Helder denken over de lange systemen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Helder denken over de lange systemen"

Transcriptie

1 Helder denken over de lange systemen Pensioen, werk, huis, zorg Frank Kalshoven April 2013

2 Helder denken over lange systemen inhoud Observeren en ordenen Overdenken Oordelen

3 OBSERVEREN De centrale vraag is: met welke trends, feiten en factoren moeten we rekening houden bij het nadenken over lange systemen in de toekomst?

4 Observeren (1) Menselijk kapitaal De gemiddelde verblijfsduur in het initiële onderwijs is met zes jaar toegenomen sinds Investeringen in post-initieel onderwijs zijn laag en geconcentreerd bij hoogopgeleide 40-minners met vast contract. De feitelijke uittreedleeftijd stijgt snel, maar de levensverwachting stijgt sneller.

5 Observeren (2) Pensioenkapitaal Nieuwe cohorten hebben een beter pensioen dan oude cohorten. 95 op de honderd gepensioneerden heeft aanvullend pensioen. 65-plus huishoudens hebben gemiddeld een hoger inkomen dan 65-min huishoudens.

6 Observeren (3) Baksteen en overig kapitaal Ruim de helft van de bevolking heeft een eigen woning Vermogenswinst op woningen is random verdeeld tussen generaties. Netto vermogen huishoudens is explosief gegroeid tot 400 procent BBP, vooral in handen van 65-plussers. Netto vermogen is schever verdeeld dan inkomen.

7 Observeren (4) Zorgkosten Zorgkosten per kop (cure) stijgen explosief vanaf 65 jaar, vooral in de laatste twee levensjaren. Per euro leveren de zorguitgaven aan ouderen (cure) weinig quality adjusted life years op. Zorgkosten (care) op hogere leeftijd zijn grotendeels gesocialiseerd.

8 Observeren (5) Voorbereiden op de toekomst impliceert opbouw van kapitaal. Nadruk ligt in Nl op de opbouw van financieel kapitaal (pensioen en huis); dat is succesvol. Nederland verwaarloost (het onderhoud van) menselijk kapitaal, het vermogen door werk een inkomen te verdienen.

9 Observeren (6) Mensen zijn bijziend : men handelt in het nu en de (verre) toekomst is wazig. Daarom faalt de markt, en is er grond voor overheidsingrijpen. Dit ingrijpen is gecompartimenteerd.

10 OVERDENKEN Centrale vraag: Wat willen we, gegeven deze observaties, bereiken?

11 Overdenken (1) Naar een nieuw levensritme Het huidige levensritme past bij een levensverwachting van pakweg 50: Leren, werken, rusten. Het gewenste ritme dat past bij een levensverwachting van pakweg 85: (Korter) leren, werken, leren/werken, werken, rusten, leren, werken, werken/rusten, rusten

12 Overdenken (2) Meer investeren in menselijk kapitaal Nieuw levensritme impliceert: Wisselen van beroep. Terug naar school op je 40ste. Blijven (deeltijd) werken tot, zeg, 80. (Goed) investeren in menselijk kapitaal is moeilijker dan investeren in financieel kapitaal.

13 Overdenken (3) Minder investeren in financieel kapitaal (Verplichte en fiscaal gestimuleerde) vorming van financieel vermogen leidt tot onderinvestering in menselijk kapitaal. Pensioenfocus draagt bij aan een cultuur gericht op zo vroeg mogelijk stoppen met werken. Pensioenen zouden meer het karakter van een risicoverzekering moeten dragen.

14 Overdenken (4) Gezonder leven, sneller sterven Patiënten en artsen moeten leren dat ook in de zorg (cure) kosten en baten tegen elkaar moeten worden afgewogen. Kosten per Qaly zijn maatgevend. Overbehandeling ouderen moet stoppen.

15 Overdenken (5) Eigen huis is voor de eigen zorg Zorg (care) op hoge leeftijd is ten principale een individuele aangelegenheid. Wie uit inkomen of vermogen kan betalen, betaalt ook zelf. Voor wie niet kan betalen is er de volksverzekering.

16 Overdenken (6) Adviseurs moeten het hele werk gaan doen Pensioenadviseurs leveren half werk door de nadruk te leggen op sparen voor consumptie later. Werken voor consumptie later verdient meer nadruk. De adviesmarkt voor menselijk kapitaal ligt wijd open. Omslag naar declaratiemodel maakt instappen aantrekkelijk.

17 Oordelen

18 Conclusies (1) Opnieuw nadenken over de inrichting van de lange systemen voert mij tot vijf conclusies: 1. We hebben een nieuw levensritme nodig 2. De aandacht moet verschuiven van financieel (pensioen)kapitaal naar het liefdevol onderhouden van menselijk kapitaal.

