Jaarverslag 2013 (kwaliteitsverslag) Stichting Prenatale Screening Regio Utrecht
Inhoudsopgave 1. Werkgebied 3 2. Organisatie 4 3. Contracten 9 4. Deskundigheidsbevordering / opleiding van contractanten 11 5. Implementatie landelijke kwaliteitseisen en afspraken 14 6. Kwaliteitsaudits 16 A. Echocentra 16 B. Counseling 19 C. Screeningslaboratorium 20 7. Uitvoering van de prenatale screening in de regio 21 Blz. Bijlage A 33 t/m 37 Specificatie contracten SPSRU 2013 Bijlage B 38 t/m 43 Format kwaliteitsverslag uitvoering van de prenatale screening Bijlage C 44 t/m 50 Jaarrapportage eerste trimester combinatietest SPSRU 2013, drs. J.E. Siljee 2
1. Werkgebied Het toezicht op de kwaliteit van de screening door de Stichting Prenatale Screening Regio Utrecht (SPSRU) vindt plaats in het werkgebied van de afdeling Medische Genetica van de divisie Biomedische Genetica UMCU, met uitzondering van Ede en Flevoland. Dit werkgebied valt grotendeels samen met het werkgebied van de afdeling Prenatale Diagnostiek en van de afdeling Neonatologie van de divisie Vrouw en Baby UMCU (de zogenaamde NICU regio). Figuur 1. Proportionele weergave van gecontracteerde echocentra binnen de SPSRU regio 3
2. Organisatie Op 9 januari 2007 is de Stichting Prenatale Screening Regio Utrecht (SPSRU) opgericht als onafhankelijk rechtspersoon met als doel: o het faciliteren van de mogelijkheid voor alle zwangeren om in de regio Utrecht en omgeving toegang te krijgen tot prenatale screening door middel van biochemisch en echoscopisch onderzoek; o het bewaken van de kwaliteit van de voorlichting en de uitvoering van de screening; o het voeren van de centrale regie op de uitvoering en kwaliteit van het proces van prenatale screening in de regio Utrecht; o het sluiten van samenwerkingsovereenkomsten met (verloskundige) screeningscentra, ziekenhuizen, verloskundigen en/of echoscopisten; o de evaluatie van de prenatale screening in regionaal en in landelijk verband. Bestuur In de statuten en in het huishoudelijk reglement van de stichting is de wijze waarop de samenstelling van het bestuur en bureau is geregeld, uitvoerig beschreven. De zittingstermijn van elk bestuurslid is vier jaar met de mogelijkheid voor eenmalige verlenging. De samenstelling van het bestuur geschiedt door coöptatie. Het bestuur van de SPSRU heeft in 2013 vier maal vergaderd in de samenstelling zoals beschreven in tabel 1. Tabel 1. Samenstelling Bestuur Naam Mw. drs. A.J.M. Huisjes gynaecoloog Gelre Ziekenhuis Apeldoorn - voorzitter Mw. dr. M. Cohen de Lara-Timmerman gynaecoloog UMC Utrecht Dhr. A.J. de Jong verloskundige, voorzitter verloskundigenkring Gorinchem Mw. dr. H.R. Iedema-Kuiper hoofdverloskundige UMC Utrecht Mw. drs. E. van Vliet-Lachotzki arts, namens VSOP Mw. dr. J. Termote neonatoloog UMC Utrecht Mw. drs. C.J.M. van der Sijs klinisch geneticus divisie Biomedische Genetica UMCU Mw. P. Cosijnse echoscopist Prenataal Screeningscentrum Gooi & Eemland Vertegenwoordiger beroepsgroep gynaecologie satellietcentrum gynaecologie Universitair Medisch Centrum verloskunde eerste lijn verloskunde Universitair Medisch Centrum patiëntenorganisatie neonatologie klinische genetica echopraktijken Alle bestuursleden hebben een verklaring ondertekend dat zij geen nevenfunctie uitoefenen die een goed functioneren als bestuurslid belemmert. 4
Mevrouw ir. I.C. Velthuis woont als ambtelijk secretaris en penningmeester alle bestuursvergaderingen bij, maar maakt formeel geen deel uit van het bestuur. Mevrouw drs. J.E. Siljee, projectmanager Referentielaboratorium downscreening RIVM, is adviseur van het bestuur en behoort eveneens formeel niet tot het bestuur. Activiteiten van het bestuur in 2013 Het bestuur van de SPSRU heeft in 2013 de volgende activiteiten ontplooid: o besluitvorming over het optimaliseren van het deposito garantiestelsel met betrekking tot het vermogen van de stichting; o accordering van het voorstel van de kwaliteitsmedewerker om de registratiekosten voor het ISUOG congres te vergoeden; o accordering van het plaatsen van de handtekening van de directeur onder de concept WBO-aanvraag voor landelijke ondersteuning van het NIPT consortium; o besluitvorming over het nader analyseren van de functie van de Raad van Advies SPSRU in 2014; o instemming met het aantrekken van een tweede kwaliteitsmedewerker voor de beeldbeoordeling; o besluitvorming over het verlengen van de aanstelling van de directeur SPSRU met 2 jaar; o besluitvorming over het continueren van de huidige procedure van goedkeuring van de jaarrekening door de accountant en niet over te stappen op een goedkopere variant (beoordeling van de jaarrekening); o bekrachtigt het besluit van het bureau SPSRU met betrekking tot het opzeggen van een contract; o advisering over alle vraagstukken en andere zaken die bij visitaties van screeningscentra aan het licht komen; o beoordeling en accordering van de jaarrekening 2013; o vaststelling van de begroting 2014; o het samen met de directeur vaststellen van de inhoud van de Regiobijeenkomsten in maart en in september 2013 met extra aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in de screening (met name de introductie van de NIPT). Raad van Advies Het bestuur van de SPSRU laat zich gevraagd en ongevraagd adviseren door de Raad van Advies die samengesteld is uit zorgverleners die actief zijn in de screening. In tabel 2 wordt de samenstelling van de Raad van Advies gegeven. Tabel 2. Samenstelling Raad van Advies Naam dhr. dr. E. van Beek mw. dr. J. Boon mw. W. van den Brink dr. J. Derks dhr. R. Euser Functie gynaecoloog Antonius Ziekenhuis Nieuwegein gynaecoloog Diakonessenhuis Utrecht Verloskundige Verloskundige Kring Amersfoort en Praktijk voor Verloskunde De Oorsprong gynaecoloog divisie Vrouw en Baby UMC Utrecht gynaecoloog Rivas Ziekenhuis Gorinchem 5
mw. M. Hazelhoff Roelfzema mw. E.A. ten Hoor mw. G. Hoskam dhr. M. Kars mw. A. van Kempen mw. C. Kirpestein mw. M.G.A. Kloosterboer mw. J.L. Kooijman mw. H. Kool dhr. J. Koning mw. R. Leuken-van Oort dr. J.A. Kuit mw. M. Landkroon mw. dr. K.D. Lichtenbelt dr. G. Muijsers mw. J.F. Nagel-Ruizendaal mw. A.E.M. Nichting mw. dr. K.M. Paarlberg mw. N.G. van der Wijk mw. M.C.M. Scheres dr. W.A. Schöls dhr. J. Toet mw. drs. M.J. Vasmel mw. A. Verweij mw. drs. H. van Wieringen dhr. E.H.J. Zanders verloskundige / echoscopist Verloskundigenpraktijk Viandenstraat Amersfoort huisarts Huisartsenpraktijk E.A. ten Hoor Voorthuizen echoscopist Verloskundig Echocentrum Leidsche Rijn Utrecht gynaecoloog Antonius Ziekenhuis Nieuwegein verloskundige Kring Noord West Veluwe coördinator Verloskundig & Prenataal Screenings Centrum Iris, Tiel echoscopist Echocentrum Woerden gynaecoloog Hofpoort Ziekenhuis Woerden (vanaf 11-06-2013) verloskundige Kring Hart van Holland verloskundige Kring Betuwe verloskundige kring Klein Apeldoorn gynaecoloog Hofpoort Ziekenhuis Woerden (tot 01-09-2013) verloskundige kring Babuso klinisch geneticus divisie Biomedische Genetica UMC Utrecht gynaecoloog Ziekenhuis Rivierenland Tiel verloskundige / echoscopist Verloskundigenpraktijk Spakenburg De Parel echoscopist Praktijk Thijsseserre Amersfoort gynaecoloog Gelre Ziekenhuizen, locatie Apeldoorn echoscopist Echobureau Utrecht verloskundige Stichting Gezondheidscentra Maarssenbroek gynaecoloog Meander Medisch Centrum Amersfoort verloskundige/echoscopist Echocentrum Rivierenland Sliedrecht gynaecoloog St. Jansdal Harderwijk hoofd afdeling Biometrie Saltro Utrecht kinderarts gynaecoloog Gelre Ziekenhuizen, locatie Zutphen In 2013 is de Raad van Advies niet bijeengekomen aangezien er geen vraagstukken waren waarvoor het advies van de leden wenselijk was. Ook heeft geen van de leden gebruik gemaakt van het recht de SPSRU ongevraagd te adviseren. 6
