Crowdfunding in Nederland 2016 De status van crowdfunding in Nederland
Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 2 januari 2017. Copyright Douw&Koren Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder bronvermelding worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door kopieën of op welke andere manier dan ook. www.douwenkoren.nl Douw&Koren Gedempt Hamerkanaal 135 1021 KP Amsterdam info@douwenkoren.nl 020-3033079 Met veel dank aan Noreen Hussain en Jasem Jawahery voor hun inspanningen ten behoeve van dataverzameling.
Inhoud 1. Over crowdfunding 2. Over Douw&Koren 3. Introductie 4. Crowdfunding in 2016 4.1 Crowdfunding groeit met 33% 4.2 Crowdfunding per categorie 4.3 Crowdfunding per vorm 4.4 Crowdfunding per project 5. Top 10 game-changing crowdfunding campagnes van 2016 Het Grote Crowdfunding Boek Fundipal
1. Over crowdfunding Crowdfunding stelt groepen mensen in staat om samen plannen te realiseren. Projecteigenaren en ondernemers presenteren daartoe hun financieringsvraag online, vaak via een zogeheten crowdfunding platform, en vragen potentiële funders om hun project of onderneming te financieren. In ruil daarvoor ontvangen funders een financiële tegenprestatie of een beloning in natura. De financiering kan verschillende vormen hebben: een donatie investering met tegenprestatie in natura (bijvoorbeeld een product of dienst) investering met financiële tegenprestatie (bijvoorbeeld een lening of verkoop van aandelen) Crowdfunding kan ingezet worden voor allerlei projecten en ondernemingen. Naast een financieringsmiddel is crowdfunding ook een manier om een groep mensen te verbinden aan het project in kwestie: dankzij crowdfunding kan een project of onderneming dan ook meer zichtbaarheid en draagvlak realiseren. De mogelijkheden van online communicatie en online financiële transacties maakten het ontstaan van crowdfunding mogelijk. Daarnaast zorgt de sterke behoefte aan alternatieve bronnen van financiering ervoor dat het gebruik van crowdfunding sinds 2010 jaarlijks aanzienlijk toeneemt. De maatschappelijke waarde van crowdfunding is breder dan de mogelijkheid die het creëert om projecten en ondernemingen te financieren. De lage instapdrempel maakt dat vrijwel iedereen, ongeacht de grootte van de portemonnee, kan investeren via crowdfunding. Daarbij creëert crowdfunding een directe relatie tussen investeerders en de te financieren projecten. Investeerders zien waar hun inleg precies aan wordt besteed. Daarmee staat crowdfunding voor een economie waarin directe participatie de kern is.
2. Over Douw&Koren Douw&Koren was s werelds eerste crowdfunding bureau: we werken vanaf het prille begin van crowdfunding aan de opkomst ervan. Inmiddels maakten en begeleidden we meer dan 350 crowdfunding campagnes. Het maken van een crowdfunding campagne is als het ontwerpen van een revolutie: hoe nodig je mensen effectief uit om deelgenoot te worden van jouw beweging? En hoe zorg je dat mensen zich daarin vervolgens vertrouwd voelen, zodat ze mee willen blijven bouwen aan het project? Voor ondernemingen zoals Peerby en WakaWaka maakten we bijvoorbeeld crowdfunding campagnes met als inzet financiering bijeen te brengen (Peerby twee miljoen euro in één week, WakaWaka 2,5 miljoen euro verspreid over 10 crowdfunding campagnes), maar ook om duizenden mensen duurzaam te verbinden aan hun doelstellingen. Met culturele organisaties zoals EYE en het Nationale Ballet maakten we campagnes met als primaire doel om het publiek te betrekken bij de toekomstplannen. We hebben de afgelopen 5 jaar het plezier gehad 25.000 mensen en organisaties in workshops en lezingen mee te mogen nemen in het tijdperk van de crowd. Met de onderzoeken die we doen en de mediaoptredens die daaruit voortvloeien hopen we meer inzicht te kunnen geven in hoe deze spannende ontwikkeling ingezet kan worden om een bijdrage te leveren aan de uitdagingen van deze tijd. Daarnaast adviseren we gemeenten, provincies en ministeries, maar ook fondsen, culturele instellingen en banken in hoe zij om kunnen gaan met de opkomst van crowdfunding. Heb je vragen naar aanleiding van dit rapport? Of kun je hulp gebruiken bij het realiseren van jouw crowdfunding ambities? Neem dan contact met ons op (info@douwenkoren.nl).
