» groningen bezoekadres: Martinikerkhof 12 Aan Provinciale Staten postadres: Postbus 610 9700 AP Groningen algemeen telefoonnr: 050 316 49 II algemeen faxnr.: www.provinciegroningen.nl info@provinciegroningen.nl UI 050 316 49 33 Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer Antwoord op Bijlage Onderwerp Geachte dames en heren. - 8 MAART 2011 2011-08847/10/A.21,W 310229 Ottjes F.A. (050)'316 4359 Ontwikkelingen rond de BDU verkeer en vervoer (/) Er is op dit moment aanleiding om u over de recente ontwikkelingen van de Brede Doeluitkering (BDU) verkeer en vervoer te informeren. Die aanleiding is dat wij volgens de laatste inzichten rekening moeten houden met het feit dat de belangrijke rol die de BDU verkeer en vervoer tot nu toe heeft vervuld bij de uitvoering van verkeer- en vervoerbeleid in onze provincie in de nabije toekomst sterk in betekenis zal afnemen. In deze brief gaan wij hier uitgebreid op in. Korte schets historie BDU verkeer en vervoer a cc UI Ingaande 2005 is de Wet BDU verkeer en ven/oer van kracht geworden. In de hieraan gekoppelde jaarlijkse Brede Doeluitkering verkeer- en vervoer (kortweg BDU) is een groot aantal specifieke uitkeringen opgegaan op het gebied van verkeer en vervoer. Het gaat om de gebundelde doeluitkering voor infrastructuur (GDU+), de uitkering inzake Duurzaam Veilig, inclusief de middelen voor verkeerseducatie (voormalige ROV-gelden), de uitkering voor mobiliteitsmanagement, de exploitatiebijdrage voor stad- en streekvervoer en de exploitatiebijdrage voor regionaal spoorvervoer. De essentie van de Wet BDU verkeer en vervoer was bundeling en ontschotting van de bestaande geldstromen, een meer integrale afweging en besluitvorming op regionaal niveau (provincies en kaderwetgebieden). 06-HB-SG-001 o Structureel/incidenteel De jaarlijkse BDU-uitkering kent 2 bestanddelen. Een structureel deel en een deel dat betrekking heeft op eenmalige subsidies voor specifieke projecten. Hierbij gaat het om aparte afspraken die wij met het rijk hebben gemaakt buiten de BDU om. Denkt u in dit vertiand bijvoorbeeld aan de subsidie die wij van het rijk hebben ontvangen voor het invoeren van de OV-chipkaart. Deze subsidie, die op zich niets met de BDU van doen heeft, ontvangt de provincie via de BDU-uitkering. Deze uitkering wordt dus gebruikt als transportmiddel om de gelden bij de provincie te krijgen.
structurele uitkering - vaste meerjarige afspraken/beleldvrije ruimte Sinds 2005 hebben wij, als bevoegd gezag voor de BDU, in goed overleg met onze partners in het Verkeer- en Vervoerberaad (w.o. de Groninger gemeenten) via jaarlijkse bestedingsplannen een bestemming gegeven aan de BDU-middelen die zijn ondergebracht in het structurele deel van de jaarlijkse uitkering. Naast het overzicht van eenmalige subsidies kent ons jaarlijkse bestedingsplan twee rubrieken. Een rubriek die de vaste meerjarige afspraken bevatten en een rubriek die door het leven gaat als de zogeheten beleidsvrije ruimte. Met de rubriek vaste meerjarige afspraken, waarbij u het woord vast vooral moet interpreteren als uitgaven die elk jaar terugkomen, is verreweg het grootste gedeelte van de structurele BDU-uitkering gemoeid. Het betreft dus voor de goede orde uitgaven die in beginsel ter discussie kunnen worden gesteld. Die vaste uitgaven, gebaseerd op het door ons onlangs vastgestelde bestedingsplan BDU 2011, hebben wij voor u in de onderstaande tabel zichtbaar gemaakt. Voor een goed begrip melden wij u dat de totale omvang van de structurele BDU in ons bestedingplan 2011 afgerond 62.134.000,-- bedraagt. 