NIJVERHEID Johan Lambrecht Paul Rosier Maurits Goeman voor alle leraren elektriciteit, hout en bouw, mechanica In diverse studierichtingen nijverheid wordt het nieuwe begrip STEM geïntroduceerd. Vooral in de doorstroomrichting Industriële wetenschappen wordt in de specifieke vorming gesproken over STEM. De specifieke vorming gebeurt via een technologische en theoretisch-wetenschappelijke vorming die sterk wiskundig is onderbouwd. In functie van de doorstroming wordt in deze studierichting uitgegaan van een onderlinge verwevenheid van wetenschap, technologie, engineering en wiskunde = STEM- strategie (science, technology, engineering, mathematics). Toelichting STEM-strategie De Vlaamse arbeidsmarkt kampt al vele jaren met een structureel tekort aan technische en exact wetenschappelijke profielen. Dat zelfs in crisistijden de vacatures niet ingevuld geraken, is een duidelijk signaal dat er te weinig technisch geschoolden uitrollen uit het secundair en hoger onderwijs. De Vlaamse Regering pakt deze problematiek aan en heeft daarom het STEM-actieplan (Science, Technology, Engineering, Mathematics) opgezet om meer mensen te doen kiezen voor een loopbaan in exacte wetenschappen en techniek. Onderwijsminister Smet neemt de coördinatie van dit strategisch interministerieel plan op zich. Onafhankelijke experts formuleren in het STEM-platform aanbevelingen die vervolgens structureel en vanuit een gemeenschappelijke visie aangepakt worden door minister-president Peeters, viceminister-president Lieten, en ministers Smet en Muyters. De basisprincipes van het STEM-actieplan zijn als volgt samen te vatten: - aantrekkelijker STEM-onderwijs, - goed ondersteunde leraars, - een goed uitgewerkte studie- en loopbaankeuze, - meer meisjes in STEM-opleidingen en beroepen, - inzetten op excellentie, - een aangepast opleidingsaanbod - een hoge maatschappelijke waardering van technische beroepen. De Vlaamse Regering laat zich hierbij adviseren door een groep van onafhankelijke experten die ten persoonlijke titel hun ervaring, draagvlak en kennis uit de bedrijfswereld, academische wereld en communicatiewereld inzetten: het zogenaamde STEM-platform. Om een duidelijke koers te kunnen varen, adviseert het STEM-platform om ambitieuze en duidelijke cijferdoelen te hanteren. De Vlaamse Regering heeft intussen een nulmeting opgemaakt en zal de evoluties nauwgezet monitoren en - indien nodig - bijsturen. Algemeen streefdoel is om tegen 2020 minstens het Oeso-gemiddelde te halen.. In andere gevallen is een voortgang van 4 procentpunten ten opzichte van de situatie in 2011 het objectief. De stijging moet voor een aanzienlijk deel van de DM november 2013 Elektriciteit, Hout en Bouw, Mechanica pagina 1
hogere vrouwelijke participatie komen. Enkele concrete doelstellingen: De meisjesinstroom in STEM-richtingen in het secundair onderwijs moet van 27,4 % opklimmen naar 1 op 3 in 2020. In het hoger onderwijs moet dat voor de professionele STEM-bachelors stijgen van bijna 21% naar 25%. Met 33,5% zit het vrouwelijk aandeel in de academische STEM-bachelors goed, maar een verschuiving naar studierichtingen als informatica en ingenieur dringt zich op. Daarnaast moet het marktaandeel van STEM-opleidingen in de professionele bachelors tegen 2020 naar bijna 28%, en voor de academische bachelors naar 33%. Om dit te kunnen realiseren, schuift het STEM-platform een reeks concrete aanbevelingen naar voren die meteen kunnen aangevat worden. Binnen onderwijs moet dringend werk gemaakt worden van een geïntegreerde aanpak van wiskunde, wetenschappen en technologie. Veel leerlingen haken gedemotiveerd af omdat het hoge abstractieniveau van wiskunde en wetenschappen hen belet het nut ervan in te zien. Technologie maakt alles concreter. Bijvoorbeeld: elementen uit de wiskunde, fysica of informatica kunnen perfect geïllustreerd worden door de werking van een windmolen. Door in het hervormd secundair onderwijs de eindtermen voortaan competentiegericht te