Agendabrief Topsectoren 2017 Verbinden om te vernieuwen
De topsectoren in 2017 Het afgelopen jaar waren de resultaten van het topsectorenbeleid breed zichtbaar. De weg naar economisch herstel is doorgezet, mede door de sterk presterende topsectoren. De publiek-private investeringen in onderzoek en innovatie, de gezamenlijke inzet rondom human capital, de aanpak van regeldruk, het benutten van kansen door digitalisering, de promotie van Nederland als startup land en de inzet op internationalisering, waaronder het aantrekken van buitenlandse investeringen. Het succes van het topsectorenbeleid is te danken aan de vernieuwende samenwerking die binnen én over de grenzen van sectoren door bedrijven, kennisinstellingen en overheden plaatsvindt en deze resultaten mogelijke maakt. Door middel van meerjarige en integrale agenda s komen nieuwe verbindingen tot stand, en worden de brede randvoorwaarden geschapen voor onderzoekers en ondernemers om innovaties tot stand te brengen, voor nieuwe groei en de aanpak van maatschappelijke uitdagingen. Sinds 2013 hebben partijen gezamenlijk 2,5 mld in publiek private samenwerking (PPS) binnen de Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI s) van de topsectoren geïnvesteerd, waarvan in 2015 meer dan 1 mld en met een private bijdrage van bijna 500 mln. Meer dan de helft van het onderzoek dat binnen de TKI s plaatsvindt is cross-sectoraal. En ook op andere terreinen zijn de resultaten substantieel als beschreven in de Voortgangsrapportage Bedrijvenbeleid 2016 Vooruitgang door Vernieuwing. Zoals een stijging van 20% van de instroom in technische opleidingen. De brede samenwerking door de topsectoren op onderwerpen als kennis en innovatie, human capital en internationalisering levert zo een tastbare bijdrage aan onze vernieuwingskracht en het verdienvermogen van de Nederlandse economie. Mede hierdoor staat Nederland op dit moment op plek 4 van de mondiale concurrentie-index van het World Economic Forum (WEF) en is op het European Innovation Scoreboard doorgegroeid naar Innovatieleider. Het topsectorenbeleid maakt het bovendien mogelijk om met een brede groep partijen onderwerpen zoals rondom startups, digitalisering en maatschappelijke uitdagingen met snelheid en daadkracht breed op te pakken. De aanpak van maatschappelijke uitdagingen is een belangrijk onderdeel van de agenda s van de topsectoren. Het versterken van ons verdienvermogen is onlosmakelijk verbonden met het vinden van antwoorden op de maatschappelijke uitdagingen. Deze grote uitdagingen zijn de vraagstukken maar daarmee ook de verdienkansen van de toekomst. Voor oplossingen voor uitdagingen zoals rond voedsel, gezondheid en zorg en de transitie naar een klimaat neutrale energievoorziening en verantwoord grondstoffengebruik zijn onderzoek en innovatie cruciaal. Binnen en tussen de topsectoren wordt daarom door middel van kennis, innovatie en ondernemerschap gewerkt aan de aanpak van maatschappelijke uitdagingen, met duurzame groei als belangrijk uitgangspunt. Een dergelijke gezamenlijke en integrale aanpak zal alleen maar belangrijker worden. Alleen door gezamenlijke agenda s en een samenhangende aanpak voor de samenwerking binnen en tussen sectoren kunnen grote uitdagingen en de bijbehorende vragen en kansen worden opgepakt en benut. De vraag naar Nederlandse kennis en expertise biedt hierbij grote kansen. De topsectoren onderscheiden zich juist op die gebieden waar in Europa en globaal een grote en urgente vraag naar kennis, innovaties en toepassingen bestaat zoals voedsel, gezondheid en zorg, energie, grondstoffengebruik en water. De topsectoren zetten zich in voor al de randvoorwaarden die vernieuwende ondernemers en onderzoekers in staat stelt om het beste uit zichzelf te halen. De Agendabrief 2017 beschrijft op hoofdlijnen voor de verschillende thema s de belangrijkste acties voor het komende en is een leidraad voor de activiteiten van de topsectoren. De Agendabrief wordt aan de topteams gestuurd door EZ, mede namens de ministeries van IenM, OCW, VWS en BH&OS.