1. Aandeel provincie Groningen in begroting OVbureau 35.867.051 2. Regionale spoorlijnen / trein & spoor 13.026.086 3. Jaarlijkse subsidie uitvoering WB-werkplan 548.000 4. Mobiliteitsmanagement 30.260 5. Verdi 100.000 6. BDU-reservering voor de aanpak van de ring 953.000 Groningen/aandeel provincie Groningen 7. Jaarlijkse subsidie gemeente Groningen 3.491.220 De uitgaven met een lichtgrijze achtergrond worden door ons jaarlijks geïndexeerd. Verderop in deze brief komen wij op deze 7 bestedingen nog eens kort terug. De rubriek beleidsvrije ruimte, dat is de ruimte die in de structurele BDU-uitkering resteert als de middelen die gemoeid zijn met de vaste meerjarige afspraken hierop in mindering zijn gebracht, wenden wij als volgt aan. Eerst wordt het spaarbedrag voor de bovenlokale projecten in de regio in mindering gebracht. Ingaande 2008 wordt jaarlijks, afhankelijk van de omvang van de beleidsvrije ruimte in de BDU, een bedrag van tussen de 4,0 (minimum) en de 4,9 (maximum) gespaard. In onze voordracht nr. 3/2009, die betrekking heeft op het provinciale MIT, hebben wij ruim stilgestaan bij dit sparen en de afspraken die wij daarover met het Verkeer- en Vervoerberaad (WB) hebben gemaakt. Gespaard wordt voor de volgende benoemde projecten: 1. verbeteringsmaatregelen N366 (Veendam-Ter Apel) 2. verbeteringsmaatregelen Groningen-Delfzijl 3. verbeteringsmaatregelen Groningen-Winsum-Mensingeweer 4. verbeteringsmaatregelen Groningen-Zuidhorn. Deze provinciale projecten zijn, zoals u weet, ondergebracht in het MIT. In het MIT is in 2009 verondersteld, dat het binnen de jaarlijkse structurele BDU-uitkering mogelijk is jaarlijks het maximum spaarbedrag groot 4,9 apart te zetten. Dat laat als dekkingsbron van het MIT het volgende beeld zien: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 6,7 11,6 16,5 21,4 26,3 31,2 36,1 41 45,9 50,8 55,7 60,6 (bedragen zijn afgerond x )
Tot op heden is het mogelijk gebleken om het maximale spaarbedrag aan te houden. Naast het sparen voor de bovenlokale projecten in de regio is het de afgelopen jaren binnen de beleidsvrije ruimte ook telkens mogelijk geweest om aanvragen voor incidentele projecten van provincie en gemeenten te honoreren. Zo heeft u de afgelopen jaren in de voordrachten die betrekking hadden op infrastructuur menig maal de BDU als dekkingsmiddel voorbij zien kunnen komen. Bezuinigingen op de BDU-uitkering De aanleiding om u nu uitgebreid te benaderen vormt de omvang van de rijksbezuiniging op het structurele deel van de BDU-uitkering waarmee onze provincie te maken krijgt. Dan gaat het om de som van de bezuiniging waartoe het vorige kabinet heeft besloten en de bezuiniging waartoe het huidige kabinet overgaat. Allereerst is geconstateerd dat het bedrag dat het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I en M) in de meerjarenbegroting heeft opgenomen voor de BDU neerwaarts is bijgesteld. Het gaat hierbij om de vertaling van bezuinigingsmaatregelen waartoe het laatste kabinet Balkenende heeft besloten. Verloop BDU op grond van begroting lenm 2011 2012 2013 2014 2015 2.004.187.000 1.956.155.000 1.902.549.000 1.902.795.000 1.935.595.000 Bron: Begroting ministerie lenm 2011 (tabel budgettaire gevolgen van beleid) Helaas hebben wij er geen zicht op hoe dit beeld zich na 2015 ontwikkelt. Evenmin is het helder waardoor deze neerwaartse bijstelling nu exact wordt veroorzaakt. Van ambtelijke zijde is daarover contact geweest met het ministerie van I en M, vooralsnog met een onbevredigend resultaat. Wel lijkt een van de verklaringen het nagenoeg stopzetten van de loon- en prijscompensatie te zijn. Het huidige kabinet doet bij deze bezuinigingen daar nog een