PERSONEN VENNOOTSCHAPPEN Versie PV2017/3.1 Juridische aspecten van personenvennootschappen Dit document behandelt in kort bestek de juridische aspecten van personenvennootschappen. Een personenvennootschap is geen rechtspersoon zoals een bv, maar wordt voor rekening en risico van een of meerdere natuurlijke personen gedreven. Te denken valt aan een eenmanszaak, een maatschap, een vennootschap onder firma of een commanditaire vennootschap. In plaats van personenvennootschap wordt ook wel de term IB-onderneming gebruikt.
Personenvennootschappen Volgens het centraal bureau voor de statistiek zijn er in Nederland 1.203.000 bedrijven die gedreven worden door een of meer natuurlijke personen oftewel personenvennootschappen tegen 378.000 bedrijven die gedreven worden door een rechtspersoon. Ik behandel hier juridische aspecten van personenvennootschappen. Te denken valt aan een eenmanszaak, een vennootschap onder firma, een (openbare of stille) maatschap en aan de commanditaire vennootschap. Uitleg verschillende personenvennootschappen Indien een ondernemer een bedrijf of beroep uitoefent voor eigen rekening en risico, dan is er sprake van een eenmanszaak. Deze ondernemer is hoofdelijk aansprakelijk. Dit is de meest simpele rechtsvorm. De ondernemer heeft niet te maken met medevennoten, maten, toezichthouders of aandeelhouders. Indien de ondernemer in gemeenschap van goederen is gehuwd, dan is de huwelijkspartner mede hoofdelijk aansprakelijk voor de ondernemingsactiviteiten van de ondernemende partner. Indien een of meerdere ondernemers samen een bedrijf uitoefenen, dan is er sprake van een vennootschap onder firma. Bijvoorbeeld een garagebedrijf. Indien een of meerdere ondernemers samen een beroep uitoefenen, dan is er sprake van een maatschap. Bijvoorbeeld een architectenbureau. Indien een openbare vennootschap die een bedrijf uitoefent naast een of meerdere gewone vennoten ook vennoten heeft die geen zeggenschap hebben maar wel kapitaal inbrengen, dan is er sprake van een commanditaire vennootschap. Bij een openbare maatschap en bij de vennootschap onder firma wordt er op een, voor derden, duidelijke wijze onder een gemeenschappelijk naam naar buiten toe getreden. Bij een commanditaire vennootschap moet duidelijk zijn dat er 1 of meerdere vennoten zijn die beperkt aansprakelijk zijn. Voorbeelden: 1. Openbare maatschap: Janssen en Jansen, detectives; 2. Vennootschap onder firma: Timmerbedrijf Gebr. Hamer VOF; 3. Commanditaire vennootschap: Rederij de Waal CV. Aangaan en inbreng personenvennootschap Bij het aangaan van een personenvennootschap zullen de vennoten of maten iets in gemeenschap brengen. Te denken valt onder andere aan arbeid, geld, huurrechten, kennis, zakelijke relaties, goederen of een complete onderneming. Van stoffelijke zaken kunnen zowel het gebruik en genot, of het economisch of het juridisch eigendom ingebracht worden. De inbreng kan plaatsvinden vanuit privévermogen of vanuit ondernemersvermogen, bijvoorbeeld als een vennoot al een eenmanszaak had. In het laatste geval moet er goed naar de inbrengmethode gekeken worden om afrekening (lees: betalen aan de fiscus) over de boekwinst van stille reserves en goodwill te voorkomen. Het is mogelijk om met maximaal 9 maanden terugwerkende kracht een personenvennootschap aan te gaan, maar niet verder terug dan begin kalenderjaar (of boekjaar), en niet gericht op incidenteel belastingvoordeel. Pagina 2 van 5
