Gedeputeerde Staten S P x Provincie Zeeland bericht op brief van: uw kenmerk: ons kenmerk: 1 1005956 afdeling: bijlage(n): 1 Welzijn Voorzitter Provinciale Staten pla Statengriffie behandeld door: Ineke Houmes doorkiesnummer: (01 18) 63 18 25 onderwerp: Ondertekening startdocument sociaal bestuursakkoord verzonden: :, 6%- 81 Middelburg, 8 maart 201 1 Geachte voorzitter, Hierbij zenden wij u ter informatie een ondertekend exemplaar van het startdocument Sociaal Bestuursakkoord toe. Wij geven u in overweging deze ter kennisneming door te geleiden naar de commissie Welzijn. De ondertekening van dit startdocument vond plaats op 10 februari 201 1 in de vergadering van het bestuurlijk College Zorg en Welzijn. Ondertekenende partijen waren de 13 Zeeuwse gemeenten, vertegenwoordigd door de heer drs. R.J. van der Zwaag en de provincie, vertegenwoordigd door de heer G.R.J. van Heukelom. Op 1 oktober 2010 hebben Provinciale Staten ingestemd met het startdocument Sociaal Bestuursakkoord. Met de ondertekening van dit startdocument is daarmee een mijlpaal geslagen. Met dit startdocument hebben de gemeenten en de provincie in Zeeland gezamenlijk afgesproken zich in te zetten op verschillende thema's die de leefbaarheid van Zeeland in stand houden en bevorderen. Een mijlpaal, omdat met dit startdocument gemeenten en provincie laten zien 66k de komende jaren de uitdagingen gezamenlijk te willen aangaan. Met deze ondertekening is een belangrijke basis gelegd voor verdere samenwerking en hebben gemeenten en provincie vertrouwen uitgesproken in het zogenoemde Zeeuws model voor zorg en welzijn. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, gedeputeehe staten,
Partijen: - de gemeenten Sluis, Terneuzen, Hulst, Vlissingen, Middelburg, Borsele, Goes, Kapelle, Reimerswaal, Tholen, Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland, ten deze op basis van een daartoe verstrekte machtiging vertegenwoordigd door de heer drs. R.J. van der Zwaag (voorzitter VZGIburgemeester Veere) ; - de gemeente Veere, ten deze vertegenwoordigd door de burgemeester de heer drs. R.J. van der Zwaag (hierna te noemen de gemeenten) en - de provincie Zeeland vertegenwoordigd door de gedeputeerde de heer G.R.J. van Heukelom (hierna te noemen de provincie) Constaterende dat: - partijen allen willen werken aan de instandhouding en bevordering van een leefbaar Zeeland; - de huidige demografische en financiële toekomstverwachtingen de - leefbaarheid bedreigen; deze omstandigheden vragen om maatwerk en samenwerking op Zeeuwse - schaal; leefbaarheid een integrale aanpak vereist vanuit het sociale, ruimtelijke en - economische domein; integraliteit van beleid wordt bereikt door samenwerking tussen bestuurslagen; - de uitvoering van taken in het sociale domein primair geschiedt door - gemeenten; de provincie op bovenlokaal en integraal niveau sociaal beleid voert. Komen overeen dat: 1) de thema's genoemd in de aangehechte bijlage (Startdocument Bestuursakkoord Sociale Staat van Zeeland) de komende jaren bijzondere aandacht verdienen; 2) hiervoor een gezamenlijke aanpak nodig is; 3) de provincie en de gemeenten hiervoor gezamenlijk per thema een aanpak uitwerken waarbij de rolverdeling helder wordt gemaakt. Aldus overeengekomen op 10 februari 201 1 te Goes, de provincie
