EEN MODERNE KIJK OP HAVENS Desiderius Dies, 8 December 2003 Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam
DE HAVEN als knooppunt als economisch gebied als arena
HODGSON: WHAT IS AN ECONOMY 'The economy is an open and evolving system, situated in a natural environment, effected by technological changes, and embedded in a broader set of social, cultural, political and power relations
DE HAVEN ALS ARENA Stelt gedrag en interactie tussen de spelers in de haven centraal In een steeds ingewikkelder omgeving Bij een potentieel groot reservoir van belangentegenstellingen Hetgeen leidt tot de noodzaak van het realiseren van werkbare arrangementen In de vorm van instituties en arrangementen
DE HAVEN ALS ARENA cultuur/gedrag actoren/ rollen dynamische processen -milieu & economie -overheid & markt -werkgevers & werknemers -haven & stad -havenstad en land instituties/ arrangementen issues en werkvelden
ACTIVITEITENVELDEN: HARD- EN SOFTWARE bereikbaarheid en mobiliteit toegang tot het achterland IT&T scholing/ opleiding DYNAMISCHE PROCESSEN. MILIEU EN ECONOMIE. OVERHEID EN MARKT. WERKGEVERS EN -NEMERS. HAVEN EN STAD.. HAVENSTAD EN LAND markt en marktontwikkeling aanbodontwikkeling en productiviteit samenwerking versus concurrentie regelgeving milieu/arbo criminaliteitspreventie grenscontroles kennisontwikkeling en kennisoverdracht havenaanloopkosten ruimte/ruimtegebruik
VAN STAPELPLAATS NAAR ECONOMISCH CLUSTER Haven vroeger: verbinding met de wereld, stapelplaats van goederen- en handelsplaats Havens nu: haven- en industrieel complex >> de haven als economisch cluster en als vestigingsplaats voor veelsoortige activiteiten
DE HAVEN ALS KNOOPPUNT VAN GOEDERENOVERSLAG milieu/omgeving Productie Handel Logistiek Transport T Haven technologie externe omgeving overheidspolitiek
WERELD OP DRIFT G L O B A L I S E R I N G drivers & enablers Technologieontwikkeling Kennis als handelswaar Relatief goedkope energie Informatietechnologie Financieringstechnieken Logistieke dienstverlening Persoonlijke mobiliteit 7
DE WERELD VAN (OVER-) MORGEN GLOBALISEERT VERDER emerging countries, afbouwen handelsbarrieres, nieuwe technologieën VERNETWERKT VERDER relatie- en transactie-economie, wereldwijde regelsystemen/ instituties VERINSTRUMENTALISEERT VERDER it- en logistieke systemen (computers, containers, communicatie apparatuur)
GROEI TRANSPORTSTROMEN: HET KLASSIEKE VERHAAL Global world: wereldhandel groeit ongeveer 2 x zo hard als wereldproductie Consumentisme: in Europa 20.000 artikelen in de supermarkt, in de VS 40.000 Emerging markets: China, India, Zuid- Amerika, Midden- en Oosteuropa, enz.
HOEVEEL GROEI? VEEL GROEI: internationalisering productie, liberalisering internationale handel, nieuwe (generaties) producten, schaalvergroting in de productie MINDER GROEI: verlegging goederenstromen naar de annexregio s, meer local for local productie, dematerialisatie in de productie, groei immateriële consumptie
OPMERKELIJKE ROL VOOR DE CONTAINER Conversie wereldtransportsysteem Minimalisering transportkosten door voortgaande schaalvergroting Enabler: voor vervoer van spectaculair groeiende transportstromen Driver: achter de groei van de mondiale economie en de globalisering van die economie, want Iedere producent kan op alle markten in de wereld aanwezig zijn.
OPMERKELIJKE ROL VOOR DE LOGISTIEK Supply Chain Management Value Added Logistics Postponed Manufacturing Effective Consumer Response Cross Docking/Milk Runs Built to Order Just in Time/Just in Sequence Vendor Managed Inventory Reverse Logistics LESS TIME LESS PROVIDERS LESS STOCKS
TECHNOLOGIE VERSUS MANAGEMENT Mondiale transportsystemen liggen voor komende decennia grotendeels vast; wel veel technologieontwikkeling binnen die systemen Tot nieuw zwaartepunt ontwikkelt zich de aandacht voor de organisatie en het management van de transportstromen (procesinnovatie) 11
DE HAVEN ALS ECONOMISCH CLUSTER Productie Handel Logistiek Transport Economic linkages Schip en lading
SCHIP EN LADING Maritieme industrie scheepsbouw en -reparatie kranenbouw Overslag bulk neo-bulk containers Dienstverlening consultancy/onderwijs informatievoorziening sleepdienst scheepsbevoorrading L A D I N G DE HAVEN ALS ECONOMISCH CLUSTER Handel veiling groothandel Havenindustrie chemische productie toeleveringsindustrie Achterlandtransport: weg, bischi, rail, pijpleiding Distributie logistieke dienstverlening
DE CONCURRENTIE Overslag: de havens in Noord-West Europa (Hamburg-Le Havre range) Industrie: de wereld (Houston, Singapore, Pusang, enz) Distributie: andere havens in de regio en het eigen achterland (Venlo, Duisburg, enz.)
