5.3. NAKIJKEN VAN DE INSTAPVOORWAARDEN EN SCREENEN VAN DE CURSIST Productidentificatie Type product: Gestandaardiseerde procedure rond het bepalen en testen van de instapvoorwaarden en het niveau. Gebruikers: Klantenconsulenten en assessoren van de competentiecentra van VDAB (in Leren Werkt!: Heverlee en Diest) Dienst gespecialiseerde screening VDAB (in Leren Werkt!: Vlaams-Brabant) CVO en CBE (in Leren Werkt!: CVO Leuven-Landen, CVO De Oranjerie, CVO VTI Leuven, CBE Open School) Doelstelling: Afspraken tussen de gebruikers en uitwisseling van verschillende testen die ervoor zorgen dat de cursisten een gestandaardiseerde procedure volgen. Deze procedure dient om na te gaan of zij voldoen aan de instapvoorwaarden, wat hun instapniveau is en/of zij vrijstellingen kunnen krijgen voor AAV-modules. Meer specifiek gaat het over intakegesprekken, motivatiegesprekken, assessmentprocedures, psychotechnisch onderzoek, vrijstellingstesten en inloopmomenten. In het vastleggen van de instapvoorwaarden en het individuele leertraject zijn verschillende actoren betrokken (competentiecentrum, dienst gespecialiseerde screening, CVO en CBE). Als er geen gestandaardiseerde procedure bestaat, zouden deze partners elk op hun beurt de cursisten bevragen rond motivatie, verwachtingen, Elders Verworven Competenties/Kwalificaties en randvoorwaarden en hen testen laten afleggen rond niveaubepalingen (voor VDAB om eventuele voortrajecten vast te leggen, voor CVO vanuit het perspectief van voortrajecten en mogelijke vrijstellingen). Door deze standaardprocedure wordt de screening efficiënter georganiseerd, zowel voor gebruikers als cursisten. Inhoudstafel 5.3.1. Bepalen en nagaan van de instapvoorwaarden 5.3.2. Screenen van de cursist Assessment of psychologische testen door VDAB Instapweek en niveaubepalingen door CVO 1
5.3.1. Bepalen en nagaan van de instapvoorwaarden De Raad van Bestuur van VDAB heeft de volgende instapvoorwaarden voor een TKOtraject vastgelegd. Je bent ingeschreven bij VDAB als werkzoekende. Je beroepsinschakelingstijd is afgelopen. Je beschikt niet over een diploma secundair onderwijs. Je bent minstens 22 jaar of minstens 2 jaar gestopt met voltijds onderwijs. Je kan je vrijmaken om voltijds te studeren (overdag tijdens de week). Er zijn wel twee uitzonderingen: 1/ Beschik je over een diploma hoger onderwijs? Dan kom je toch in aanmerking als je de jobs waartoe dit diploma leidt niet meer kan uitoefenen door een medische, psychische of psychosociale problematiek, of als dit diploma weinig kans op tewerkstelling biedt. 2/ Ben je jonger dan 22 en nog geen 2 jaar gestopt met voltijds onderwijs? Dan kom je toch in aanmerking voor een voltijdse studie op het niveau van tweedekansonderwijs als je aan deze drie voorwaarden voldoet: Je hebt geen diploma secundair onderwijs. Je hebt minimum 1 jaar de schoolbanken verlaten. Je hebt recht op een werkloosheidsuitkering. Het beslissingskader om deze instapvoorwaarden vast te leggen, is gebaseerd op onder andere volgende criteria om een OKOT in te richten. Een OKOT-opleiding biedt een loopbaanperspectief en tewerkstellingskansen aan werkzoekenden. Daarom moeten de cursisten laaggeschoold en werkzoekend zijn, en gemotiveerd zijn om na de opleiding te gaan werken. Een OKOT-opleiding richt zich op een provinciaal knelpunt en sluit aan bij arbeidsmarkt-evoluties. Daarom leiden de OKOT-opleidingen naar tewerkstelling in een knelpuntberoep. Een klantenconsulent maakt op basis van een individueel gesprek een eerste selectie van potentiële cursisten. Hij gaat na of een cursist naast een aantal sectorspecifieke voorwaarden (bv. medisch attest), voldoet aan de instapvoorwaarden om het TKO-traject te kunnen volgen. De consulent checkt in de eerste plaats de feitelijke instapvoorwaarden rond leeftijd, laaggeschooldheid en statuut als werkzoekende. Verder peilt hij, al dan niet