Rapportage ZZP belangenbehartiging

Rapportage ZZP belangenbehartiging Onderzoek naar de rol en positionering van belangenbehartiging gezien door de bril van zzp ers en beleidsmakers/politici. Prof.dr.mr. Leo Witvliet Robbert Brantz

Rapportage ZZP belangenbehartiging Onderzoek naar de rol en positionering van belangenbehartiging gezien door de bril van zzp ers en beleidsmakers/politici. Prof.dr.mr. Leo Witvliet Robbert Brantz

Colofon Redactie Vormgeving Prof. dr. mr. Leo Witvliet, bestuurslid KIZO, Nyenrode Business Universiteit Robbert Brantz, algemeen directeur KIZO Drs. Elise Schutte, onderzoeker KIZO De Haas in Vorm Kennisinstituut Zelfstandig Ondernemerschap Sluisplein 13a 2266 AV Leidschendam 070-320 64 22 info@kizo.nl www.kizo.nl 4 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Inhoud Samenvatting 7 Aanleiding 9 Onderzoeksverslag 10 Maatschappelijke realiteit...10 Wat vindt de zzp'er?...12 Kamerleden en beleidsmakers...13 De onderzoeksgroep in beeld 16 Wat vinden de zzp ers van de belangenbehartiging? 18 Pensioenfonds...31 Arbeidsongeschiktheidsverzekering...32 VAR...33 Btw...34 Overheidsopdrachten...35 Goed opdrachtgeverschap...36 Opleiding...37 Vertegenwoordiging internationaal...38 Waardering zzp-ledendiensten 40 Beroeps-, branche- of sectorvereniging...41 Aanleiding lidmaatschap...42 Waardering diensten...43 Wie is de zzp er 46 KIZO 50 ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 5

6 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Samenvatting Samenvatting Politici en beleidsmakers vinden het van belang dat zij de juiste informatie aangereikt krijgen. Dat gebeurt door het spreken van individuele personen, vertegenwoordigers van in groepen georganiseerde individuen die een gezamenlijk punt willen maken en het bestuderen van echte situaties uit de praktijk, hypotheses uit denktanks en de wetenschap. De in dit onderzoek geïnterviewde politici en beleidsmakers geven aan (zomer 2014) dat de zzp er vaak niet top of mind is, waardoor er in onderhandelingen of beleidsvorming onvoldoende aan is gedacht. Als symbool komt op meerdere plekken terug dat er feitelijk geen uitvoering is gegeven aan het SER advies zzp ers in beeld van 2010. De betekenis die daaraan gegeven kan worden, is dat de dagelijkse praktijk van de zzp'er haar weg nog moet vinden in de bestaande maatschappelijke instituties, die allen een eigen belang en agenda hebben. Maatschappelijke sectoren waar de samenwerking tussen vast en flexibel personeel al een lange traditie heeft, maken maar marginaal deel uit van de polder aan zzp-belangenbehartigers. Het algemeen maatschappelijk belang ter bescherming en ontwikkeling van het beroep/vak dat zzp ers mede vertegenwoordigen, heeft prioriteit nodig. De geïnterviewde zzp ers geven overduidelijk aan dat zij behoefte hebben aan een eigen stem en dat zij collectieve belangenbehartiging van belang vinden. Dat is niet alleen het geval voor de huidige leden van zzp-organisaties, maar óók voor hen die geen lid zijn van een belangenbehartiger. Daarbij geven de zzp ers aan dat zij waarde zien in belangenbehartigers die zichtbaar aansluiting hebben bij bestaande instituties in de polder. Een zichtbare positie in de SER is daar een voorbeeld van. De zzp ers waarderen de duidelijke vertegenwoordiging van de meest bekende belangenbehartigers (FNV Zelfstandigen, PZO-ZZP en ZZP Nederland) en de onderwerpen op hun beleidsagenda. Daarmee voldoen de zzp-organisaties naar hun leden duidelijk in een behoefte. De beleidsmakers en politici geven aan dat zij samenwerking tussen deze zzp-organisaties om te komen tot gemeenschappelijke standpunten van belang te vinden. Punt van zorg is dat gemeenschappelijk ingenomen standpunten soms door specifieke organisaties toch weer net anders worden uitgelegd. Voor de zzp-organisaties ligt hier een heldere paradox. De zzp er geeft aan belang te hechten aan een duidelijke positie in en toegang tot de polder en is tevreden ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 7

