Houdbaarheid Albert van der Horst
Vergrijzing => dalend EMU-saldo => houdbaarheidstekort 4 2 0-2 -4-6 % gdp Sustainability gap: 4½% gdp -8 2010 2020 2030 2040 2050 2060 sustainable primary balance primary balance in baseline Houdbaarheid 28 januari 2011
Houdbaarheid Stap 1:inkomsten & uitgaven overheid (in 2010) => netto profijt toegerekend aan cohorten van 0 tot 100 Stap 2: projectie naar toekomst toekomstig beleid vergrijzing Onhoudbaar als toekomstige uitgaven groter dan toekomstige inkomsten
Stap 1: Netto profijt Uitgaven van de overheid = profijt voor de burger Inkomsten van de overheid = last voor de burger Profijt - last = netto profijt Netto profijt uit 2010 wordt zoveel mogelijk toegerekend aan de leeftijdsgroepen in 2010 Onderwijs => jongeren Belastingen => (vooral) werkenden Aow, zorg => (vooral) ouderen Defensie => gelijk verdeeld over iedereen
Generational accounts NL in 2008 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 1000 euro Net benefit from government 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 age
Stap 2: toekomstig overheidsbeleid CPB: constante verhoudingen (of arrangementen) Idee: houdt het niveau van de voorzieningen én belastingen constant als percentage van het inkomen Constante gemiddelde belastingvoeten Constante uitkeringen in verhouding tot lonen Idem, voor zorguitgaven per leeftijdscategorie Algemene uitgaven constant aandeel in BBP
Stap 2: vergrijzing 2008 2040 Houdbaarheid 28 januari 2011
Constante verhoudingen & vergrijzing Constante verhoudingen onderwijsuitgave per 15-jarige constant belasting per 40-jarige constant aow-uitgave per 70-jarige constant Vergrijzing minder jongeren & minder werkenden meer ouderen Dus: groot begrotingstekort (in toekomst), door relatieve stijging van uitgaven (aan aow en zorg) relatieve daling van inkomsten rentelasten door stijgende staatsschuld (naar 200% in 2060)
Dalend EMU-saldo & houdbaarheidstekort 4 2 0-2 -4-6 % gdp Sustainability gap: 4½% gdp -8 2010 2020 2030 2040 2050 2060 sustainable primary balance primary balance in baseline Houdbaarheid 28 januari 2011
Ombuiging nodig voor houdbare EMU-schuld % bbp Houdbaarheid 28 januari 2011
Houdbaarheidstekort: 4,5% Verandering van arrangementen is nodig Vroeger of later Via uitgaven of belastingen Geleidelijk (gekoppeld aan levensverwachting) of ineens Maar precies 29 mrd??
Sustainability gap in % gdp Sensitivity of sustainability gap Onzekerheid over 29 mrd 9 8 51 bln 7 6 5 4 39 bln 35 bln 30 bln 33 bln 34 bln 3 2 1 0 1% higher growth health care No shift health profile 2 y higher life expectancy 10% higher fertility 0,5% higher GDP growth 0,5% lower discount rate
Beleidshervormingen Terugdringen van houdbaarheidstekort Keuze is aan politiek CPB: welke economische effecten? wie betaalt? CPB-model Gamma Toepassing: AOW Toepassing: loonbelasting
CPB-model Gamma Generatierekening 100 generaties, die over de tijd (tot 2200) gevolgd worden Per generatie, 1 representatief individu gemiddelde arbeidsinzet, werkloosheidsvoet, loonvoet, etc. vermogen (sparen tot 65 jarige leeftijd, daarna ontsparen) pensioenrechten en -plichten consumptie netto profijt van de overheid Economie Hogere loonbelastingen => minder arbeidsaanbod Hogere pensioenleeftijd => langer doorwerken Minder pensioen => meer eigen besparingen
AOW naar 67 (* = met indexering) 67 67* Werkgelegenheid 1.0 1.0 EMU schuld -16.0-12.3 Houdbaarheids tekort - 0.7-0.3 400 euro per year 200 0-200 -400-600 -800 year of birth -1000 1910 1940 1970 2000 2030 2060 67 in 2025 67 + 0.3% indexation 69 in 2040 Houdbaarheid 28 januari 2011
Belastingverhoging (1% bbp) euro per year 0 LBIB BTW Werkgelegenheid -0.6-0.4 EMU schuld -22.3-20.9 Houdbaarheids tekort -0.9-0.8-100 -200-300 -400-500 1910 1940 1970 2000 2030 2060 income tax consumption tax year of birth Houdbaarheid 28 januari 2011
Stap 2: toekomstig overheidsbeleid CPB: constante verhoudingen (of arrangementen) Idee: houdt het niveau van de voorzieningen én belastingen constant als percentage van het inkomen Constante gemiddelde belastingvoeten Constante uitkeringen in verhouding tot lonen Idem, voor zorguitgaven per leeftijdscategorie Algemene uitgaven constant aandeel in BBP Alternatief: constante instituties Idee: houdt vast aan de huidige instituties en wetgeving Indexatie van belastingschijven aan prijzen Indexatie AOW aan contractlonen Maar, wat is constant beleid bij zorg?
Overheidsfinanciën richting 2100: discussie Constante verhoudingen Constant beleid Robuuste inkomsten Sterke stijging van LBIB Stijgende uitgaven AOW door vergrijzing Idem, maar lichte afzwakking door wettelijke koppeling aan contractlonen Sterk stijgende zorguitgaven door vergrijzing?? Misschien recente groeispurt doortrekken? CPB, Europese Commissie,... Hiervoor pleit oa Marcel v Dam Houdbaarheid 28 januari 2011
Overheidsfinanciën richting 2100: discussie Constante verhoudingen Constant beleid Houdbaarheidstekort: 4,5% bbp Houdbaarheidstekort:?? kleiner door stijging LBIB kleiner door indexatie AOW groter door zorg (?) Gelijke lusten en lasten voor huidige en toekomstige generaties Toekomstige generaties betalen hogere belastingen krijgen minder AOW krijgen betere kwaliteit zorg Keuzes voor politiek! Veel keuzes in de aannames! Houdbaarheid 28 januari 2011