Startdocument Bestuursakkoord Sociale Staat van Zeeland
Waarom een bestuursakkoord Sociale Staat? Sociaal beleid wordt vooral door gemeenten vormgegeven. De 13 Zeeuwse gemeenten hebben hierin een autonome taak. De provincie Zeeland voert sociaal beleid gebaseerd op haar steunfunctietaak vanuit de WMO en vanuit haar taak als gebiedsregisseur. In dit akkoord komen de 14 Zeeuwse overheden (1 3 gemeenten en provincie) met elkaar overeen welke thema's voor de periode 2010-2014 gezamenliike aandacht behoeven binnen het sociale domein en leggen hierover procesafspraken vast. Het is evident dat afstemming in het hoe (taaklrollen) en in het wat (inhoudelijke thematieken) tussen gemeenten en provincie nodig is. Daarmee vormt dit akkoord een ingrediënt voor de vaststelling van een nieuw sociaal beleidsprogramma van de provincie die na de provinciale verkiezingen van voorjaar 201 1 opgesteld wordt. Wel integraliteit, niet dingen dubbel doen Het periodieke signaleren en agenderen van maatschappelijke vraagstukkenltekortkomingen is een van de drie rollen van de provincie. Mede hierom heeft de provincie - in nauwe samenspraak met de 13 gemeenten - aan Scoop de opdracht gegeven een grootschalig bevolkingsonderzoek te doen naar de sociale staat van Zeeland. Eind december 2009 verscheen het rapport "De sociale staat van Zeeland". Begin 201 0 zijn de uitkomsten van de Sociale Staat in verschillende overleggen en bijeenkomsten bediscussieerd rond de vraagstelling welk beleid hieruit naar voren zou moeten komen en hoe we hier vorm aan kunnen geven. De rode draad in de Sociale Staat is het integrale begrip leefbaarheid, opgesplitst in drie randvoorwaarden: veiligheid, gezondheid en mobiliteit en vijf levensdomeinen: wonen, leren, werken, zorgen en vrije tijd. We kiezen voor een integrale opvatting van leefbaarheid. We gaan geen dubbel werk doen, maar we hebben wel een missie. Een missie om leefbaarheid integraal én samen aan te pakken. Dit betekent óók dat we vanuit andere domeinen, zoals het ruimtelijke of economische, sociale doelen bereiken. Dit akkoord bouwt verder op reeds bestaande akkoorden enlof bestuurlijke afspraken. Zoals bijvoorbeeld de Zeeuws Strategische Agenda zoals die recentelijk door gemeenten en provincie is ondertekend. Het uitgangspunt voor dit akkoord is dat de provincie vanuit haar rol als gebiedsregisseur de verschillende domeinen met elkaar in samenhang brengt. Het Zeeuws model Dit akkoord beperkt zich tot die thema's waarvan we overeenkomen dat we hierin een gezamenlijke aanpak gaan uitvoeren. Er zijn vooral twee invalshoeken gebruikt voor het kiezen van deze theina's: - die waarvan ingeschat wordt dat hier kansrijke experimenten gestart kunnen worden om zo het onderwerp voor heel Zeeland te agenderen/signaleren; - die waar nadrukkelijk een opschaling van aanpak gewenst is. In dit akkoord worden alleen de grote lijnen van de thema's weergegeven. Op basis van de afspraken in dit akkoord zullen de thema's verder gezamenlijk worden uitgewerkt. Deze uitwerking vindt plaats via het kader van het College Zorg en Welzijn. Iets samen doen klinkt heel vanzelfsprekend, maar blijkt het in de praktijk lang niet altijd te zijn. In de uitwerking van de verschillende thema's moet de samenwerking zijn beslag krijgen. Basispatroon zal zijn dat gemeenten vanzelfsprekend de eerstverantwoordelijke zijn voor lokale uitvoering. Daarnaast richt de provincie zich op: - bovenlokale opschaling enlof samenwerking - integrale vraagstukken op Zeeuws niveau - innovaties voor heel Zeeland - monitoring en onderzoek
