Mevrouw Marleen Evenepoel Administrateur-generaal Agentschap voor Natuur en Bos Koning Albert-II-laan 20 1000 Brussel Datum 26 mei 2015 Uw referentie Onze referentie Betreft BL-AVES/ENR/E024uit08 15-02684 02/L22/2015/306 Adviesvraag achtste uitbreiding van erkend natuurreservaat E-024 Landschap De Liereman te Arendonk en Oud- Turnhout Mevrouw de administrateur-generaal, Op 1 april 2015 ontving de Minaraad de adviesvraag betreffende het erkend natuurreservaat Landschap De Liereman te Arendonk en Oud-Turnhout. Het advies diende binnen een termijn van 60 kalenderdagen na ontvangst van het dossier te worden overgemaakt aan het Agentschap voor Natuur en Bos. De Minaraad heeft beslist om over dergelijke dossiers geen advies uit te brengen, in lijn met het unaniem advies van de Minaraad 2012 77 van 25 oktober 2012, naar aanleiding van de evaluatie van de instrumenten van natuur- en bosbeleid in functie van instandhoudingsdoelstellingen (par. 49, alinea 2). De Minaraad wees in bovenstaand advies op het belang van de reservaten als instrumenten, prioritair geschikt voor habitats die een gespecialiseerd en actief beheer over de langere termijn vereisen, met aan natuur verbonden publieke diensten als hoofdfunctie. In datzelfde advies bracht de Minaraad echter ook enkele fundamentele verbeterpunten omtrent de erkenning van natuurreservaten onder de aandacht. Vastgesteld moet worden dat er geen adviesvraagplicht meer is opgenomen in het Decreet tot wijziging van de regelgeving natuur en bos van 9 mei 2014 en het bijhorend uitvoeringsbesluit natuurbeheerplannen en erkenning van reservaten. De voorliggend adviesvraag valt echter nog onder het Natuurdecreet 1997 ( oude regeling). De partners in de Minaraad wensen dan ook opnieuw enkele punten uit advies 2012 77 te benadrukken naar aanleiding van de voorliggende adviesvraag.
De partners in de Minaraad vragen een onderbouwde en adequate omschrijving van het visiegebied en de uitbreidingszone van het natuurreservaat in kwestie. Zij vragen ook een transparante regelgeving omtrent de aan de uitbreidingszone verbonden proceduremogelijkheden zoals de uitoefening van het voorkooprecht zodat de publiekrechtelijke implicaties van de erkenning van het betrokken natuurreservaat voor de naburen kenbaar en begrijpelijk zouden zijn (zie ook advies 2012 77, par. 35). De Minaraad wees er overigens op dat er onder het Natuurdecreet (1997) geen geactiveerde afstemmings- of overlegprocedure bestaat met het oog op goed nabuurschap en wat betreft, respectievelijk, afbakening, beheer en visie, en achtte het zinvol om daaromtrent een lokale toetsing in te voeren. De partners in de Minaraad merken op dat alle ter erkenning voorgedragen percelen gelegen zijn in Habitatrichtlijngebied (BE2100024 Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout). Enkele van de ter erkenning voorgedragen percelen bevinden zich in Vogelrichtlijngebied (Arendonk, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels en Turnhout) en alle ter erkenning voorgedragen percelen zijn gelegen in VEN-gebied (Liereman-Korhaan). De partners in de Minaraad herinneren desalniettemin, in navolging van datzelfde advies 2012 77, aan het belang van wettelijk verankerde procedures die een correcte opmaak van beheerplannen en een adequate adviesverlening garanderen met het oog op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen. Aansluitend hierbij herinneren de partners aan het belang dat de Minaraad hechtte aan afstemming tussen de overheid en de relevante doelgroepen wat betreft de door hen te ondernemen instandhoudingsmaatregelen in het gebied. Hier ligt volgens de Minaraad een kerntaak van het Managementplan Natura 2000 (zie advies 2012 77, par.16 e.v.). De partners in de Minaraad zijn van mening dat er in de tussentijd een belangrijke taak weggelegd is voor de terreinbeherende verenigingen en het ANB om de beheerplannen van reservaten ook nu reeds zo goed mogelijk af te stemmen op de gekende instandhoudingsdoelstellingen in lijn met art. 34 en art. 36ter van het Natuurdecreet. De partners in de Minaraad vinden bovenstaande punten relevant voor het behalen van enkele belangrijke beleidsdoelen, zoals de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen, en pleiten ervoor om, waar passend, ook in dit dossier voor deze punten een oplossing te bieden in lijn met de eerder gegeven adviezen van de Minaraad. Verder wensen de partners in de Minaraad volgende opmerkingen naar voor te brengen. Hubertus Vereniging Vlaanderen Hubertus Vereniging Vlaanderen (HVV) wenst op te merken dat onvoldoende aandacht wordt geschonken aan het afstemmen van het beheer in het 2 Minaraad de achtste uitbreiding van natuurreservaat Landschap De