Bureau Tabel 3. Samenstelling bureau SPSRU Naam Functie Fte dr. Ph. Stoutenbeek directeur / gynaecoloog 0.7 fte mw. ir. I.C. Velthuis beleidsmedewerker 0.7 fte mw. E.F. Lorijn-Peeters kwaliteitsmedewerker 0.3 fte mw. dr. M.P.H. Koster arts epidemioloog 0.4 fte mw. E. Kruiver secretaresse 0.2 fte mw. D. Salakorij secretaresse 0.2 fte Alle medewerkers van het bureau zijn in dienst van het UMCU en gedetacheerd vanuit de divisie Vrouw en Baby. Diverse medewerkers van het bureau van de SPSRU hebben zitting in enkele commissies: o lid van het Centraal Orgaan CVB-RIVM: dr. Ph. Stoutenbeek; o lid van het Platform van de 8 Regionale Centra: dr. Ph. Stoutenbeek; o lid Werkgroep Foetale Echoscopie: dr. Ph. Stoutenbeek en mw. E.F. Lorijn-Peeters; o lid Werkgroep Prenatale Diagnostiek en Foetale Therapie: dr. Ph. Stoutenbeek; o lid Werkgroep Informatiemanagement RIVM: dr. Ph. Stoutenbeek en mw. ir. I.C. Velthuis; o lid Werkgroep Kwaliteit en Zorguitvoering: mw. E.F. Lorijn-Peeters en mw. dr. M.P.H. Koster; o lid Commissie Onderzoek: mw. dr. M.P.H. Koster; o lid Projectteam Peridos, mw. ir. I.C. Velthuis; o lid Focusgroep Screening PWD, mw. ir. I.C. Velthuis; o voorzitter Werkgroep ORP: mw. ir. I.C. Velthuis (tot 15-11-2013, daarna lid). Naast het lidmaatschap van bovengenoemde werkgroepen en organisaties behelsden de werkzaamheden van dr. Ph. Stoutenbeek, directeur SPSRU onder andere: o aansturing van de medewerkers van het SPSRU-bureau; o voorbereiding van en deelname aan visitaties; o samenstellen programma Regiobijeenkomsten; o voorbereiden van en deelname aan de bestuursvergaderingen SPSRU; o ad hoc participatie in overlegstructuren van het CVB-RIVM (PWD); o vaststellen randvoorwaarden voor cursus aanbod vanuit de Divisie Vrouw en Baby UMCU; o medeopstellen jaarverslagen SPSRU; o opstellen tekst website SPSRU; o deelname vergaderingen GUO satellietcentra; o deelname aan vergaderingen NIPT. Als leden van de Werkgroep Kwaliteit en Zorguitvoering hebben mw. dr. M.P.H. Koster en mw. E.F. Lorijn-Peeters samen met mw. R. Snijders (SPSNN) een evaluatie van NT-metingen uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een advies aan het Centraal Orgaan in juni 2012 voor zowel de kwantitatieve als de kwalitatieve kwaliteitsbeoordeling van NT-metingen in Nederland. 7
In 2013 is op onderdelen discussie over dit advies geweest met het Centraal Orgaan. Het definitieve format wordt in 2014 landelijk geïmplementeerd. Mevrouw Lorijn-Peeters heeft samen met mevrouw A. de Groot (SPN), mevrouw dr. M. Haak (RCNZH) en mevrouw T. Cohen (SPSZN) tevens een format voor beoordeling van beelden van het SEO ontwikkeld. Hierover wordt in 2014 een advies uitgebracht aan het Centraal Orgaan. In haar functie als voorzitter van het ORP heeft mw. ir. I.C. Velthuis deelgenomen aan de sollicitatieprocedure van een landelijk functioneel beheerder (LFB) voor Peridos. Na een inwerkperiode heeft zij haar voorzitterschap eind 2013 aan de LFB overgedragen. Mw. ir. I.C. Velthuis heeft zitting genomen in de focusgroep screening PWD. Eind juli 2013 is deze groep gestart met als belangrijk doel de review (inhoud, verplichte velden en functionaliteit) van HL7-berichten voor de prenatale screening. 8
3. Contracten Op de peildatum 31 december 2013 had de SPSRU een overeenkomst voor counseling met 65 praktijken (zogenaamde praktijkcontracten) waarin door 351 verschillende counselors de counseling werd uitgevoerd die elk beschikten over een individuele kwaliteitsovereenkomst. In de regio hebben bijna alle echoscopisten een counselingcursus gevolgd. Met deze zorgverleners is in principe geen counselingovereenkomst gesloten. In 2013 zijn geen counselingovereenkomsten beëindigd. Wel is in november van dit jaar een nieuw contract met een verloskundigenpraktijk gesloten. In 2013 liepen er 24 overeenkomsten voor het verrichten van SEO s (uitgevoerd door 85 echoscopisten) en 18 overeenkomsten voor NT-metingen (uitgevoerd door 36 echoscopisten). Deze overeenkomsten zijn gesloten met 9 ziekenhuizen en 15 verloskundigen/echopraktijken. Daarnaast heeft de SPSRU een contract met de afdeling Infectieziektenonderzoek, diagnostiek en Screening IDS van het RIVM (voorheen het Laboratorium voor Infectieziektendiagnostiek en Screening - LIS) voor het uitvoeren van de kansbepaling op het Downsyndroom en andere chromosomale afwijkingen. Bovenstaande aantallen zijn opgenomen in tabel 4. Tabel 4. Aantal gecontracteerde organisaties en aantal actieve zorgverleners Aantal actieve Aantal actieve zorgverleners gecontracteerde Type contract organisaties* Counseling 65 351 NT 18 36 SEO 24 85 *) Voor een specificatie van alle gecontracteerde organisaties verwijzen wij u naar bijlage A Het contractenbeheer wordt verzorgd door de secretaresses in samenwerking met de beleidsmedewerker en vindt plaats in de landelijke database voor de kwaliteitsborging Peridos. In 2013 is bij de gecontracteerde organisaties via de nieuwsbrief en de website onder de aandacht gebracht dat mutaties in zorgverleners zo snel mogelijk moeten worden doorgegeven aan de SPSRU. Helaas gebeurt dit nog niet consequent. Het komt herhaaldelijk voor dat in data geüpload naar Peridos namen van zorgverleners naar voren komen die niet bij de betreffende organisatie bekend zijn. De secretaresses vragen dit na en werken het contractantenbeheer in Peridos bij. Alle contractanten zijn verplicht van de verrichtingen in het kader van de prenatale screening data aan te leveren aan Peridos. Ook in 2013 heeft de beleidsmedewerker weer veel tijd besteed aan de begeleiding van contractanten bij het uploaden van data naar Peridos en het verbeteren van de kwaliteit en kwantiteit van deze gegevens. 9
Vooral de correcte registratie van de landelijke gedefinieerde keuze-items bij de conclusie en advies van de SEO s vergde nauw overleg met de betreffende zorginstellingbeheerder. Eind 2013 waren van alle organisaties, met uitzondering van één huisartsenpraktijk, data in Peridos geïmporteerd. Handmatige registratie van counselingdata gebeurde door één huisartsenpraktijk, twee verloskundigenpraktijken en één ziekenhuis. Voor de NT-data betrof dit drie echocentra en voor de SEO-data één ziekenhuis. De organisaties zijn verzocht ieder kwartaal bestanden aan te leveren. Meer informatie over de geregistreerde data vindt u in hoofdstuk 7. 10
4. Deskundigheidsbevordering/opleiding van contractanten Opleiden/faciliteren van opleiding In 2013 zijn onder auspiciën van de SPSRU drie counselingcursussen en een SEO-cursus in het UMCU georganiseerd en meerdere individuele HandsOn-trainingen op locatie gegeven. De organisatie van deze cursussen en trainingen ligt in handen van de divisie Vrouw en Baby, afdeling Verloskunde en ze zijn door meerdere beroepsverenigingen geaccrediteerd. In tabel 5 vindt u een overzicht van deze scholingsactiviteiten. Tabel 5. Opleidingen / faciliteren van opleidingen Naam scholing Doelgroep Toelichting Counselingcursus, Divisie Vrouw en Baby, afdeling Verloskunde UMCU SEO-cursus, Divisie Vrouw en Baby, afdeling Verloskunde UMCU HandsOn-training, senior echoscopisten afdeling Echoscopie, Divisie Vrouw en Baby, afdeling Verloskunde UMCU Casuïstiekbesprekingen (Assistent-)gynaecologen, verloskundigen, echoscopisten primair uit de eigen regio Verloskundigen en gynaecologen die reeds ervaring hebben opgedaan in de basale echoscopie (primair eigen regio, maar ook open voor andere regio s) Gynaecologen en echoscopisten uit de regio Utrecht die NT-metingen en SEO s verrichten Echoscopisten uit de regio Utrecht die NT-metingen en SEO s verrichten Initiërende en kader stellende rol van de SPSRU; leden bestuur en bureau participeren in het onderwijs; aio s uit Cluster Utrecht zijn verplicht tot volgen cursus; totaal 3 cursussen (37 deelnemers) met theoretisch dagdeel en dagdeel vaardigheidstraining met actrices Cursuscapaciteit max. 12 deelnemers. Voorwaarde: echofaciliteiten om te oefenen en logboek te maken. Start SEO cursus: september 2013, examen o.l.v. externe gecommitteerde april 2014 Initiërende rol, soms naar aanleiding van adviezen audit; op verzoek op locatie met eigen apparatuur of op echoafdeling WKZ voor voldoende aantallen in korte tijd Organisatie en uitvoering door de SPSRU. Totaal 2 besprekingen (resp. 28 en 29 deelnemers) 11
Controle van deskundigheid bevorderende activiteiten door contractanten Tijdens de audits van de ziekenhuizen en echocentra is de deskundigheidsbevordering een vast agendapunt. Nascholing van echoscopisten vindt op verschillende wijzen plaats variërend van praktische HandsOn-trainingen tot geaccrediteerd congres- en symposiumbezoek. In 2013 werd hierbij als norm gehanteerd dat NT- en SEO-echoscopisten minstens 12 BEN-accreditatiepunten in twee jaar behaalden. De SPSRU heeft via diverse kanalen bij alle counselors benadrukt dat het noodzakelijk is de kennis en vaardigheden, bijvoorbeeld door het volgen van een counselingcursus of de DIN, actueel te houden. Tabel 6. Controle van deskundigheid bevorderende activiteiten door contractanten Type contractant Counselor Echoscopist NT/SEO Wijze van controle deskundigheidbevordering Doorlopend: - alle counselors in de SPSRU regio hebben zonder kosten toegang tot de 2 geaccrediteerde regionale nascholingsbijeenkomsten in het voor en najaar; - alle counselors worden gestimuleerd geregeld (per 2 jaar) de individuele digitale nascholing te volgen: de zgn. DIN cursus. Tijdens audit: - aanbeveling van nascholing en controle na 6 maanden. Tijdens audit: - controle van de behaalde accreditatiepunten (minimaal 12 in twee jaar); - aanbeveling van nascholing en controle na 6 maanden. Nieuwsbrieven Door middel van nieuwsbrieven die op de website van de SPSRU worden gepubliceerd en daar zijn te downloaden, worden alle contractanten op de hoogte gehouden van belangrijke ontwikkelingen op het gebied van de screening. In 2013 zijn 4 nieuwsbrieven verschenen waarin de besluiten van het Centrum voor Bevolkingsonderzoek en andere relevante informatie onder de aandacht van de zorgverleners worden gebracht. Alle in Peridos gecontracteerde zorgverleners ontvangen automatisch per e-mail de nieuwsbrief. Overige belangstellenden kunnen zich voor een abonnement opgeven bij het secretariaat van de stichting. Website De website www.spsru.nl is primair bedoeld voor contractanten en niet gericht op zwangeren. De website wordt actief onderhouden door het secretariaat en wordt gemiddeld 237 keer per maand bezocht. Het aanmelden voor Regiobijeenkomsten en Casuïstiekbesprekingen verloopt via de website. 12