schep op door een structurele bezuiniging door te voeren die uiteindelijk oploopt tot 200 in 2018. Die bezuiniging bestaat uit het beperken van de reële groei van de BDU met 1,1 % en een korting van 5%. Deze bezuiniging is als volgt ingeboekt: Geleidelijke opbouw bezuiniging BDU kabinet Rutte 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 30 60 90 120 160 170 184 200 Bron: Bijlage bij Regeerakkoord De reële groei van de BDU bedroeg de afgelopen jaren 1,1 %. Het beperken van de reële groei met 1,1% impliceert dus in de praktijk niets anders dan dat er geen sprake meer zal zijn van reële groei in de BDU. Waar het gaat om de korting van 5% heeft de minister van I en M de Tweede Kamer laten weten dat zij in overleg met de decentrale overheden wil gaan bekijken hoe en waar deze taakstelling (de korting met 5% op de totale BDU) kan worden gerealiseerd. Daarbij heeft de minister ook aangegeven de afweging te zullen maken waar het rendement van het regionaal OVvoor de economie en de bereikbaarheid het grootst is. Dit brengt met zich mee dat er nog geen volstrekte duidelijkheid bestaat over de gevolgen die de 5%-bezuiniging de komende jaren voor de provincie Groningen met zich mee brengt.
Naast de bezuiniging op de BDU geeft het regeerakkoord aan dat de kosten voor het gebruik van het spoor zullen worden doorberekend aan de vervoerders. De provincie ontvangt in de BDU jaarlijks een vergoeding voor de gebruikersvergoeding spoor. Deze vergoeding wordt overgemaakt aan de vervoerder (Arriva). In de concessie is aangegeven dat als de gebruikersheffing hoger uitvalt dan de vergoeding die de provincie van het rijk ontvangt het resterende bedrag voor de vervoerder is. Dit kabinetsbesluit heeft daarom niet direct gevolgen heeft voor "onze" BDU. Indicatie financiële effecten van de bezuinigingen op de BDU-uitkering Voor het jaar 2011 hebben wij de bezuinigingen nog zonder problemen kunnen opvangen. De bezuinigingen (kabinet Balkenende + 30 kabinet Rutte) op de totale BDU-uitkering hebben er daarom ook niet in geresulteerd dat we bij de recente vaststelling van het bestedingsplan BDU 2011 indieners van projecten hebben moeten teleurstellen. Voor de jaren 2012 en volgende kunnen wij, zoals gesteld, geen nauwkeurig beeld geven van de consequenties die de bezuinigingen voor onze provincie met zich meebrengen. Dit heeft ook te maken met het voornemen van de minister van I en M om nog overleg te voeren met de decentrale overheden hoe en waar de taakstelling (5%) kan worden gerealiseerd.^ Wij kunnen op basis van de ons bekende informatie wel een indicatief beeld schetsen waarbij de vigerende verdeelsleutel BDU aangevuld met ambtelijk verkregen informatie van de zijde van het ministerie van I en M als input diende. Dit beeld gaat uit van het continueren van de vaste meerjarige afspraken en laat zien hoe het beleidsvrije deel van de structurele BDU-uitkering zich (mogelijk) ontwikkelt. Indicatie ontwikkeling beleidsvrije ruimte structurele BDU-uitkering Indicatie omvang structurele BDU-uitkering Vaste meerjarige afspraken Sparen voor de bovenlokale projecten in de regio Ruimte voor projecten provincie en gemeenten 2012 2013 2014 2015 58.314.000 55.555.000 54.573.000 54.335.000 53.015.937 53.015.937 53.015.937 54.015.937 1.844.753 (met behulp van ruimte eercjere jaren kan nog wel 4,9 worcjen gespaard) 2.539.063 1.557.063 1.319.063 3.453.310 0 0 0 Zo blijkt uit haar reactie op het tijdens de behandeling van de begroting I en M ingediende amendement Slob c.s. waarin er voor werd gepleit de bezuiniging op de BDU 2011 terug te draaien. Dit amendement is overigens verworpen.