Partijen: 1) de 13 gemeenten, vertegenwoordigd door de VZG 2) de provincie, vertegenwoordigd door gedeputeerde dhr. G. Van Heukelom Constaterende dat: - partijen allen willen werken aan de instandhouding en bevordering van een leefbaar Zeeland; - de huidige demografische en financiële toekomstverwachtingen de leefbaarheid bedreigen; - deze omstandigheden vragen om maatwerk en samenwerking op Zeeuwse schaal; - leefbaarheid een integrale aanpak vereist vanuit het sociale, ruimtelijke en economische domein; - integraliteit van beleid wordt bereikt door samenwerking tussen bestuurslagen; - de uitvoering van taken in het sociale domein primair geschiedt door gemeenten; - de provincie Zeeland op bovenlokaal en integraal niveau sociaal beleid voert Komen overeen: 1) dat de thema's zoals hieronder genoemd de komende jaren bijzondere aandacht verdienen, 2) hiervoor een gezamenlijke aanpak nodig is, 3) provincie en gemeenten hiervoor gezamenlijk per thema een aanpak uitwerken waarbij de rolverdeling helder wordt gemaakt. Bestuurliike samenwerking: CZW en CZW-bureau In Zeeland is het CZW opgericht om afstemmen en samenwerken bij diverse onderwerpen in het sociale domein tussen gemeenten onderling en de provincie te faciliteren. De gemeenten hebben gekozen voor het gezamenlijk optrekken binnen het orgaan van het CZW. De provincie sluit hierbij aan vanuit haar steunfunctietaak. Een gezamenlijke inzet voor een sluitende keten van algemeen jeugdbeleid, preventief jeugdbeleid en jeugdzorg blijft ook de komende jaren nodig, juist in een provincie die krimpt en vergrijst. Sociale Staat van Zeeland: periodiek signaleren en agenderen De provincie Zeeland ziet het als haar taak om zorg te dragen voor het periodiek agenderen en signaleren van maatschappelijke vraagstukken en tekortkomingen. De SSVZ zal hiervoor als instrument ingezet worden. Om te zorgen voor een regelmaat van verschijnen van actuele cijfers, wordt iedere vier jaar een volledig sociaal rapport opgesteld en een tweejaarlijks actualisatie-ievaluatierapport. Gemeenten en provincie hebben beide belang bij de Sociale Staat en leveren ieder hun eigen bijdrage. De provincie faciliteert de onderzoekscapaciteit, gemeenten stellen gegevens beschikbaar en denken mee over vraagen probleemstelling. Leefbaarheid: een toekomst bestendia voonieninaenniveau De door bewoners ervaren leefbaarheid hangt sterk samen met de tevredenheid met de woonomgeving en de tevredenheid met de aanwezige voorzieningen. Bewoners van een gebied ervaren krimp en afname van voorzieningen ook veelal als een aantasting van de leefbaarheid. Zeeland kent een deels verouderd voorzieningenniveau. Het aantal lokale voorzieningen is veelal groter dan in de toekomst betaalbaar zal zijn of nodig is. Ontwikkelingen rond het vrijwilligerswerk en demografische veranderingen zullen leiden tot in kwantitatief opzicht minder voorzieningen, maar gelijkertijd moeten deze meer functies omvatten.
