Handboek Varices 2017/01/30 Versie 1.1 Versie beheer Datum Naam Versie Aanpassing 20161201 1.0 20170130 DP 1.1 Uitvraag frequentie (bij klachten aan twee benen en de range bij de 12-maanden meting), te verzamelen aanvullende data (te behandelen been), wijziging naam handboek van Handboek VQS naar Handboek varices, aanscherping indicatoren, uniformering codeboeken 1
Handboek Varices Door de patiënt gerapporteerde uitkomsten van de behandeling van varices wordt uitgevraagd door middel van de VEINES-QOL/Sym. Dit Handboek Varices betreft een voorlopige standaard die de Zorgladder aanhoudt, totdat experts uit het veld hierover hun definitieve oordeel hebben uitgesproken. Introductie van de vragenlijst De VEINES-QOL/Sym (kortweg VQS) is ontwikkeld door (Lamping, Schroter, Kurz, Kahn, & Abenhaim, 2003). Het is een aandoeningspecifieke patient-reported vragenlijst die kwaliteit van leven meet bij patiënten met chronische aderaandoeningen in de benen (in het Engels chronic venous disorders of the leg, kortweg CVDL genoemd). De VQS bestaat uit 26 items verdeeld over symptomen (10 items), beperkingen in dagelijkse activiteiten (9 items), tijd van de dag met grootste intensiteit (1 item), verandering over het afgelopen jaar (1 item) en psychologische impact (5 items). De antwoorden zijn gewaardeerd op een 2- tot 7- puntschaal van intensiteit, frequentie of agreement. De vragenlijst is ontwikkeld om door de patiënt zelf te laten invullen. Als voordelen van de VQS worden onder andere genoemd dat het geschikt is voor hele spectrum van CVDLgerelateerde ziekten en snel en gemakkelijk toe te passen is. Het is een korte vragenlijst die in 10 minuten is in te vullen door de patiënt en eenvoudig is te incorporeren in clinical trails, epidemiologische studies en routine audits. Volgens (Lamping, Schroter, Kurz, Kahn, & Abenhaim, 2003) is de VQS bruikbaar voor zowel onderzoek als routine monitoring van de kwaliteit van zorg. Zeker als een en ander wordt gecombineerd met informatie over klinische uitkomsten en kosten. Dit zal artsen en manager in staat stellen om continue uitkomsten van zorg te evalueren en de praktijk te verbeteren door het identificeren van de sterke van en tekortkomingen in de kwaliteit van zorg. In 2014 is de VEINES-QOL/Sym vertaald naar het Nederlands en gevalideerd door (Van der Velden, Biemans, Nijsten, & Sommer, 2014). Aandoeningen De VQS wordt gebruikt voor de volgende aandoeningen: - Chronische aderaandoeningen in de benen (in het Engels chronic venous disorders of the leg, kortweg CVDL genoemd). Voorbeelden van CVDL zijn veneuze aandoeningen (bv. post-trombotisch syndroom, veneuze obstructie / occlusie (Syndroom van May-Thurner), pelvic congestion syndroom: ook bekken / buik), telangiectasis, varicose veins of spataderen, oedeem en leg ulcers. Uitvraagfrequentie Uit de literatuur blijkt expliciet vastgelegde uitvraagfrequentie van de VQS. Uit (Lamping, Schroter, Kurz, Kahn, & Abenhaim, 2003) blijkt de volgende uitvraagfrequentie: - Baseline (voorafgaand aan het klinisch bezoek; T0) - Bij varices: na behandeling: op 3 maanden (range 2-6 maanden; T1), op 12 maanden (range 8-14 maanden; T2) - Bij diep veneus: op 3 maanden (range 2-6 maanden; T1), op 12 maanden (range 8-14 maanden; T2), op 24 maanden (T3) 2
