Energievoorziening Ouverture Lijst met veelgestelde vragen en antwoorden versie 3 maart 2017 Veranderingen ten opzichte van eerdere versie: Juridische paragraaf toegevoegd. Het gaat om vragen en antwoorden die betrekking hebben op de Zorgplicht en Warmtewet (pagina 3-5). Wat is er aan de hand? In 2002 is er in de Wijk Ouverture een collectief Warmte Koude Systeem (WKO) aangelegd. Hierop zijn alle grondgebonden woningen, appartementen en de Brede School aangesloten. Het systeem is in exploitatie gegeven aan een marktpartij voor een periode van 15 jaar, destijds Essent. Later is deze exploitatie overgenomen door Eteck. De exploitatieperiode loopt af na 15 jaar, op 31 december 2017. In de samenwerkingsovereenkomst die is gesloten met Essent is aangegeven dat de gemeente na 15 jaar bekijkt hoe verder om te gaan met de exploitatie van de WKO. De afgelopen 2 jaar hebben er gesprekken met Eteck plaatsgevonden om te kijken onder welke voorwaarden kon worden door geëxploiteerd voor een periode van 30 jaar. Uiteindelijk zijn beide partijen tot de conclusie gekomen dat de onderlinge belangen te ver uit elkaar liggen en zodoende geen goede basis aanwezig is om op een verantwoorde manier voor 30 jaar door te exploiteren. Besloten is dan ook de overeenkomst niet te verlengen. Waarom zoekt de gemeente thans naar alternatieven voor de huidige warmtevoorziening in de wijk Ouverture? De gemeente ziet het als een van haar primaire taken om ervoor te zorgen dat de bewoners van de gemeente kunnen worden voorzien van warmte. De gemeente wil er daarom voor zorgen dat er voor u, als bewoner van de wijk Ouverture, altijd sprake zal zijn van een goede warmtevoorziening tegen marktconforme kosten. Tegen deze achtergrond is de gemeente enkele jaren geleden gestart met het in kaart brengen van de mogelijkheid om de warmtelevering door het huidige energiebedrijf (Eteck) na 31 december 2017 voort te doen zetten. Helaas is gebleken dat niet mogelijk was omdat zeer omvangrijke bijdragen van de gemeente werden verlangd, die in alle redelijkheid niet uit de algemene middelen kunnen worden voldaan. De voortzetting van het bestaande warmtenet was daarmee financieel niet haalbaar. Met het oog op het voorzien in een gedegen warmtelevering heeft de gemeente daarom tevens onderzocht welke redelijke alternatieven er bestaan voor de warmtelevering voor 1
de wijk Ouverture. In dat kader heeft de gemeente twee alternatieven gepresenteerd tijdens diverse informatiebijeenkomsten, welke alternatieven naar mening van de gemeente een redelijk alternatief vormen. De gemeente zal deze alternatieven nader uitwerken zodat er kan worden voorzien in een alternatief bij het eindigen van de leveringen middels het huidige systeem. Er zijn vergelijkbare, duurzame alternatieven op de markt die goedkoper zijn dat het huidige systeem. Er zijn twee goed passende alternatieven: bodemlussen of lucht/water-warmtepomp. Ons geloof in deze twee alternatieven is groot. In de wijk Mannee en Aria wordt al jaren succesvol gewerkt met beide systemen. Samen met de speciaal voor dit onderwerp opgerichte klankbordgroep (bewoners uit uw wijk) heeft de gemeente naar deze twee alternatieven gekeken. Het zijn beide individuele systemen. De komende maanden gaan wij de inwoners van Ouverture zo goed mogelijk voorbereiden straks de juiste keuze te maken. Hoe gaat de gemeente dit aanpakken? De eerste bewonersavonden en straatsessies hebben plaatsgevonden. Dit jaar zullen er nog meer straatsessies volgen. Verder zal er elke laatste dinsdag van de maand een energiespreekuur plaatsvinden waarmee u met allerhande vraagstukken kunt aanschuiven. Wij zijn ons ervan bewust dat het veel informatie maar ook vooral lastige materie betreft. Wij informeren u daarom regelmatig over dit onderwerp via onze website en via nieuwsbrieven. We zullen u zoveel mogelijk ondersteunen in het maken van een uiteindelijke keuze en zullen zorg dragen voor een goed geregisseerde collectieve afkoppeling van het systeem. 2