samen met instructeurs, naar de motivatie van de kandidaat-cursist. Wil de kandidaat tewerkgesteld worden in de sector waarvoor hij wordt opgeleid? Heeft hij voldoende zicht op de aard van de opleiding en het werk? Is hij gemotiveerd om de opleiding een jaar op voltijdse basis te volgen. Enz. OKOT-trajecten zijn zware trajecten, onder andere door het hoge aantal uren les en doordat de cursisten grote hoeveelheden leerstof moeten verwerken. Werkzoekenden moeten 100% gemotiveerd zijn om vol te houden in een dergelijk traject. Een grondige screening is dus van primordiaal belang. 2
5.3.2. Screenen van de cursist Assessment of psychologische testen door VDAB Afhankelijk van de opleiding, schrijft de klantenconsulent na een eerste positief gesprek de kandidaat in voor een assessment of psychologische test. Voor het Competentiecentrum Heverlee is dit als volgt: Voor de ICT-opleiding wordt geen assessment voorzien, en zorgt de klantenconsulent in samenwerking met de instructeurs voor een eerste screening en profielbepaling. Hier worden vooral de kennis en competenties getest van Engels en ICT. Deze screening is niet selectief: iedereen mag de cursus volgen, ook de kandidaten met weinig voorkennis. Op basis van de screening wordt wel bepaald of de cursist al dan niet een voortraject (PC-technieker) moet volgen en wordt besproken welke opleiding het meest geschikt is. De klantenconsulent stuurt elke TKO-kandidaat naar de psychologische testen. Voor de opleidingen van Bouw en Industrie is er een intakegesprek met de klantenconsulent. Ook hier is het de klantenconsulent die bepaalt of een TKOkandidaat zich aanmeldt voor een psychologische test. Voor de bediendeopleidingen wordt een assessment van twee dagen voorzien. De klantenconsulent stuurt de kandidaten door naar het assessment, dat door het competentiecentrum georganiseerd wordt. Hierdoor hoeft de eerste screening niet zo uitgebreid te zijn, want na het assessment kan beslist worden of de cursist naar de reguliere bediendeopleiding of het TKO-traject wordt doorgestuurd. Het zijn de assessoren die bepalen of een TKO-kandidaat zich kan aanmelden voor een psychologische test bij de bevoegde dienst. Het assessment wil de kandidaat-cursisten optimaal oriënteren en een aangepast leertraject aanbieden. Van elke cursist wordt een beoordeling gemaakt, om te bepalen of zij beschikken over de nodige competenties om de opleiding te volgen en of zij al dan niet voortrajecten moeten volgen. Het assessment van de TKO-cursisten bestaat uit verschillende onderdelen: 1. Taaltesten Frans en Engels: door middel van ELAO-testen (Efficient Language Assessment Online) worden de schriftelijke en mondelinge uitdrukkingsvaardigheden geobserveerd. Deze testen evalueren in welke mate cursisten Frans en Engels begrijpen (luisteren en lezen), spreken (deelnemen aan een conversatie en zich continu mondeling uitdrukken) en schrijven. De taalinstructeur van VDAB bepaalt het niveau van de verbale kennis op basis van een gesprek. Het taalniveau wordt bepaald aan de hand van het ERK (Europees ReferentieKader vreemde talen). 2. Cursisten die de bediendeopleiding willen volgen, en die voor Frans niveau A1 behalen, worden verplicht om een voortraject Frans te volgen, dat bestaat uit dagelijks vier lesuren, gedurende vijf weken. Voor Engels worden er geen voortrajecten ingericht. 3. Een door de assessoren ontwikkeld dictee Nederlands. 4. Een PC-vaardigheidstest waarin de kandidaat-cursisten een aantal basisverrichtingen doen zoals het aanmaken van mappen, documenten ophalen, opslaan, openen, kopiëren, plakken, enz. Cursisten met onvoldoende vaardigheden, volgen verplicht een voortraject PC-initiatie (vier lesuren per dag, gedurende één week). 5. Een test dactylo om de klaviervaardigheid te meten. De cursisten moeten een tekst blind kunnen overtypen met een tempo van twintig woorden per minuut. Ook hier is een vooropleiding voorzien van dagelijks vier lesuren, gedurende drie weken. 6. Een rekentest, ontwikkeld door de assessmentinstructeur, bedoeld voor cursisten die een opleiding in de boekhouding willen volgen. 7. Een postbakoefening. Dit is een simulatieoefening waarin de cursist als bediende aan de slag moet in een fictief bedrijf. Binnen een bepaalde tijdspanne moeten een aantal gegevens uit de gesimuleerde postbak verwerkt worden. De postbak is gevuld met 3