Regiobijeenkomsten Sinds de introductie van de screening in 2007 organiseert de SPSRU in het voor- en najaar een Regiobijeenkomst. De voordrachten van de sprekers van beide bijeenkomsten zijn na te lezen op de website van de stichting en als PDF te downloaden. De primaire doelgroep van deze bijeenkomsten is de contractant van de stichting. De bijeenkomsten hebben het karakter van een avond-minisymposium waarbij zowel wetenschappelijke als organisatorische zaken worden belicht met de mogelijkheid van uitgebreide discussie. De deelnemers krijgen per post een certificaat (BEN-leden), of een bericht dat de deelname is verwerkt bij GAIA (het gezamenlijk accreditatiesysteem van nascholing van de beroepsverenigingen). 13
5. Implementatie landelijke kwaliteitseisen en afspraken In 2013 zijn een aantal kwaliteitseisen vernieuwd c.q. gewijzigd. Daarnaast zijn er in het Centraal Orgaan een aantal afspraken gemaakt over het zorgtraject. In tabel 7 staat weergegeven op welke wijze de eisen en afspraken in de regio zijn geïmplementeerd. Tabel 7a. Voortgang implementatie landelijke kwaliteitseisen gemaakt in Centraal Orgaan in 2013 Kwaliteitseis wijziging Bij- en nascholing echoscopisten - minimaal 16 accreditatiepunten per 2 jaar (07-03-2013) Kwaliteitseisen werkomgeving - elektronische database en aanlevering aan Peridos (11-06-2013) Algemene kwaliteitseis echoscopisten - vastleggen digitale beelden SEO (11-06-2013) Wijze van implementatie Publicatie via nieuwsbrief en website. Aandachtspunt tijdens Regiobijeenkomst. Aandachtspunt en toetsing bij audit. Voorafgaand aan een audit wordt op de BENwebsite nagegaan of de echoscopisten voldoende punten hebben. Als iemand niet is ingeschreven bij de BEN, wordt gevraagd tijdens de audit certificaten te tonen. Zo nodig wordt aangedrongen op meer deskundigheidsbevordering. Dit wordt na 6 maanden geverifieerd. Publicatie via nieuwsbrief en website. Continue aandacht in communicatie over datalevering. Aandachtspunt bij aanvraag nieuwe contracten en bij beeldbeoordeling en audits. Publicatie via nieuwsbrief en website. Aandachtspunt bij Regiobijeenkomst, beeldbeoordeling en audits. 14
Tabel 7b. Voortgang implementatie afspraken gemaakt in Centraal Orgaan in 2013 Afspraken in Centraal Orgaan vergaderdatum Vanishing twin - handelswijze kansbepaling combinatietest (24-11-2012 en e-mail 20-11-2013) Herberekening MoM βhcg en MoM PAPP-a bij verschil in zwangerschapsduur (07-03-2013) Foutieve kansberekening in Astraia door verlopen licentie (07-03-2013) Verwijzing en verantwoordelijkheden SEO en GUO (07-03-2013) Combinatietest zonder FHR (11-06-2013) Contracteren in eigen regio (28-11-2013) Wijze van implementatie Publicatie via nieuwsbrief en website. Aangezien in de regio SPSRU alle kansberekeningen door het laboratorium van het RIVM gebeurt, is dit niet relevant en daarom niet gecommuniceerd. Aangezien in de regio SPSRU alle kansberekeningen door het laboratorium van het RIVM gebeurt, is dit niet relevant en daarom niet gecommuniceerd. Publicatie via nieuwsbrief en website. Aangezien in de regio SPSRU alle kansberekeningen door het laboratorium van het RIVM gebeurt, is dit niet relevant en daarom niet gecommuniceerd. Publicatie via website. 15
6. Kwaliteitsaudits A. Echocentra Organisatie audits Samenstelling auditteam Het auditteam van de SPSRU bestaat wisselend uit twee of drie personen: mevrouw E.F. Lorijn-Peeters, kwaliteitsmedewerker/senior echoscopist en dr. Ph. Stoutenbeek, directeur/gynaecoloog of mevrouw ir. I.C. Velthuis, beleidsmedewerker. De samenstelling van het team wordt per audit afgestemd op aard en omvang van het echocentrum (eerste of tweede lijn) en op ervaringen uit voorafgaande audits. Bij de visitaties van de grotere centra wordt het team incidenteel uitgebreid met een notulist (secretaresse SPSRU). Werkwijze audit De door de SPSRU gehanteerde checklist voldoet aan het landelijk format, geaccordeerd in het Platform van de regionale centra voor prenatale screening. Voorafgaand aan de feitelijke audit worden de vastgelegde verplichte beelden van NT-metingen en SEO s steekproefsgewijs beoordeeld door de kwaliteitsmedewerker van de SPSRU. Tevens worden alle data van de NT-metingen en van de SEO-biometrie geanalyseerd door alle biometriewaarden om te zetten in MoM-waarden, zodat onderlinge vergelijking mogelijk wordt en waarden vergeleken kunnen worden met het regionaal gemiddelde. Ook komt uit deze analyse het percentage ontbrekende metingen naar voren. Bij de meeste echoscopisten zijn de MoM-waarden binnen de normale norm. Bij een enkele echoscopist zijn afwijkende MoM-waarden geconstateerd wat aanleiding was voor een diepgaandere analyse en eventuele bijscholing. De kwaliteit van de opgeslagen echobeelden voldoet bij de meeste echoscopisten aan de landelijke richtlijnen. Een aantal echoscopisten heeft op basis van de beoordeling van de opgeslagen beelden het advies gekregen HandsOn-training te volgen. Bij al deze echoscopisten was bij de herbeoordeling na een half jaar een flinke kwaliteitsverbetering te zien. In de afgelopen vier jaar is veel tijd besteed aan de beoordeling van beelden en het geven van adviezen. De beoordeling van de NT s en de SEO s in de tweede auditronde geeft een positiever beeld dan in de eerste ronde. Deze werkwijze lijkt daarmee zijn vruchten af te werpen. Het blijkt dat de audit een sterke stimulans is om de administratie op orde te brengen en wijzigingen in het personeelsbestand door te geven. Opvallend is dat meerdere echoscopisten een deeltijdcontract hebben in 2 of 3 centra. Een belangrijke reden hiervoor is de verplichting om te voldoen aan de landelijke volumenorm met betrekking tot NT-metingen en SEO s. 16
Resultaten audits In 2013 heeft de SPSRU de tweede ronde audits afgerond en is gestart met de derde auditronde. Conform de landelijke afspraken worden in tabel 9 alle kwaliteitsaudits vermeld die tot de tweede ronde behoren en tevens de audits van de derde ronde die verricht zijn in 2013. Daarnaast is voor het eerst het regionaal laboratorium de afdeling IDS, Infectieziektenonderzoek, Diagnostiek en Screening van het RIVM gevisiteerd. Tabel 9a. Specificatie audits SPSRU ziekenhuizen ZIEKENHUIZEN DATUM DATUM PLAATS NAAM ORGANISATIE 2 E RONDE 3 E RONDE Amersfoort Meander Medisch Centrum 05-09-2011 19-09-2013 Apeldoorn Gelre Ziekenhuis Apeldoorn 23-01-2012 Gorinchem Rivas Medizorg 28-11-2012 Harderwijk Ziekenhuis St. Jansdal 13-02-2012 10-12-2013 Nieuwegein Antonius Ziekenhuis 06-06-2012 Utrecht Diakonessenhuis 01-11-2012 Utrecht UMC-UVC Utrecht* 22-04-2013 Woerden Zuwe Hofpoort Ziekenhuis** Zutphen Gelre Ziekenhuis Zutphen 28-02-2012 *) Het UMCU-UVC Utrecht werd mede gevisiteerd door het hoofd en de coördinator van het Regionaal Centrum Prenatale Screening noordelijk Zuid-Holland. **) Het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis heeft in 2013 en 2014 geen NT-metingen en SEO s verricht. Tabel 9b. Specificatie audits SPSRU laboratorium LABORATORIUM PLAATS NAAM ORGANISATIE DATUM 2 E RONDE Bilthoven RIVM 13-03-2013 DATUM 3 E RONDE 17