formuleren en het curriculum aan sleutelcompetenties te koppelen, wordt meteen een belangrijke stap gezet. Verder wordt een aantoonbare geïntegreerde aanpak een beoordelingscriterium bij toekomstige subsidieprojecten en beheersovereenkomsten. Goede praktijkvoorbeelden worden in de kijker geplaatst en in het hoger onderwijs wordt vanaf begin 2014 werk gemaakt van publieke acties om geïntegreerd en interdisciplinair werken te ondersteunen. In dit kader worden bijvoorbeeld brugprojecten opgezet waarbij onderwijsinstellingen en ondernemersorganisaties samenwerken aan de doelstellingen van het STEM-actieplan. Het STEM-platform adviseert verder dat techniek en wetenschap een volwaardige leerlijn moet zijn vanaf het basisonderwijs tot het hoger onderwijs. Bijzondere leermeesters en vrijwillige STEM-experten die als techniekcoaches basisscholen begeleiden om techniek te verankeren en leerkrachten te ondersteunen, komen op zeer korte termijn tegemoet aan deze aanbeveling. Voorts zal sterk ingezet worden op de integratie van de STEM-didactiek in de lerarenopleiding. Het STEM-platform bundelt verder een aantal aanbevelingen in een maatschappelijke cluster om de maatschappelijke perceptie te verbeteren. Technologische beroepen verdienen een beter aanzien en sectoren, bedrijven en kennisinstellingen zijn wat dat betreft cruciale actoren die via een overkoepelende coherente strategie met volgehouden inspanningen een enorm potentieel hebben. Een eerste overleg legde reeds mogelijke focussen vast rond studiekeuze, zij-instroom en samenwerking tussen sectoren en CLB s. Het SERV-netwerk is alvast belast om dit verder te onderzoeken en tot een gedragen totaalstrategie te komen. Behalve de sectoren worden ook andere spelers als Agoria, Unizo en VOKA betrokken. Rond de maatschappelijke perceptie wordt ook de aanbeveling over STEM-academies opgepikt. Nog dit jaar volgt een oproep om verschillende organisaties en initiatieven te verenigen die naar analogie van bijvoorbeeld muziekacademies, passie voor techniek en wetenschap overbrengen. Een stevige structuur, zichtbaarheid en brede spreiding zullen deze initiatieven samen een grote draagwijdte geven. Tenslotte gaat het STEM-platform in op studiekeuze. Wie goed geïnformeerd is, kan zijn keuze maken op basis van talenten, interesses en welbevinden. Dat ouders en leerlingen betere keuzes moeten kunnen maken, is ook een belangrijke doelstelling DM november 2013 Elektriciteit, Hout en Bouw, Mechanica pagina 2
die opgenomen is in het masterplan hervorming secundair onderwijs. Aansluitend adviseert het STEM-platform een interactief traject om leerlingen op het einde van het basisonderwijs te laten ontdekken welke interesses en mogelijkheden ze hebben binnen STEM. In samenwerking met onderwijskiezer.be wordt dit jaar nog een oriënterende STEM-test ontwikkeld. De Vlaamse Scholierenkoepel onderzoekt in welke mate de beschikbare informatie erin slaagt jongeren en vooral meisjes te boeien en stimuleren om voor STEM te kiezen. De VDAB zet in op gerichte informatie en stimuli voor gerichte keuzes op basis van talenten en toekomstige noden op de arbeidsmarkt. Bij de ontwikkeling van het actieplan wordt gekozen voor langdurige en volgehouden inspanningen die garant staan voor duurzaamheid en continuïteit. De aansturing van het actieplan vanuit een gemeenschappelijke visie wordt opgenomen door een stuurgroep waarin de betrokken kabinetten en administraties zetelen. Alle STEMinitiatieven zullen onder één noemer worden geplaatst en verbonden worden met de campagne Richting Morgen. Leerplanwerk mechanica, elektriciteit, hout en bouw Door de nakende onderwijshervorming worden alle leerplancommissies nijverheid onhold geplaatst De leerplannen 7de Se-n-Se Stuur en beveiliging en 3de graaad industriële ICT worden in het schooljaar 2013-2014 herwerkt. De implementatie is voorzien op één september 2014. De voorbereiding van een leerplancommissie 3de graad TSO IW wordt opgestart met als doel