JURIDISCH Zorgplicht en Warmtewet We hebben de voorbije tijd ook juridische vragen binnen gekregen. Uiteraard is het belangrijk dat u weet welke rechten (en plichten) u heeft en welke rechten en plichten er voor de gemeente gelden. Als gemeente hebben we juridisch advies ingewonnen om uw binnengekomen vragen goed te kunnen beantwoorden. Hieronder leest u hier meer over. Wat wordt er in de Warmtewet geregeld? Een veelgehoorde vraag is of de grondgebonden woningen onder de Warmtewet vallen. Wat belangrijk is bij de beantwoording van deze vraag is, wat er in de Warmtewet wordt geregeld en op wie dat van toepassing is. De Warmtewet schrijft voor welke verplichtingen de leverancier van de warmte heeft naar een verbruiker toe en welke rechten een verbruiker heeft ten opzichte van de leverancier. Als de leverancier een verplichting uit de Warmtewet naar een verbruiker niet nakomt, dan kan de verbruiker de leverancier hierop aanspreken. In de Warmtewet worden dus zaken geregeld die spelen tussen de leverancier en de afnemer van warmte. In dit geval tussen Eteck en de bewoners. De gemeente is hier verder geen partij in. Hoe zit het met de zorgplicht van de gemeente? De gemeente heeft een zorgplicht naar haar bewoners om haar bewoners van warmte te laten voorzien. De gemeente hoeft niet zelf deze energie of warmte te leveren. De gemeente is dus zelf geen leverancier van warmte en daarom is de Warmtewet niet van toepassing op de gemeente. De wijze waarop de gemeente de bewoners van warmte laat voorzien, staat de gemeente ook vrij. In de straatsessies hebben we verschillende inwoners gehoord over een passage in het koopcontract waarin gesteld zou worden dat de gemeente de plicht heeft om een andere exploitant te regelen. 3
Ook hier zijn we dieper ingedoken en hebben we juridisch advies ingewonnen. Allereerst vinden we het als gemeente een van onze primaire taken om ervoor te zorgen dat de bewoners van de gemeente kunnen worden voorzien van warmte. We dienen echter ook zorgvuldig met gemeenschapsgeld om te gaan. De vraag is dus: in hoeverre is de gemeente er aan gehouden om met het collectieve systeem verder te gaan? Juridische termen hierover luiden: Zodra er op grond van onvoorziene omstandigheden, die van dien aard zijn dat de ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet kan worden verwacht, kan zij niet hieraan worden gehouden. Wat betekent dit en hoe verhoud zich dat tot onze situatie in Ouverture? Bij de start van het collectieve systeem is door de bewoners, de gemeente, het rijk en de toenmalige exploitant (Essent) een flinke eenmalige financiële bijdrage geleverd (2,7 miljoen) om het systeem mogelijk te maken. De verwachting was dat daarmee langdurig gebruik mogelijk zou zijn, gezien de technische levensduur van de installatie (circa 45 jaar). Wanneer deze situatie wordt vertaald naar de juridische context, betekent dit dat van de gemeente niet kan worden gevergd dat de huidige warmtevoorziening wordt gehandhaafd na 31 december 2017, waarbij de gemeente voor onbepaalde tijd (zeer hoge) exploitatietekorten voor haar rekening neemt (onder de financiële condities zoals Eteck die heeft voorgesteld). Is de gemeente verplicht om de huidige wijze van (collectieve) warmtevoorziening te handhaven na 31 december 2017? Nee, als er goedkopere alternatieven zijn en de gemeente ervoor zorgt dat deze toepasbaar zijn, voldoet zij aan haar zorgplicht en is dan niet verplicht om de huidige wijze van (collectieve) warmtevoorziening te handhaven. 4
Uit onderzoek is gebleken dat de aangegeven alternatieve verwarmingssystemen zowel voor de bewoners als voor de gemeente goedkoper zijn dan het aanbod dat Eteck heeft gedaan voor voortzetting van de exploitatie met de huidige collectieve WKO-installatie. Kortom, de gemeente is niet gehouden om tegen elke prijs de huidige warmtevoorziening langdurig in stand te houden. Voor een korte overgangsperiode waarin (nog) geen andere warmtevoorziening voor handen is, is dat wel het geval. Maar ook hierbij geldt: niet tegen elke prijs. 5