19 Conclusies (2) 3. De cure-kosten voor ouderen kunnen en moeten scherp omlaag: gezonder leven, sneller sterven. 4. Het eigen huis is op hoofdlijnen een spaarpot voor verzorgingskosten. 5. Adviseurs kunnen een nieuwe markt aanboren door heel werk aan te bieden.

20

1 Inleiding. Wanneer ga jij met pensioen Versie: 4 17-07-2015 Pagina: 3 van 7

1 Inleiding. Wanneer ga jij met pensioen Versie: 4 17-07-2015 Pagina: 3 van 7 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 2.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting... 4 3 Pensioenleeftijd... 6 3.1

Nadere informatie

Wanneer ga jij met pensioen?

Wanneer ga jij met pensioen? Wanneer ga jij met pensioen? Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 1.1 Algemeen... 4 1.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 1.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting...

Nadere informatie

Zorg in perspectief. Nieuwe Zorg Bijeenkomst Haga Ziekenhuis 26 september Albert van der Horst

Zorg in perspectief. Nieuwe Zorg Bijeenkomst Haga Ziekenhuis 26 september Albert van der Horst Zorg in perspectief Nieuwe Zorg Bijeenkomst Haga Ziekenhuis Albert van der Horst 10 8 6 4 2 0 Zorguitgaven stijgen sneller dan ons inkomen... share gdp 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 1972 1976 1980 1984

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

INVESTEREN IN WONEN, WELZIJN EN ZORG. www.aimtrack.nl PAUL REIJN & AUKE VLONK

INVESTEREN IN WONEN, WELZIJN EN ZORG. www.aimtrack.nl PAUL REIJN & AUKE VLONK BEVOLKINGSPROGNOSES ESSENTIEEL VOOR INVESTEREN IN WONEN, WELZIJN EN ZORG www.aimtrack.nl PAUL REIJN & AUKE VLONK SEMINAR BEVOLKINGSPROGNOSES IN THEORIE, BELEID EN PRAKTIJK 6 OKTOBER 2015, CBS, DEN HAAG

Nadere informatie

Pensioenaanspraken in beeld

Pensioenaanspraken in beeld Pensioenaanspraken in beeld Deel 1: aanspraken naar geslacht en burgerlijke staat Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije vandegrift bouwen minder pensioen op via een werkgever dan mannen.

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

Het nieuwe BasisPensioen in de praktijk

Het nieuwe BasisPensioen in de praktijk We geven u een aantal voorbeelden die laten zien hoe de wijzigingen in het BasisPensioen kunnen doorwerken in het pensioen. Vanaf 1 januari 2014 bouwt u minder pensioen op, maar het verschilt per persoon

Nadere informatie

Uitgangspunten nettopensioenregeling bpfbouw

Uitgangspunten nettopensioenregeling bpfbouw Uitgangspunten nettopensioenregeling bpfbouw Algemeen BpfBOUW biedt de nettopensioenregeling aan en voert deze samen met de BeterExcedent-regeling uit. De nettopensioenregeling is een premieovereenkomst

Nadere informatie

Een nieuw sociaal contract in Nederland

Een nieuw sociaal contract in Nederland Een nieuw sociaal contract in Nederland Met zorg in een bijrol Frank Kalshoven Inhoud 1: Hoe is het nu? Wat zijn lange systemen en wat doen ze? Staan ze los van elkaar? Gaat het om klein of om groot bier?

Nadere informatie

Houdbaarheid. Albert van der Horst

Houdbaarheid. Albert van der Horst Houdbaarheid Albert van der Horst Vergrijzing => dalend EMU-saldo => houdbaarheidstekort 4 2 0-2 -4-6 % gdp Sustainability gap: 4½% gdp -8 2010 2020 2030 2040 2050 2060 sustainable primary balance primary

Nadere informatie

Alles (laten) doen voor een goed pensioen

Alles (laten) doen voor een goed pensioen Alles (laten) doen voor een goed pensioen Den Haag, 5 oktober 2012 Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht Een goed idee? Ik ga sparen. Je moet zelf voor je pensioen zorgen Sywert

Nadere informatie

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken?

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? 67 vragen over aow-vragen en uw pensioen (Uit AD van 1-11-2016) De AOW-leeftijd gaat in 2022 met drie maanden omhoog voor iedereen die na 1954 geboren is. Reden

Nadere informatie

Uitgangspunten. Nettopensioenregeling

Uitgangspunten. Nettopensioenregeling Uitgangspunten Nettopensioenregeling Laatst gewijzigd op 20 februari 2015 Uitgangspunten nettopensioenregeling Algemeen De nettopensioenregeling is een vrijwillige regeling, in aanvulling op de basisregeling

Nadere informatie

solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd?

solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Bijdrage prof. dr. Kees Goudswaard / 49 Financiering van de AOW: solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Deze vraag staat centraal in de bij drage van bijzonder hoogleraar Sociale zekerheid prof.