3. Introductie Douw&Koren brengt sinds 2011 de status en ontwikkeling van crowdfunding in Nederland in kaart. Dit onderzoek geeft gebruikers en stakeholders inzicht in de markt. We verzamelen data van alle Nederlandse crowdfunding platforms, maar ook de data van Nederlandse projecten die gebruik maken van internationale crowdfunding platforms of een eigen crowdfunding tool of website gebruiken. Analyse en verificatie van data zorgt er voor dat we in staat zijn een accuraat en volledig overzicht te geven van crowdfunding in Nederland. Inzichten over de ontwikkelingen, uitdagingen en kansen komen voort uit eigen onderzoek en veel gesprekken met stakeholders. We splitsen de markt in dit rapport uit in de volgende 4 categorieën: Maatschappelijke projecten: Financiering voor maatschappelijke projecten, zoals een sportclub of buurtinitiatief Creatieve projecten: Financiering voor creatieve projecten, zoals een film of theatervoorstelling Ondernemingen: Financieringen voor ondernemers (starters en MKB ers) Consumentenleningen: Leningen aan consumenten, zoals voor de aanschaf van een auto of verbouwing van een huis (ook wel peer to peer lenen genoemd)
4. Crowdfunding in 2016 In 2016 werd in Nederland 170 miljoen euro via crowdfunding opgehaald. Dat is een groei van 33% ten opzichte van 2015. In 2016 werden 4.827 projecten en ondernemingen succesvol gefinancierd. In totaal is in Nederland inmiddels meer dan 410 miljoen euro via crowdfunding opgehaald. De opkomst van crowdfunding Toen crowdfunding rond 2012 eenmaal had bewezen dat creatieven, culturele instellingen, maatschappelijke projecten en ondernemingen financiering konden ophalen uit hun crowd ging het snel. Zeker ook omdat bleek dat soms de crowd nog waardevoller bleek dan de funding : de grote groepen mensen die investeerden, bleken zich te ontpoppen tot loyale ambassadeurs. Investeer je in een restaurant, tech start-up, dansgezelschap of agrarisch bedrijf, dan is het immers ook jouw project geworden. In een tijd waarin voor ondernemers loyale klanten steeds unieker worden en de culturele sector een kloof naar publiek heeft te overbruggen, is beter nieuws niet denkbaar. Er begon een hype die weinigen zagen aankomen. Crowdfunding was niet alleen een revolutie op zichzelf, maar liet initiatiefnemers zien dat crowdfunding hen kon helpen om kleine en grote revoluties samen met hun crowd te realiseren. Sindsdien konden we in onze jaarlijkse rapporten dan ook telkens een verdubbeling rapporteren. De opkomst van crowdfunding was niet te stuiten. Het vertrouwen in crowdfunding Dit jaar zagen we echter scheurtjes ontstaan in crowdfunding als belofte voor een nieuwe manier van investeren en financieren. Er waren projecten die faalden, waardoor ze hun investeerders niet de voorgestelde beloning konden geven (een in natura beloning, rente en aflossing of waardestijging van aandelen). Nu is de kans dat projecten het niet halen juist inherent aan investeren en ondernemen: investeerders hebben kans op een mooie opbrengst, maar nemen ook het risico (een deel van) de inleg te verliezen. Het scheurtje ontstond echter naar aanleiding van de vraag of mensen zich wel realiseerden dat ze dit risico liepen. Of wel duidelijk was hoe groot die risico s nu precies waren, en of die wel in een gezonde verhouding stonden tot de opbrengsten. Of crowdfunding platforms wel open zijn over hun prestaties en of de gegeven risicoclassificaties overeen komen met de realiteit. Of crowdfunding wel te vertrouwen valt.