CLUSTERVOORDELEN agglomeratie-effecten Aanwezigheid van markten Aanwezigheid van toeleveranciers Aanwezigheid van kennis en informatie Aanwezigheid van geschoolde arbeid Aanwezigheid van netwerken Mogelijkheid tot specialisatie (ivm aanwezigheid markten)
HET HAVENNETWERK Midden-Oost Hoefijzer-economie : Nederland Corridor- en Knooppuntland: Zuid-Oost Zuid-Zuid Zeeuwse havens BUBBLES OF FORTUNE 24
RELATIE TUSSEN CLUSTERS NEDERLAND MARITIEM LAND HAVENS NEDERLAND KNOOPPUNT LAND
HAVENS EN STEDEN ++ London Hamburg stad -- ++ haven Liverpool Rotterdam --
WAT MAAKTE DE NEDERLANDSE HAVENACTIVITEIT ZO GROOT? Ligging in dichtbevolkt gebied (Nederland + Nord-Rhein Westphalen, samen 40 mio koopkrachtige inwoners) Kwaliteit van de voor- en achterdeur Eigen toedoen * Investeringen vanaf 1870 (Nieuwe Waterweg), * Succesvolle formules: >> Institutionele kracht havens >>Nederland Distributieland >>Nederland Maritiem Land * Breed gedragen Mainportstrategie ( groeicoalitie
HOE GROOT IS GROOT? In vergelijking met concurrenten In economisch gewicht * werkgelegenheid: 315.000 personen * bijdrage nationaal product: 7 à 8% BNP * investeringsvolume: 2,5 miljard per jaar In ontwikkelingspotentieel * Major Industrial Area (2e Maasvlakte) * Cluster/Knooppunt
GROEI-COALITIE een groepering van zeer gemotiveerde actoren rond een economische opportunity kan uitgroeien tot een GROEIREGIEME: op voorwaarde van leiderschap een brede herkenbare strategie lokale en nationale politieke ondersteuning maatschappelijk draagvlak
GROEICOALITIE EXIT? goederenvervoer zorgt voor congestie, creëert laagwaardige banen en rendeert nauwelijks grote (haven)industrieën zorgen voor weinig nieuwe werkgelegenheid havens passen niet in de moderne kennisintensieve economie zwaar betwiste projecten met nauwelijks te communiceren dubbeldoelstellingen havens worden gezien als natuurlijke voordelen, niet als strategische assets om in te investeren opkomst hype-culturen in een florerende economie
HUIDIGE SITUATIE VERGT Actualisering argumentatie op basis van clusterinsteek: van klassiek Mainport-beleid naar progressief knooppuntbeleid Het managen van de perceptie over de havens, meer voice ontwikkelen en Het zorgen voor new connectivity met beleidsen opiniemakers NB: DE HAVEN ALS FORCE TRANQUILLE
VAN KLASSIEK MAINPORTBELEID NAAR PROGRESSIEF KNOOPPUNTBELEID VOOR HEEL NEDERLAND Major industrial area (IJmond) Clusters: Havens Rotterdam Amsterdam en Schiphol Schiphol Delta- Metropool Nederland Faciliteiten en Knooppunt Land Major industrial area (Maasvlakte) Haven Rotterdam DE NEDERLANDSE DELTA-ECONOMIE:
BENCHMARK SINGAPORE Be a world class home Organised orientation Clustergovernance Reinventing own position
HET ECONOMISCH WONDER DAT ZICH IN HET HOLLAND VAN DIE TIJD VOLTROK WAS GEEN GEVOLG VAN TOEVAL OF OMSTANDIG- HEDEN, MAAR VAN EEN MENTALE HOUDING: HET OPVATTEN VAN DIE OMSTANDIGHEDEN ALS EEN UITDAGING Alain Peyrifitte over de Gouden Eeuw, 1995