Nadere informatie

ZO WERKT DE NEDERLANDSE GEZONDHEIDSZORG. Santpoort

ZO WERKT DE NEDERLANDSE GEZONDHEIDSZORG. Santpoort ZO WERKT DE NEDERLANDSE GEZONDHEIDSZORG Santpoort 7.10.2016 15 MILJARD EURO MEER TOT 2015 Een dergelijke stijging van de uitgaven is op termijn echter onhoudbaar Troonrede 2011 NIEUWE RAMINGEN CPB Zorgkosten

Nadere informatie

preview Zó werken lange systemen Helder denken over de samenhang tussen pensioen, zorg, wonen, onderwijs, sociale zekerheid en arbeidsmarkt

preview Zó werken lange systemen Helder denken over de samenhang tussen pensioen, zorg, wonen, onderwijs, sociale zekerheid en arbeidsmarkt Zó werken lange systemen Helder denken over de samenhang tussen pensioen, zorg, wonen, onderwijs, sociale zekerheid en arbeidsmarkt Frank Kalshoven en Silvie Zonderland Welke thema s zijn van belang bij

Nadere informatie

Voorbeeld adviesrapport

Voorbeeld adviesrapport Voorbeeld adviesrapport Wilt u een AOV afsluiten via AOV Online Advies van Centraal Beheer? Dan bent u vast benieuwd naar hoe het advies dat u krijgt er eigenlijk uitziet. In dit voorbeeld adviesrapport

Nadere informatie

Meer zelf doen voor een goed pensioen? Maarssen, 28 september 2012 Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht Een goed idee? Ik ga sparen. Je moet zelf voor je pensioen zorgen Sywert

Nadere informatie

DIENSTVERLENINGSDOCUMENT Vermogen. Flexis Benefits Zoetermeer BV

DIENSTVERLENINGSDOCUMENT Vermogen. Flexis Benefits Zoetermeer BV DIENSTVERLENINGSDOCUMENT Vermogen Flexis Benefits Zoetermeer BV In dit document staat wat wij voor u kunnen doen. En hoeveel dat kost. Andere financiële dienstverleners hebben ook zo n document. Zo kunt

Nadere informatie

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Extra uitleg en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein

Nadere informatie

ZELFSTANDIGENPENSIOEN VER VAN MIJN BED OF TOCH NIET?

ZELFSTANDIGENPENSIOEN VER VAN MIJN BED OF TOCH NIET? ZELFSTANDIGENPENSIOEN VER VAN MIJN BED OF TOCH NIET? Partena-enquête bij 1612 zelfstandigen, 226 boekhouders en accountants Juli 2014 Wat leert het onderzoek? Zelfstandigen bereiden zich voor Het pensioen,

Nadere informatie

Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016

Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Berekeningen Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Berekeningen Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 In opdracht

Nadere informatie

Toekomst voor de zorg in viervoud

Toekomst voor de zorg in viervoud Toekomst voor de zorg in viervoud Casper van Ewijk CPB & UvA RVZ 7 februari Diagnose Outline zorgboek 9 maart 2012 Uitgaven curatieve zorg % BBP, 2010 16,0 % bbp, 2010 14,1 14,0 12,0 10,0 9,0 8,8 8,0 7,9

Nadere informatie

De beste pensioenregeling is employability

De beste pensioenregeling is employability De beste pensioenregeling is employability \\ Verder met Meeùs Edwin Schop 1 Pensioen en duurzame inzetbaarheid Onderwerpen 1. Relatie pensioen en duurzame inzetbaarheid 2. Pensioenstelsel NL: erfenis

Nadere informatie

15 september Onderzoek: Solidariteit tussen ouderen en jongeren?

15 september Onderzoek: Solidariteit tussen ouderen en jongeren? 15 september 2016 Onderzoek: Solidariteit tussen ouderen en jongeren? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis

Nadere informatie

Sparen of lenen Waarom?

Sparen of lenen Waarom? Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Sparen of lenen Waarom? 1 Als tijd duur is betaal je veel rente Als de rente hoog is zullen mensen minder lenen en meer sparen! 2 Investeren in je toekomst Door

Nadere informatie

Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet

Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet 28 november 2014 Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet Jarenlang was pensioen géén actueel onderwerp. Je kreeg AOW als je 65 was en daarnaast een gegarandeerd pensioen dat via een werkgever

Nadere informatie

Nettopensioenregeling

Nettopensioenregeling Nettopensioenregeling 1 Uitgangspunten nettopensioenregeling Algemeen De nettopensioenregeling is een vrijwillige regeling, in aanvulling op de basisregeling van SPW. SPW probeert de nettopensioenregeling

Nadere informatie

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze In dit document staat wat wij voor u kunnen doen. En hoeveel dat kost. Andere financiële dienstverleners hebben ook zo n document. Zo kunt u ons vergelijken met anderen. En kunt u ook onze kosten vergelijken.

