestigingsvoorwaarde in de praktijk? Een strikte toepassing van deze vestigingsvoorwaarde zou betekenen dat deze installatiepremie niet vaak toegekend zal worden. In heel wat gevallen zal de niet toegewezen asielzoeker zich immers in een andere gemeente vestigen dan deze waar hij voor zijn hoofdverblijfplaats ingeschreven staat. Dat is bijzonder jammer omdat deze installatiepremie ook voor het regelen van de huurwaarborg gebruikt kan worden (dit in tegenstelling

3 tot de installatiepremies voorzien in de RMI-wet en de OCMW-wet). Er is echter ook een pragmatische toepassing. Wanneer een ander OCMW, bijvoorbeeld dat waar de asielzoeker zijn hulpvraag indient en waar de woning ligt die de asielzoeker eventueel kan huren, het dossier meteen van in het begin naar zich toetrekt en zelf de steunverlening opstart, verklaart dat OCMW zich in feite bevoegd voor de hulpvraag. Indien het eigenlijke bevoegde OCMW (dus dat van de plaats van inschrijving voor de hoofdverblijfplaats in het wachtregister op de dag van de hulpvraag) daarmee instemt, wordt het andere OCMW als het bevoegde OCMW beschouwd en vestigt de asielzoeker zich wel in de gemeente van het bevoegde OCMW. Bijgevolg kan de installatiepremie met terugbetaling door de POD Maatschappelijke Integratie toegekend worden indien ook de andere toekenningsvoorwaarden vervuld zijn. Deze piste is dus zeker het overwegen waard. Let wel op: indien er dubbele steunverlening is, wordt alleen het wettelijk bevoegde OCMW (dus dat van de plaats van inschrijving voor de hoofdverblijfplaats in het wachtregister op de dag van de hulpvraag) terugbetaald dus zeker afspraken maken. Wat kan een OCMW doen? a) Als de asielzoeker niet in de eigen gemeente ingeschreven staat en geen perspectief heeft op huisvesting in de eigen gemeente OCMW s die met een hulpvraag van een niet toegewezen asielzoeker geconfronteerd worden, moeten de hulpvraag registreren, zich onbevoegd verklaren en de hulpvraag aan het bevoegde OCMW (dus het OCMW van de plaats van inschrijving voor de hoofdverblijfplaats in het wachtregister) overmaken. Voor pas aangekomen asielzoekers kan dat het OCMW van Brussel zijn dat geen hulp zal aanbieden. Het is nog niet duidelijk of het OCMW van Brussel in dat geval een bevoegdheidsconflict zal uitlokken, zich bevoegd zal verklaren maar ten gronde zal weigeren of niet zal reageren. Intussen wordt het OCMW met de concrete situatie geconfronteerd. Elk OCMW zal moeten beslissen wat het wil en kan doen voor deze hulpvragers. Mogelijkheden zijn: - treinticket naar de gemeente van het bevoegde OCMW; - in contact brengen met advocaat of hulporganisatie (bijvoorbeeld Vluchtelingenwerk Vlaanderen) zodat er een beroep bij de arbeidsrechtbank kan worden ingediend tegen de niet toewijzing; - noodhulp toekennen zoals voedselpakketten, sanitaire pakketten, beperkt zakgeld, ; - als de asielzoeker bij familie of vrienden in de gemeente opgevangen wordt die zelf behoeftig zijn, ondersteuning bieden in welke vorm dan ook (hulp in natura, beperkt zakgeld, ); - tijdelijke opvang zoeken in daklozenopvang; - tijdelijke opvang in eigen crisiswoning of andere huisvesting, eventueel hotel in zeer precaire situaties, aanbieden; - Niet bevoegde OCMW s die de asielzoekers die zich bij hen aanbieden toch zouden willen helpen, kunnen dat doen met terugbetaling (binnen de wettelijke grenzen) van de toegekende financiële steun door de POD MI. De POD MI doet geen voorafgaande controle van de bevoegdheid van het OCMW tenzij bij dubbele steunverlening. En aangezien het OCMW van Brussel dat vaak bevoegd zal zijn de dossiers niet zal opnemen Voor alle zekerheid wel best contact opnemen met het eigenlijk bevoegde OCMW. b) Als de asielzoeker niet in de eigen gemeente ingeschreven staat maar perspectief heeft op huisvesting in de eigen gemeente In principe kan het OCMW waar de hulpvraag wordt ingediend de hulpvraag overmaken aan het OCMW van de plaats waar de asielzoeker ingeschreven staat voor zijn hoofdverblijfplaats. Dat OCMW is bevoegd voor alle vormen van hulpverlening. Als dat Brussel is, zal dit niet tot een concrete oplossing leiden. Als dat een ander OCMW is, raadt de VVSG aan om contact op te nemen en afspraken te maken over de steunverlening. Indien