Wanneer de patiënt wordt behandeld aan twee benen zal de T0 meting plaatsvinden voorafgaand aan de eerste ingreep (het eerst te behandelen been) en de vervolgmetingen na de ingreep aan het als tweede te behandelen been. Zorgladder zal deze afnamefrequentie vooralsnog aanhouden, maar deze wordt nog voorgelegd aan experts uit het veld. Berekening (benchmark) resultaten Omdat de vragenlijst items een verschillend aantal antwoordcategorieën heeft, kunnen de items niet zomaar worden opgeteld om een score te berekenen. Voor de VQS wordt gebruik gemaakt van de standaard methode voor het scoren van vragenlijsten met items met verschillende antwoordschalen (Steiner & Norman, 1995). Ruwe scores worden getransformeerd in z-score equivalents (mean, 0; standard deviation, 1), die vervolgens worden getransformeerd naar T-scores (mean, 50; standard deviation, 10). Omgaan met missing data: zie SF-36 vragenlijst. Als een patiënt meer dan 50% van de vragen heeft ingevuld kunnen de ontbrekende antwoorden worden geschat. (Van der Velden, Biemans, Nijsten, & Sommer, 2014) gebruikten daartoe de mediaan. Zij hebben het voorts over twee samenvattende scores: VEINES-Sym score en VEINES-QOL score. De Zorgladder is met experts uit het veld in gesprek om de berekening van de benchmark resultaten nader vorm te geven. Indicatoren Een indicator is een aanwijzing (indicatie) voor eventuele verschillen in kwaliteit van zorg. De resultaten van PROMs kunnen worden omgerekend naar een uitkomstindicator. Bij de VQS zijn verschillende opties mogelijk (opsomming is niet uitputtend en zal worden voorgelegd aan de experts): - De impact van varices op de door de patiënt ervaren symptomen en kwaliteit van leven, gemeten voorafgaand aan de behandeling (TO) en op vastgestelde momenten na de behandeling (T1, T2 en evt. T3), gecorrigeerd voor case-mix. - Verschil in impact van varices op de door de patiënt ervaren symptomen en kwaliteit van leven op verschillende meetmomenten ten opzichte van de baselinemeting, namelijk tussen VQS T0 en VQS T1, respectievelijk VQS T2 en eventueel VQS T3, gecorrigeerd voor case-mix. - Verschil in impact van varices op de door de patiënt ervaren symptomen en kwaliteit van leven op verschillende meetmomenten van de nameting, namelijk tussen VQS T1 en VQS T2, respectievelijk VQS T2 en VQS T3, gecorrigeerd voor case-mix. Bij de analyses kan worden gekeken in hoeverre de genoemde verschillen het gevolg zijn van bijvoorbeeld de gehanteerde behandelmethode. Te verzamelen aanvullende data Voor case mixing en verdere analyse van de kwaliteit van zorg dienen naast de VQS data nog gegevens te worden. Deze lijst is momenteel nog niet definitief, maar de te verzamelen aanvullende data betreft vooralsnog: - Leeftijd - Lengte - Gewicht - Geslacht - Behandelaar(s), incl. functie 3
- Te behandelen been: o Links o Rechts o Beide benen - Comorbiditeit: o Diabetes o Hypertensie o Cardiale aandoeningen - Locatie van de veneuze insufficiëntie: o Oppervlakkig SFJ Stam VSM VSP Andere zijtak Besenreiser Perforans o Diep o Centraal - Eerste ingreep, of vervolgingreep - Type ingreep o Endoveneus o Laser o VNUS o RF o Clarivein o Glue o Open o Crossectomie o Strip o Sclerocompressietherapie o Anders Versie van de vragenlijst De Zorgladder maakt gebruik van de volgende versie van de VQS: - De Nederlandse vertaling van de VQS: Van der Velden, A.A.M. Biemans, T. Nijsten en A. Sommer, Translation and validation of the Dutch VEINES-QOL/Sym in varicose vein patients DOI: 10.1177/0268355513476279. Phlebology 2014;29:227 235. Codeboek Dit codeboek bevat de labels en de codes van de algemene vragenlijst ten behoeve van case-mixing (dit is een voorlopige versie, waarmee de pilot van de Zorgladder start) en de VQS. Daarnaast dient in dit stadium van de pilot ook de behandelaar te worden geëxporteerd naar de Zorgladder. 4