ALGEMEEN A-1 Waarom nu al stoppen met de onderhandelingen met Eteck, terwijl we nog een jaar hebben voordat het contract afloopt? Deze tijd is nodig voor de voorbereiding voor de overgang op het alternatief systeem. A-2 Waarom heeft de gemeente eenzijdig besloten te stoppen met het collectieve systeem? De focus van de gemeente was destijds gericht op voortzetting van het collectieve WKOsysteem. Met het oog daarop is met Eteck in 2013 een intentie overeenkomst afgesloten, waarin beide partijen zich verbonden om te onderzoeken of voortzetting na 31 december 2017 past. In de afgelopen jaren is er veel met elkaar gesproken over die beoogde voortzetting. Bekend was dat een dergelijke collectieve installatie economisch niet rendabel is. Niettemin is de gemeente toch de onderhandeling met Eteck in gegaan, omdat de investering in de installatie voor langere tijd was gedaan en omdat voortzetting van het systeem voor iedereen het gemakkelijkst is. De gemeente had hier ook, voor zover redelijk en toegestaan binnen het wettelijk kader, ook geld voor over. Het bedrag dat Eteck als bijdrage verlangde was echter zeer hoog. Ondanks lange onderhandelingen is die prijs gedurende de afgelopen twee jaar nooit gezakt Dat heeft de gemeente aangezet om nader naar alternatieven te kijken. Deze alternatieven, met uitzondering van het luchtwater-warmtesysteem waren in 2014 al bekend (opgenomen in het verslag van een wijkbijeenkomst op het stadskantoor), maar nooit verder onderzocht. De focus lag aanvankelijk immers op continuering van het collectieve WKO-systeem. Toen bleek dat de alternatieven (individuele bodemlussen en/of lucht-water-warmte) wel financieel aantrekkelijk zijn en bovendien goed functioneren in Mannee en Aria, heeft de gemeente deze verder uitgewerkt. Vervolgens is ook Eteck hiervan op de hoogte gesteld tijdens de onderhandelingen. Dit echter zonder resultaat, Eteck hield vast aan een miljoenentekort dat door de gemeente en/of bewoners ( communicerende vaten ) moest worden gedragen. Deze starre houding en hoge prijs hebben er uiteindelijk toe geleid dat de gemeente het huidige 6
warmtevoorzieningssysteem in heroverweging heeft genomen. Temeer omdat het vinden van een andere exploitant niet kansrijk is. ALTERNATIEVEN Welke alternatieven zijn er? Door de gemeente wordt nu naar twee van die alternatieven gekeken: een systeem met individuele bodemlussen en n luchtwaterpomp, allebei individuele bodemenergiesystemen die ook al worden toegepast in de wijken Mannee en Aria. Deze systemen blijken in de praktijk financieel veel gunstiger te zijn dan het collectieve systeem waarop uw woning nu is aangesloten. Reden voor ons om - samen met de wijkbewoners die lid zijn van de klankbordgroep voor dit project - verder onderzoek te doen naar deze alternatieven. B-1 Waarom bekijken jullie juist deze twee systemen? Zowel het systeem met de individuele bodemlussen als de luchtwaterpomp zijn duurzaam en passen goed bij de al bestaande voorzieningen in Ouverture. Net als het huidige collectieve systeem leveren ze warmte én koude. B-2 Zijn beide systemen toepasbaar op alle woningen in de wijk? In principe zijn beide systemen toepasbaar op alle woningen in de wijk. B-3 Is het niet veel makkelijker en goedkoper om een gasnet aan te leggen? Nee. Ten eerste past een gasnet niet bij het duurzame karakter van de wijk en is deze ook niet toekomstbestendig. Minister Kamp geeft bijvoorbeeld aan dat er vanaf 2030 geen gas meer mag worden gebruikt bij de bouw van nieuwbouwwoningen. Daarnaast zou het een grote, dure klus zijn: voor het aanleggen van een gasnet moeten namelijk alle straten open en voor n aansluiting op uw woning geldt dat ook voor uw oprit of tuin. B-4 Is elektrisch verwarmen ook een mogelijkheid? Voor de grondgebonden woningen is dat in principe mogelijk, maar het is een kostbaar alternatief. Voor de appartementencomplexen ligt het anders, daar is namelijk sprake van een collectief systeem waarbij de bewoners vaak gehouden zijn aan de regels van de Vereniging Van Eigenaren. Indien de VVE collectief kiest voor een elektrisch 7