natuurreservaat en de omliggende beheervormen. Jacht is daar één vorm van. Bijna alle Wildbeheereenheden (WBE s) in Vlaanderen maakten een Uitgebreid Wildbeheerplan (UWBP) op, waarin monitoring en doordachte analyse een evenwichtig beheer onderbouwen. Elk van deze plannen werd erkend door de overheid en is ter beschikking bij de WBE en de provinciale afdelingen van het ANB. In het voorliggende uitbreidingsdossier wordt geen aandacht geschonken aan deze UWBP s, waardoor men een deel van de cruciale informatie voor een evenwichtig beheer in het reservaat, maar zeker ook naar de interactie met de omgeving mist. Daarnaast dient HVV de aandacht te vestigen op het weren van jacht in erkende natuurreservaten, hoewel het kan beschouwd worden als een recreatief medegebruik. Uitsluitend een afwijking op het doden van dieren maakt het mogelijk om een vorm van bestrijding uit te voeren. Echter, bestrijding is geen beheervorm en wordt slechts uitgevoerd wanneer de problemen zich reeds stellen. HVV wenst er dan ook voor te pleiten dat jacht als onderdeel van een totaal beheer mogelijk zou zijn. Op basis van een overleg tussen landbouw en natuurpunt wordt aangegeven dat er een akkoord bestaat over de ligging en de vorm van een visiegebied. De WBE, noch de plaatselijke jagers of eigenaars werden bij dit overleg betrokken. Daarnaast is er de aanpassing van het natuurdecreet die nu tevens voorziet in een beheer door eigenaars. Vele van deze jager-eigenaars doen nu reeds vele inspanningen om een invulling te geven aan dit beheer dat erop gericht is om IHD te verwezenlijken. Het opleggen van een visiegebied (met al zijn bedoelde voordelen) buiten de eigen beheerde gebieden in dit dossier lijkt dan ook niet aangewezen, laat staan wenselijk. Alleen door samen te werken (met IHD als drijfveer) kan de natuur hier wel bij varen. Tot slot geven wij nog graag mee dat binnen dit gebied heel wat plannen worden opgezet om voor weidevogels (IHD) in habitat en broedgebied te voorzien. Uit menige studie (o.a. in Nederland) is gebleken dat bij dit beheer ook aan een predatiecontrole moet gedacht worden. Alleen dan kan een positief effect op de populatie bewerkstelligd worden. Momenteel zien wij in dit beheerplan hierover geen enkele beschrijving opgenomen. De jachtsector is zich van deze problematiek bewust en kan een aanvulling betekenen in dit beheer. Landelijk Vlaanderen Landelijk Vlaanderen stelt dat in het kader van het gewijzigde Natuurdecreet en de daaropvolgende overgangsregeling geen nieuwe of uitbreidingen aan bestaande visiegebieden of uitbreidingszones met voorkooprecht meer mogen goedgekeurd worden bij nieuwe erkenningen. Het voorliggend dossier wordt wel nog volgens de oude procedure behandeld, maar de rechtsgevolgen kunnen niet afwijken van de bepalingen van het artikel 88 van het wijzigingsdecreet dat volgens artikel 113 in 2014 reeds in werking is getreden. 3 Minaraad de achtste uitbreiding van natuurreservaat Landschap De
Daarenboven is de motivatie van het visiegebied en uitbreidingszone (pagina 4) volledig achterhaald door de belangrijke veranderingen die aan het juridisch kader m.b.t. tot het natuurbeheer zijn aangebracht door het gewijzigde Natuurdecreet en door de procedures die gevoerd worden in het gebied (AGNAS, Natura 2000 en natuurinrichting). Het gewijzigde Natuurdecreet voorziet duidelijk in de mogelijkheid van participatie van private beheerders aan de ontwikkeling van het natuurbeheer en dit onder de vorm van natuurbeheerplannen. Het Raamakkoord van 2008 dat door bepaalde partijen is aangegaan voor de uitvoering van het AGNAS-proces, vermeldt dat Gebied 52.4 (versie GRS) (verder deelgebied 57.1 genoemd) is bestemd voor de instandhouding, de ontwikkeling en het herstel van de natuur, het natuurlijk milieu en de landschapswaarden en dat daartoe een bestemmingswijziging nodig is van de niet groene bestemmingen naar natuurgebied; Gebied 