einde schooljaar een nieuw leerplan te hebben. Zo kan het schooljaar nadien aan de implementatie gewerkt worden. Bij het nieuwe leerplan 2de graad TSO IW rijst de vraag hoe nieuwe kennis kan verwerkt worden in een project onder de noemer engineering. In het leerplan wordt een onderscheid gemaakt tussen toegepaste wetenschappen en engineering. De leerplandoelen onder toegepaste wetenschappen zijn geschreven om de nodige fysische (chemische ) kennis en kunde te verwerven. De leerplandoelen engineering moeten steeds gelezen en toegepast worden in een technologisch proces. Een projectvoorbeeld engineering kan nuttig zijn (gebracht tijdens de voorstelling van het nieuwe leerplan), maar is zelden kopieerbaar over de scholen heen. Een mindmap die richtinggevend kan zijn bij het ontwikkelen van projecten volgens het technologisch proces kan bekomen worden via de pedagogische begeleiding. Studierichtingsprofielen De studierichtingsprofielen en GIP-documenten VVKSO zijn herwerkt naar vormgeving en lay-out. Inhoudelijk zijn er kleine aanpassingen doorgevoerd. Volgende informatie kan geraadpleegd worden: Profiel in de breedte en diepte, wat leert men in deze studierichting, hoe verloopt het leerproces, wie kan starten en wat na deze studierichting. DM november 2013 Elektriciteit, Hout en Bouw, Mechanica pagina 3
Deze studierichtingsprofielen zijn terug te vinden op de website http://www.vvkso.be Implementatie didactisch paneel residentiële installatie In overleg met pedagogische begeleiding Bisdom Gent VVKSO werden technische scholen geïnformeerd over de inhoudelijke context van het didactisch residentieel paneel. Ongeveer 60 technische scholen hebben ondertussen de nascholing gevolgd. ( Residentiële nascholing - D. Degroote ) Eerste opstelling: Selectiviteit van de automaten: B, C en D curve. Alle scholen hebben het didactisch materiaal ontvangen. Het is de bedoeling om de theoretische basis van een residentiële installatie - inclusief veiligheidscomponenten - experimenteel aan te tonen. De karakteristiek van de uitschakelcurven zou binnen de elektrische leeromgeving visueel aanwezig moeten zijn. De didactische posters worden ontwikkeld en ter beschikking gesteld door de sector Vormelek. Residentieel paneel: Diverse experimenten i.v.m. rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking in een huisinstallatie kunnen gesimuleerd worden. In het schooljaar 2013-2014 zal een gedetailleerde syllabus ter beschikking gesteld worden aan alle scholen. Doelgroep: Leerkrachten - leerlingen tweede graad. Studiegroep netsystemen: De leden van de werkgroep onderzoeken de mogelijkheid om een pedagogisch didactisch vervolgverhaal te ontwikkelen. Hoe kunnen de doelstellingen i.v.m. diverse net-systemen op een veilige manier praktisch worden aangereikt? Expertise, logisch inzicht koppelen aan de realiteit, vormt de uitdaging om een doordachte opstelling te ontwikkelen. M.a.w. op een veilige manier elektrisch denkend leren handelen i.f.v. net-systemen. Bij de pedagogisch didactische wenken in het leerplan voor elektrische installatietechnieken wordt i.v.m. net-systemen geadviseerd: Een mogelijkheid is de verschillende netten didactisch uit te bouwen en de correcte beveiliging te plaatsen, rekening houdend met rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking. Dit advies wordt in vele scholen op een zuivere theoretische manier geïnterpreteerd. Het is daarom noodzakelijk om een gedragen pedagogisch-didactisch referentiekader uit te werken binnen elke vakgroep. De Vlaamse kwalificatiestructuur studiedomein Wetenschap en techniek Het nieuwe domein Wetenschap en techniek hervormingskader secundair onderwijs VVKSO - is mede afhankelijk van de inschaling van de beroepscompetentieprofielen. Stand van zaken VKS niveau: Wat zijn beroepscompetentieprofielen? (Bcp) Bcp s zijn ontwikkeld in Europa door eqf (European Qualification framework). Vks is de vertaling voor Vlaanderen de zogenaamde Vlaamse kwalificatiestructuur. Doelstelling van Vlaamse kwalificatiestructuur: - Overkoepelende classificatie die bruikbaar is in beroep en onderwijs. - Meer duidelijkheid scheppen over inhoud van beroepskwalificaties. - 8 verschillende niveaus waarbij doordachte inschaling belangrijk is voor het secundair onderwijslandschap i.f.v. studierichtingsprofielen onderwijs. DM november 2013 Elektriciteit, Hout en Bouw, Mechanica pagina 4