Inbrengmethoden met voorkoming, beperking of uitstel afrekening Er zijn 4 methoden om afrekening met de fiscus te voorkomen. 1. Betalen buiten de boeken om; 2. Inverdienregeling; 3. Geruisloos doorschuiven; 4. Voorbehoud van stille reserves en goodwill*. Ad.1 De toetreder betaalt het overgenomen deel van de stille reserves/goodwill rechtstreeks aan de inbrenger. Er is alleen belasting verschuldigd over het ontvangen bedrag, er is geen herwaardering op het vennootschappelijk vermogen. Bij deze methode is er geen vrijstelling ter zake van overdrachtsbelasting als er sprake is van onroerend goed. Ad.2 De toetreder neemt gedurende bijvoorbeeld 5 jaar genoegen met een lager winstaandeel, waarbij dat lagere deel gelijk staat aan de stille reserves/goodwill. In plaats van bijvoorbeeld een winstverdeling van 50/50 wordt dat 75/25. Het extra winstaandeel als vergoeding van de stille reserves/goodwill wordt door de overdrager gespreid ontvangen en belast. Bij deze methode is er geen vrijstelling ter zake van overdrachtsbelasting als er sprake is van onroerend goed. Ad.3 Onder voorwaarden kan de onderneming of een deel daarvan geruisloos doorgeschoven worden naar de toetreder. Behalve over een eventuele oudedagsreserve van de overdrager hoeft er niets te worden betaald aan de fiscus. De fiscus houdt wel een claim. Graag licht ik dit toe. Overigens kan de oudedagsreserve onder voorwaarden wel doorgeschoven worden naar de partner. Ad.4 Bij een voorbehoud op de stille reserves en goodwill* wordt bepaald dat deze bij verkoop van het activum aan de inbrenger toekomen. Daarmee wordt er pas afgerekend over de stille reserves en de goodwill* bij verkoop van het activum. Overigens kan bij het staken van een onderneming ook sprake van een fictieve verkoop zijn. Stel een ondernemer stopt met zijn bedrijf, en het bedrijfspand wordt aangehouden ter belegging, dan is dat een fictieve vervreemding en moet de waarde in het economisch verkeer bepaald worden. Voor zover die boven de boekwaarde uitstijgt is dat belaste winst. Dus stel het pand staat in de boeken voor 300.000,00 maar de taxatiewaarde is 500.000,00 dan wordt er een fictieve winst behaald van 200.000,00 die belast wordt in box 1. Welke van de 4 methoden de beste is, is steeds afhankelijk van de situatie. Van belang kan zijn aan wie wordt overgedragen of met wie wordt samengewerkt. Bijvoorbeeld kinderen of derden. Daarnaast is er, als er sprake is van een bedrijfspand geen vrijstelling mogelijk van overdrachtsbelasting bij de inverdienregeling, terwijl alleen bij de inverdienregeling voorbehoud van geactiveerde goodwill mogelijk is. Het vergt dus steeds maatwerk in iedere situatie. Soms kan een combinatie worden toegepast. *alleen niet geactiveerde goodwill. Gebruik en genot. Indien een van de vennoten iets bezit wat de vennootschap kan gebruiken, bijvoorbeeld een bedrijfspand, kan hij dat ook aan de vennootschap verhuren. Dit noemen we dan de inbreng van gebruik en genot, en het is buitenvennootschappelijk vermogen van de inbrengende vennoot. Deze wordt hiervoor gecompenseerd via een extra winstaandeel. Pagina 3 van 5
Wettelijk kader. 1. Boek 7A, titel 9 BW - beschrijft de maatschap; 2. Artikel 16 wetboek van koophandel - beschrijft de vennootschap onder firma; 3. Artikel 19 wetboek van koophandel - beschrijft de commanditaire vennootschap; 4. Alle artikelen uit afdeling 3.2 wet inkomstenbelasting; 5. Artikel 15 wet op belastingen van rechtsverkeer; 6. Artikel 11(1)(b)(5) OB (i.g.v. een buitenvennootschappelijk pand). Naast deze wettelijke bepalingen kunnen de onderstaande besluiten van toepassing zijn: 1. Firmaproblematiek. Vragen en antwoorden van 31 augustus 2001, nr. CPP2001/2374M; 2. Gebruikelijkheidstoets in de wet IB 2001 van 09-11-2001, nr. CPP2001/1419M; 3. Overdrachtsbelasting, inbreng van een onderneming van 21-12-2005, nr. C992005/2645M; 4. Meewerkaftrek, meewerkbeloning van 19-01-2006, nr. CPP2006/73M; 5. Ondernemerschap. Terugwerkende kracht van 6-2-2010 nr. DGB2010/671M. Het aangaan van een personenvennootschap kan met een