Samenwerkinglbundeling is nodig vanuit verschillende sectoren zoals sport, onderwijs, zorg, recreatie en cultuur. De gemeenten zijn de eerstaangewezen partij om met burgers en maatschappelijke organisaties een plan te maken voor bundeling van lokale of wijkgerichte voorzieningen. Dit vraagstuk doet zich zowel voor op het platteland als in het stedelijk gebied. Het stimuleren van het gezamenlijk zoeken naar oplossingen en het bevorderen van afstemming van bovenlokale voorzieningen is voor dit thema het belangrijkste uitgangspunt. Leefbaarheid: vergroten collectieve en zelf- redzaamheid Dé uitdaging in het sociaal beleid is het vergroten van collectieve redzaamheid en zelfredzaamheid van burgers. Nadruk moet liggen op het mensen zelf verantwoordelijkheid laten nemen. Eerst zelf oplossen, pas daarna de overheid. De overheden moeten 'van zich af organiseren om daarmee zo veel mogelijk een voorkornbeleid te voeren. Nadere uitwerking van de begrippen is noodzakelijk. Met name moet verder uitgekristalliseerd worden welke acties overheden kunnen ondernemen om de collectieve en zelf- redzaamheid te vergroten. Vanuit diverse sectoren (oa "de kanteling" in de Wmo) zijn er initiatieven in uitvoering. De provincie kan een rol vervullen in het meer inzicht geven in de begrippen vanuit onderzoeksgegevens en het samenbrengen van de zeer diverse activiteiten die zich binnen dit terrein manifesteren. Voor dit thema is het ontwikkelen van een gezamenlijk denkkaderluitgangskader een belangrijk aandachtspunt. Sociale veilinheid: nader bekeken In 2010 worden de resultaten van de Veiligheidsmonitor Zeeland bekend. Er verschijnen rapportages voor de 13 afzonderlijke gemeenten en een provinciale rapportage. De cijfers van de SSVZ zullen gebruikt worden om verdieping aan te brengen. Op basis van deze rapportages kan een keuze gemaakt worden welke vraagstukken de komende periode geagendeerd moeten worden. Het eerste aandachtspunt is dat de sociale aspecten met betrekking tot veiligheid worden ingebracht in de gezamenlijk op te stellen veiligheidsagenda. Gezondheid: Zeeland de 'nezondste' provincie van Nederland Het bevorderen van gezondheid en voorkomen van ziekte is een van de belangrijkste speerpunten van het sociaal beleid in de nabije toekomst en een belangrijke randvoorwaarde voor leefbaarheid. Sleutelbegrippen zijn (uitnodigen tot) bewegen, investeren in netwerken en gezonde voeding. De regie voor het gezondheidsbeleid ligt bij gemeenten en moet daar ook blijven. Het CZW is belangrijk voor de afstemming. De al beschikbare kennis van instellingen moet daarbij benut worden. De provincie kent vanuit haar functie als gebiedsregisseur een taak in het nastreven van gezondheidsdoelen in haar ruimtelijke en economisch beleid, maar doet dit ook in het kader van leefbaarheid. Mobiliteit: maatwerk in vervoer Het huidige collectief vervoer (OV en doelgroepenvervoer) past in steeds mindere mate bij de vervoersvraag, zowel kwantitatief (lege bussen) als kwalitatief (reizigers steeds veeleisender). Er is een passend format vervoer nodig voor de toekomst. Dit format moet rekening houden met: het verschil in reiswensen van doelgroepen, behoeften op lokale schaal, collectief of individueel, tijden, inkomenssituatie en meer kwaliteit voor hetzelfde (of minder) geld. Samenwerking op Zeeuwse schaal is noodzakelijk om het bestaande vervoer efficiënter in te kunnen zetten en de kwaliteit te verhogen. Daarbij moeten gemeenten, provincie, zorgkantoor en aanbieders OV hun krachten in Zeeland bundelen. Als eerste actie bij dit thema worden afspraken gemaakt over initiatieven in afstemming collectief vervoer.
