van Dag met de Kraamzorg

van Dag met de Kraamzorg Prof. dr Gouke J. Bonsel ErasmusMC Rotterdam 9 sep 2014

Nederland in beroering 2008-2013 Perinatale sterfte onaanvaardbaar hoog en ongelijk Grote rol (75%!) voor organisatiefactoren, risicoselectie & ongelijke toegang (screening, KZ) Verbeterplan 2010 Maar - risicoselectie + samenwerken: VSV - er zijn en er blijven - verbeteren achterstandsongelijkheden - audit +benchmark - geen duidelijke keten route, financieringsroute, informatieroute - inhoudelijke witte plekken (klin VK, KZ; screening, bevalplaats), preventie - evengoed grote veranderingen inhoud, structuur [VSV], bekostiging 2

Nederland in beroering 2008-2013 Perinatale sterfte onaanvaardbaar hoog en ongelijk Grote rol (75%!) voor organisatiefactoren, risicoselectie & ongelijke toegang (screening, KZ) Verbeterplan 2010 - risicoselectie + samenwerken: VSV - er zijn en er blijven Kraamzorg, waar ben je? Maar - verbeteren achterstandsongelijkheden - audit +benchmark - geen duidelijke keten route, financieringsroute, informatieroute - inhoudelijke witte plekken (klin VK, KZ; screening, bevalplaats), preventie - evengoed grote veranderingen inhoud, structuur [VSV], bekostiging 3

CVZ: kraamzorg in/uit basispakket (april 2014)? 4

Expert: ik weet het al... 5

... weinig zinnig, en zo al, beter door anderen Iedereen krijgt 49 uur... Voorlichting en instructie...... kan door ervaren moeders en vaders (is dat zo? zijn ze er? is dat gratis?) Rest is zinloos (is dat zo?) Observeren, signaleren, rapporteren = jeugdzorg; kan efficienter door jeugdzorg (is het JZ? zijn dat efficienter?) Afname KZ minder in lage SES: onbegrijpelijk 6

Agenda Wat is KZ werkelijk; inhoudelijk, kritische momenten Het bereik van KZ, waarom niet 100% Effectiviteit KZ - uitkomsten Effectiviteit KZ - empowerment Doelmatigheid Hoe kijkt kraamverzorgende tegen haar vak aan? En wat moeten we hier verwachten... 7

Achtergrond Kraamzorg: 100 jaar onderdeel Nederlandse geboortezorg Golfbeweging organisatie- en professionaliseringsgraad Sinds 1941 goed verzekerd, sinds 1980 goed beschreven (Gezondheidsraad), sinds 2008 LIP dat verzekerde goed beschrijft, 2007 indicatoren, 2013 Clientmeting: CQ-Index, ReproQ 8

Wat doet de kraamzorg? Kraamverzorgenden Kraamzorgorganisatie - 3e trimester huisbezoek - planning partus-assistentie - partus-assistentie - informatie coordinatie - kraambed - overdracht Taken (LIP, geherformuleerd) medische zorg + thuiszorg - medische zorg (moeder; compliance) - preventieve zorg (moeder, kind, gezin; compliance) + substitutie - instructie (vaardigheden) thuis <> zhs - voorlichting (kennis) KZ <> 1VK - risicosignalering en risicomanagement - dossiervoering, risico-communicatie, overdracht - ondersteuning gezin, thuiszorg, taart en koffie 9

Hoe moeten KraamZorg afrekenen? Bereik: 100% Effecten van voorlichting en instructie - acties moeder (borstvoeding en zo) - compliance, voorkòmen en beïnvloeden risico medisch, sociaal, lifestyle - zelf kunnen/doen of raad vragen/vinden [Empowerment] Effecten van medische en preventieve zorg (trial niet mogelijk) - risicomanagement partus, kraambed, overdracht [o.a. Kritische Events] Clientervaringen kraamzorg in integraal model - persoonlijke service kwaliteit, materiële service kwaliteit, toegang [ReproQ] Doelmatigheid = toegevoegde waarde e/o goedkoper (KZ, organisatie) 10-3e trimester huisbezoek (planning partus, risicomanagement tegenover...) - partusassistentie (ths, gc, zhs poli, zhs 2e lijn - tegenover...) - kraambed (tegenover zhs) - persoons en informatie-overdracht, coordinatie (tegenover 1VK of zelf)

Bereik 100%? Cijfers over dekkingsgraad vaak uit CBS Gezondheidsenquete: 95% -... en wie krijgt, krijgt 36 uur 11