verschillende documenten die ongestructureerd worden aangeboden. Op basis hiervan moeten de kandidaten prioriteiten bepalen en een planning opstellen, lijsten opmaken, standaardbrieven en offertes schrijven, typwerk verrichten, enz. 8. Een interview, waarin vooral gepeild wordt naar werkattitudes en motivatie. Cursisten die niet voldoen, worden doorgestuurd naar de klantenconsulent, die mee de resultaten overloopt en een alternatief traject voorstelt of doorverwijst naar het oriëntatiecentrum van VDAB. Doelstelling van het oriëntatiecentrum is om de werkzoekende een klare kijk te geven op de eigen vaardigheden en interesses en de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Het centrum helpt bij het opstellen van een plan, zodat de werkzoekende gericht kan solliciteren of een arbeidsmarktgerichte opleiding kan zoeken. Kandidaat-cursisten van het TKO-project die door de assessoren geschikt worden bevonden voor het vaktechnische gedeelte, worden doorgestuurd naar de psychologische dienst voor een psychotechnisch onderzoek (PTO). De klantenconsulenten kunnen namelijk een goede selectie maken voor het vaktechnisch gedeelte, maar het is voor hen moeilijker om in te schatten in welke mate de cursisten voldoende leervermogen hebben om Algemene Vorming aan te vatten. Deze screening gebeurt dan ook in het psychotechnisch onderzoek binnen de Dienst Gespecialiseerde Screening van VDAB. Dit PTO-onderzoek vindt standaard plaats voor een aantal gespecialiseerde opleidingen, bijvoorbeeld in de zorg- of transportsector. Ook op vraag van de klantenconsulenten of trajectbegeleiders kan een PTO georganiseerd worden voor kandidaat-cursisten. De consulent Gespecialiseerde Screening schat de kans op het succesvol afronden van een opleiding in. Een PTO bestaat uit drie delen: 1. Capaciteits- of aanlegtesten: deze proeven op PC werden door CEBIR (Center for Basic Interactive Research) ontwikkeld en testen de algemene vaardigheden. Deze testen zijn tijdsgebonden en werden voor het TKO-project naar sector gedifferentieerd. De scores van de kandidaten werden aan de hand van een Gausscurve vergeleken met de resultaten van de normgroep met een niveau TSO3 (A2). De testen meten geen schoolse kennis, maar wel of de kandidaten genoeg aanleg hebben om het studieniveau van de Algemene Vorming aan te kunnen. HAVO Bouw en Industrie ICT INTEL A: algemeen en logisch redeneervermogen ANABO: verbale intelligentie en redeneervermogen ADMITA: informatie opzoeken, problemen oplossen van administratieve aard 4
LINT: rekenvaardigheid, taalbegrip, woordkennis, figuurreeksen, ruimtelijk inzicht (specifiek voor laaggeschoolden) TECH: praktisch-technische kennis, technisch & mechanisch inzicht, kennis en inzicht in natuurkundige principes. SYMBOL A: abstracte codetaal, redeneren met stroomdiagrammen ALGO L1A: analytisch denkvermogen om verbaal ingeklede rekenopgaven op te lossen x 2. Persoonlijkheidsvragenlijst: deze vragenlijst is niet tijdgebonden en brengt de basisdimensies van de persoon in kaart. Daarnaast gaat hij onder meer na of de karakteriële eigenschappen van de cursist passen bij de opleiding en de job. 3. Een interview: de consulent gaat na waarom een kandidaat-cursist de opleiding wil volgen. In dit gesprek gaat het over studie- en arbeidsverleden, gezinssituatie, motivatie voor de opleiding, de verwachtingen omtrent de opleiding en