Nadere informatie

Een gezonder Nederland VTV-2014. De Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker

Een gezonder Nederland VTV-2014. De Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker Een gezonder Nederland VTV-2014 Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker, en vele anderen De Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 1 Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker 24 juni

Nadere informatie

Een aanvulling op uw pensioen. Het is zo geregeld. Wij zijn uw bank.

Een aanvulling op uw pensioen. Het is zo geregeld. Wij zijn uw bank. Een aanvulling op uw pensioen. Het is zo geregeld. Wij zijn uw bank. Hoe is uw pensioen opgebouwd? AOW Inkomen uit werk naast uw AOW Eigen vermogen 2 Pensioen vanuit werkgever Aanvullend Pensioen Sparen

Nadere informatie

Een aanvulling op uw pensioen. Het is zo geregeld. Wij zijn uw bank. 093-232 Brochure_banksparen_2015_4.indd 1 13-07-15 17:09

Een aanvulling op uw pensioen. Het is zo geregeld. Wij zijn uw bank. 093-232 Brochure_banksparen_2015_4.indd 1 13-07-15 17:09 Een aanvulling op uw pensioen. Het is zo geregeld. Wij zijn uw bank. 093-232 Brochure_banksparen_2015_4.indd 1 13-07-15 17:09 Hoe is uw pensioen opgebouwd? AOW Inkomen uit werk naast uw AOW Eigen vermogen

Nadere informatie

Uw eigen pensioenregeling bij Pensioenfonds PGB

Uw eigen pensioenregeling bij Pensioenfonds PGB Uw eigen pensioenregeling bij Pensioenfonds PGB Pensioen is een belangrijke arbeidsvoorwaarde voor uw werknemers. Daarom is het belangrijk dat dit goed is geregeld. Op een manier die bij uw bedrijf past.

Nadere informatie

Pensioenaanspraken in beeld

Pensioenaanspraken in beeld Pensioenaanspraken in beeld Deel 2: aanspraken naar herkomst, sociaaleconomische categorie en type Deel 2: huishouden Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije van de Grift De pensioenopbouw

Nadere informatie

Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS

Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS Versie 2013-2014 Tekstrapport Peil.nl/Maurice de Hond 1 Doelstelling en opzet van het onderzoek Het Wetenschappelijk Instituut van 50PLUS heeft ons in december

Nadere informatie

Domein E: Concept Ruilen over de tijd

Domein E: Concept Ruilen over de tijd 1. Het bruto binnenlands product is gestegen met 0,9%. Het inflatiepercentage bedraagt 2,1%. Bereken de reële groei van het BBP. 2. Waarmee wordt het inflatiepercentage gemeten? 3. Lees de onderstaande

Nadere informatie

Toekomst voor de zorg in viervoud

Toekomst voor de zorg in viervoud Toekomst voor de zorg in viervoud Casper van Ewijk CPB & UvA RVZ 7 februari Diagnose 2 Uitgaven curatieve zorg % BBP, 2010 16,0 % bbp, 2010 14,0 14,1 12,0 10,0 9,0 8,8 8,0 7,9 7,7 7,7 7,7 7,5 6,0 4,0 2,0

Nadere informatie

Zorg. Studiedag Sociale partners, het Lente-akkoord en de verkiezingen Emile Voorn / CO / Achmea Zorg & Gezondheid 2 juli 2012

Zorg. Studiedag Sociale partners, het Lente-akkoord en de verkiezingen Emile Voorn / CO / Achmea Zorg & Gezondheid 2 juli 2012 Zorg Studiedag Sociale partners, het Lente-akkoord en de verkiezingen Emile Voorn / CO / Achmea Zorg & Gezondheid 2 juli 2012 1 Inhoud A B C D De context: Langer leven, stijgende kosten en dreigende personeelstekorten

Nadere informatie

Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar

Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar Maart 215 stijgt naar 91 punten Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar De is in het eerste kwartaal van 215 gestegen van 88 naar 91 punten. Veel huishoudens kijken positiever vooruit en verwachten

Nadere informatie

Behorend bij CPB Boek 7 Toekomst voor de zorg

Behorend bij CPB Boek 7 Toekomst voor de zorg CPB Achtergronddocument Gamma berekeningen over preventie Behorend bij CPB Boek 7 Toekomst voor de zorg 21 Maart 2013 Andre Nibbelink Centraal Planbureau A.G.H.Nibbelink@cpb.nl Albert van der Horst Centraal

Nadere informatie

B E G R A F E N I S V E R Z E K E R I N G

B E G R A F E N I S V E R Z E K E R I N G verdriet zorg liefde samen familie vertrouwen B E G R A F E N I S V E R Z E K E R I N G delen zorgen Een begrafenisverzekering met zekerheid Overlijden. Eigenlijk staat niemand er graag bij stil, maar