warmtesysteem bestaan mogelijkheden hiertoe. B-5 Welk systeem is nu het beste voor mijn woning? Goede vraag! Een pasklaar antwoord daarop zonder achtergrondinformatie is er niet, want het is erg afhankelijk van factoren als gezinssamenstelling, de warmtevraag en de mate van isolatie van de woning. Een persoonlijk gesprek met een leverancier kan u hierbij helpen. We komen hier in een volgende straatssessie op terug. B-6 Wat is een luchtwater-warmtepomp? Een luchtwaterwarmtepomp is een pomp die met een buitenunit warmte onttrekt aan de buitenlucht. Deze warmte wordt overgedragen aan een binnenunit. De binnenunit geeft de warmte vervolgens door aan het verwarmingssysteem en de boiler. De werking van een lucht-water warmtepomp is eigenlijk vergelijkbaar met de werking van een koelkast. Aan de producten die in de koelkast staan wordt warmte onttrokken, zodat ze worden gekoeld. De onttrokken warmte wordt, met behulp van een koudemiddel, aan de achterkant van de koelkast afgegeven aan de omgevingslucht. Bij een warmtepomp werkt dit precies andersom: er wordt warmte aan de buitenlucht onttrokken, die via vloerverwarming en/of convectoren de woning verwarmt. 8
B-7 Hoe gaat de aanleg van zo n luchtwater-warmtepomp? Een luchtwaterwarmtepomp bestaat uit drie onderdelen: een buitenunit, een binnenunit en een boiler. De buitenunit wordt aan, op of rond de woning geplaatst. Vervolgens wordt een leiding aangelegd die de buitenunit met de binnenunit verbindt. Deze leiding gaat door de gevel en dan via de kortst mogelijke weg naar de binnenunit. Indien mogelijk wordt gebruik gemaakt van de kruipruimte. De binnenunit met de boiler zal in de meeste gevallen op dezelfde plaats komen te staan als uw huidige installatie. B-8 Kun je met zo n pomp in hartje winter de hele woning verwarmen? Jazeker, in de wijken Mannee en Aria werkt dit systeem in alle seizoenen naar tevredenheid. Verder worden dergelijke systemen in Scandinavië al tientallen jaren gebruikt. Omdat de buitentemperatuur tijdens een peridode van vorst erg laag is, dient wel electrisch bij te worden verwarmd. Wat dat betreft ligt het rendement ongeveer 20% lager dan een systeem met individuele bodemlussen. B-9 De buitenunit van de luchtwater-warmtepomp ziet er niet echt mooi uit. Stelt de gemeente hiervoor n soort van welstandsbeleid op? Zodra de unit meer dan 30 cm (inclusief de bevestigingsbeugel) uit de gevel of boven dak uitsteekt moet een vergunning aangevraagd worden. Dit geldt overigens voor alle gevels, ook de voorzijde. In zulke gevallen kan de gemeente aanvullende regels opstellen. Een ambtelijk kwaliteitsteam beoordeeld deze gevallen. Naar verwachting is dit in de meeste situaties zo, omdat de meeste buitenunits + beugels breder zijn dan 30 cm. Voor een goede werking van het systeem, waarbij zo min mogelijk geluid ontstaat, kan de buitenunit sowieso niet overal worden geplaatst. Hiervoor zullen de gemeente en leveranciers ook adviezen geven. Er zijn overigens ook ombouwen verkrijgbaar voor de buitenunits. Deze ombouwen verfraaien het aanzicht en zorgen voor een aanzienlijke vermindering van het geluid. Op dit moment onderzoeken wij als gemeente wat de mogelijkheden zijn om specifiek (welstands)beleid op te stellen voor de buitenunits, zodat samen met de wijk kan worden 9