Kritische berichtgeving Daar waar berichtgeving eerder gericht was op de grootste successen ( wie haalde het meest op dit jaar? en wie het snelst? ), verschoof die dit jaar naar mislukkingen ( wat is het grootste project dat failliet is gegaan?) en werden kritische voorlopige conclusies getrokken over de risico s bij crowdfunding. Dit leidde volop tot discussies op de verschillende online fora. En ook: een toezichthouder die reageert met waarschuwingen en spreekt van het evalueren van voorschriften. Die vervolgens weer leidt tot kritische berichtgeving, de fora weer van vollopen, etc. Het is een cyclus van uitersten: daar waar in de hype fase van crowdfunding de overtrokken verwachtingen niet te temperen waren, lijkt berichtgeving nu regelmatig door te slaan naar de andere kant. De betekenis van groei Dat daagt ook ons als samenstellers van dit rapport uit, die vanaf het eerste uur betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling van crowdfunding. Want hoe interpreteren wij de cijfers uit dit rapport? Bewijst het feit dat crowdfunding dit jaar nog altijd met maar liefst 33% is gegroeid dat de kritische berichtgeving van dit jaar geen indicatie is geweest van een fundamentele hindernis in de opkomst van crowdfunding? Of moet het feit dat crowdfunding dit jaar anders dan voorgaande jaren niet is verdubbeld, gezien worden als een scheurtje, een aankondiging dat de volwassenwording van crowdfunding betekent dat de exponentiële groei ten einde is? Kwetsbaarheid Ons antwoord is: kwetsbaarheid. De opkomst van crowdfunding bevindt zich in een kwetsbare periode. En de meest kwetsbare vraag is of mensen een economie aankunnen waarin zij niet alleen zelf bepalen in welk project of onderneming zij willen investeren, maar ook over welk risico ze daarbij wel of niet willen lopen. De fundamentele vraag in de opkomst van crowdfunding is dan ook niet of de risico s kunnen worden weggenomen (de waarde van crowdfunding is nu juist dat het zaken kan realiseren die nog niet bestaan; daarbij hoort risico), maar of we het aandurven om via crowdfunding verder te verkennen hoe we een economie maken waarin mensen zelf zo n bepalende rol kunnen vervullen. Ook dit jaar zagen we het weer in de projecten die werden gefinancierd via crowdfunding: het is een manier voor mensen om actief mee te bouwen aan zaken waarover ze normaal enkel praten. We zagen in grote getale ondernemingen en projecten crowdfunden die een bijdrage willen leveren aan de opwekking van duurzame energie, verbetering van de zorg, de omgang met vluchtelingen, etcetera.
Ruimte voor vernieuwing Dat vraagt kwetsbaarheid van alle betrokken partijen. Het vraagt van crowdfunding platforms dat ze zich kwetsbaar tonen door onder hun motorkap te laten kijken. Steeds meer platforms publiceren publiek en dat is uniek in de financiële sector - de prestaties van hun platforms, inclusief betalingsachterstanden en afboekingen. En zo zijn er veel meer onderdelen van hun operatie (selectie, risico-inschatting, borging van zekerheid, fallback scenario s bij het staken van een platform) waarin crowdfunding platforms openlijk kwetsbaar kunnen (en moeten) zijn om verder te kunnen komen. Het vraagt van ministeries en toezichthouders een kwetsbaarheid die haaks staat op de tijdsgeest. Daar waar de economische crisis de neiging heeft veroorzaakt om toezicht harder en scherper dan ooit tevoren te organiseren, is de enige manier om iets aan de kern van de problemen van de financiële sector te doen nu juist ruimte geven aan innovaties die risico s anders verdelen. Dat vraagt een overheid en toezichthouders met lef, die investeren in deze vernieuwing, ook als er een kritische fase aanbreekt. Dat betekent niet dat aanvullende regels moeten uitblijven, maar wel dat er geïnvesteerd moet worden in het ontdekken welke regels een bijdrage leveren aan het reguleren van deze nieuwe markt en dat daarbij vooral niet te vlug moet worden gegrepen naar bestaande regels, aangezien deze niet passen bij de vernieuwing waar crowdfunding voor staat. Kleine bedragen en spreiding En het vraagt van investerende Nederlanders de kwetsbaarheid om te investeren in projecten en ondernemingen waarin ze geloven en daarbij het risico te dragen dat hun keuze niet goed uitpakt. En gelukkig zien we hier ook een ontwikkeling: mensen investeren doorgaans relatief kleine bedragen en velen spreiden hun investering over meerdere crowdfunding projecten. En niet te vergeten: hoewel de markt jong is, zien we ook vele gecrowdfunde ondernemers winst maken en hun crowd afbetalen. Noodzaak Als we naar de gecrowdfunde projecten en ondernemingen van dit jaar kijken, zowel in type als in omvang, dan zien we dat crowdfunding inderdaad voorziet in de lacune die ontstond toen bleek dat banken minder konden financieren en subsidies op grote schaal wegvielen. Die noodzaak bestaat ook in 2017 volop.