Nadere informatie

Alfahulp en huishoudelijke hulp. Rapportage Ons kenmerk: 11110 Juni 2014

Alfahulp en huishoudelijke hulp. Rapportage Ons kenmerk: 11110 Juni 2014 Alfahulp en huishoudelijke hulp Rapportage Ons kenmerk: 11110 Juni 2014 Inhoudsopgave Geschreven voor Achtergrond & doelstelling 3 Conclusies 5 Resultaten 10 Bereidheid tot betalen 11 Naleven regels 17

Nadere informatie

2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd

2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd 2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd Mensen moeten steeds de keuze maken tussen werken en vrije tijd: 1. Werken * Je ontvangt loon in ruil voor je arbeid; * Langer werken geeft meer loon (en dus kun

Nadere informatie

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen

Nadere informatie

En ze leefden nog lang en gelukkig? Risico s jongeren, keuzes ouderen

En ze leefden nog lang en gelukkig? Risico s jongeren, keuzes ouderen En ze leefden nog lang en gelukkig? Risico s jongeren, keuzes ouderen versie 4; 01-01-2014 Waarom is het van belang dat het personeel geïnformeerd wordt over het pensioen? Jonge mensen Ouderen 2 versie

Nadere informatie

GROEI NAAR VERMOGEN. Expirerende Lijfrente HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG

GROEI NAAR VERMOGEN. Expirerende Lijfrente HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG GROEI NAAR VERMOGEN Expirerende Lijfrente HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG Zorgeloos genieten van uw pensioen Er komt een moment in uw leven dat u zonder zorgen wilt gaan genieten van uw pensioen.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 000 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2012 Nr. 229 BRIEF

Nadere informatie

DEMOGRAFIE. Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak COMPLEXITEIT VOOR UWV NEEMT TOE

DEMOGRAFIE. Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak COMPLEXITEIT VOOR UWV NEEMT TOE UWV \210 118S212 TR[25 lt. 1 ij If. 1.t. t Aik Aantal klanten van UWV blijft ongeveer gelijk DEMOGRAFIE Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak Laagopgeleiden minder lang gezond dan hoogopgeleiden

Nadere informatie

Koop Goedkoop. Maakt een eigen woning betaalbaar! Initiatief van woningcorporaties

Koop Goedkoop. Maakt een eigen woning betaalbaar! Initiatief van woningcorporaties Koop Goedkoop Maakt een eigen woning betaalbaar! Initiatief van woningcorporaties Koop Goedkoop Maakt een eigen woning betaalbaar! Een huis kopen met een bescheiden inkomen? Koop Goedkoop maakt het mogelijk.

Nadere informatie

Het idee Het doel. Actualiteiten & feiten - Pensioen - Overlijden. Over de belangrijkste financiële levensmomenten: Arbeidsongeschikteid

Het idee Het doel. Actualiteiten & feiten - Pensioen - Overlijden. Over de belangrijkste financiële levensmomenten: Arbeidsongeschikteid Het idee Het doel Over de belangrijkste financiële levensmomenten: Arbeidsongeschikteid Overlijden Pensioen Scheiden Actualiteiten & feiten - Pensioen - Overlijden Het idee: Financiële planning voor Dummies

Nadere informatie

Welke keuzes maakt u voordat u straks met pensioen gaat?

Welke keuzes maakt u voordat u straks met pensioen gaat? SNPS Shell Nederland Pensioenfonds Stichting Welke keuzes maakt u voordat u straks met pensioen gaat? Inhoud Welke pensioenkeuzes hebt u? 1. Uw pensioenleeftijd kiezen 2. Deeltijdpensioen 3. Definitieve

Nadere informatie

specifiek afgestemd op uw persoonlijke situatie. Maak daarom altijd goede afspraken met uw financiële dienstverlener.

specifiek afgestemd op uw persoonlijke situatie. Maak daarom altijd goede afspraken met uw financiële dienstverlener. Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze informatie is dus niet specifiek afgestemd op uw persoonlijke situatie. Maak daarom

Nadere informatie

Actief ouder worden. Oma en opa. 50 kaarsjes op de taart! daarbij hulp nodig. Hoe is het bij. Gudrun Peperstraete. jullie?