Bereik 100%? - Rotterdam compleet 2007/2008 Aantal Geen kraamzorg Wel kraamzorg vrouwen # % < 30h % > 30h % uren Alle zwangeren 5972 788 13.2% 2908 56% 2276 44% 31.4 Bevalketen Eerste lijn 1520 79 5.2% 714 50% 727 50% 34.1 - Thuis 478 16 3.3% 121 26% 341 74% 41.2 - Poliklinisch 1006 56 5.6% 565 60% 385 40% 31.2 Tweede lijn 4451 709 15.9% 2194 59% 1549 41% 30.4 - Tijdens de bevalling 1169 121 10.4% 587 56% 461 44% 31.1 - Tijdens zwangerschap 1941 258 13.3% 980 58% 704 42% 30.5 - Start tweede lijn 1341 330 24.6% 627 62% 384 38% 29.7 SES <P20 4580 663 14.5% 2451 63% 1466 37% 29.0 P20-P80 Ca Nederland 1083 107 9.9% 391 40% 585 60% 37.1 P80 308 18 5.8% 66 23% 225 77% 44.5 12

Bereik 100%? - Rotterdam compleet 2007/2008 Aantal Geen kraamzorg Wel kraamzorg vrouwen # % < 30h % > 30h % uren Alle zwangeren 5972 788 13.2% 2908 56% 2276 44% 31.4 Bevalketen Eerste lijn 1520 79 5.2% 714 50% 727 50% 34.1 - Thuis 478 16 3.3% 121 26% 341 74% 41.2 - Poliklinisch 1006 56 5.6% 565 60% 385 40% 31.2 Tweede lijn 4451 709 15.9% 2194 59% 1549 41% 30.4 - Tijdens de bevalling 1169 121 10.4% 587 56% 461 44% 31.1 - Tijdens zwangerschap 1941 258 13.3% 980 58% 704 42% 30.5 - Start tweede lijn 1341 330 24.6% 627 62% 384 38% 29.7 SES <P20 4580 663 14.5% 2451 63% 1466 37% 29.0 P20-P80 Ca Nederland 1083 107 9.9% 391 40% 585 60% 37.1 P80 308 18 5.8% 66 23% 225 77% 44.5 13

Bereik 100%? - Rotterdam compleet 2007/2008 Aantal Geen kraamzorg Wel kraamzorg vrouwen # % < 30h % > 30h % uren Alle zwangeren 5972 788 13.2% 2908 56% 2276 44% 31.4 Bevalketen Eerste lijn 1520 79 5.2% 714 50% 727 50% 34.1 - Thuis 478 16 3.3% 121 26% 341 74% 41.2 - Poliklinisch 1006 56 5.6% 565 60% 385 40% 31.2 Tweede lijn 4451 709 15.9% 2194 59% 1549 41% 30.4 - Tijdens de bevalling 1169 121 10.4% 587 56% 461 44% 31.1 - Tijdens zwangerschap 1941 258 13.3% 980 58% 704 42% 30.5 - Start tweede lijn 1341 330 24.6% 627 62% 384 38% 29.7 SES <P20 4580 663 14.5% 2451 63% 1466 37% 29.0 P20-P80 Ca Nederland 1083 107 9.9% 391 40% 585 60% 37.1 P80 308 18 5.8% 66 23% 225 77% 44.5 14

Bereik 100%? - Rotterdam compleet 2007/2008 Aantal Geen kraamzorg Wel kraamzorg vrouwen # % < 30h % > 30h % uren Alle zwangeren 5972 788 13.2% 2908 56% 2276 44% 31.4 Bevalketen Eerste lijn 1520 79 5.2% 714 50% 727 50% 34.1 - Thuis 478 16 3.3% 121 26% 341 74% 41.2 - Poliklinisch 1006 56 5.6% 565 60% 385 40% 31.2 Tweede lijn 4451 709 15.9% 2194 59% 1549 41% 30.4 - Tijdens de bevalling 1169 121 10.4% 587 56% 461 44% 31.1 - Tijdens zwangerschap 1941 258 13.3% 980 58% 704 42% 30.5 - Start tweede lijn 1341 330 24.6% 627 62% 384 38% 29.7 SES DUBBEL NADEEL <P20 4580 663 14.5% 2451 63% 1466 37% 29.0 P20-P80 Ca Nederland 1083 107 9.9% 391 40% 585 60% 37.1 P80 308 18 5.8% 66 23% 225 77% 44.5 15

Dekking Rotterdam: van <85% tot 97% Armste 20%: 820 Rijkste 20%: 1380 Door: - Eigen Risico - Zhs-effect (vaker ziekte) - Drempels 16