Algemene vragenlijst tbv case mixing Dit is een pre-operatieve vragenlijst, die in feite vooraf gaat aan de vragen uit de PROM. Als deze gegevens al op andere wijze verzameld worden en deze gegevens kunnen van daaruit worden meegestuurd naar de Zorgladder, dan hoeven die vragen niet apart te worden uitgevraagd. Deze vragenlijst is tijdelijk, totdat experts een definitieve lijst met case mix en klinische data hebben vastgesteld. Patiëntgegevens: 1. Geboortedatum Label: ACM_vraag_1 dd-mm-jjj 2. Geslacht Label: ACM_vraag_2 Man Label: 1 Vrouw Label: 2 Onbekend Label: 3 3. Lengte (in centimeters) Label: ACM_vraag_3 Cijfer zonder decimaal - maximum 240 4. Gewicht (in kg) Label: ACM_vraag_4 cijfer met 1 decimaal - maximum 250,0 5. Rookt u? Label: ACM_vraag_5 6. Heeft u suikerziekte? Label: ACM_vraag_6 7. Heeft u een nierziekte? Label: ACM_vraag_7 8. Heeft u hartproblemen? Label: ACM_vraag_8 9. Heeft u verhoogde bloeddruk? Label: ACM_vraag_9 5
Vragenlijst: VQS 1. Hoe vaak heeft u in de afgelopen 4 weken last gehad van een van onderstaande klachten aan uw benen? Label: VQS_vraag_1 1.1 Zware benen Label: VQS_vraag_1-1 1.2 Pijnlijke benen Label: VQS_vraag_1-2 1.3 Nachtelijke krampen Label: VQS_vraag_1-3 1.4 Nachtelijke krampen Label: VQS_vraag_1-4 1.5 Warm of branderig gevoel Label: VQS_vraag_1-5 1.6 Rusteloze benen Label: VQS_vraag_1-6 6
1.7 Een kloppend gevoel Label: VQS_vraag_1-7 1.8 Jeuk Label: VQS_vraag_1-8 1.9 Tintelingen (b.v. naaldenprikken) Label: VQS_vraag_1-9 2. Op welk moment van de dag zijn uw beenklacht(en) het meest hevig? Label: VQS_vraag_2 Tijdens het wakker worden Label: 1 Vroeg in de middag Label: 2 Aan het einde van de dag Label: 3 s Nachts Label: 4 De hele dag door Label: 5 3. Hoe zou u nu uw beenklacht(en) beoordelen als u dit vergelijkt met een jaar geleden? Label: VQS_vraag_3 Nu veel beter dan een jaar geleden Label: 1 Nu iets beter dan een jaar geleden Label: 2 Nu ongeveer hetzelfde als een jaar geleden Label: 3 Nu iets slechter dan een jaar geleden Label: 4 Nu veel slechter dan een jaar geleden Label: 5 Ik heb het afgelopen jaar geen beenklacht(en) gehad. Label: 6 4. De volgende vragen beschrijven activiteiten die u op een normale dag zou kunnen doen. Wordt u op dit moment beperkt door uw beenklacht(en) tijdens deze activiteiten? Zo ja, hoeveel beperking ervaart u hiervan? Label: VQS_vraag_4 4.1 Dagelijkse activiteiten op het werk Label: VQS_vraag_4-1 Ik werk niet Label: 0 7
Ja, ernstig beperkt Label: 1 Ja, een beetje beperkt Label: 2 Nee, niet beperkt Label: 3 4.2 Dagelijkse activiteiten thuis (bijv. huishouden, strijken, klusjes in en rond het huis, tuinieren, etc.) Label: VQS_vraag_4-2 Ja, ernstig beperkt Label: 1 Ja, een beetje beperkt Label: 2 Nee, niet beperkt Label: 3 4.3 Sociale activiteiten of activiteiten in de vrije tijd waarbij u lang moet staan (feestjes, bruiloften, met het openbaar vervoer, winkelen, etc) Label: VQS_vraag_4-3 Ja, ernstig beperkt Label: 1 Ja, een beetje beperkt Label: 2 Nee, niet beperkt Label: 3 4.4 Sociale activiteiten of activiteiten in de vrije tijd waarbij u lang moet zitten ( bijv. naar de bioscoop of het theater gaan, reizen, etc.) Label: VQS_vraag_4-4 Ja, ernstig beperkt Label: 1 Ja, een beetje beperkt Label: 2 Nee, niet beperkt Label: 3 5. Heeft u in de afgelopen 4 weken ten gevolge van uw beenklacht(en), last gehad van onderstaande problemen op uw werk of tijdens andere dagelijkse bezigheden? Label: VQS_vraag_5 5.1 U heeft minder tijd kunnen besteden aan uw werk of andere activiteiten Label: VQS_vraag_5-1 5.2 U heeft minder kunnen voltooien dan u zou willen Label: VQS_vraag_5-2 5.3 U was beperkt in het soort werk of andere bezigheden Label: VQS_vraag_5-3 5.4 U had moeite om het werk of andere activiteiten te verrichten (bijvoorbeeld, het koste meer moeite) Label: VQS_vraag_5-4 8