bekeken wat de meest praktische maar optisch ook meest mooie plaats is om een unit neer te zetten, waarbij eventuele overlast zoveel mogelijk kan worden beperkt. B-10 Wanneer moet een luchtwater-warmtepomp vervangen worden? Wat is levensduur? De levensduur van een warmtepomp hangt af van de warmte uren. Warmtepompen gaan ongeveer 30.000 warmte uren mee, hetgeen overeenkomt met een levensduur van 15 tot 20 jaar. Het meest gevoelige onderdeel van een warmtepomp is de compressor. B-11 Wat is een bodemwarmtepomp? Een bodemwarmtepomp werkt met warmte uit de grond: de aardwarmte die diep in de bodem aanwezig is, wordt via speciale bodemlussen (gevuld met een water of een antivriesoplossing) uit de grond gehaald en daarna gebruikt om de woning te verwarmen. 1. 2. 3. 4. Afbeelding bodemlus B-12 Hoe gaat de aanleg van die bodemlussen? De bodemlussen worden geboord in de bodem. De bodemlussen worden geplaatst tot een diepte van circa 80 meter en op zo n vijf tot zeven meter afstand van elkaar zodat ze elkaar zo min mogelijk beïnvloeden. De lussen worden het liefst in de buurt van de doorgang van de huidige leidingen geplaatst. Wij onderzoeken op dit moment de mogelijkheid om een deel van de lussen in het openbaar gebied te plaatsen. De andere lussen worden in tuinen of onder de opritten (beide moeten goed bereikbaar zijn!) geplaatst. Voor de lus maakt het overigens niet uit waarvoor de oppervlakte erboven wordt gebruikt, zolang dit maar geen toepassing is waarbij scherpe objecten de grond 10
ingaan die de lus mogelijk zouden kunnen beschadigen. Ook het planten van bomen in de buurt van de lus is niet mogelijk. B-13 Blijf je de lussen zien? Nee, omdat ze zo diep de grond ingaan zijn ze onzichtbaar. Stel dat de lessen onder uw oprit de grond ingaan, dan kan u daar gewoon weer met de auto overheen. B-14 Hoeveel lussen heb ik nodig? Dat is afhankelijk van de hoeveelheid energie die u gebruikt, gemiddeld zijn het er zo n drie tot vijf per woning. Een persoonlijk gesprek met een leverancier kan u hierbij helpen. B-15 Gaan die lussen elkaar niet beïnvloeden? Om de bodemenergie zo goed mogelijk over de wijk en de verschillende percelen te verdelen gaan we werken met een bodemenergieplan. Zo beschermen we alle energiesystemen in de wijk. Voordat de bodemwarmtepomp wordt aangelegd, moet u dus eerst een Omgevingsvergunning Beperkte Milieutoets (Obm) bij ons aanvragen. Dat kan heel gemakkelijk (en gratis) via www.omgevingsloket.nl. De proceduretermijn voor een Obm-vergunning bedraagt zo n acht weken. B-16 Waar zijn de bodemlussen van gemaakt? Een bodemlus is niets meer dan een lange kunststof leiding (van HDPE), waarvan de ene kant de grond in gaat en de andere kant (op zo n 60 cm diepte) uw woning inkomt. Dat gebeurt op dezelfde plaats, in hetzelfde gat. Het is eigenlijk alsof de leiding is dubbel gevouwen, dus op de vouw is een versterking aangebracht. De levensduur van een bodemlus is minimaal 50 jaar. B-17 Hebben de bodemlussen onderhoud nodig? Nee, de lussen zijn onderhoudsvrij. B-18 En wat als de bodemlussen lekken? De lus is een kunststof leiding uit één stuk die volledig in de grond ligt, dus de kans op lekkages is bijzonder klein. De meeste kans op een misser heeft u tijdens de aanleg. Daarom wordt daar na het boren meteen gecontroleerd of er eventuele lekken aanwezig zijn. 11
B-19 Kunnen de lussen (of een gedeelte) niet in openbaar gebied? Vanuit bewoners is vaak de vraag geopperd of het mogelijk is om individuele lussen eventueel (deels) te realiseren in openbaar gebied. Op dit moment zijn wij aan het onderzoeken of hiertoe mogelijkheden bestaan. Voor woningen zonder buitenruimte wordt sowieso gekeken naar een pasklare oplossing. B-20 En in huis, komt daar ook nog een installatie? Ja, de binnenunit die hoort bij de bodemwarmtepomp is te vergelijken met uw huidige binneninstallatie. Waarschijnlijk kan ie dus ook gewoon op dezelfde plek als waar de installatie nu staat. B-21 Kan ik mijn huidige binneninstallatie dan niet gewoon gebruiken? Technisch gezien zou dat kunnen. B-22 Maakt de nieuwe binneninstallatie ook geluid? U kunt m vergelijken met uw huidige binneninstallatie. Wel kan het zijn dat een ander merk stiller of juist rumoeriger is, dat ligt een beetje aan de prijs (en kwaliteit) van de unit. B-23 Hoe zit het met het onderhoud van de warmtepomp? Ook hier kunt u dat weer vergelijken met het onderhoud van uw huidige binneninstallatie. Bij de meeste installateurs kunt u hiervoor een onderhoudscontract afsluiten. 12