4 het OCMW van de plaats waar de woning ligt de hulpvraag naar zich toe trekt, heeft dat immers een aantal voordelen. Immers, het OCMW van de plaats van inschrijving is bevoegd maar die bevoegdheid stopt zodra de asielzoeker in de gemeente waar de woning ligt ingeschreven wordt. Intussen is er een periode van afstand tussen bevoegd OCMW en werkelijke verblijfplaats van de asielzoeker. Dat is steeds te vermijden. Indien het OCMW van de plaats waar de woning ligt het dossier meteen naar zich toetrekt, dan moet er maar één OCMW een sociaal onderzoek doen en is er geen afstand tussen bevoegd OCMW en werkelijke verblijfplaats van de hulpvrager. En dat OCMW wordt sowieso binnen afzienbare tijd bevoegd. Bovendien kan het OCMW van de plaats van inschrijving de eventueel toegekende installatiepremie niet terugvorderen van de POD Maatschappelijke Integratie aangezien de vestigingsvoorwaarde niet vervuld is. De asielzoeker gaat immers in de gemeente wonen waar de woning ligt. Dat is jammer omdat die installatiepremie ook voor de huurwaarborg gebruikt kan worden. Indien het OCMW van de plaats waar de woning ligt het dossier meteen naar zich toetrekt, kan de installatiepremie wel van de POD Maatschappelijke Integratie teruggevorderd worden (indien ook de andere toekenningsvoorwaarden vervuld zijn zie ook hierboven: Vraag: Wat betekent de vestigingsvoorwaarde in de praktijk?). c) Als de asielzoeker in de eigen gemeente ingeschreven staat In dat geval is het OCMW waar de hulpvraag wordt ingediend bevoegd (plaats van inschrijving) om maatschappelijke dienstverlening toe te kennen. Grootste probleem zal het vinden van tijdelijke opvang en huisvesting zijn. d) Is het zinvol om de niet toegewezen asielzoeker naar de arbeidsrechter te verwijzen om een veroordeling van Fedasil te verkrijgen? Het standpunt van Fedasil inzake het al dan niet opvangen van niet toegewezen asielzoekers waarvoor Fedasil een veroordeling door de arbeidsrechter heeft gekregen, is een paar keer gewijzigd. Aanvankelijk werden de niet toegewezen asielzoekers die bij de arbeidsrechter een veroordeling van Fedasil afdwongen toch opgevangen door Fedasil (en kregen ze dus een code 207 opvangstructuur). Vervolgens zat het opvangnetwerk zodanig vol dat dit bij gebrek aan opvangplaatsen niet langer mogelijk was. Fedasil moest bijgevolg noodgedwongen de dwangsommen betalen waarmee een dergelijke veroordeling gepaard gaat. Dat bedrag begint echter danig op te lopen. Daarom heeft Fedasil beslist om het aantal niet toegewezen asielzoekers waarvoor Fedasil veroordeeld werd en waarvoor Fedasil dwangsommen betaalt geleidelijk af te bouwen. Fedasil zal de advocaat van de niet toegewezen asielzoeker per brief meedelen dat de asielzoeker opgeroepen wordt om zich op de dispatching aan te bieden om alsnog een opvangplaats te krijgen. Indien de asielzoeker niet komt opdagen, zal Fedasil te betaling van de dwangsom stopzetten. Het afbouwen gebeurt volgens de chronologische lijst van de opgelopen veroordelingen waarbij Fedasil dwangsommen betaalt en in functie van de opvangplaatsen die beschikbaar zijn. OCMW s die maatschappelijke dienstverlening zouden toekennen aan niet toegewezen asielzoekers waarvoor Fedasil dwangsommen betaalt moeten dus het wachtregister dus goed in de gaten houden. Zodra er een toewijzing van een opvangplaats is, wordt de toegekende steun immers niet meer ten laste genomen. Met andere woorden, op middellange tot langere termijn kan dit een oplossing zijn maar niet om de acute noodsituatie op te lossen. Besluit Het meteen in aanmerking (kunnen) komen voor maatschappelijke dienstverlening (financiële steun) door het OCMW moet zoveel mogelijk vermeden worden. Niet alleen plaatst dit OCMW s en asielzoekers in een bijzonder moeilijke positie voor wat de noodzakelijke hulpverlening betreft, dit belichaamt ook de mislukking van de in juni 2007 gemaakte keuze voor materiële opvang tijdens de hele duur van de asielprocedure en zal zeker en vast voor een aanzuigeffect zorgen, hetgeen we nu juist absoluut moeten vermijden om de overbezetting te kunnen oplossen.

5 Aangezien het vaak om al dan niet pas aangekomen bijzonder kwetsbare asielzoekers gaat, roept de VVSG de OCMW s op om, in afwachting van de door de federale regering beloofde bijkomende opvangplaatsen, elkeen naar beste vermogen toch enige hulp te voorzien voor deze asielzoekers. Meer informatie over de eerder door Fedasil genomen maatregelen vindt u op onder sociaalbeleid<vreemdelingen<materiëleopvang in: - Informatieve Nota Maatregelen Fedasil Overbezetting Opvangnetwerk Asielzoekers - Informatieve Nota Spreidingsplan en Overbezetting Opvangnetwerk Asielzoekers - Nota impact opheffen code 207 OS - Overbezetting opvangnetwerk asielzoekers: beslissing Ministerraad en vrijwillige opheffing code 207 opvangstructuur Zie ook de omzendbrief van 3 december 2008 van de POD MI betreffende Gevolgen op het recht op maatschappelijke integratie bij een OCMW van een asielzoeker van wie de verplichte plaats van inschrijving (code 207) bij een opvangcentrum of bij een LOI werd opgeheven, Fabienne Crauwels 10 december 2009