Kennis en Innovatie Tijdens het boegbeelden en kennisvoorzitters overleg van 31 oktober 2016 met EZ en OCW is afgesproken dat de komende Kennis- en Innovatiecontracten zullen worden benut om maximale synergie te bereiken tussen de Kennis- en Innovatieagenda s van de Topsectoren en de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). Daarnaast bestaat de wens om het innovatiebeleid sterker te verbinden met maatschappelijke uitdagingen (in lijn met de motie Verhoeven-Vos) en sleuteltechnologieën. Dit sluit aan bij de aanpak in Europa (Horizon 2020) en biedt tegelijkertijd de mogelijkheid het innovatiebeleid en de inzet van het bedrijfsleven nauwer te verbinden met de (kennis)agenda s van departementen. De Kennis en innovatiecontracten krijgen hiertoe, in samenhang met de NWA, een nieuwe focus gericht op maatschappelijke uitdagingen en sleuteltechnologieën. 10 maart is de aanschrijving aan de topteams en kennisvoorzitters verstuurd. De Topsectoren wordt verzocht om vóór 1 juli, in overleg met relevante betrokkenen (routetrekkers NWA, kennisinstellingen, kenniskoepels en departementen) een gezamenlijk Kennis- en Innovatieagenda 2018-2021 op te stellen en daarbij aan te geven hoe vanuit de Topsectoren (a) een verbinding kan worden gelegd met de routes van de NWA en (b) een bijdrage wordt geleverd aan maatschappelijke uitdagingen en sleuteltechnologieën. Hierbij wordt u gevraagd de relatie aan te geven met Horizon 2020 en departementale agenda s als de Voedselagenda en de Energieagenda en hoe de aansluiting is met de thema s uit de NWO strategie en strategische agenda s van de TO2. De Topsectoren worden tot slot gevraagd om aan te geven welke behoefte er bestaat aan bestaande en nieuwe onderzoeksfaciliteiten voor de realisatie van de onderzoeksplannen. Hierbij kan worden verwezen naar de inventarisatie van gewenste onderzoeksfaciliteiten bij TO2 en de nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur. We verzoeken alle partners om uiterlijk in september 2017 tot een voorstel voor het Kennis-en Innovatiecontract 2018-2019 te komen, waarvoor de gezamenlijke agenda de basis vormt. Het contract zal worden gefinaliseerd na aantreden van het nieuwe kabinet. EZ en OCW zijn gedurende het proces beschikbaar voor ondersteuning daar waar gewenst en zullen zich inspannen om de relevante departementen te betrekken bij het proces. Regeldruk Door maatregelen als een structurele verlaging van de regeldruk met 2,5 miljard in 2012-2017 en het verlagen van regeldruk door het verbeteren van wetgevingskwaliteit wordt gewerkt aan het verminderen van regeldruk en verbeteren van dienstverlening voor bedrijven. Wet- en regelgeving moet daarnaast voldoende ruimte bieden voor innovatie, vernieuwing en ondernemerschap, met inbegrip van de publieke belangen en waarden die door regelgeving geborgd moeten worden. Naast het schrappen en aanpassen van regels kan dit ook betekenen dat er nieuwe regels nodig te zijn om innovatie en nieuwe verdienmodellen in goede banen te leiden. De Topsectoren zetten hun netwerk in om tijdig te signaleren en mogelijk te maken dat ondernemers innovatieve investeringen kunnen doen zonder belemmeringen door wet- en regelgeving of uitvoering. Voortzetten en intensiveren van de samenwerking met het programma Ruimte in Regels, de nadruk ligt daarbij op het MKB. Binnen de sectoren Logistiek en Chemie bekijken of er nog nieuwe knelpunten zijn die vanuit de maatwerkaanpak in een de volgende kabinetsperiode moeten worden aangepakt. De overige topsectoren inventariseren binnen hun netwerk in hoeverre de maatwerkaanpak een invulling kan zijn bij het aanpakken van dergelijke knelpunten.