Een tweetal kanttekeningen is bij deze tabel op zijn plaats. Zo ziet u dat wij de vaste meerjarige afspraken (waar dat aan de orde is) niet hebben geïndexeerd, daar staat tegenover dat wij in deze indicatieve doorkijk ook geen rekening hebben gehouden met toe te rekenen rente en vrijval uit afgeronde BDU-projecten. Daarnaast hebben wij in deze doorrekening de BDU-index veiligheidshalve op nihil gezet. Die index bedroeg voor 2011 nog 1,8 %. Het indicatieve beeld laat zien dat de oplopende bezuinigingen in 2012 nog enigszins kunnen worden opgevangen. Dit houdt in dat het nieuwe college, uitgaande van het continueren van de vaste meerjarige afspraken, de overeengekomen 4,9 voor de bovenlokale projecten in de regio nog kan sparen en er ook nog, zij het beperkt, ruimte beschikbaar is om projecten van provincie en gemeenten van BDU-subsidie te voorzien. Het subsidie bedraagt afhankelijk van het type project 35% of 50% waarbij wij aantekenen dat ons steeds meer signalen bereiken dat gemeenten het alsmaar moeilijker krijgen hun cofinancieringsaandeel beschikbaar te krijgen. Dit laatste geldt natuurlijk ook voor de provincie. Het indicatieve beeld voor 2013 tot en met 2015 laat, uitgaande van het blijven honoreren van de vaste meerjarige afspraken, het beeld zien van het nog maar zeer beperkt kunnen sparen voor de bovenlokale projecten in de regio terwijl er voor het honoreren van incidentele projecten van provincie en gemeenten geen ruimte meer is. Dit beeld zal uitgaande van verdere bezuinigingen ( 200 ingaande 2018) vermoedelijk verder verslechteren. Naast de bezuinigingen is de BDU ook anderszins in beeld. In het bestuursakkoord rijk-provincies 2008-2011 is kort samengevat opgenomen dat als bij de evaluatie van de BDU blijkt dat de provincies hun rol succesvol oppakken dat reden is om hun financiële aandeel uit de BDU te decentraliseren naar het Provinciefonds. Die evaluatie is nog gaande. Als overheveling van de BDU naar het Provinciefonds aan de orde komt zullen wij ons er sterk voor maken dat eventuele herverdelingseffecten van deze operatie positief zullen uitpakken voor onze provincie. Gevolgen van de bezuinigingen op de BDU-uitkering Bij ongewijzigd beleid leiden de bezuinigingen zonder twijfel tot verdere temporisering of zelfs uitstel van verkeer- en vervoerprojecten van gemeenten en provincie en daarmee de uitvoering van verkeer- en vervoerbeleid in onze provincie. Ambities op dit terrein zullen dus fors moeten worden bijgesteld. Het nog maar beperkt en later niet meer kunnen sparen binnen de BDU-uitkering voor de uitvoering van de bovenlokale projecten in de regio slaat forse gaten in de dekking van het provinciale MIT. Gaten die zeker niet zonder meer kunnen worden opgevuld uit andere financieringsbronnen. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de uitvoering van een of meer van de benoemde projecten in de regio met alle gevolgen van dien. Een dergelijke situatie maakt het naar onze mening noodzakelijk dat het provinciaal BDU-beleid moet worden heroverwogen. Dat zal met de nodige pijn gepaard gaan. U begrijpt dat een dergelijke heroverweging er een is waartoe het komende college zal moeten beslissen. Herovenweging vaste meerjarige afspraken Het geschetste indicatieve en bovenal sombere beeld maakt zoals aangegeven dat naar onze mening het provinciale BDU-beleid kritisch tegen het licht zal moeten worden gehouden. Gezien het vorenstaande zal de herovenweging zich vooral toespitsen op de rubriek vaste meerjarige afspraken. De vraag ligt dan voor of er binnen deze rubriek middelen zijn vrij te spelen om te kunnen worden ingezet in de