met de huidige dienstverlening. Beleidsmakers stellen eendrachtige samenwerking tussen zzp-organisaties op prijs, terwijl deze organisaties verschillend van signatuur zijn: FNV Zelfstandigen is een autonome vereniging van zzp ers dat onderdeel is van het FNV, PZO-ZZP een platform dat sterk geassocieerd is aan de werkgeverskoepels VNO-NCW MKB-Nederland en ZZP Nederland heeft naast haar commerciële dienstverlening een stichting in associatie met CNV welke maar beperkt zichtbaar is. Om beleidsmakers en politici tegemoet te komen vragen zij de belangenbehartigers op onderdelen waar zij het eens zijn een eensluidend standpunt in te nemen. Tenslotte merken wij op dat binnen de responsgroep van 831 zzp ers het aantal deelnemers van FNV Zelfstandigen oververtegenwoordigd is. Tegelijkertijd zien wij, afgespiegeld aan de andere deelnemers waarvan een deel ook geen lid is van een belangenorganisatie, een homogeen beeld. Robbert Brantz Bestuurder KIZO prof.dr.mr. Leo Witvliet Bestuurder KIZO Business Universiteit Nyenrode Oktober 2014 8 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Aanleiding Aanleiding In Nederland zijn er meerdere belangenbehartigers voor zzp ers. De bestendiging van de groei van het aantal zzp ers, de laatste 10 jaar tot bijna 800.000 met de recente verwachting daarbij dat het in 2020 ongeveer 30% van de arbeidsmarkt zal betreffen. Dit legitimeert een stevige belangenbehartiging van deze groep in de Nederlandse overlegeconomie. Het aantal organisaties in Nederland dat zich richt op belangenbehartiging van zzp ers groeit vanuit diverse achtergronden. De zzp er vormt een aparte/nieuwe doelgroep in onze arbeidsmarkt, waarbij meerdere positioneringvraagstukken aan de orde zijn. Hij wordt gezien als ondernemer, maar de andere werkelijkheid is voor velen dat zij de nieuwe werkende zijn. De recent gevoerde discussie door de AWVN over de aansluiting van zzp'ers op het Nederlands sociaal stelsel, geeft aan dat er nu op meerdere plaatsen gedacht wordt aan de zzp'er. Het gaat om iemand die zich als zelfstandige positioneert, maar dat betekent nog niet dat hij het alleen doet. Het samenwerken vindt plaats in de directe uitoefening van de functie met collega zzp ers, werknemers van de opdrachtgevers, bemiddelingsbureaus en met belangenbehartigers. Ook het begrip zzp er heeft diverse annotaties. In al onze onderzoeken maken wij gebruik van het inmiddels ook internationaal geaccepteerde plaatje van die diversiteit en de drie levensbehoeften van de zzp ers acquisitie, professionalisering en financieel administratieve zaken. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 9