Actief ouder worden. Oma en opa. 50 kaarsjes op de taart! daarbij hulp nodig. Hoe is het bij. Gudrun Peperstraete. jullie? Gudrun Peperstraete Oma en opa daarbij hulp nodig. Hoe is het bij jullie? 50 kaarsjes op de taart! Wie zijn je grootouders? Ken je misschien ook één van je overgrootouders? Weet je hoe oud ze zijn? Zoek

Nadere informatie

Wat gebeurt er met uw Heinz pensioen? Arthur Theunissen

Wat gebeurt er met uw Heinz pensioen? Arthur Theunissen Wat gebeurt er met uw Heinz pensioen? Arthur Theunissen Voorzitter Stichting Pensioenfonds Heinz in liquidatie Bunnik 15 juni / Elst 16 juni 2015 MIJN HEINZ PENSIOEN gaat binnenkort stoppen Deze slides

Nadere informatie

6,9. Samenvatting door Larissa 659 woorden 18 januari keer beoordeeld. Samenvatting Economie Werk & Inkomen H1. Actieven en inactieven:

6,9. Samenvatting door Larissa 659 woorden 18 januari keer beoordeeld. Samenvatting Economie Werk & Inkomen H1. Actieven en inactieven: Samenvatting door Larissa 659 woorden 18 januari 2016 6,9 10 keer beoordeeld Vak Methode Economie Index Samenvatting Economie Werk & Inkomen H1 Actieven en inactieven: Actieven; mensen die betaald werk

Nadere informatie

Wat kunnen wij voor u doen? En hoeveel betaalt u daarvoor? Met dit document kunt u ons vergelijken met andere adviseurs.

Wat kunnen wij voor u doen? En hoeveel betaalt u daarvoor? Met dit document kunt u ons vergelijken met andere adviseurs. Wat kunnen wij voor u doen? En hoeveel betaalt u daarvoor? Met dit document kunt u ons vergelijken met andere adviseurs. Dienstverleningsdocument Vermogen opbouwen In dit document staat wat wij voor u

Nadere informatie

Allianz Arbeidsongeschiktheids-

Allianz Arbeidsongeschiktheids- Allianz Inkomensverzekeringen Nederland Schadeverzekering N.V. Allianz verzekeringen Wagenparkmanagement Arbeidsongeschiktheids- Zekerheid over uw eigen inkomen Waarom een arbeidsongeschiktheidsverzekering?

Nadere informatie

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte

Nadere informatie

Direct Ingaand Pensioen

Direct Ingaand Pensioen Direct Ingaand Pensioen Ruime keuzemogelijkheden voor een pensioenuitkering die bij u past Gaat u binnenkort met pensioen? En hebt u pensioen opgebouwd via uw werkgever, waarbij op uw pensioendatum een

Nadere informatie

Vergeet niet uw e-mailadres te controleren of aan te vullen, zodat we u persoonlijk op de hoogte kunnen houden.

Vergeet niet uw e-mailadres te controleren of aan te vullen, zodat we u persoonlijk op de hoogte kunnen houden. Datum 19 oktober 2015 Klantnummer Onderwerp Aanvulling pensioenopbouw Behandeld door Klantenservice Telefoonnummer (030) 277 55 77 Wilt u bij

Nadere informatie

Zorg om de zorg. Paul Schnabel. Amsterdam, 9 oktober 2013 Universiteit Utrecht

Zorg om de zorg. Paul Schnabel. Amsterdam, 9 oktober 2013 Universiteit Utrecht Zorg om de zorg Paul Schnabel Amsterdam, 9 oktober 2013 Universiteit Utrecht Hoe rijker het land Hoe duurder de zorg! 16-18% BBP VS! 13-14% BBP Nederland! 10-12% BBP BRD, Frankrijk, Canada, Zwitserland,

Nadere informatie

Tentamen Pensioenactuariaat 1, 18-1-2007

Tentamen Pensioenactuariaat 1, 18-1-2007 Tentamen Pensioenactuariaat 1, 18-1-2007 Op dit tentamen kun je 100 punten halen : 25 pt Opgave A, óf je eindcijfer van de opdrachten tijdens het collegeblok. Het maimum van de twee scores is geldig, dus

Nadere informatie

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis.

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis. WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis 29 oktober 2015 Agenda Welke pensioenstelsels zijn er? Wat is de houdbaarheid van het

Nadere informatie

Inhoudsopgave 1 Inleiding Onderzoeksresultaten Conclusies

Inhoudsopgave 1 Inleiding Onderzoeksresultaten Conclusies NMa: Voordeel van Shoppen bij Financiële Producten - I - Oktober 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Onderzoeksresultaten 3 2.1 Jaarlijkse besparing per product voor de gemiddelde consument 4 2.2 Jaarlijks

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016. Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015

Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016. Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016 Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016 Prinsjesdag 2015 Nibud, september

Nadere informatie

Oordeel over de positie van ouderen in Nederland in 2013

Oordeel over de positie van ouderen in Nederland in 2013 Oordeel over de positie van ouderen in Nederland in 2013 Tekstrapport Peil.nl/Maurice de Hond 1 Doelstelling en opzet van het onderzoek Het wetenschappelijk instituut van 50PLUS heeft ons de opdracht gegeven

Nadere informatie

Datum: 18 november 2016 Betreft: Generatie-effecten verlenging hersteltermijn pensioenfondsen