Tabel 9c. Specificatie audits SPSRU huisarts HUISARTSEN PLAATS NAAM ORGANISATIE DATUM 2 E RONDE Voorthuizen Huisartsenpraktijk Ten Hoor 14-02-2012 DATUM 3 E RONDE Tabel 9d. Specificatie audits SPSRU echopraktijken ECHOPRAKTIJKEN PLAATS NAAM ORGANISATIE DATUM 2 E RONDE Amersfoort Praktijk Thijsseserre Amersfoort 23-10-2012 Amersfoort Verloskundig Centrum Viandenstraat 16-04-2012 Amersfoort Prenataal Screeningscentrum Gooi en Eemland 12-10-2011 Apeldoorn Prenataal Screeningscentrum Apeldoorn e.o. 23-01-2012 Bunschoten Verloskundigenpraktijk Bunschoten De 28-08-2012 Parel Houten Prenataal Centrum VPK Houten-Zeist, locatie 19-03-2012 Houten Maarssen St. Gezondheidscentra Maarssenbroek 14-02-2013 Nijkerk Praktijk voor verloskundigen De Oorsprong 06-05-2013 Sliedrecht Echocentrum Rivierenland 20-09-2012 Tiel Utrecht Utrecht DATUM 3 E RONDE Verloskundig & Prenataal Screenings Centrum 11-02-2013 Iris Verloskundig Echocentrum Leidsche Rijn 12-07-2011 08-08-2013 Saltro, locatie Mississippidreef 03-10-2011 Utrecht Echobureau Utrecht 06-06-2011 30-05-2013 Woerden Echopraktijk Woerden 22-05-2012 Zeist Prenataal Centrum VPK Houten-Zeist, locatie Zeist 27-03-2012 18
De ervaringen van de gehele tweede auditronde zijn in de onderstaande tabel 10 samengevat. De bevindingen van de vier echocentra die voor de derde keer gevisiteerd zijn, staan hier niet vermeld. Deze worden in het kwaliteitsverslag van 2014 meegenomen. Tabel 10. Verbeterpunten bij de kwaliteitsaudits van de echocentra: 24 centra (2011, 2012 en 2013-2 e ronde) Type Aantal centra met Toelichting verbeterpunt dit verbeterpunt Karakteristieken 9 Kwaliteitsovereenkomst echocentrum Ketenzorg 7 Werkwijze 2 2 7 3 Gegevens 14 11 Overig 4 1 Certificaat voorbehouden handelingen Website Follow-up Inplannen van SEO Gegevensinvoer in bronsysteem en aanleveren voor Peridos Kwaliteit echoscopie/beeldopslag/mom/aantallen Kwaliteit echoapparatuur Scholing Bij 5 van de 23 geauditeerde centra (20%) waren er geen verbeterpunten zodat de audit in één sessie afgesloten kon worden met het versturen van het eindverslag. Bij de meeste centra waren er echter gemiddeld 2 tot 3 aandachts- of verbeterpunten (range 0-8 verbeterpunten). Consequenties ten aanzien van de contracten: 1 echoscopist is gestopt met het verrichten van NT-metingen en 1 centrum is gestopt met het verrichten van SEO s. B. Counseling De kwaliteit van de counseling in de SPSRU-regio is in 2013, evenals in de voorafgaande jaren, alleen gevisiteerd in die centra waar tevens echoscreening plaatsvond. Het belangrijkste instrument dat momenteel voorhanden is voor de kwaliteitsbeoordeling van de counseling is de volumenorm in casu het aantal counselinggesprekken per zorgverlener. Andere indicatoren voor de counseling die een beter inzicht in de kwaliteit van de counseling zouden kunnen bieden, zijn nog in ontwikkeling. In 2014 zullen activiteiten worden ontplooid om meer inzicht te krijgen in de kwaliteit van de counseling in de verloskundigenpraktijken. Tijdens audits van de ziekenhuizen heeft de SPSRU er de afgelopen jaren in de tweede lijn op aangedrongen de counseling te concentreren bij een beperkt aantal zorgverleners. In 2013 is duidelijk merkbaar dat de meeste ziekenhuizen dit hebben gerealiseerd of hiervoor beleid hebben ontwikkeld. 19
C. Screeningslaboratorium Voor de analyses door het screeningslaboratorium verwijzen wij u naar bijlage C Jaarrapportage eerste trimester combinatietest SPSRU 2013, drs. J.E. Siljee. 20
7. Uitvoering van de prenatale screening in de regio Dit hoofdstuk bevat een onderbouwing van de verschillende kwaliteitsparameters van de prenatale screening en is een aanvulling op het landelijke format van het kwaliteitsverslag, zoals vastgesteld door het Centraal Orgaan (d.d. 13-03-2014). Het landelijke format beschrijft de geaggregeerde gegevens van de regionale data. Echter, in de praktijk blijkt dat dit niet altijd een realistische weergave schetst en aanvullende informatie nodig is om de cijfers zorgvuldig te interpreteren. Het hoofdstuk beschrijft de kwantiteit en kwaliteit van alle via Business Objects (vanuit Peridos beschikbaar) verkregen data van 2013 op het gebied van counseling, de NT-metingen en het Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO) van organisaties die een contract hebben met de SPSRU. Waar relevant zullen de gegevens worden vergeleken met rapportages van voorgaande jaren. Analyse Counseling In 2013 hadden 65 verloskundigenpraktijken, huisartsen en ziekenhuizen een actief contract met de SPSRU voor het doen van counselinggesprekken betreffende prenatale screening. Op één na hebben alle contractanten counselinggegevens aangeleverd via Peridos. Echter, niet van alle contractanten waren de data volledig; met name van de ziekenhuizen ontbreken er gegevens. Na het verwijderen van dubbele records bleek dat, op basis van de gerapporteerde gegevens, in de gehele regio 21.860 keer een counselinggesprek werd gevoerd met 18.835 zwangere vrouwen. Het verschil tussen beide aantallen heeft te maken met het feit dat in praktijken soms aparte counselinggesprekken voor de combinatietest en voor het SEO worden aangeboden en dit soms in hetzelfde gesprek gebeurt. De counselinggesprekken werden gevoerd door 285 counselors. Dit geeft gemiddeld 77 gesprekken per counselor (21860/285). Van deze counselors voldeden er 181 (64%) aan de CvB norm van 50 counselinggesprekken per jaar 1 (figuur 1). Hierbij is ervan uitgegaan dat alle counselors geheel 2013 werkzaam zijn geweest. Het gemiddeld aantal counselinggesprekken per jaar is vergelijkbaar met 2012, toen er 83 gesprekken per counselor werden gevoerd en 67% van alle counselors 50 of meer gesprekken per jaar voerden. Van alle zwangeren die in 2013 counseling wensten was 86% jonger dan 36 jaar. Dit is gelijk aan het percentage van voorgaande jaren. Bij zowel de jongere als de oudere zwangeren wordt in bijna 90% van de gevallen een counselinggesprek over het SEO en over de combinatietest gevoerd (tabel 1). Jongere zwangeren lijken iets vaker gecounseld te worden voor het SEO. Van alle zwangeren die in 2013 counseling kregen aangeboden was 38% voor de eerste keer zwanger. Dit is vergelijkbaar met de percentages van voorgaande jaren. Er zit weinig verschil in de aantallen counselinggesprekken voor SEO en combinatietest tussen deze groepen, behalve dat multigravida iets minder vaak gecounseld worden voor de combinatietest (tabel 2). 1 Kwaliteitseisen voor counselors: http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:50878&type=org&disposition=inline 21
Figuur 1. Aantal counselinggesprekken per counselor in 2013. De rode lijn geeft het minimaal aantal te voeren counselinggesprekken per jaar (50) volgens de CvB richtlijn aan. Tabel 1. Overzicht van het aantal gevoerde counselinggesprekken voor de combinatietest en voor het SEO in 2013, uitgesplitst naar zwangeren jonger dan 36 jaar of 36 jaar en ouder. Leeftijd Counseling combitest * Counseling SEO * Totaal < 36 jaar 13926 (86%) 14568 (90%) 16210 > 36 jaar 2254 (86%) 2254 (86%) 2610 * in 15 gevallen was onbekend waarvoor gecounseld werd Tabel 2. Overzicht van het aantal gevoerde counselinggesprekken voor de combinatietest en voor het SEO in 2013, uitgesplitst naar primigravida en multigravida. Graviditeit * Counseling combitest ** Counseling SEO ** Totaal Primigravida 6277 (89%) 6309 (89%) 7068 Multigravida 9900 (84%) 10502 (89%) 11740 * in 12 gevallen was de graviditeit onbekend, ** in 15 gevallen was onbekend waarvoor gecounseld werd 22
In totaal gaven 4.289 (27%) vrouwen aan dat zij een combinatietest wensten en 16.086 vrouwen (97%) wensten een SEO. Wij zijn er vanuit gegaan dat al deze vrouwen ook daadwerkelijk een combinatietest of SEO hebben laten verrichten en zullen dit aantal daarom als de uptake van de screening beschouwen. Deze uptake is gestegen ten opzichte van 2012, toen wensten 24% van de vrouwen een combinatietest en 88% een SEO. Van de zwangeren jonger dan 36 jaar koos 23% voor een combinatietest en 97% voor een SEO, terwijl bij zwangeren van 36 jaar of ouder 52% koos voor een combinatietest en 96% voor een SEO. Tussen primigravida en multigravida waren deze verschillen niet zo groot; van de primigravida koos 29% voor een combinatietest en 98% voor een SEO, voor de multigravida waren deze percentages respectievelijk 26% en 96% (zie tabel 3). Tabel 3. Overzicht van het aantal gecounselde vrouwen dat een combinatietest of een SEO wenste in 2013, uitgesplitst naar verschillende doelgroepen. Doelgroep Combinatietest gewenst SEO gewenst < 36 jaar 3140 (23%) 13960 (97%) > 36 uur 1149 (52%) 2126 (96%) Primigravida 1757 (29%) 6074 (98%) Multigravida 2531 (26%) 10002 (96%) NT-metingen In 2013 hadden 18 verloskundigenpraktijken, echocentra en ziekenhuizen een contract met de SPSRU voor het doen van NT-metingen. In 16 praktijken werden ook daadwerkelijk NTmetingen verricht. In het kader van de eerste trimester combinatietest werden 4664 NT-metingen (waarvan 92 tweelingen en 2 drielingen) verricht door 33 echoscopisten. Dat is dus gemiddeld 141 NT-metingen per echoscopist (4664/33). Dit is precies gelijk aan het gemiddeld aantal NTmetingen per echoscopist in 2012. Van de 33 echoscopisten die in 2013 NT-metingen verrichtten voldeden er 24 (73%) aan de CvB norm van 150 NT-metingen per jaar voor startende echoscopisten (n=2) of van 100 NT-metingen per jaar voor ervaren echoscopisten (n=31) 2 (figuur 2). Hierbij is rekening gehouden met het feit dat sommige echoscopisten niet het gehele jaar werkzaam zijn geweest of ook in andere regio s NT-metingen hebben verricht. 2 Kwaliteitseisen voor echoscopisten: http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:50895&type=org&disposition=inline 23