rubriek beleidsvrije ruimte en dan, conform de gemaakte afspraken met het WB, in eerste instantie voor het sparen voor de bovenlokale projecten in de regio. In de onderstaande tabel hebben wij de rubriek vaste meerjarige afspraken opnieuw weergegeven. Nu hebben wij die afspraken voorzien van een korte toelichting en hebben wij tevens aangegeven waar naar ons idee een heroverweging aan de orde kan zijn. Zoals eerder aangegeven zal het nieuwe college zich over de heroverweging van het BDU-beleid moeten buigen. Besteding bedrag Heroverweging mogelijk 1. Aandeel provincie Groningen in begroting 35.867.051 ja OV-bureau Elk jaar kan conform het bestek zonder juridische consequenties 10% aan bezuinigingen doorgevoerd worden in het aantal dienstregelingsuren ten opzichte van het daaraan voorafgaande jaar. Ook kunnen verdere efficiency-maatregelen een rol spelen bij bezuinigingen. 2. Regionale spoorlijnen / trein & spoor De beschikbare middelen zijn na de ingebruikname van de spoorverbinding Groningen-Veendam nodig om de spoorconcessie te bekostigen. 12.026.086 nee 3. Jaarlijkse subsidie uitvoering WB-werkplan Deze middelen worden ingezet voor de permanente verkeerseducatie in de provincie. Zo'n 200.000,-- wordt via het WB doorgesluisd richting de Groninger gemeenten (euro voor een euro-regeling) voor verkeerseducatieprojecten op lokaal niveau. 548.000 ja 4. Mobiliteitsmanagement 30.260 ja Middelen worden door de provincie ingezet voor mobiliteitsmanagement. Wij hebben naast de BDU-subsidie ook ruim 40.000,- aan provinciale middelen beschikbaar. Het totale bedrag is meerjarig gecommitteerd in het zogeheten SLOK (Stimulering Lokale Overheden Klimaatbeheersing). Dit loopt tot en met 2012. 5. Verdi 100.000 nee Deze middelen worden elk jaar toegevoegd aan de AKP (personele kosten) van de afdeling verkeer en vervoer als bijdrage in de dekking van apparaatskosten die gemoeid zijn met de algehele coördinatie van het verkeer- en vervoerbeleid w.o. de BDU. 6. BDU-reservering voor de aanpak van de ring Groningen/aandeel provincie Groningen Voor de aanpak van het provinciaal deel van de Ring Groningen spaart de provincie 953.000 ja
samen met de gemeente Groningen en met behulp van de BDU al sinds 2001 jaarlijks een bedrag van 2,67 miljoen. Voor de uitvoering van de aanpak van de Oostelijke Ringweg en de vervanging van de Noordzeebrug zijn de komende jaren de te sparen middelen nodig om tot een sluitende dekking te komen. Daarna ligt de aanpak van de Westelijke Ringweg (eveneens MITproject) voor de hand. 7. Jaarlijkse subsidie gemeente Groningen De stad Groningen ontving als grote gemeente eerder rechtstreeks middelen van het V&W. In het kader van de sanering van regelingen heeft het rijk die uitkering ondergebracht in de GDU en later GDU-+. Van de totale GDU/GDU+ -uitkering ontving de stad Groningen jaarlijks 48%. Met de komst van de BDU is de subsidie aan de stad Groningen doorgezet. Een deel van deze BDU-subsidie (381.513,--) wordt ingezet voor de aanpak van de Ring Groningen. 3.491.220 ja Het leek ons van belang u op dit moment uitgebreid over de ontwikkelingen in de BDU op de hoogte te brengen. Omdat de ontwikkelingen in de BDU tot gevolg zullen hebben dat lastige politiek/bestuurlijke keuzes moeten worden gemaakt hebben wij ook het Verkeer- en Vervoerberaad, door middel van een afschrift van deze brief, van de onderhavige problematiek op de hoogte gebracht. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen:, voorzitter., secretaris.