Onderzoeksverslag Dit onderzoek naar de belangenbeharting van zzp ers in Nederland heeft zich gericht op de beleidsmakers en politici (interviews) en een schriftelijke enquête onder zzp ers, waar ruim 800 zzp'ers gebruik van hebben gemaakt. Politici en beleidsmakers vinden het van belang dat zij de juiste informatie aangereikt krijgen. Dat gebeurt door het spreken van individuele personen, vertegenwoordigers van in groepen georganiseerde individuen die een gezamenlijk punt willen maken, en het bestuderen van echte situaties uit de praktijk en hypotheses uit denktanks en de wetenschap. Om het antwoord achter het antwoord te krijgen op onze vragen hebben we afgesproken dat anonimiteit gewaarborgd is en voor de eindrapportage publiek gebruikt wordt. Alle geïnterviewden hebben de tekst kunnen inzien om deze afspraak te kunnen controleren. De eindverantwoordelijkheid voor de tekst is aan de onderzoekers. Maatschappelijke realiteit In de interviews zijn een aantal opmerkelijke zaken ontdekt. Van verschillende kanten is aangegeven dat er door velen gedacht of gewenst is dat het werken als zzp er een tijdelijk verschijnsel zou zijn om snel weer naar de achtergrond te (laten)verdwijnen. Duidelijk is geworden dat het verschijnsel een maatschappelijke realiteit is, maar bij een aantal groeperingen is er de wens om een bewust ontmoedigingsbeleid te voeren. Dat er pas recent een ambtelijke werkgroep is geformeerd die meer inzicht moet gaan geven in welke vragen er spelen, is een uiting daarvan. De tweede bevinding ligt in het verlengde dat alle geïnterviewden vinden dat er onvoldoende is gebeurd om de zzp er een plek te geven, in sommige gevallen is er zelfs gesproken over zoethoudertjes om er maar vanaf te zijn. Mogelijk is dit zelfs de reden dat alleen de regeringspartijen PVDA en VVD tijd vrij maakten om mee te werken aan dit onderzoek en de oppositie de zzp er nog even achter de hand houdt om deze te kunnen gebruiken in de onderhandelingen of nog niet willen zien wat er aan de hand is. De betekenis die daaraan gegeven kan worden is dat de dagelijkse praktijk van de zzp haar weg nog moet vinden in de bestaande maatschappelijke instituties, die allen een eigen belang en agenda hebben. Daarmee zien de geïnterviewden ook het belang van belangenbehartiging, wat automatisch leidt tot de derde bevinding. 10 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Onderzoeksverslag De belangenbehartigers zijn verschillend van signatuur: FNV Zelfstandigen is een autonome vereniging van zzp ers dat onderdeel is van het FNV, PZO-ZZP een platform dat sterk geassocieerd is aan de werkgeverskoepels VNO-NCW MKB-Nederland en ZZP Nederland heeft naast haar commerciële dienstverlening een stichting in associatie met CNV welke maar beperkt zichtbaar is. Deze belangenbehartigers hebben daarmee een eigen polder gecreëerd, waarbij het mogelijk is om bij grote vraagstukken zoals pensioen en arbeidsongeschiktheid mee te liften op de bestaande structuur met de sociale partners. In de eerste plaats is de herhaaldelijk gehoorde kritiek dat gemeenschappelijk ingenomen standpunten vaak ontkracht worden. Dit komt doordat onderliggende partijen nog even langs komen en laten weten dat hun standpunt toch net iets genuanceerder is. In de tweede plaats is zichtbaar geworden dat het ingenomen standpunt een duidelijk onderhandelingsresultaat is en daarmee scherpte mist om de belangen van zzp ers in beeld te krijgen. Vanuit die onderhandeling heeft de zzp belangenhartiging zichzelf soms gemarginaliseerd. Andere wegen worden dan gevonden om toch zicht te krijgen op het issue. Een belangrijk inzicht is verkregen dat de belangenbehartiging zich niet moet beperken tot de hiervoor genoemde belangenbehartigers. Er zijn veel meer podia, bijvoorbeeld de sectoren en de brancheorganisaties, waar het vraagstuk van verenigbaarheid van het oude en het nieuwe vorm kan krijgen. Onderdeel van de analyse van belangenbehartiging en vertegenwoordiging moet dan ook gericht zijn op de manier waarop organisaties omgaan met de noden en wensen van deze groep. De erkenning is daar dat de zzp er realiteit is, vaak meer dan 30% van de populatie en toch lijkt dat in veel gevallen onvoldoende om hier adequaat op te reageren of aan te denken. Met uitzondering van één politicus, waren de beleidsmakers stellig, daar was nog niet over nagedacht en het gesprek met deze grote organisaties of sector vertegenwoordiging ging nimmer over zzp ers. Door enkele geïnterviewden werd dan ook aangegeven dat zij geen zicht hebben of zelfs twijfel of de gememoreerde ambtelijke werkgroep hier wel op in zal gaan (verbreding van de agenda of een meer integrale benadering) of zich zal beperken tot de klassieke vraagstukken die vaak een fiscale achtergrond hebben en passen in de bestaande agenda van de sociale partners. De vierde bevinding ligt eveneens in het verlengde. Hoe zichtbaar het ook is aan de oppervlakte, de maatschappelijke sectoren onderwijs, ICT, bouw, zorg en de creatieve industrie - waar de samenwerking van vast en flexibel personeel al een lange traditie heeft - maken maar marginaal deel uit van de polder aan zzp belangenbehartigers. Zichtbaar en genoemd werd FNV Kiem, dat zich specifiek richt op de creatieve industrie. Het algemeen maatschappelijk belang ter bescherming en ontwikkeling van het beroep/vak dat zzp ers mede vertegenwoordigen heeft prioriteit nodig. De discussie over O&O fondsen kwam dan ook herhaaldelijk op tafel. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 11