Figuur 2. Aantal NT-metingen per echoscopist in 2013. De rode lijn geeft het minimaal aantal uit te voeren NT-metingen per jaar voor echoscopisten met minimaal 2 jaar ervaring aan volgens de CvB richtlijn (n=100). In het kader van de kwaliteitsanalyse van de NT-metingen werden NT-MoM-waarden berekend. De mediane MoM van alle NT-metingen van eenlingen in de regio was 1,03; de meest ideale situatie kent een mediane NT-MoM van 1,00. In 2012 was de mediane NT-MoM 1,04. In figuur 3 zijn alle NT-metingen van eenlingen in 2013 weergegeven in een CRL-NT curve welke werd vergeleken met de CRL-NT curve van 2012 en de referentiecurve die in de SPSRU regio wordt gehanteerd voor de kansbepaling voor downsyndroom 3. In totaal waren er 27 echoscopisten (82%) die een mediane MoM waarde tussen de 0,90 en 1,10 behaalden. De overige echoscopisten maten de NT gemiddeld respectievelijk te klein (n=1) of te ruim (n=5; figuur 4). Dit percentage is weer wat gestegen ten opzichte van 2012 (74%), maar nog steeds lager ten opzichte van 2011 (89%). In 2013 kregen 338 (7,0%) vrouwen een hoog-risico uitslag na de combinatietest. In 334 (6,9%) gevallen ging het hierbij om een hoog risico op trisomie 21 (T21). Het totaal percentage hoog risico s voor T21 was in 2012 iets lager; nl. 6,3%. 3 Spencer et al. The influence of maternal insulin-dependent diabetes on fetal nuchal translucency thickness and first-trimester maternal serum biochemical markers of aneuploidy. Prenat Diagn 2005; 25:927-9 24
Figuur 3. CRL/NT curve van alle NT-metingen van eenlingen in 2013 en 2012 vanuit de gehele regio. De rode lijn is de referentiecurve die in de SPSRU regio gebruikt wordt voor de risicoberekening op downsyndroom. Figuur 4. Mediane NT-MoM met bijbehorende spreiding (5e en 95e percentiel) van alle echoscopisten in de regio Utrecht in 2013. De echoscopisten werden gesorteerd op aantal verrichtte metingen. Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO) In 2013 hadden 24 verloskundigenpraktijken en ziekenhuizen een contract met de SPSRU voor het verrichten van Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO). In 23 praktijken werden ook daadwerkelijk SEO s verricht. 25
In totaal werden er vanuit de gehele regio 18.139 SEO s verricht bij 16.600 zwangere vrouwen. Het verschil in deze aantallen wordt verklaard door het aantal meerlingzwangerschappen (n=295, waarvan 6 drieling- en 2 vierling zwangerschappen; voor iedere foetus wordt een aparte SEO verricht) alsmede door het aantal herhalingsonderzoeken (zie verderop in dit rapport). Het totaal aantal SEO s werd verricht door 69 echoscopisten. Dat is dus gemiddeld 262 SEO s per echoscopist (18.139/69). Dit is hoger dan in 2012 toen in totaal 75 echoscopisten gemiddeld 235 SEO s verrichtten. Figuur 5. Aantal SEO s per echoscopist in 2013. De rode lijn geeft het minimaal aantal uit te voeren SEO s per jaar voor echoscopisten met minimaal 2 jaar ervaring aan volgens de CvB richtlijn (n=150). In totaal voldeden 54 (78%) van alle echoscopisten aan de CvB aantallennorm 4. Van de 58 echoscopisten met meer dan 2 jaar ervaring die in 2013 SEO s verrichtten voldeden er 50 (86%) aan de norm van 150 SEO s per jaar (figuur 5). In totaal voldeden 4 van de 11 (36%) startende echoscopisten aan de norm van 250 SEO s per jaar. Dit is verbeterd ten opzichte van 2012 toen respectievelijk 60% en 20% van de ervaren en startende echoscopisten voldeden aan de gestelde aantallennorm. De grote verschillen met vorig jaar zijn te wijten aan een correctiefactor. Hier wordt in de beschouwing verder op ingegaan. 4 Kwaliteitseisen voor echoscopisten: http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:50895&type=org&disposition=inline 26
In totaal werden er 18.120 primaire SEO s gerapporteerd waarbij 907 (5,3%) keer nog een herhalingsonderzoek werd verricht (herhalingsonderzoek: herhaling van het SEO op korte termijn wegens incomplete beeldvorming). Dit is vergelijkbaar met 2012, toen was er in 5,0% van de gevallen een herhalingsonderzoek nodig. Tabel 4. Overzicht van de aantallen Structureel Echoscopische Onderzoeken (SEO) en herhalingsonderzoeken, plus de conclusie van deze SEO s (van de contractanten die dit rapporteerden). Herhalingsonderzoek Verdenking afwijking Contractant Aantal SEO Aantal % * Aantal % Echopraktijk A 196 18 10.1 Echopraktijk B 205 2 1.0 Echopraktijk C 274 24 9.6 Echopraktijk D 298 52 21.1 Echopraktijk E 450 10 2.3 19 4.2 Echopraktijk F 483 14 3.0 18 3.7 Echopraktijk G 772 48 6.6 14 1.8 Echopraktijk H 1011 57 6.0 Echopraktijk I 1241 94 8.2 45 3.6 Echopraktijk J 1276 6 0.5 24 1.9 Echopraktijk K 1307 7 0.5 Echopraktijk L 1384 41 3.1 57 4.1 Echopraktijk M 1471 8 0.5 5 0.3 Echopraktijk N 1621 157 10.7 64 3.9 Echopraktijk O 1830 56 3.2 26 1.4 Ziekenhuis A 124 12 10.7 8 6.5 Ziekenhuis B 147 5 3.5 4 2.7 Ziekenhuis C 193 16 9.0 8 4.1 Ziekenhuis D 317 37 13.2 9 2.8 Ziekenhuis E 406 28 7.4 Ziekenhuis F 517 17 3.4 20 3.9 Ziekenhuis G 1278 133 11.6 40 3.1 Ziekenhuis H 1319 65 5.2 50 3.8 Grand 18120 907 5.3 413 2.9 ** * Dit is berekend met een noemer van alleen primaire SEO's (dus exclusief de herhalingsonderzoeken) ** Dit totaal is berekend met een noemer van 14.423, dit is het totaal aantal van de praktijken die conclusies rapporteerden Van 14.130 (78%) SEO s werd de conclusie gerapporteerd en van 13.553 (75%) SEO s het bijbehorende advies. In totaal werden 413 (2,9%) beoordeeld als afwijkend en 473 (3,5%) keer verwezen voor geavanceerd ultrageluid onderzoek (GUO). Zoals te zien in tabel 4 zijn er soms grote verschillen waar te nemen in het percentage herhalingsonderzoeken en het percentage verdenking op een afwijking van de verschillende contractanten. Sinds 2011 vindt, net als voor de NT-metingen, een kwantitatieve kwaliteitsanalyse plaats voor het SEO. Op basis van de metingen van de hoofdomtrek (HC), transcerebellaire diameter (TCD), buikomtrek (AC) en femurlengte (FL) worden MoM waarden berekend met behulp van de Verburg referentiecurves 5. Ook hier geldt dat in de meest ideale situatie de mediane MoM waarde 1,00 is. Voor alle metingen van de Utrechtse SEO echoscopisten samen waren 5 Verburg BO, Steegers EA, De Ridder M, Snijders RJ, Smith E, Hofman A, Moll HA, Jaddoe VW, Witteman JC. New charts for ultrasound dating of pregnancy and assessment of fetal growth: longitudinal data from a population-based cohort study. Ultrasound Obstet Gynecol. 2008 Apr;31(4):388-96. 27
de mediane MoM-waarden van alleen de primaire SEO s voor HC, TCD, AC en FL in 2013 respectievelijk 1,00, 0,98, 1,01 en 1,00 (figuur 6). Dit is precies gelijk aan de mediane MoMwaarden van 2012. Alle biometrie metingen in verhouding tot de referentiecurves zijn ook weergegeven in figuur 7. In 1,2% van de SEO s werden een of meerdere biometrie parameters niet geregistreerd. Dat is verbeterd ten opzichte van 2012, toen was dit nog 1,8%. Figuur 6. Boxplots die voor iedere biometrie parameter de MoM-waarden van alle echoscopisten samen weergeven voor heel 2013. De boxplots laten de mediaan en de 5e, 25e, 75e en 95e percentiel per parameter zien. HC, hoofdomtrek; TCD, transversale cerebellaire diameter; AC, buikomtrek; FL, femurlengte. 28