onderhandse of een notariële akte. Dit is overigens niet verplicht maar wel prudent in verband met bewijsvoering. Ook een onderhandse akte kan bij een notaris geregistreerd worden. Dit is zeer aan te raden in verband met bewijsvoering. In de akte voor het aangaan van een personenvennootschap wordt onder andere vastgelegd: 1. Aanvang en duur; 2. Doel en naam; 3. Boekhouding; 4. Inbreng van activa; 5. Opname van geld en onttrekking van overige zaken; 6. Bestuur, vertegenwoordiging en werkzaamheden; 7. Concurrentiebeding; 8. Verdeling van winst en verlies; 9. Fiscale bepalingen; 10. Arbeidsongeschiktheid; 11. Opzegging, ontbinding en voortzettingsrecht; 12. Verblijvings- en overname beding; 13. Overige bepalingen. Overige bepalingen. Een akte voor een personenvennootschap bestaat naast een aantal standaardartikelen altijd uit aanvullende artikelen die specifiek betrekking hebben op de onderhavige vennootschap. Te denken valt aan een ontbinding als bijvoorbeeld een arts uit het BIG register wordt geschrapt. Een akte voor een personenvennootschap is altijd maatwerk. Ontbindingsakte. Natuurlijk komt het ook voor dat een personenvennootschap ontbonden wordt. In dat geval zal er een ontbindingsakte moeten worden opgesteld. Hierin staat hoe de verdeling van de vennootschappelijke zaken en de vermogensrechten plaats zal vinden en hoe, ingeval van buitenvennootschappelijke zaken en/of indien er in het verleden een economisch belang is ingebracht, een eventuele overname tot stand zal komen. Dit laatste kan van belang zijn indien er een vennoot is die de onderneming voorzet. Pagina 4 van 5
In de akte van ontbinding van een personenvennootschap wordt meestal vastgelegd: 1. Datum van ontbinding; 2. Voorwerp van de overeenkomst; 3. Levering ter zake van de verdeling; 4. Overname schulden en verplichtingen; 5. Waardering activa/passiva; 6. Afwikkeling van de verdeling; 7. Verkoopvoorwaarden eventuele onroerende zaken; 8. Geruisloze doorschuiving stille en fiscale reserves, desinvesteringsbijtelling en goodwill; 9. Verrekening overbedeling verdeling; 10. Decharge en schuldvernieuwing; 11. Afstand van wettelijke bepalingen omtrent ontbinding van de onderhavige akte; 12. Kosten van de akte en verdeling c.q. ontbinding; 13. Rechtsforum. Ook voor deze akte geldt weer dat het steeds maatwerk is afhankelijk van de situatie. Het registreren van deze akte bij een notaris is ook nu weer van belang. Bijvoorbeeld als bewijslast jegens de belastingdienst als het gaat om de ontbindingsdatum. Bij de ontbinding of de uittreding van een vennoot kan geen terugwerkende kracht plaats vinden. Modernisering personenvennootschappen Op 26 september 2016 is een rapport verschenen die de aanzet geeft voor een nieuw personenvennootschapsrecht. Op termijn zijn er (verdergaande) veranderingen te verwachten. Zie ook: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2016/09/26/moderniseringpersonenvennootschappen Tot slot Indien gewenst, ben ik altijd bereid om een en ander nader toe te lichten. Ook een advies op maat en de uitvoering daarvan behoort uiteraard tot de mogelijkheden. Marc Couteaux Belasting- en bedrijfsadviseur. 06-51299647 Couteaux Bedrijfsadvies bv Weegschaalstraat 3 (bedrijvencentrum de Ring ) 5632 CW Eindhoven. 040-2911493 www.couteauxbedrijfsadviesbv.nl info@couteauxbedrijfsadviesbv.nl Disclaimer: Couteaux Bedrijfsadvies bv spant zich in om informatie volledig en correct te verstrekken. Couteaux Bedrijfsadvies bv is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van typefouten, onvolledigheid, onjuistheid of verouderde informatie. Couteaux Bedrijfsadvies bv hanteert de algemene voorwaarden van het Register Belastingadviseurs, welke op eerste verzoek naar u toe gestuurd worden. Pagina 5 van 5