Datum: 18 november 2016 Betreft: Generatie-effecten verlenging hersteltermijn pensioenfondsen CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM Den Haag T 088 9846000 I www.cpb.nl Contactpersoon Marcel Lever, Thomas Michielsen Datum:

Nadere informatie

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hartelijk welkom bij Pensioenfonds PGB! U bouwt pensioen bij ons op omdat u bij RELX werkt. In dit Pensioen 1-2-3 leest u hoe het zit met uw pensioen Lees in 3 stappen over uw pensioen Pensioen 1-2-3 bestaat

Nadere informatie

midden in het leven Garantie Plan

midden in het leven Garantie Plan midden in het leven Garantie Plan Garantie Plan Zekerheid is voor heel veel mensen een belangrijk anker in het leven. Ook op financieel gebied. U wilt graag weten waar u aan toe bent. Als u kunt rekenen

Nadere informatie

Sterkste groei bij werknemers

Sterkste groei bij werknemers In 1994 stagneerde de ontwikkeling van de koopkracht nog. In de daarop volgende jaren nam de koopkracht echter steeds sterker toe: met 1% in 1995 tot 1,5% in 1997. De grootste stijging,,7%, deed zich voor

Nadere informatie

De drie manieren van pensioen sparen noemen we de 3 pijlers van het pensioensysteem.

De drie manieren van pensioen sparen noemen we de 3 pijlers van het pensioensysteem. De toekomst is onbekend. Er komt een leeftijd dat werken niet meer gaat. Je hebt dan wel geld nodig om van te leven. Geld voor de oude dag wordt deels door de overheid geregeld. De overheid heeft een staatspensioen

Nadere informatie

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014 De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds mei, 2014 1 Beste DNB er Hartelijk dank voor jouw deelname aan en/of interesse in dit deelnemersonderzoek onder (ex)werknemers van DNB. Van

Nadere informatie

EXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN. In deze brochure

EXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN. In deze brochure EXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN In deze brochure Extra pensioen 2 Middelloonregeling 3 Premieregeling 4 Premievoorbeeld 6 Meer weten? 7 EXTRA PENSIOEN VOOR UW WERKNEMERS Kies

Nadere informatie

Ageing and the Sustainability of Dutch Public Finances

Ageing and the Sustainability of Dutch Public Finances Ageing and the Sustainability of Dutch Public Finances Ed Westerhout CPB Opzet studie Drie vragen staan centraal in de studie: Is er sprake van een vergrijzings- of, beter, houdbaarheidsprobleem? Zo, wat

Nadere informatie

Dienstverlening Rabobank

Dienstverlening Rabobank Dienstverlening Rabobank bij het afsluiten van een rekening Rabo ToekomstSparen zonder advies en Dienstverleningsdocument Vermogen opbouwen In dit document leest u wat u van de dienstverlening van de Rabobank

Nadere informatie

Direct Ingaand Pensioen

Direct Ingaand Pensioen Direct Ingaand Pensioen Een pensioenuitkering die bij u past U heeft een Direct Ingaand Pensioen (van Delta Lloyd) aangekocht van uw opgebouwde pensioen. Hiermee heeft u de uitkering gekozen die bij u

Nadere informatie

EXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN. In deze brochure

EXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN. In deze brochure REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN In deze brochure Extra pensioen 2 Middelloonregeling 3 Premieregeling 4 Premievoorbeeld 6 7 EXTRA PENSIOEN VOOR UW WERKNEMERS MIDDELLOON REGELING De excedent

Nadere informatie

Informatie voor de ondernemer Nabestaandenverzekering Collectief voor zelfstandig ondernemers

Informatie voor de ondernemer Nabestaandenverzekering Collectief voor zelfstandig ondernemers collectieve NABESTAANDENVERZEKERING Informatie voor de ondernemer Nabestaandenverzekering Collectief voor zelfstandig ondernemers Uitkering(en) voor uw achterblijvende partner Nabestaandenverzekering Collectief

Nadere informatie

Internationaal onderzoek naar de relatie tussen medische technologie en zorguitgaven. FHI Symposium Medische technologie; gouden ei of kostenpost?