6. In hoeverre hebben uw beenklacht(en) u in de afgelopen 4 weken belemmerd in uw normale sociale activiteiten met familie, vrienden, buren of groepen? Label: VQS_vraag_6 Helemaal niet Label: 1 Enigszins Label: 2 Matig Label: 3 Veel Label: 4 Heel erg veel Label: 5 7. Hoeveel pijn heeft u in de afgelopen 4 weken aan uw been gehad? Label: VQS_vraag_7 Geen Label: 1 Heel licht Label: 2 Licht Label: 3 Matig Label: 4 Ernstig Label: 5 Zeer ernstig Label: 6 8. De volgende vragen gaan over hoe u zich voelt en hoe het met u ging in de afgelopen 4 weken ten gevolge van uw beenklacht(en). Kies bij elke vraag het antwoord dat het dichtst in de buurt komt bij hoe u zich heeft gevoeld. Hoe vaak gedurende de afgelopen 4 weken Label: VQS_vraag_8 8.1 Heeft u zich zorgen gemaakt over hoe uw benen er uit zien Label: VQS_vraag_8 ag_8-1 Altijd Label: 1 Meestal Label: 2 Vaak Label: 3 Soms Label: 4 Zelden Label: 5 8.2 Heeft u zich prikkelbaar gevoeld? Label: VQS_vraag_8-2 Altijd Label: 1 Meestal Label: 2 Vaak Label: 3 Soms Label: 4 Zelden Label: 5 8.3 Heeft u zich tot last gevoeld bij uw familie of vrienden? Label: VQS_vraag_8-3 Altijd Label: 1 Meestal Label: 2 Vaak Label: 3 Soms Label: 4 Zelden Label: 5 9
8.4 Heeft u zich zorgen gemaakt dat u zich ergens aan stoot? Label: VQS_vraag_8-4 Altijd Label: 1 Meestal Label: 2 Vaak Label: 3 Soms Label: 4 Zelden Label: 5 8.5 Werd uw kledingkeuze beïnvloed door het uiterlijk van uw benen? Label: VQS_vraag_8-5 Altijd Label: 1 Meestal Label: 2 Vaak Label: 3 Soms Label: 4 Zelden Label: 5 Relevante literatuur Catarinella, F., Nieman, F., & Wittens, C. (2015). An overview of the most commonly used venous quality of life and clinical outcome measurements. Journal of Vascular Surgery: Venous and Lymphatic Disorders, 3(3), 333-40. Kahn, S., Lamping, D., Ducruet, T., Arsenault, L., Miron, M., Roussin, A., & Et Al. (2006). VEINES- QOL/Sym questionnaire was a reliable and valid disease-specific quality of life measure for deep venous thrombosis. Journal of Clinical Epidemiology, 59(10), 1049-56. Lamping, D. L., Schroter, S., Kurz, X., Kahn, S. R., & Abenhaim, L. (2003). Evaluation of outcomes in chronic venous disorders of the leg: development of a scientifically rigorous, patient-reported measure of symptoms and quality of life. Journal of vascular surgery, 37(2), 410-423. doi:10.1067/mva.2003.152 Perrin, M., Eklof, B., Rij, A. v., Labropoulos, N., Vasquez, M., Nicolaides, A., & Et Al. (2016). Venous symptoms: the SYM Vein Consensus Statement developed under the auspices of the European Venous Forum. International Angiology, 35(4), 374-98. Steiner, D. L., & Norman, G. R. (1995). Health measurement scales: a practival guide to their development and use (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. Van der Velden, S. K., Biemans, A. A., Nijsten, T., & Sommer, A. (2014). Translation and validation of the Dutch VEINES-QOL/Sym in varicose vein patients. Phlebology, 29, 227-235. Vasquez, M., & Munschauer, C. (2012). Revised venous clinical severity score: a facile measurement of outcomes in venous disease. Phlebology, 27(Suppl 1), 119-29. 10