Human Capital Investeren in menselijk kapitaal is essentieel om ons land ook internationaal een goede uitgangspositie te blijven geven in de transitie naar de ondernemende economie. Zowel ondernemers als werknemers moeten steeds wendbaarder zijn. De arbeidsmarkt wordt steeds flexibeler, mensen wisselen vaker van baan en combineren werknemerschap vaker met ondernemerschap, zowel gelijktijdig als volgtijdelijk. Dit versterkt het belang van een goed opgeleide beroepsbevolking die beschikt over vaardigheden die van belang zijn voor de toekomstige arbeidsmarkt, en daardoor technologievaardig is en bijvoorbeeld beschikt over basisvaardigheden op het gebied van ondernemerschap. Een leven-lang-leren is noodzakelijk voor werknemers én ondernemers. De topsectoren (inclusief ICT zetten gezamenlijk in op een toekomstbehendige beroepsbevolking en optimale aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De topsectoren werken naast de eigen human capital agenda op vier thema s samen in de Roadmap Human Capital Topsectoren 2016 2020. De topsectoren zetten gezamenlijk in op de vier thema s hoofdthema s Onderwijs en Innovatie, Leven Lang Blijven Leren, Imago en Instroombevordering en Internationalisering. Vernieuwde visie Topsectoren op leerprocessen: leven lang blijven leren. De Topsectoren werken aan de verbinding tussen werken, leren, innoveren en experimenteren in regionale- en nationale publiek-private partnerships. In 2017 worden door de Topsectoren 21 pilots uitgevoerd. Voortzetting uitvoering Human Capital Agenda per Topsector. De topsectoren continueren de inzet op de eigen, afzonderlijke agenda: sectoraal, op inhoud en in samenwerking tussen overheid, ondernemers en onderwijs. Specifieke inzet is op talentprogramma s: space, foodtech, healthtech en ICT en intensiveren samenwerking bedrijven en beroepsonderwijs, onder andere via pps-centra in het mbo (regionaal investeringsfonds mbo). Internationalisering Zoals ook aangegeven in het advies van de stuurgroep Buijink dragen toename van export, het aantrekken van buitenlandse investeringen, en internationale R&D-samenwerking voor een aanzienlijk deel bij aan economische groei en welvaart in Nederland. De Nederlandse topsectoren spelen een belangrijke rol bij ons internationale verdienvermogen. Ze onderscheiden zich op gebieden waar mondiaal een grote en urgente vraag naar kennis, innovatie en toepassingen bestaat zoals voedsel, gezondheid, energie en water. Aanbrengen van focus in de internationaliseringsstrategie door het kiezen van thema s waarop de topsectoren gezamenlijk (meerjarig) in gaan zetten. Dit thema kan (een niche van) een topsector, een land/regio of cross-sectoraal zoals een maatschappelijke uitdaging zijn. Het moet daarbij gaan om internationaal kansrijke thema s waarop gezamenlijk optrekken een duidelijke meerwaarde heeft. Bouwen van consortia op deze thema s om de internationale kansen op deze thema s te verzilveren. Het consortium stelt een meerjarig actieplan op dat kan gaan over aspecten als export, het aantrekken van buitenlandse investeringen en R&D-samenwerking. De overheid zet zich vervolgens in voor een gecoördineerde ondersteuning van het consortium. Per 2017 heeft het kabinet structureel 10 mln beschikbaar gesteld om de concurrentiepositie van Nederland in het buitenland te verbeteren. De hierboven aangestipte acties passen goed binnen deze ambitie. De topsectoren leveren actief voorstellen aan bij de Werkplaats en de private Stichting NL in Business opdat een aanzienlijk deel van deze extra middelen bijdraagt aan de internationalisering van de topsectoren.
Maatschappelijke aspecten Eind vorig jaar is het rijksbrede programma Circulaire Economie van start gegaan. Doel is om in Nederland effectiever, slimmer én winstgevender om te gaan met schaarse grondstoffen door de transitie naar een duurzame economie. Concreet betekent dit dat grondstoffen efficiënt zullen worden ingezet en optimaal worden hergebruikt. Dat grondstoffen op duurzame wijze worden gewonnen. Maar ook dat er minder grondstoffen nodig zijn, omdat efficiëntere producten en diensten worden ontwikkeld. Waardoor aantasting van milieu, leefomgeving en gezondheid zoveel mogelijk wordt voorkomen. Hiervoor zal worden ingezet op transitieagenda s gericht op vijf prioriteiten: Biomassa en voedsel, Maakindustrie, Kunststoffen, Bouw en Consumptiegoederen. De topsectoren worden nadrukkelijk betrokken bij de uitwerking van de transitieagenda s. Veel circulaire innovaties raken immers één of meer topsectoren. Het ligt dan ook voor de hand om te kijken waar synergie geboekt kan worden, gebruik makend van de investeringen en netwerken die al in ontwikkeling zijn als resultaten van het topsectorenbeleid. De voorzitters van de topteams (de boegbeelden) zullen worden betrokken bij de organisatie van het vervolgproces.