Internationaal onderzoek naar de relatie tussen medische technologie en zorguitgaven. FHI Symposium Medische technologie; gouden ei of kostenpost? Internationaal onderzoek naar de relatie tussen medische technologie en zorguitgaven FHI Symposium Medische technologie; gouden ei of kostenpost? 26 september 2013 Paul Besseling Programmaleider Zorg Inhoud

Nadere informatie

Panel Fryslân over ouder worden in Fryslân

Panel Fryslân over ouder worden in Fryslân Panel Fryslân over ouder worden in Fryslân januari 2017 PANEL FRYSLÂN Panel Fryslân is onderdeel van het Fries Sociaal Planbureau 1.342 Panel Fryslân over dit onderzoek ouder worden in Fryslân RESPONDENTEN

Nadere informatie

De pensioenkloof tussen België en haar buurlanden

De pensioenkloof tussen België en haar buurlanden De pensioenkloof tussen België en haar buurlanden Studiedienst PVDA Kim De Witte 1 Een pensioenkloof met de buurlanden van 11 tot 43 procent... 2 1.1 Wettelijke pensioenrechten... 2 1.2 Vervangingsratio

Nadere informatie

CEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis

CEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid? Persconferentie

Nadere informatie

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen Artikelen Huishoudensprognose 28 2: uitkomsten Coen van Duin en Suzanne Loozen Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 28 tot 8,3 miljoen in 239. Daarna zal het aantal

Nadere informatie

Bpf Betonproductenindustrie

Bpf Betonproductenindustrie Bpf Betonproductenindustrie De uittredingsregelingen in de betonproductenindustrie (29 en 31 oktober 2013) Programma - Pensioen & politiek - Beton in het kort - Flex-mogelijkheden - Pensioen & politiek

Nadere informatie

Stel dat je toch sterft, welke impact heeft het op jouw leven? Je hebt een gezin

Stel dat je toch sterft, welke impact heeft het op jouw leven? Je hebt een gezin Stel dat je toch sterft, welke impact heeft het op jouw leven? Je hebt een gezin 1 Welke impact heeft een overlijden op jouw gezin? Wie zal je lopende leningen afbetalen? Wie zal de studies van je kinderen

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief NUMMER 16 > JAARGANG 12 > APRIL 2015 INHOUD > Hoe is de nieuwe pensioenregeling tot stand gekomen? [p.1] Fiscaal kader per 1 januari 2015 [p.2]

Nadere informatie

Zorg voor innovatie! Sneller Beter - Innovatie en ICT in de curatieve zorg

Zorg voor innovatie! Sneller Beter - Innovatie en ICT in de curatieve zorg Zorg voor innovatie! Bijlage Sneller Beter - Innovatie en ICT in de curatieve zorg Bijlage eindrapportage KPN juni 2006 Dit is een bijlage bij het rapport Zorg voor innovatie! Innovatie en ICT in de curatieve

Nadere informatie

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM

Nadere informatie

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM

Nadere informatie

Scholen van professionals en doelgroep

Scholen van professionals en doelgroep Scholen van professionals en doelgroep Een leven lang leren Frank Kalshoven Inhoud Waarom iedereen meer moeten leren Waarom we te weinig leren Waarom het regeerakkoord hoopvol is -------------------------------------------------

Nadere informatie

Persoonlijk Pensioen Plan Collectief

Persoonlijk Pensioen Plan Collectief Pag. 1/5 P 01.7.54-1112 Brochure voor u als werkgever U wilt het pensioen voor uw werknemers graag goed regelen. Pensioen is voor hen een belangrijke arbeidsvoorwaarde. Maar u wilt er zo min mogelijk omkijken

Nadere informatie

Uitkomsten peiling kennis en gedrag omtrent de belastingaangifte. Nibud, 2010

Uitkomsten peiling kennis en gedrag omtrent de belastingaangifte. Nibud, 2010 Uitkomsten peiling kennis en gedrag omtrent de Nibud, 2010 Inleiding In dit rapport staan de resultaten beschreven van een peiling onder lezers van De Telegraaf over hun kennis en gedrag omtrent de. De

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst voor werknemers en werkgevers. 29 juni 2016

Pensioenbijeenkomst voor werknemers en werkgevers. 29 juni 2016 Pensioenbijeenkomst voor werknemers en werkgevers 29 juni 2016 De pensioenregeling op hoofdlijnen De pensioenregeling op hoofdlijnen Algemeen over pensioen Hoe bouwt u pensioen op? Wat krijgt u straks?

Nadere informatie

Pensioenactualiteiten

Pensioenactualiteiten Pensioenactualiteiten Onrust in pensioenland Toekomstvoorzieningen Bestaat uit drie pijlers: 1. Basisvoorzieningen: 2. Pensioenen: via werkgever 3. Individuele voorzieningen: lijfrenteverzekeringen LIJFRENTE

Nadere informatie

Toeslag- verlening Uitgave mei 2015

Toeslag- verlening Uitgave mei 2015 Toeslagverlening Uitgave mei 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds DSM Nederland, gevestigd te Heerlen (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend

Nadere informatie

In 10 stappen naar een vermogen zonder zorgen

In 10 stappen naar een vermogen zonder zorgen In 10 stappen naar een vermogen zonder zorgen Wie is Optima? Opgericht in 1991 Onafhankelijk 13.160 klanten per 01/09/2010 316 medewerkers Trends Gazelle in: 2002-2003 - 2004-2006 2007-2008 2009 In 2010

Nadere informatie