Een beroepskwalificatie (Bcp) is een afgerond geheel van competenties waarmee een beroep kan worden uitgeoefend. Deze zijn verbonden aan een kwalificatieniveau van de kwalificatiestructuur. Een erkende beroepskwalificatie is een afgerond geheel van competenties waarmee een beroep kan worden uitgeoefend en waarvan de Vlaamse Regering beslist dat ze aan inhoudelijke en vormelijke kwaliteitseisen voldoet en waarvoor een bewijs kan worden uitgereikt. Beroepskwalificaties spelen een belangrijke rol in de afstemming van de werelden van leren en werken. De beroepswereld hanteert de kwalificatiestructuur om duidelijk te maken welke beroepskwalificaties belangrijk zijn voor de arbeidsmarkt. Onderwijs- en opleidingsverstrekkers geven vorm aan de opleidingen die naar de gevraagde kwalificaties leiden. Beroepskwalificaties kunnen ingeschaald worden op elk van de 8 niveaus van de kwalificatiestructuur. Hoe komen beroepskwalificaties tot stand? Volgens een procedure in drie fasen: - Beschrijven van de competenties - Niveaubepaling (inschalen) - Erkennen door de Vlaamse regering en registratie Wie doet de beschrijving? - SERV beschrijft beroepscompetentieprofielen (Bcp) in samenwerking met de sociale partners. Hoe gebeurt de beschrijving? Inschaling: Wie dient in bij wie? - SERV legt BCP voor erkenning als beroepskwalificatie voor aan Agentschap voor Kwaliteit in Onderwijs en Vorming (AKOV) Wie schaalt in? - Sectorspecifieke commissies ad hoc binnen het Agentschap - Samenstelling sectorspecifieke commissie: - Werkgevers- en werknemersorganisaties: aanduiding SERV - Onderwijsverstrekkers: aanduiding VLOR - Publieke opleidingsverstrekkers: aanduiding VDAB/Syntra - Twee onafhankelijke inschalingsexperts: aanduiding Agentschap - Sectorspecifieke commissie bevat een gelijk aantal vertegenwoordigers van werkgevers en- werknemersorganisaties enerzijds en van onderwijs- en opleidingsverstrekkers anderzijds. Hoe schaalt men in? - De inschalingscommissie vergelijkt Bcp met de niveaudescriptoren van het kwalificatieraamwerk - Om het inschalingsproces te objectiveren zal er voorzien worden in een inschalingsmethode. - Tijdens de inschaling verandert er inhoudelijk niks aan het BCP. Wie erkent op vraag van wie? Het Agentschap formuleert erkenningsadvies met een voorstel tot inschaling aan de minister, bevoegd voor Vorming, en aan de voor de kwalificatie functioneel bevoegde minister. DM november 2013 Elektriciteit, Hout en Bouw, Mechanica pagina 5
De Vlaamse Regering erkent de kwalificatie of vraagt om de inschaling bij te sturen. BCP erkend als beroepskwalificatie op gezamenlijk voorstel van - De minister bevoegd voor Vorming - De minister bevoegd voor Werk - Desgevallend de functioneel bevoegde minister Bijkomende informatie is terug te vinden op de website: http://www.ond.vlaanderen.be/kwalificatiestructuur/ Bovenstaande informatie is belangrijk om in het continuüm Elektriciteit Mechanica, Hout - Bouw (domein Wetenschap en techniek) in rekening te brengen. Checklist dossier: De elektrische installatie van mijn school De grondslag voor het bepalen van risico s van de elektrische installatie van een school is de opmaak van een risicoanalyse gebaseerd op de kennis van de installatie. Om alle scholen ondersteuning in deze problematiek aan te reiken, wordt door de werkgroep elektriciteit een modeldossier met voorbeelden van goede praktijk aangereikt. De uitgewerkte dvd-cd kan op vraag bekomen worden en zal aan alle technisch adviseurs elektriciteit bezorgd worden. DM november 2013 Elektriciteit, Hout en Bouw, Mechanica pagina 6