53.1 (versie GRS) (verder deelgebied 57.2 genoemd) is bestemd voor de ruimtelijke verweving tussen landbouw, natuur en bos. Het akkoord heeft echter niet de bedoeling private actoren te weren om aan natuurbeheer te doen en hiervoor visies te ontwikkelen, voor zover deze stroken met de algemene visies die uitgewerkt zullen worden in het kader van de Natura 2000 overlegprocedure en de procedure van natuurinrichting. Alle procedures die voor het gebied lopen voorzien in breed gestructureerd overleg met de betrokken actoren. De aanvrager is dus niet meer (naast ANB), de enige actor die tot de verwezenlijking van natuurdoelen kan bijdragen in het gebied en het past dus niet dat met een aanvraag voor de toepassing van een zeer breed visie- en uitbreidingsgebied aan andere private natuurbeheerders een visie op voorhand wordt opgelegd en men hierbij anticipeert op de resultaten van het Natura 2000- overleg en van het natuurinrichtingsproject, die beiden zijn ingesteld voor het gebied. Zeker omdat het volledige visie- en uitbreidingsgebied zich grotendeels situeert in SBZ-gebied, waarvoor een overlegproces gestart is dat over de komende jaren zal leiden tot managementplannen en maatregelen, waarin de private eigenaarssector en de jachtsector als volwaardige partners deelnemen. Landelijk Vlaanderen vindt dat deze aanvraag en de advisering door ANB duiden op een verwarring tussen het gebruik van het instrument erkend reservaat en een managementplan voor een gebied. De opstelling van een managementplan gebeurt a priori met een brede waaier van actoren en wordt dan uitgevoerd met een reeks van instrumenten waaronder eventueel een reservaat. De afbakening 4 Minaraad de achtste uitbreiding van natuurreservaat Landschap De
van een visiegebied met doelstellingen bij de erkenning van een bepaald reservaat na een aankoop door een partij, is werken in de omgekeerde volgorde. De aanvrager verwijst naar het bestaan van het Raamakkoord dat in 2008 is gesloten tussen een aantal partijen om zijn visiegebied te rechtvaardigen, maar laat na te vermelden of te verantwoorden waarom er percelen in zone 56 (zone waar in het kader van het Raamakkoord de prioriteit niet wordt gegeven aan natuurinstandhouding, -ontwikkeling en herstel) worden opgenomen in het visiegebied, wat ingaat tegen de intentie van dit akkoord. Ook de zeer brede definitie van de uitbreidingszone (pag 5. 1.3.2. Juridische beschrijving van de uitbreidingszone, waarvan een uittekening op kaart niet in bijlage werd opgenomen) gaat veel verder dan de zones 57.1 en 57.2 onder het Raamakkoord (ook zone 56 wordt geviseerd), en zelfs verder dan de perimeter zelf van het Raamakkoord om ook delen daarbuiten, zelfs buiten SBZ-gebied en buiten het nog bredere gebied van het natuurinrichtingsproject, te beslaan. Het is duidelijk dat het de intentie is van de aanvrager om al doende alle bos- en groengebieden tot ver buiten het reservaat onder voorkooprecht te laten plaatsen om zich aldus te verzekeren van het eigen beheer op termijn, ook na het natuurinrichtingsproject. Deze manier van handelen gaat in tegen alle doelmatigheid van dit instrument, tegen de gaande ruimtelijke processen en is op zich onaanvaardbaar. Ook werd deze aanvraag, die in de maand december van vorig jaar werd ingediend, geenszins besproken met de omliggende private beheerders die in het zeer brede visie- en uitbreidingsgebied zijn opgenomen en is dit initiatief noch door de aanvrager, noch door ANB ter sprake gebracht in de overleggroep die voor de goede uitwerking van het Raamakkoord is opgericht en waartoe de private eigenaarssector sinds september van vorig jaar is toegetreden. Deze manier van handelen druist duidelijk in tegen de geest van het Raamakkoord en hypothekeert onnodig de kansen voor goede samenwerking in de toekomst. Het weze ook opgemerkt dat voor de ANB-terreinen er een andere visie geldt, mits deze terreinen geen deel uitmaken van het algemeen visiegebied vooropgesteld door de aanvrager. Het is dan ook totaal onlogisch dat dit voor private natuurbeheerders niet het geval zou kunnen zijn. Zeker mits alle natuurbeheerplannen in het SBZ-gebied in de toekomst conform het toekomstige managementplan en de maatregelen ervan zullen moeten worden opgesteld of aangepast zijn. Tevens bevindt zich een perceeltje, aangekocht door de aanvrager, in de zone met weekendverblijven Hoge Mierdse Heide. Deze zone werd bij een eerdere aanvraag tot uitbreiding van het natuurreservaat in 2008 reeds uit het visiegebied gehaald, ook de onderste percelen (waaronder het betrokken perceeltje E191N30) die in Habitatrichtlijngebied gelegen zijn. Het past niet om met deze aanvraag alleen voor dit perceeltje in deze zone voor weekendverblijven het reservaatstatuut aan 5 Minaraad de achtste uitbreiding van natuurreservaat Landschap De