Leren: een toekomst bestendin voorzieningenniveau Het in stand houden van een samenhangend stelsel van onderwijsvoorzieningen in Zeeland is één van de ambities van de provinciale onderwijs beleidsagenda: de OnderwijsAgenda. De ambitie wordt onder meer geconcretiseerd door de realisatie van de door de Taskforce Zeeland benoemde doelstellingen in het rapport Kerend Tij en concretiseren van de aanbevelingen naar aanleiding van uitgevoerde onderzoek naar afnemende leerlingenaantallen en de relatie tussen schoolgrootte en kwaliteit van onderwijs. De aanwezigheid van kwalitatief hoogstaande kennisinstellingen is een belangrijke vestigingsfactor voor bedrijven en inwoners. Het in stand houden van een samenhangend stelsel van onderwijsvoorzieningen houdt nauw verband met wat hierboven al bij leefbaarheid is geschetst. Een goed gespreid stelsel van onderwijsvoorzieningen is van groot belang voor een jeugd met toekomst. Opgroei- en opvoedingsproblemen kunnen door het onderwijs worden gesignaleerd en het onderwijs kan bijdragen aan het oplossen ervan. Veranderingen in de maatschappij zullen bovendien 'doorvertaald' moeten worden in lesprogramma's. De vorming van 'brede scholen' is de afgelopen jaren opgepakt, maar het eind van deze ontwikkeling is nog niet bereikt. Buitenschoolse voorzieningen, waarbij maximaal gebruik wordt gemaakt van faciliteiten voor sport, cultuur en bijv. vrijwilligerswerk zijn van belang voor een modern onderwijsaanbod. Daardoor gaat het bij verbreding dus niet alleen om gebouwen, maar om het slimmer inzetten van de beschikbare faciliteiten. Gekoppeld aan wat al eerder bij leefbaarheidlvoorzieningenniveau is gesteld is het gezamenlijk zoeken naar oplossingen en het bevorderen van afstemming van bovenlokale voorzieningen ook hier een belangrijk aandachtspunt. Werken: met minder mensen meer doen De komende jaren staat de verhouding werkenden en niet-werkenden onder druk. Met minder mensen zal er meer werk verricht moeten worden. De arbeidsparticipatie zal verhoogd moeten worden door mensen te stimuleren meer deel te nemen aan het arbeidsproces, langer en meer te werken. Deze toename heeft effecten voor de vrije tijd en het vrijwilligerswerk. Met name mensen in de spitsuurfase (zorg voor kinderen en ouders) dreigen in de knel te komen. Er is flexibiliteit nodig in de bereikbaarheid van voorzieningen. Nu wordt teveel vastgehouden aan bestaande tijden en structuren waarop de bereikbaarheid van voorzieningen is gebaseerd. Door op een andere wijze hiermee om te gaan ontstaan volop kansen. Deze zogenaamde 7 x 7 problematiek zal gezamenlijk verder worden uitgewerkt, zoveel mogelijk binnen de structuren die hier al voor zijn ingericht. Wonen: kwaliteit van de woonomneving In Zeeland zal de komende jaren vooral een kwalitatief woonbeleid gevoerd worden, gericht op het (ver)bouwen passend bij de behoefte van de Zeeuwse burger van de toekomst. Denkend vanuit leefbaarheid is vooral het borgen en ontwikkelen van de sociale kwaliteit van de woonomgeving het sleutelbegrip. De focus moet liggen op in Zeeland is het veilig wonen, groen en ruimtelijk, met ruimte voor ontmoeting. Daarbij gaat het zowel om een brede inrichting van nieuwe wijken als herinrichting van bestaande. De samenwerking met gemeenten in het kader van de sociale doelen zal vooral gericht zijn op het stimuleren van innoverend bouwen voor specifieke doelgroepen, de participatie van burgers in integrale wijkontwikkeling, het zodanig inrichten van de omgeving dat sociale doelen bereikt worden zoals het stimuleren van beweging, participatie en ontmoeting en het stimuleren van het aandeel groen. Zornen: Zeeuws zornaan bod Gelet op de demografische ontwikkeling, schaalvergrotingsprocessen en efficiencydruk ontstaan er grote uitdagingen voor de zorg in Zeeland. Allereerst is het natuurlijk van belang