4.1 Crowdfunding groeit met 33% In 2016 werd in Nederland 170 miljoen euro via crowdfunding opgehaald. Dat is een groei van 33% ten opzichte van 2015. In 2016 werden 4.827 projecten en ondernemingen succesvol gefinancierd. In totaal is in Nederland inmiddels meer dan 410 miljoen euro via crowdfunding opgehaald.
4.2 Crowdfunding per categorie 170 miljoen euro gecrowdfund in 2016 4.827 projecten gecrowdfund
4.3 Crowdfunding per vorm Lening is de dominante vorm crowdfunding Crowdfunding in de vorm van een lening is de dominante vorm van crowdfunding. Vooral ondernemingen maken veel gebruik van deze vorm van crowdfunding.
4.4 Crowdfunding per project Gemiddeld 35.100 euro gecrowdfund per project Maatschappelijke projecten haalden gemiddeld 5.800 euro op. Creatieve projecten haalden gemiddeld 14.500 euro op. Ondernemingen haalden gemiddeld zo n 80.500 euro op. En consumenten leenden gemiddeld 14.600 euro. Deze gemiddelde bedragen betreffen crowdfunding campagnes die hun streefbedrag behaalden.
5. Top 10 game-changing crowdfunding campagnes Deze selectie biedt een podium aan tien zeer diverse, maar allen op hun eigen manier revolutionaire crowdfunding campagnes van 2016. Crowdfunding campagnes die laten zien wat je samen kunt bereiken als je het heft in eigen handen neemt en met jouw crowd schouders eronder zet. De campagnes in deze top 10 staan in willekeurige volgorde.
1. Peerby (via Oneplanetcrowd) Peerby streeft naar een wereld waarin we slimmer consumeren. Zij ontwierpen een app waarmee je ongebruikte spullen gemakkelijk kunt delen. De crowd ondersteunde Peerby tijdens de crowdfunding op bijzondere wijze. Zo kwamen zij op pizza-avonden samen met Peerby om te brainstormen en goede acties te bedenken. Het werd een groot succes: binnen een week werd 2 miljoen euro op gebracht. Bovendien zorgde de campagne voor maar liefst 4000 nieuwe leden. 2. Syr (via CrowdAboutNow) Je kunt met zorg spreken over het lot van vluchtelingen of je er iets aan doen. Restaurateur Gijs Werschkull kwam op het idee om het horecatalent van vluchtelingen in te zetten om integratie en arbeidsparticipatie te bevorderen. Samen met zijn crowd creëerde hij Syr. Binnen drie weken werd door 550 mensen het doelbedrag van 165.000 euro opgehaald om het restaurant te realiseren. 3. WakaWaka (via Oneplanetcrowd) WakaWaka wil met haar lampjes op zonne-energie zoveel mogelijk mensen van licht voorzien. Dankzij de 12.000 mensen die in 9 campagnes al 1,5 miljoen euro in WakaWaka investeerden, hebben meer dan een miljoen mensen nu toegang tot licht. In november kwam er een 10e campagne bij, goed voor nog één miljoen euro. 4. De Junior Company, Het Nationale Ballet (via voordekunst) Niet vaak durven gevestigde culturele instellingen crowdfunding aan, maar het Nationale Ballet sprong in het diepe. Om de opleidingen voor twee talentvolle dansers van de Junior Company te bekostigen werd een crowdfunding campagne opgestart. Dat lukte: tweehonderd balletliefhebbers brachten samen ruim 20.000 euro op. 5. Mine Kafon Drone (via Kickstarter) Nog iedere dag sterven er mensen door verborgen landmijnen. De Eindhovense designer Massoud Hassani, geboren in Kabul, ontwierp een op afstand bestuurbare drone die het opsporen en onschadelijk maken van landmijnen vele malen veiliger maakt. Op Kickstarter haalde hij 177,456 op voor de productie van de drone. Ruim 4000 mensen investeerden om een landmijnvrije wereld mogelijk te maken.