te vragen, terwijl de verschillende aspecten van ruimtelijke ordening door hun ligging in SBZ-gebied nog het onderwerp moeten uitmaken van andere hiervoor voorziene procedures. Het initiatief om dit perceeltje als reservaat op te nemen lijkt sterk te zijn ingegeven met het doel voorop te lopen op inhoudelijke afweging in het kader van de geijkte procedures, eerder dan om redenen van eigenlijk natuurbeheer. Ook zal dergelijke erkenning een weerslag hebben op de andere bestaande percelen van de weekendzone. Aangezien de discussie rond het bestaan van de weekendzone reeds decennialang zorgt voor intense lokale maatschappelijke en openbare polemieken, is het ook aangewezen om de erkenning van dit perceeltje te laten afhangen van de uiteindelijke ruimtelijke uitkomst die voorzien zal worden voor deze zone en dit niet te behandelen in het kader van deze aanvraag. Dit ook om het broodnodige maatschappelijk draagvlak voor de goede uitvoering van de planningsprocessen op en rond Landschap De Liereman veilig te stellen. De aanvrager vraagt de uitbreiding van het reservaat voor percelen die een oppervlakte van 45,0697 ha uitmaakt. In de opsomming van percelen zijn er twaalf percelen vermeld waarvoor de aankoopakte nog niet verleden is. Reeds in de landbouwstudie van de VLM opgemaakt in mei 2012 wordt vermeld dat (bepaalde van) deze percelen het voorwerp uitmaken van een ontwerpakte/compromis. Mits een compromis binnen gestelde termijnen dient overgeschreven te worden en dit blijkbaar sinds lange tijd niet is gebeurd, is het nodig om de mogelijke voorwaarden die opgenomen zijn in al de geciteerde compromissen na te gaan en ook te verifiëren of deze voorwaarden voldoen aan de vereisten om een aanvraag tot erkenning in te dienen. De toepassing van opschortende en ontbindende voorwaarden kan hiervoor mogelijk een hinderpaal zijn. Landelijk Vlaanderen is van oordeel dat het dossier niet degelijk opgesteld is, niet rechtsgeldig is en niet kan behandeld worden. Ook gaat dit initiatief in tegen de finaliteit van de lopende procedures in het gebied en de goede uitvoering hiervan. Al zou de Minister sommige van de betrokken percelen toch willen erkennen dan kan dat perfect zonder de bijhorende externaliteiten wat betreft visiegebieden en uitbreidingszones goed te keuren. Dergelijke grote terughoudendheid past trouwens bij het behandelen van lopende zaken tot de nieuwe regels door de decreetgever beslist van volle toepassing zijn, alsook in het kader van de lopende procedures in het gebied. Boerenbond Boerenbond stelt dat in het kader van de overgangsregeling naar aanleiding van het gewijzigde Natuurdecreet geen nieuwe uitbreidingszones en visiegebieden of uitbreidingen aan bestaande uitbreidingszones en visiegebieden meer mogen goedgekeurd worden. 6 Minaraad de achtste uitbreiding van natuurreservaat Landschap De
Bovendien stelt Boerenbond vast dat de voorstellen in het dossier niet overeenkomen met de afspraken die gemaakt zijn in de overleggroep De Liereman. Zo zijn er bijvoorbeeld percelen die in deelgebied 56 liggen in de aanvraag opgenomen die volgens de afspraken in het raamakkoord De liereman naar landbouw zullen omgezet worden. Voor Boerenbond kan deze aanvraag ook maar goedgekeurd worden als het dossier wordt aangepast aan de afspraken die gemaakt zijn in het raamakkoord en binnen de overleggroep De Liereman. Natuurpunt Natuurpunt stelt dat de overgangsregeling naar aanleiding van het gewijzigde natuurdecreet geen wettelijke basis heeft. De hier behandelde aanvraag tot erkenning werd bij de indiening opgemaakt in de geldende wetgeving. Het dossier dient dan ook volgens die wetgeving afgehandeld te worden. Hoogachtend, Iris Penninckx Voorzitter Minaraad 7 Minaraad de achtste uitbreiding van natuurreservaat Landschap De