job, ambities, enz. Daarnaast richt het interview zich vooral ook naar de persoonlijke competenties van de kandidaat-cursist, zoals zelfdiscipline, doorzettingsvermogen, stabiliteit, enz. De Consulent Gespecialiseerde Screening geeft op basis van het PTO advies aan de klantenconsulent. Het advies kan positief, positief met voorbehoud of negatief zijn. Uit de evaluatie met klantenconsulenten, assessoren en de consulent gespecialiseerde screening bleek dat de inschatting van de klantenconsulenten en assessoren op vlak van persoonlijkheid, motivatie en verwachtingen in dit project zeer goed was en overeen kwam met de bevindingen van de psychologische dienst. Op basis hiervan werd beslist, dat vanaf de opstart in september 2013 de psychologische dienst geen extra interview en persoonlijkheidstest meer afneemt. De inbreng van de psychologische dienst wordt hierdoor beperkt tot de capaciteits- of aanlegtesten. Op vraag van de klantenconsulent kan nog wel steeds een vragenlijst en een interview afgenomen worden. Op basis van het assessmentrapport en het advies van het psychotechnisch onderzoek wordt door de klantenconsulent, al dan niet samen met de instructeurs en/of de consulent gespecialiseerde screening, een definitieve beslissing genomen over welke cursisten het traject mogen volgen. De niet-geselecteerde cursisten dienen zich terug aan te melden bij de klantenconsulent die de resultaten overloopt en samen met de klant de alternatieven in kader van het reguliere VDAB-aanbod en/of volwassenenonderwijs bekijkt. Instapweek en niveaubepalingen door CVO Na de selectie van de cursisten door VDAB kan het CVO dat de Algemene Vorming inricht, starten met het bepalen van het niveau van de cursisten en nagaan of cursisten vrijstellingen kunnen krijgen voor bepaalde vakken. Dit laatste kan volgens twee mogelijkheden: 1. via de door het CVO georganiseerde vrijstellingsproeven, of 2. op basis van een geldig studiebewijs: een diploma, getuigschrift of certificaat uit het onderwijs, deelattesten van de Examencommissie Vlaamse Gemeenschap, een attest van een vormings- of opleidingsinstelling (aangevuld met een opgave van de 5
opleidingsinhoud en opleidingsduur) of schoolrapporten van het vijfde of zesde jaar secundair (niet ouder dan vier jaar). De klantenconsulent verzamelt de aanwezige documenten en overhandigt deze aan het CVO. Het bevoegde CVO organiseert in de laatste week van augustus of de derde week van januari een instapweek in het competentiecentrum, met onder andere niveautesten voor de vakken Frans, Engels, Nederlands en Wiskunde. Met deze proeven wordt nagegaan in hoeverre de cursist al over de vereiste kennis en vaardigheden beschikt. Deze proeven bepalen ook in welke mate de aanwezige kennis en vaardigheden het verlenen van vrijstellingen rechtvaardigen. Bij de selectie van kandidaten maakt VDAB tijdens het assessment gebruik van ELAOtesten voor Frans en Engels. Uit de evaluatie van deze testen door de leerkrachten Frans en Engels bleek dat ze voldoen om te beoordelen of een cursist al dan niet een vrijstelling kan krijgen. De resultaten van de ELAO-testen worden dan ook gebruikt voor eventuele vrijstellingen. Bij twijfel wordt voorzien in een bijkomende mondelinge test. De kandidaat-cursisten die geen assessment doorliepen en bijgevolg geen ELAO-test aflegden, konden dit doen in de instapweek. Voor wiskunde en Nederlands worden de eigen toetsen van het CVO gebruikt. Van alle kandidaten wordt ook het schoolrapport opgevraagd van het laatste jaar secundair onderwijs en informatie over het laatst gestarte jaar secundair onderwijs. De klantenconsulent verzamelt ook eventuele studiebewijzen en overhandigt deze aan het CVO. Op basis van de resultaten op de vrijstellingsproeven en eerder behaalde geldige studiebewijzen bepaalt het CVO tijdens een eerste klassenraad het individuele opleidingstraject van elke cursist. 6