Figuur 7. Overzicht van alle biometrie parameters zoals gemeten tijdens het Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO) voor de gehele regio in 2013. In zwart de metingen van de echoscopist en de regressielijn van deze metingen. In rood de referentiewaarden per zwangerschapsweek op basis van de referentiecurves. Beschouwing In deze rapportage is een overzicht gegeven van alle beschikbare data aangaande prenatale screening in de regio Utrecht in 2013. De aangeleverde gegevens voor de counseling, de combinatietest en het SEO zijn afkomstig uit Peridos, en zijn verkregen door middel van een export met regionale data vanuit Business Objects (BO) in juli 2014. In twee ziekenhuizen met een NT-contract in 2013 werden in dat jaar, net als in 2012, door omstandigheden geen NT-metingen verricht. Eén van deze ziekenhuizen beschikt ook over een SEO-contract, maar bracht deze niet in de praktijk. De aantallen in de rapportage van de counseling gegevens zijn niet altijd even accuraat, omdat in de ziekenhuizen niet altijd alle counselinggesprekken werden geregistreerd. Echter, de kwaliteit en kwantiteit van de registratie in de bronsystemen is wederom aanmerkelijk verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren door meer instructie van de zorgverleners over de juiste invoer en meer kennis bij zorgverleners over juiste registratie. Als we kijken naar de uptake van de combinatietest en het SEO zien we duidelijke verschillen; zoals ieder jaar is de uptake van de combinatietest aanzienlijk lager dan het aantal zwangeren dat counseling wenst (27%), terwijl dit voor het SEO 97% is. Beide percentages zijn hoger dan in 2012, met vooral een opvallende stijging van het percentage vrouwen dat na counseling een SEO wenste; dat was vorig jaar namelijk 88%. Deze grote stijging is niet goed te verklaren, maar een mogelijke verklaring zou kunnen zijn een toename van het aantal SEO s als gevolg van een afname in het aantal GUO I onderzoeken. Een andere mogelijke 29
verklaring kan zijn dat er in 2013 betere registratie van de wens voor een combinatietest of SEO in Peridos plaatsvond. De uptake percentages voor de combinatietest en het SEO verschillen vaak aanzienlijk binnen de verschillende verloskundigenpraktijken en ziekenhuizen. In eerder rapportages werd hier een illustratief overzicht van gegeven. In dit verslag is dit achterwege gelaten, omdat in de regio Utrecht op dit moment wordt gewerkt aan een wetenschappelijk evaluatie van de uptake verschillen waarin dit verschijnsel uitgebreid wordt beschreven. De resultaten hiervan worden in het najaar van 2014 verwacht. In voorgaande jaren is de kwaliteit van de NT-metingen in de SPSRU regio altijd van hoog niveau geweest. Ook dit jaar voldoet een hoog percentage van de echoscopisten aan de aantallennorm en ligt de totale mediane MoM (1,03) binnen de gestelde afkapgrenzen. Echter, deze mediane MoM waarde ligt wel iets hoger dan de ideale MoM van 1,00. Dit komt waarschijnlijk doordat de referentiecurve die in de SPSRU regio wordt gebruikt relatief laag is ten opzichte van de referentiecurve die in sommige andere regio s wordt gebruikt. Er is landelijk besloten om hier voorlopig geen aanpassingen in aan te brengen, maar adequate kwaliteitsbewaking toe te passen en landelijk te evalueren wat de juiste referentiecurve voor de Nederlandse populatie is 6. Bij het berekenen van het percentage counselors en echoscopisten dat voldoet aan de aantallennorm worden alleen counselors en echoscopisten waarvan 10 of meer verrichtingen zijn geregistreerd meegenomen. Dit is gedaan om te zo veel mogelijk te voorkomen dat het percentage beïnvloed wordt door registratiefouten. Daarnaast is dit jaar bij de berekening van het aantal echoscopisten dat voldeed aan de aantallennorm voor NT-metingen en SEO s voor het eerst rekening gehouden met het feit dat sommige echoscopisten niet het gehele jaar werkzaam zijn geweest, ook in andere regio s hebben gewerkt of ook GUO s hebben verricht. Op basis van gegevens hierover zijn de aantallen gecorrigeerd. Dit is de voornaamste reden dat de percentages echoscopisten die aan de norm voldoen in 2013 hoger zijn dan in voorgaande jaren (respectievelijk 73% en 78%). Echter, vooral voor startende echoscopisten die minder dan 2 jaar SEO s verrichtten lijkt deze norm aan de hoge kant, slechts 36% van deze echoscopisten verrichtte 250 of meer SEO s in 2013. Ondanks dat echoscopisten die niet voldoen aan de aantallennorm niet aantoonbaar slechter presteren dan de overige echoscopisten is het toch belangrijk dat door iedereen aan deze aantallennorm voldaan wordt. Om een betrouwbare kwantitatieve kwaliteitsbewaking uit te kunnen voeren is namelijk een hoog aantal verrichtingen nodig. Bij de visitaties van echopraktijken /ziekenhuizen en de individuele beoordeling van echoscopisten heeft het handhaven van de aantallennorm daarom een hoge prioriteit. Voor de berekening van het aantal counselors dat voldoende counselingsgesprekken voerde in 2013 is geen correctie uitgevoerd. Vanwege het grote aantal counselors in de regio Utrecht is dit moeilijk te achterhalen. Echter, ook met een dergelijke correctie verwachten wij een suboptimaal aantal counselors dat voldoet aan de norm van 50 counselinggesprekken per jaar. Een relatief laag percentage counselors dat de aantallennorm haalt is niet alleen in de SPSRU regio, maar ook landelijk een probleem. In 2014 wil de SPSRU dit probleem aanpakken door 6 Kwaliteitsbeoordeling Foetale Nekplooimeting (Richtinggevend document): http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:183314&type=org&disposition=inline 30
te starten met schriftelijke (en eventueel mondelinge) visitaties van verloskundigenpraktijken met een counselingcontract. Het behalen van de aantallennorm zal dan een belangrijk aandachtspunt zijn. De inhoud en organisatie van deze visitaties zullen verder worden uitgewerkt. Het percentage hoog risico uitslagen bij de combinatietest is iets gestegen ten opzichte van vorig jaar (7,0% vs. 6,5%). Dit kan verklaard worden door de combinatie van een mediane PAPP-A kleiner dan 1,0, een mediane fβ-hcg van groter dan 1,0 en een NT MoM van groter dan 1,0 in 2013 (zie voor verdere uitleg de bijlage RIVM rapportage). Wat betreft het SEO was de rapportage en registratie van het aantal herhalingsonderzoeken en gevonden afwijkingen dit jaar veel beter dan voorgaande jaren. Het totale percentage herhalingsecho s (in verband met incompleet onderzoek) was 5,3%, maar varieerde zeer sterk tussen de verschillende echopraktijken. Het percentage SEO s waarbij een afwijking werd gevonden was 2,9% en varieert veel minder tussen de praktijken. Opvallend is wel dat het percentage verwijzingen voor GUO (3,5%) hoger is dan het percentage gevonden afwijkingen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met onvolledige registratie van de velden conclusie en advies in Peridos. Bij de visitaties wordt altijd aandacht besteed aan het percentage herhalingsecho s en het percentage gevonden afwijkingen. De kwantitatieve kwaliteitsbeoordeling van het SEO is op regionaal niveau zeer goed. De mediane MoM-waarden van de biometrie parameters bevinden zich opnieuw exact binnen de referentiewaarden. Soms kunnen bij een (primaire) SEO één of meerdere biometrie parameters niet worden beoordeeld. Dit geldt voor in dit 2013 voor 1,2%, van alle biometrie parameters, een zeer acceptabel aantal. Het advies bij deze SEO s is vaak een herhalingsonderzoek waarbij de biometrie opnieuw bepaald moet worden. Ook de beoordelingen van individuele echoscopisten, die in 2013 regelmatig uitgevoerd zijn, laten in de meeste gevallen een zeer goede kwaliteit zien. Conclusie De kwaliteit en kwantiteit van de registratie in de bronsystemen is opnieuw verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren; Gemiddeld voert een counselor 77 counselinggesprekken per jaar voor combinatietest of SEO en 181 (64%) counselors halen de gestelde norm van 50 gesprekken per jaar; De daadwerkelijk uptakes van de combinatietest en het SEO zijn voor zwangeren onder de 36 jaar respectievelijk 23% en 97%. Voor zwangeren van 36 jaar en ouder zijn deze percentages respectievelijk 52% en 96%. Met name de percentages voor het SEO liggen hoger dan voorgaande jaren; Van de 33 echoscopisten die in 2013 NT-metingen verrichtten voldeden er 24 (73%) aan aantallennorm en 27 (82%) echoscopisten behaalden een mediane MoM waarde tussen de 0,90 en 1,10; Het percentage hoog-risico uitslagen na een combinatietest was 7,0% in 2013 en daarmee wederom licht gestegen ten opzichte van het jaar ervoor; Bij 5,3% van alle verrichte SEO s was een herhalingsonderzoek nodig. In totaal werd 2,9% van alle SEO s beoordeeld als afwijkend, maar werden meer zwangeren (3,5%) verwezen voor vervolgonderzoek; 31
De kwantitatieve kwaliteitsbeoordeling van het SEO is op regionaal niveau zeer goed. De mediane MoM-waarden van de biometrie parameters zit precies binnen de referentiewaarden. 32