Effectiviteit Kraamzorg - kind/moeder 17

Effectiviteit Kraamzorg- kind/moeder 1,00=gemiddeld 0,40 betekent 60% minder risico toevalsgrenzen 73% tot 41% > heel zeker groot effect 18

Effectiviteit Kraamzorg Rest van het artikel - KZ maakt het grootste verschil bij meest kwetsbaren - overigens moet voor basispakket effectiviteit dan berekend worden wat de vertaling is van deze 4 preventie doelen, ook op lange termijn in kind en moederuitkomsten Let op: - geen relatie met uren (niet gevraagd) ----> helpt u mee? - er zijn meer vormen van preventie: sociale preventie Ander onderzoek: Kritische Events (de Waarden initiatief) - medisch noodzakelijk signaleren & intervenieren in?ca. 25% van verzorgingen ----> onderzoek gaande Andere effectmaat: Empowerment 19

Empowerment door Kraamzorg - vragenlijst Careyn & Kraamvogel intiatief Proces: herhaalde bijeenkomsten, vragen ontwerpen op grond van uitspraken over primaire en afgeleide doelen, uittesten begrijpelijkheid, uittesten structuur [technisch] Kernwaarden: zelf-vertrouwen vrouw, dan wel weten waar info/vaardigheid te vinden Hiervan vragen afgeleid - resultaat voor moeder, baby, gezin, toekomst = 4 domeinen wat betreft zorg, lichaam, voeding - rol kraamzorg, en indien, pos/neg Scoringsregels: gemiddelde per domein, 1=min 4=max 20

De empowerment vragen over de vrouw 21

De empowerment vragen over de baby 22

De empowerment vragen over de toekomst 23

Empowerment in 2 KZ-organisaties - de cijfers Vragenlijst uitgezet onder alle verzorgingen van een bepaalde periode Digitaal (per email) Gemiddelde scores voor de 4 kerndomeinen, kijk naar verschillen Algemeen beeld: goed tot zeer goed, volunteer-bias, maar... 0,06 0,07 24

Empowerment in 2 KZ-organisaties - het figuur 25

Empowerment naar pariteit 26

Empowerment naar pariteit - cijfers 27

Empowerment naar achtergrond cliente - figuur 28

Empowerment naar achtergrond cliente - cijfers Meer willen weten, ingewikkelder cijfers 29

Empowerment naar VSV - figuur 30

Empowerment naar VSV - de cijfers 31

Clientervaring en Empowerment hangen samen Sedert 2012 clientvragenlijst voor hele geboortezorgketen (ReproQ) Afname bij VSVs maar ook via KZ-organisaties Meet 8 domeinen van goede, clientgerichte zorg cf. WHO goede empower maar matige keten alles goed ReproQ optelsom vergeleken met Empowerment optelsom Ideaal: sterke samenhang matige empower maar goede keten 32

Doelmatigheid Individueel toegevoegde meerwaarde in gezondheidseffecten, soms met kosteneffecten, maar via zorg, empowerment en informatie- en preventiemanagement (overdracht)...aantonen Organisatieniveau info/kosten Substitutie (goedkoper/efficienter /hoger bereik) betreft setting of personeel dus vergeleken met zhs, gyn, 1vk, jgz) kan nog meer... 33

Wat doet de KZ, wat wil KZ? 34

En wat vindt u zelf - de KZ enquete 2014

36

37

38

Calimero score - de KZ-wensen in 1 score NIETS VRIJWEL ALLES signaleren, doen, communicatie geen duidelijk beroepsprofiel

Samenvatting De kraamzorg moet zich laten zien - geliefd zijn is niet genoeg Het bereik van de kraamzorg is onvolledig, vooral door afzien van de groepen die het het meest nodig hebben en waar het het meest oplevert De effectiviteit van kraamzorg is slecht onderzocht - harde uitkomsten: concrete bijdrage aan borstvoeding beperkt onderzoek enkele preventiedoelen [meer dan iedere andere betrokkenen] 1 onderzoek - vertaling in lange termijn voordelen, incl volgend kind nog te doen - toevoegen: empowerment als eigen uitkomstmaat De kraamzorg draagt bij aan empowerment, etnisch/ses en VSV effect Nader vast te stellen: bijdrage aan keten(proces) en overdracht Doelmatigheid van kraamzorg - eigen meerwaarde en substitutiewaarde incl. informatie en overdracht Individuele KZ weet wat ze wil, maar geen rode draad. 40

Conclusies 41