BODEMDALING DOOR DIEPE EN ONDIEPE OORZAKEN PETER VAN BERGEN NOORDELIJKE NETWERKDAG BODEM 18 MEI 2017 Tel.: 050 3164689 Postbus 610, 9700 AP Groningen www.commissiebodemdaling.nl Email: p.vanbergen@commissiebodemdaling.nl
Programma Bodemdaling door gaswinning Ontstaan bodemdaling Gevolgen Maatregelen Commissie Bodemdaling Bodemdaling door ondiepe oorzaken Oorzaken Gevolgen
Dwarsdoorsnede Groningen gasveld
Boorkernen Zoutsteen (Afsluiting) Zandsteen (Opslag) Steenkool (Bron)
Bodemdaling in 2013 32 cm
Prognose bodemdaling 2080 46 cm
Schillenplan Electraboezem 3 e schil 2 e schil 1 e schil
Gemaal en sluis Den Deel (1 e schil)
Gemaal en sluis Schaphalsterzijl (2 e schil)
Combi gemaal Rozema
Verhogen Noordzeebrug (ring Groningen) Nieuwe situatie Oude situatie
Zeehaven Delfzijl
Dijkversterking Eemshaven Delfzijl
Overeenkomst Groningen-NAM en Rijk-NAM 1983 NAM vergoedt de kosten bodemdalingsmaatregelen en Commissie Commissie Bodemdaling is onafhankelijk Maximum bedrag totaal 0,9 miljard huidig prijspeil Afstand van recht Voor particulieren aparte procedure
Oorzaken bodemdaling Diepte in m- mv Natuurlijke oorzaken Antropogene oorzaken Diep: >400 Tektonische beweging Isostasie Mijnbouw: gas- en zoutwinning, gasopslag Middeldiep: 20 20-400 Compactie Bemaling van een bouwput Grondwaterwinning Ondiep: 0 0-1 0-1 0-1 1 1 1-5 Ophoging Irreversibele krimp Oxidatie Ophoging en zetting Droogte Polderpeilverlaging Begroeiing / bomen
Bodemdaling door ondiepe oorzaken Planbureau voor de Leefomgeving: De gevolgen van bodemdaling in veengebieden kunnen oplopen tot 5,2 miljard in 2050. Platform Slappe Bodem: De bodem van een groot deel van Nederland, bestaat uit slappe klei- en veenlagen. Die bodem daalt voortdurend. Hierdoor verzakken woningen, bedrijfspanden, wegen, rioleringen en groenvoorzieningen. De schade aan funderingen, inclusief infrastructuur kan oplopen tot ca. 22 miljard in 2050
Bodemdaling door diepe en ondiepe oorzaken Bron: Bosatlas van ondergronds Nederland 2009
Bodemdaling door diepe en ondiepe oorzaken in Fryslân 8 cm
Gouda: Veenoxidatie / zetting Veen Zand
Zetting a.g.v. opbrengen zand Bron: Bosatlas van ondergronds Nederland 2009
Historische hoogtegegevens Peilmerk 7E010 is zit in de gevel van een boerderij nabij Ten Boer. In de periode 1938 1969 (voor gaswinning) daalde het peilmerk gemiddeld 3,35 mm/jaar door samendrukking van slappe bodemlagen onder de fundering. Na 1969 daalt peilmerk ook door bodemdaling door gaswinning.
Gevolgen diepe bodemdaling 1960 Klei veen Zand
Gevolgen diepe bodemdaling 2015 Klei veen Zand
Gevolgen ondiepe bodemdaling 1960 Klei veen Zand
Gevolgen ondiepe bodemdaling 2015 Veenoxidatie en zetting
Ongelijkmatige zakking landbouwpercelen Onderzoek Sweco: Huidige situatie Hoogtekaart AHN2 Gaswinning wordt niet gezien als oorzaak ongelijkmatige zakking Oorzaak menselijk ingrijpen: Slootdemping, Peilbeheer en drainage Ophoging grondverzet Autonome bodemprocessen: Oxidatie en krimp van veen Samendrukking van ondiepe bodemlagen. Rijping van klei Vervolgonderzoek: Meting hoogteligging drains Historische situatie
Verweking van de ondergrond http://www.informarezzo.com/permalink/12379.html Verweking is tijdelijke situatie van drijfzand Treedt op in losgepakte fijne zanden bij een versnelling van minimaal 0,10 tot 0,15 G Verschijnselen: Zeer snelle en grote verzakking Zandfonteinen Tot op heden niet waargenomen in Groningen maar kan in de toekomst bij zwaardere beving wel optreden Niigata Japan 1964 Zandfontein (sand boil)
BODEMDALING DOOR DIEPE EN ONDIEPE OORZAKEN PETER VAN BERGEN NOORDELIJKE NETWERKDAG BODEM 18 MEI 2017 Tel.: 050 3164689 Postbus 610, 9700 AP Groningen www.commissiebodemdaling.nl Email: p.vanbergen@commissiebodemdaling.nl