Bijlage A. Specificatie contracten SPSRU 2013 TOTAAL ZORGVERLENER COUNSELING NT SEO Ziekenhuizen 9 8 9 Verloskundigen-/echopraktijken 47 10 15 Huisartsen 2 0 0 Totaal* 58 (excl. 7 lid Iris) 18 24 LABORATORIUM PLAATS NAAM ORGANISATIE LAB Bilthoven ZIEKENHUIZEN Afd. IDS, Infectieziektenonderzoek, Diagnostiek en Screening van het RIVM (voorheen Lab. Infectieziektendiagnostiek en Screening - LIS) PLAATS NAAM ORGANISATIE COUNS NT SEO Amersfoort Meander Medisch C NT SEO Centrum Apeldoorn Gelre Ziekenhuis C NT SEO Apeldoorn Gorinchem Rivas Medizorg C SEO Harderwijk Ziekenhuis St. Jansdal C NT SEO Nieuwegein Antonius Ziekenhuis C NT SEO Utrecht Diakonessenhuis C NT SEO Utrecht UMC-UVC Utrecht C NT SEO Woerden Zuwe Hofpoort C NT SEO Ziekenhuis Zutphen Gelre Ziekenhuis Zutphen C NT SEO 33
HUISARTSEN PLAATS NAAM ORGANISATIE COUNS NT SEO Linschoten Huisartsenpraktijk Bodegom C Voorthuizen Huisartsenpraktijk Ten Hoor C VERLOSKUNDIGEN / ECHOPRAKTIJKEN PLAATS NAAM ORGANISATIE COUNS NT SEO Amersfoort Praktijk Thijsseserre C NT SEO Amersfoort Amersfoort Verloskundig Centrum C SEO Viandenstraat Amersfoort Prenataal Screeningscentrum NT SEO Gooi en Eemland Amersfoort Verloskundigenpraktijk Pala C Amersfoort Verloskundigenpraktijk De C Kei Apeldoorn Prenataal Screeningscentrum Apeldoorn e.o. Apeldoorn Verloskundigenpraktijk C Gerrie van der Haar Apeldoorn Verloskundigenpraktijk C Doevendans Apeldoorn Verloskundigenpraktijk Ezra C SEO Baarn Bilthoven Bunschoten Culemborg Culemborg De Meern Driebergen Ermelo Verloskundigenpraktijk Baarn Praktijk voor verloskunde VIDA Verloskundigenpraktijk Bunschoten De Parel Verloskundigenpraktijk de Ronding Culemborg Praktijk voor Holistische Verloskunde Verloskundigenpraktijk Vleuten-De Meern-Harmelen Verloskundigenpraktijk Driebergen Verloskundigenpraktijk Ermelo C C C Lid Iris C (sinds 07-11-13) C C C SEO 34
PLAATS NAAM ORGANISATIE COUNS NT SEO Geldermalsen Verloskundigenpraktijk Lid Iris Geldermalsen e.o. Geldermalsen Verloskundigenpraktijk De Lid Iris Toekomst Geldermalsen Gorinchem Verloskundigenpraktijk C Gorinchem Harderwijk Verloskundigenpraktijk C Harderwijk Hardinxveld Verloskundigenpraktijk C Anno Nu Hardinxveld e.o. Hoevelaken Verloskundigen Aandelaak C Houten Verloskundigenpraktijk C Houten Houten Prenataal Centrum VPK Houten-Zeist, locatie Houten Houten Verloskundigenpraktijk Het C Wonder IJsselstein Verloskundigenpraktijk De C Lekbrug Leerdam Verloskundigenpraktijk C Leerdam Leusden Praktijk Luna C NT SEO Maarssen Maarssen Meerkerk Nieuwegein Nijkerk Nunspeet Ochten Putten Scherpenzeel Sleeuwijk Verloskundigenpraktijk De Vecht St. Gezondheidscentra Maarssenbroek Verloskundigenpraktijk Alblasserwaard-Oost Verloskundigenpraktijk De Spildraai Praktijk voor verloskundigen De Oorsprong Verloskundigenpraktijk Nunspeet De Triangel Verloskundigenpraktijk Ochten Verloskundigenpraktijk Putten Verloskundigenpraktijk De Vallei Verloskundigenpraktijk Tussen de Rivieren C C SEO C C C NT SEO C Lid Iris C C C 35
PLAATS NAAM ORGANISATIE COUNS NT SEO Sliedrecht Echocentrum Rivierenland SEO Sliedrecht Verloskundigenpraktijk C Sliedrecht Soest Verloskundigenpraktijk Fea C Soest Verloskundigenpraktijk Vitae C Tiel Verloskundig & Prenataal C NT SEO Screenings Centrum Iris Tiel Verloskundig Centrum Tiel Lid Iris Tiel Verloskundigenpraktijk Tiel Lid Iris Utrecht Verloskundig Echocentrum NT SEO Leidsche Rijn Utrecht Saltro, locatie NT SEO Mississippidreef Utrecht Echobureau Utrecht NT SEO Utrecht Vroedvrouwenpraktijk C Breedstraat Utrecht Verloskundigenpraktijk C Utrecht Oost Utrecht Verloskundigenpraktijk C Westerkade Utrecht Verloskundigenpraktijk C Doula Utrecht Verloskundigenpraktijk C Utrecht West Utrecht Verloskundigenpraktijk C Leidsche Rijn Geboortes & Zo Vaassen Verloskundigenpraktijk La C Vita Wijk bij Verloskundigenpraktijk Wijk C Duurstede bij Duurstede Woerden Verloskundigenpraktijk C Uitgerekend Woerden Woerden Echopraktijk Woerden NT SEO Zeewolde Maatschap Verloskundigenpraktijk Zeewolde C 36
PLAATS NAAM ORGANISATIE COUNS NT SEO Zeist Verloskundigenpraktijk Zeist C Zeist Zetten Prenataal Centrum VPK Houten-Zeist, locatie Zeist Verloskundigenpraktijk Overbetuwe Lid Iris NT SEO 37
Bijlage B Format kwaliteitsverslag uitvoering van de prenatale screening Tabel: aangeleverde gegevens in Peridos in jaar 2013 Type Praktijken die gegevens Toelichting contract aanleverden in Peridos Aantal % Counseling 63 98,5 1 praktijk heeft niet aangeleverd NT 16 88,9 2 praktijken hebben wel een contract maar verrichtten geen NT-metingen SEO 23 95,8 2 praktijken hebben wel een contract maar verrichtten geen SEO s Tabel: aantal verrichtingen in jaar 2013 en 2012 Verrichting* Jaar 2013 Jaar 2012 Counseling over combinatietest 16.177 15.330 Counseling over SEO 16.825 16.403 Gecounselde zwangeren 18.835 18.484 Combinatietest 4.664 4.562 SEO** 17.232 16.744 * aantal counselingen is geteld per zwangere; aantal combinatietesten en SEO s is geteld per foetus ** betreft primaire SEO Tabel: kenmerken deelnemers aan combinatietest* Kenmerken deelnemers Jaar 2013 Jaar 2012 n % n % Leeftijd zwangere < 36 jaar 3.331 71 3.252 71 36 jaar 1.333 29 1.310 29 Wijze van kansberekening FMF/Astraia (echocentrum) - - - - LC Elipse (screeningslab) 4.664 100 4.562 100 * aantal combinatietesten is geteld per foetus 38
Tabel: combinatietest: uitkomsten in jaar 2013 en 2012 Uitkomsten screening Jaar 2013 Jaar 2012 (per foetus) Aantal % Aantal % Verhoogde kans T21 334 6,9 280 6,1 Verhoogde kans T13 47 1,0 52 1,1 Verhoogde kans T18 58 1,2 37 0,8 Totaal verhoogde kans trisomie 338 7,0 295 6,5 Tabel: combinatietest: vervolgtraject en resultaat bij verhoogde kans/ vermoeden aandoening in jaar 2013 Uitkomsten screening (per foetus) Vervolgonderzoek in PND- (satelliet)centrum Vermoeden bevestigd Verhoogde kans T21 Verhoogde kans T13 Verhoogde kans T18 Totaal verhoogde kans trisomie Aantal % van aantal met deze uitkomt Aantal % van vervolgonderzoek in PND- (satelliet)centrum De gegevens over het vervolgtraject na een verhoogde kans zijn in 2013 nog niet beschikbaar gesteld in Peridos door de PND centra. 39
Figuur: Mediane NT (mm) naar CRL (mm) bij eenlingen 40
Figuur: Mediane MoM NT bij eenlingen naar aantal NT-metingen per echoscopist Tabel: SEO: uitkomsten in jaar 2013 en 2012 Uitkomsten screening Jaar 2013 Jaar 2012 (per foetus)* Aantal % Aantal % Vermoeden NBD 11 0,07 6 0,05 Vermoeden overige aandoening 431 3,0 98 2,9 * Deze gegevens zijn niet volledig voor 2013. Zie voor verdere onderbouwing van de juiste getallen het SPSRU kwaliteitsverslag 2013. 41
Tabel: SEO: vervolgtraject en resultaat bij verhoogde kans/ vermoeden aandoening in jaar 2013 Uitkomsten screening (per foetus) Vermoeden NBD Vermoeden overige aandoening Vervolgonderzoek in PND- (satelliet)centrum Aantal % van aantal met deze uitkomt Vermoeden bevestigd Aantal % van vervolgonderzoek in PND- (satelliet)centrum De gegevens over het vervolgtraject na een verhoogde kans zijn in 2013 nog niet beschikbaar gesteld in Peridos door de PND centra. Tabel: Zwangerschapsduur bij (primaire) SEO Zwangerschapduur bij SEO Jaar 2013 Jaar 2012 (weken + dagen)* n % n % 18+0 t/m 18+6 335 2 430 3 19+0 t/m 19+6 4.358 25 4.374 26 20+0 t/m 20+6 10.428 61 9.781 58 21+0 t/m 21+6 1.801 11 1.927 12 22+0 en later 205 1 232 1 * is bij elkaar opgeteld niet precies het totale aantal, omdat de registratiedatum van het SEO in een klein aantal gevallen niet correct is 42
Tabel: Aantal verrichtingen per uitvoerder gerelateerd aan de kwaliteitseis over minimum aantal verrichtingen per jaar Type zorgverlener Kwaliteitseis t.a.v. aantal verrichtingen per jaar Counselor Aantal (%) zorgverleners dat voldoet aan deze kwaliteitseis * 181 / 285 = 63,5% Toelichting ** Kwaliteitseis: 50 counselingsgesprekken SEO-echoscopist Kwaliteitseis: ervaren 150; starter 250 NT-echoscopist Kwaliteitseis: ervaren 100; starter 150 54 / 69 = 78,3% 2 echoscopisten die niet aan de norm voldeden hadden dispensatie 24 / 33 = 72,7% 1 echoscopist die niet aan de norm voldeed had dispensatie * Voor NT en SEO is dit aantal gecorrigeerd voor werkzaam deel van het jaar, werken in andere regio, en voor uitzonderingen zoals voor GUO-echoscopisten. ** Counselors/echoscopisten die minder dan 10 verrichten per jaar hadden zijn niet meegenomen in de berekening. Zie voor verdere onderbouwing van de juiste getallen het SPSRU kwaliteitsverslag 2013. 43
Bijlage C Jaarrapportage eerste trimester combinatietest SPSRU 2013 drs. J.E. Siljee Infectieziektenonderzoek, diagnostiek en Screening IDS Rijksinstituut Volksgezondheid en Milieu 44