6. Papierindustrie Adriaan Dekker BV (via Collin Crowdfund) Nederland consumeert steeds bewuster; plastic is uit en papier is in. Daardoor is er steeds meer vraag naar de producten van Adriaan Dekker BV, die al 160 jaar actief is op de markt van verpakkingen. De BV schakelde de hulp van de crowd in om een innovatieve 8- kleuren drukpers aan te schaffen en zo de duurzame revolutie bij te kunnen benen. In drie dagen tijd werd 1.500.000 opgehaald. 7. Liza Ferschtman (via CrowdAboutNow) Crowdfunding is al lang niet meer nieuw in de kunstsector, maar Liza Ferschtman besloot het anders aan te pakken. Zij koos ervoor om haar crowd helemaal mee te nemen in de totstandkoming van haar CD, een nieuwe interpretatie van Mendelssohn. De campagne werd door veel fans omarmt en verder verspreid, in totaal werd 13.639 euro opgehaald om de CD te realiseren. 8. De Melktap (via Voor je Buurt) Melk uit de supermarkt is de standaard, maar de gezondheidsvoordelen vallen in het niet bij de voordelen van melk direct van de koe. Althans, volgens boerin Wendy de Koning, die deze melk beschikbaar wilde maken voor haar buurt. De hele buurt werd opgetrommeld om de melktap te realiseren. De campagne inspireerde vele andere melkveehouders om hetzelfde te doen. 9. Restaurant TRIBECA (via Horeca Crowdfunding) Chefkok Jan Sobecki had al lange tijd de ambitie om de hoogwaardige keuken toegankelijk maken voor het grote publiek. Hij bedacht TRIBECA. In totaal werd 180.000 euro bijeen gebracht voor de inrichting van TRIBECA. De crowd sloot TRIBECA snel in haar armen en drie maanden na de opening werd het restaurant door Michelin bekroond met twee sterren. 10. De Dommelstroom (via DuurzaamInvesteren) Op verschillende plekken in het land nemen burgers het heft in eigen handen om samen, lokaal, groene stroom op te wekken. Burgers in het Dommelgebied namen het initiatief voor de bouw van een eigen waterkrachtcentrale. 450 investeerders brachten daarvoor samen 750.000 euro op om de waterkrachtcentrale te realiseren. Inmiddels voorziet het water van de Dommel meer dan 170 huishoudens in het Dommelgebied van groene stroom.
Het Grote Crowdfunding Boek Simon Douw en Gijsbert Koren, experts van het eerste uur, nemen je mee in de wereld van crowdfunding. Hoe zet je een succesvolle campagne op? Wat is het geheim achter succesvolle crowdfunding campagnes, zoals die van Peerby en WakaWaka? Welke rol zal crowdfunding spelen in de economie van de toekomst? En wat staat ons komende jaren dan te doen? Het Grote Crowdfunding Boek werd geschreven samen met een crowd van ondernemers, investeerders, crowdfunding platforms, researchers en visionairs. Met bijdragen van onder andere s werelds meest bekende crowdfunding platform Kickstarter en journalistiek antropoloog Joris Luyendijk. Stappenplannen, tips en voorbeelden van meer dan vijftig crowdfunding campagnes maken dit boek de ultieme crowdfunding gids. Reserveer jouw exemplaar op www.douwenkoren.nl/boek
Fundipal Fundipal biedt een overzicht van alle crowdfunding platforms voor bedrijfsfinanciering. Met Fundipal vind je het beste crowdfunding platform voor elke financieringsvraag. Vergelijk de eigenschappen van alle platforms met elkaar en kies in een paar minuten het beste platform. Meer informatie: www.fundipal.com