zoveel mogelijk te voorkomen dat burgers gebruik moeten maken van de zorg, maar wanneer nodig moet een geschikte zorginfrastructuur beschikbaar zijn. Kwalitatief goede eerstelijns gezondheidszorg moet laagdrempelig bereikbaar zijn voor de burger. De vorming van gezondheidscentra met meerdere functies heeft de toekomst, maar zijn in de plattelandsgebieden nog geen gemeengoed. De gemeenten en de provincie hebben op dit terrein niet directe instrumenten, maar het realiseren van dit soort centra is wel van betekenis voor de leefbaarheid en het voorzieningenniveau. Ook in de tweedelijns gezondheidszorg is het een uitdaging om op Zeeuwse schaal een kwalitatief goede infrastructuur in stand te houden. De provincie wil als gebiedsregisseur nadrukkelijk een rol spelen bij de instandhouding van een geschikte zorginfrastructuur, en samen met gemeenten goed inspelen op de ontwikkelingen. In de totale zorg zal, onder andere door de vergrijzing, een tekort aan menskracht (personele capaciteit) ontstaan om aan de zorgvraag te voldoen. Overigens merken we hierbij op dat vooral een groot deel van de zorgsector niet publiekgestuurd is, maar marktgestuurd. Gemeenten en provincie hebben beperkte invloed hierop. Echter voor een dunbevolkte plattelandsprovincie als Zeeland heeft juist dit marktdenken niet altijd positieve effecten op bereikbaarheid en kwaliteit. Dit brengt een noodzaak teweeg voor een gezamenlijke inspanning van provincie en gemeenten op dit terrein. Zorgen: mantelzorg De ondersteuning van mantelzorgers is cruciaal in deze tijd waarin van de burgers verwacht wordt dat ze steeds meer een beroep op mantelzorgers doen. In verreweg de meeste gemeenten zijn er 'steunpunten mantelzorg'. Toch is er twijfel over de vraag of we nu echt weten of we de mantelzorger bereiken, hoe we hen kunnen ondersteunen en aan welke voorzieningen behoefte is. Belangrijk is dat een overkoepelend beeld ontstaat en gemeenten van elkaar leren. De provincie zal Scoop vragen een themarapport 'Mantelzorg' op te stellen waarin de beschikbare onderzoeksgegevens overzichtelijk samen gebracht worden. Daarnaast kan zij de effectiviteit van de ondersteuning verbeteren door kennisuitwisseling en de ontwikkeling van nieuwe methoden te ondersteunen. Het gezamenlijk uitwerken van de onderzoeksgegevens naar een actieplan mantelzorgondersteuning is het belangrijkste aandachtspunt voor dit thema. Vriie tiid: sport, gezond en uitdagend Veel Zeeuwen sporten of bewegen in hun vrije tijd. Voldoende bewegen en een goede voeding hebben een preventieve werking ter voorkoming van allerlei ziektebeelden die in opkomst zijn, zoals dementie, depressie, overgewicht en eenzaamheid. Zeeland kent een groeiend aantal ouderen die meer tijd krijgen om te bewegen, maar ook om te recreëren. Een koppeling met recreatie en toerisme ligt dan ook voor de hand. Gemeenten zijn erg actief op het terrein van sport en bewegen. Het bevorderen van een actieve levenshouding is bij uitstek een lokale verantwoordelijkheid. Hierbij is duidelijk verband met het eerder genoemde gezondheidsbeleid. De provincie heeft een taak in het stimuleren van ruimtelijk beleid gericht op uitnodigen tot actief beweeggedrag, gekoppeld aan recreatie en toerisme. Ook kan de provincie een rol spelen bij breedtesport (sport in combinatie met buurtwerk en onderwijs) door combinaties tussen voorzieningen en verenigingen te stimuleren. Daarnaast wil de provincie bijdragen aan een goed Zeeuws topsportklimaat waarbij dwarsverbindingen gemaakt kunnen worden tussen verschillende sectoren als onderwijs, topsport en accommodaties. Gekoppeld aan wat al eerder bij leefbaarheid/voorzieningenniveau is gesteld is het gezamenlijk zoeken naar oplossingen en het bevorderen van afstemming van bovenlokale voorzieningen een belangrijk aandachtspunt.
Vriie tiid: vriiwilliciers Deelname aan vrijwilligerswerk kent in de meeste gemeenten een dalende tendens. De hoeveelheid vrije tijd gaat op termijn afnemen, maar ook de wil om je als vrijwilliger te binden aan een organisatie. De vrijwilligers van vroeger kunnen worden vergeleken met olie: makkelijk, betrouwbaar, maar wel eindig. De nieuwe vrijwilliger kan worden vergeleken met de zon: de vrijwillige energie is er wel, maar niet op ieder moment. Bij het werken aan leefbaarheid is ook vrijwilligersbeleid een sleutelbegrip. Een traject opzetten voor een gezamenlijke aanpak hiervoor is het eerste aandachtpunt.