Voorwoord Sinds 2007 voert het centrum voor bevolkingsonderzoek (CVB-RIVM) de coördinatie van de screening op downsyndroom en het Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO). De operationele organisatie van de screening is in handen gelegd van acht regionale centra (RC s) die houders zijn van een WBO-vergunning voor het uitvoeren van die screening. In de regio Utrecht en omstreken is de Stichting Prenatale Screening Regio Utrecht (SPSRU) de formele vergunninghouder. Elk van de Regionale Centra heeft voor de uitvoering van het laboratoriumonderzoek in het kader van de screening een contract met één laboratorium. In de regio Utrecht is het laboratorium voor downscreening RIVM als enig laboratorium belast met het uitvoeren van de serum bepalingen en met de berekening van de kans op downsyndroom, Edwards syndroom en Patau syndroom. Jaarlijks wordt een verslag geproduceerd over de kwaliteit en kwantiteit van de bepalingen. Deze rapportage omvat de periode 1 januari 2013-31 december 2013. Gerapporteerd worden de kengetallen van de screening zoals aangevraagd vanuit de SPSRU, inclusief de kengegevens van de NT-meting. De gepresenteerde data zijn afkomstig van contractanten met een vergunning voor het verrichten van NT-metingen binnen de SPSRU. Dit zijn de volgende screeningscentra: 1. Amersfoort Meander Medisch Centrum 2. Amersfoort Prenataal Screeningscentrum Gooi en omstreken 3. Amersfoort Verloskundigepraktijk Thijsseserre 4. Apeldoorn Gelre Ziekenhuizen 5. Bunschoten Verloskundigenpraktijk De Parel 6. Houten Verloskundigenpraktijk Houten 7. Nieuwegein Sint Antonius Ziekenhuis 8. Nijkerk Verloskundige praktijk de Oorsprong 9. Tiel IRIS Prenataal Screeningscentrum 10. Utrecht Diakonessenhuis, 11. Utrecht Echobureau Utrecht, 12. Utrecht SALTRO, 13. Utrecht Echocentrum Leidsche Rijn 14. Utrecht UVC-UMCU 15. Woerden Echopraktijk Woerden 16. Woerden Zuwe Hofpoort Ziekenhuis 17. Zeist Verloskundigenpraktijk Zeist. 18. Zutphen Gelre Ziekenhuis 45
Rapportage 1. Aantallen aanvragen en leeftijdsverdeling In 2013 werden er vanuit de regio Utrecht in totaal 4773 serum monsters opgestuurd voor analyse. Daarmee ligt het totale aantal serumaanvragen uit de regio Utrecht in 2013 vrijwel gelijk aan het aantal serumaanvragen van 2012 (4641 serum monsters). In totaal werden er 4817 complete berekeningen voor een kansberekening gedaan, waarvan 92 tweelingzwangerschappen, en 4633 zwangerschappen waarbij geen sprake was van een meerling. Voor 1 dichoriale en 1 monochoriale tweelingzwangerschap werden geen gegevens over de NT-meting verzonden, en bij 46 eenlingzwangerschappen waren de NT gegevens niet voorhanden voor de combinatietest. FIGUUR 1. Leeftijdsverdeling van de zwangeren op de à terme datum (EDD) van alle aanvragen uit de regio Utrecht in 2013. De frequentie van à terme leeftijd van 36 jaar is in rood aangegeven. De leeftijdsverdeling in de onderzochte regio verschilt weinig van de gehele, door het RIVM geanalyseerde, populatie. Bij de à terme datum was de mediane maternale leeftijd 34,0 jaar in de SPSRU regio. 46
2. Doorlooptijden Als doorlooptijd wordt hier gehanteerd het verschil tussen de dag waarop een aanvraag geregistreerd werd in het laboratoriummanagementsysteem van het RIVM en de werkelijke dag van rapportage van de serum uitslag (MoMs). FIGUUR 2. Verdeling van de doorlooptijd in kalenderdagen van alle aanvragen uit de SPSRU regio in 2013. Figuur 2 geeft aan dat in 2013 95% van de uitslagen in binnen 3 kalenderdagen is gerapporteerd. In enkele gevallen kan de doorlooptijd om uiteenlopende redenen, waaronder het uitvoeren van her analyses, vertraagd zijn. 47
3. Zwangerschapsduur op het moment van bloedafname FIGUUR 3. Verdeling van de zwangerschapsduur in dagen op het moment van bloedafname van alle aanvragen uit de regio Utrecht in 2013. Hier geldt voor de aanvragen vanuit het SPSRU dat er sprake is van twee pieken in zwangerschapsduur voor het aanvragen van de eerste trimester combinatietest; één piek rond 75 dagen ( 10,5 weken) zwangerschap en één rond 87 dagen ( 12,5 week) zwangerschap. 48
4. Overzicht aantallen en kengetallen In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van alle aanvragen binnen de SPSRU regio in 2013, en vergeleken met de aantallen serumaanvragen van de voorafgaande jaren. Tussen haakjes staat in 2013 het totale aantal kansberekeningsaanvragen, dit is hoger dan het aantal serumaanvragen, omdat voor een tweeling maar eenmaal serum gemeten wordt, maar 2 kansberekeningen gedaan worden. TABEL 1. Aantallen aanvragen en bijzonderheden gebaseerd op alle aanvragen van de SPSRU van 2010-2013. SPSRU 2013 Overzicht aantallen 2010 2011 2012 2013 n % n % n % n % Aantal aanvragen 4729 5009 4562 4773 (4817) IVF/ICSI zwangerschap 207 4.4 259 5.2 194 4.3 255 5.3 Tweelingen 85 1.8 132 2.6 88 1.9 94 2.0 monochoriaal 16 18.8 39 29.5 26 29.5 22 23.4 dichoriaal 69 81.2 93 70.5 62 70.5 72 76.6 In de groep IVF/ICSI aanvragen was 14 maal sprake van een tweelingzwangerschap, en 241 maal betrof het een eenlingzwangerschap. Omdat er in de regio Utrecht geen gebruikers van de FMF software zijn die zelf een combinatierisico berekenen is het percentage gecombineerde risico s hoog (tabel 2). Van deze gecombineerde risico s was er in 6,9% sprake van een verhoogd risico op Down syndroom. Dit is hoger dan in het percentage hoog risico uitslagen in 2012. Trisomie 18 komt minder vaak voor dan trisomie 21, en trisomie 13 is zeldzamer dan trisomie 18. Dit is terug te zien in de percentages hoog risico uitslagen, waarbij in 1,2% van de gecombineerde risico s een verhoogde kans op trisomie 18 werd gerapporteerd. Voor trisomie 13 werd in 1,0% van de gevallen een verhoogd risico gerapporteerd. Bij 7,0% van de gerapporteerde combinatietest uitslagen gold voor minimaal één van de trisomieën een verhoogd risico. TABEL 2. Aantal gerapporteerde gecombineerde- en hoog risico uitslagen per trisomie, en het totaal aantal en percentage van de zwangeren waarbij 1 of meer van de trisomieën een verhoogde kans had, in de SPSRU regio in 2013. Uitkomsten screening (per foetus) 2013 2012 Aantal % Aantal % Verhoogde kans T21 334 6.9 280 6.1 Verhoogde kans T13 47 1.0 52 1.1 Verhoogde kans T18 58 1.2 37 0.8 Totaal verhoogde kans trisomie 338 7.0 295 6.5 49
De kansberekening voor de trisomieën is gebaseerd op een algoritme van maternale leeftijd, de nekplooimeting en de genormaliseerde PAPP-A en fβ-hcg concentratie. De mediane PAPP-A in 2013 zoals in het laboratorium berekend is 0,95, de mediane fβ-hcg 1,05 en de mediane NT MoM is 1,04 in de regio, hiermee liggen deze parameters binnen de grenzen van 0,95 1,05 welke door de laboratoria als wenselijk worden beschouwd. Echter, zowel een lage PAPP-A MoM, als een hoge fβ-hcg MoM als een hoge NT MoM dragen bij tot een verhoogde kans op trisomie 21 in de kansberekening. Dit effect is terug te vinden in de verhoging van het percentage verhoogde kans uitslagen in 2013. Conclusies en aanbevelingen Het overgrote deel van de resultaten is overeenkomstig met wat mag worden verwacht op basis van de gebruikte methode en de samenstelling van de onderzoekspopulatie. De meeste resultaten zijn vergeleken met die van 2012 of eerder. De maternale leeftijdsverdeling van bloedafname is vrijwel gelijk aan die van de voorafgaande 2 jaar. Ditzelfde geldt voor de zwangerschapsduur bij bloedafname. De spectaculaire vervroeging van het bloedafname moment van 12,5 week naar ongeveer 10 weken zwangerschapsduur welke zichtbaar was tussen 2010 en 2011 is gestagneerd. Bloedafname bij 10 weken heeft de voorkeur omdat het de detectie verhoogt. De doorlooptijden van 2013 zijn vergelijkbaar met voorgaande jaren. Het percentage hoog risico uitslagen is gestegen in 2013 ten opzichte van de eerdere jaren: van 6,1% naar 6,9% in de gehele SPSRU regio. De combinatie van een mediane PAPP-A kleiner dan 1,0, een mediane fβ-hcg van groter dan 1,0 en een NT MoM van groter dan 1,0 kan deze stijging verklaren. De nieuw ingevoerde screening op trisomie 13 en 18 werd dit jaar voor het eerst uitgebreid geëvalueerd. Er is zoals verwacht gezien de lage prevalentie- een gering aantal gevallen van trisomie 13 en trisomie 18 gerapporteerd in 2012. De screen positive rate van 1,2% voor trisomie 18 en 1,0% voor trisomie 13 zijn in overeenstemming met de landelijke percentages. Door het vervroegd afgeven van dit jaarrapport zijn de post partum gegevens nog niet opgevraagd, en ontbreken de detectie percentages en odds-of-being-affected-given-a-positiveresult voor de trisomieën. Referenties 1. Spencer K et al. The influence of maternal insulin-dependent diabetes on fetal nuchal translucency thickness and first-trimester maternal serum biochemical markers of aneuploidy. Prenat Diagn 2005; 25:927-9 2. Crossley JA, Aitken DA, Cameron AD, McBride E, Connor JM. Combined ultrasound and biochemical screening for Down s Syndrome in the first trimester: a Scottish multicentre study. Br J Obstet Gynaecol 2002; 109:667-76 50