Onderzoeksverslag De geïnterviewden zagen allen dat werk in volle breedte, niet alleen meer georganiseerd kan worden vanuit het principe van vaste banen (hoe gewild en wenselijk dat ook kan zijn) en collectiviteiten. Daarbij lieten zij ook weten dat de discussie over werk en inkomen niet alleen meer gevoerd kan worden door vertegenwoordigers die het huidige stelsel en de machtsverdeling daarbinnen uitonderhandeld hebben en belang hebben bij een status quo in deze. Opmerkelijk was dat de belangrijkste adviserende organisaties van de regering SER en de werkgevers en werknemers Stichting van de Arbeid, zich hiervan terdege bewust zijn en dan ook teruggrijpen op de oorspronkelijke reden waarom zij opgericht zijn en hun onderlinge rolverhouding. De vraag is hoe er ruimte komt om nieuwe economisch van belang zijnde groeperingen toe te laten tot dit soort instituties. Tijdens de interviews kwam de uitspraak dat er feitelijk geen uitvoering is gegeven aan het SER advies van 2010 op meerdere plekken terug. Wat vindt de zzp'er? Een ander onderdeel van het onderzoek heeft zich gericht op de individuele mening van de groep zzp ers zelf. Zij hebben een heel duidelijke gezamenlijke mening en willen zich graag vertegenwoordigd voelen, ook als zij geen lid zijn van een belangenbehartiger. Zij vinden het niet erg om onderdeel uit te maken van de grotere organisaties, maar hechten wel grote waarde aan de onafhankelijke vertegenwoordigers die daar bij horen. Hierbij noemen we even bewust vertegenwoordigers, omdat dit volgens de meerderheid veel meer mens gebonden is (wie vertegenwoordigt mij), dan organisatie gebonden (welke organisatie vertegenwoordigt mij). Dit sluit aan bij de wens van de geïnterviewden. Zij geven aan, hoe paradoxaal het ook klinkt, dat ze het van belang vinden dat er namens groter georganiseerde maatschappelijke groeperingen de belangenbehartiging vorm gegeven wordt. Dit standpunt betekent tevens dat deze groeperingen de verschillende standpunten binnen de groep zichtbaar moeten maken en inzicht geven wat zij daar mee gedaan hebben (welke betekenis er aan het verschil gegeven is). Hier werd een soort handelingsonbekwaamheid gesignaleerd, los van machtsvraagstukken en weerstandsvraagstukken. Om hier nog een stap verder in te gaan, de ledendiensten en gesponsorde congressen worden door een aantal respondenten gezien als verstrengeling van belangen. 26% Waardeert de ledendiensten van belangenbehartigers als reden om lid te zijn. Op basis van de ruim 800 respondenten in het kwantitatieve deel van dit onderzoek is duidelijk naar voren gekomen dat de zzp ers aangesloten bij de belangenbehartigers, primair lid zijn voor een gemeenschappelijk zzp-geluid naar politiek Den Haag. Ondanks het gegeven dat de respons van leden van PZO-ZZP en ZZP Nederland beduidend lager was, zijn er geen verschillen opgemerkt in de meningen hieromtrend. 12 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Onderzoeksverslag Gevraagd naar de agenda van de diverse partijen zien we sterke overeenkomsten en deze worden gewaardeerd als belangrijk. De onderwerpen waar belangenbehartigers zich voor inzetten kunnen rekenen op een breed draagvlak. Kamerleden en beleidsmakers De Kamerleden die prioriteit gaven aan het meedoen in het onderzoek lieten weten dat zij een eigen kring van zzp -ers om zich heen hebben verzameld om vanuit meerdere invalshoeken de issues te benaderen. De geïnterviewde beleidsmakers en Kamerleden hebben de landelijk bekendstaande zzp belangenbehartigers FNV Zelfstandigen, PZO-ZZP en ZZP Nederland goed in het vizier en zijn over het algemeen te spreken over het collectieve standpunt dat zij innemen. Zoals hiervoor al aangegeven is een scherp detail dat achteraf er soms een andere inkleuring gegeven wordt per partij, wat de boodschap zwakker maakt en tot vertraging of zelfs afstel leidt. Dat er ook een eigen kring van zzp ers georganiseerd is waar op terug gevallen wordt, heeft ook de betekenis dat de belangenbehartigers er niet in slagen inzichtelijk te maken wat de consequenties zijn van bepaalde adviezen voor de doelgroep. Het zou volgens de geïnterviewde personen sterker en gemakkelijker zijn om één aanspreekpunt te organiseren dat zorgt voor een betrouwbare basis waar op geleund kan worden, waarbij de diversiteit aan meningen en belangen inzichtelijk gemaakt worden. De ontwikkeling van de arbeidsmarkt en de nieuwe mogelijkheden en noodzaak te flexibiliseren, komt zowel van de zijde van de werkgevers (wendbaarheid van organisatie) als van de zijde van werkenden (meer ruimte om zelf keuzes te maken). In de sfeer van belangenbehartiging is het dan ook verrassend, dat in de sectoren de ontwikkelingen rondom zzp er niet meegenomen wordt door de werkgevers in de besprekingen met externe partijen. Dit reflecteert naar het punt dat de zzp belangenbehartiging in de sectorale organisaties verder moet gaan met het zoeken naar common grounds, om het noodzakelijke samenspel of verenigbaarheid van diversiteit in standpunten mee te nemen in de belangenbehartiging. Kamerleden en beleidsmakers zien duidelijk dat er meerdere wegen zijn om de belangenbehartiging vorm te geven en dat dit ook noodzakelijk is: 1. Via de grotere organisaties. Er wordt dan vanuit gegaan dat het hanteerbaar maken van tegenstellingen binnen dit soort organisaties, een weg die langer is, maar duurzamer en traditoneel beproefd. Zeker is dit het geval voor de inrichtingsvraagstukken van ons economisch bestel betreft, zoals pensioen en arbeidsongeschiktheid wat maatschappelijk voor iedereen geldt. 2. Een zelfstandige vertegenwoordiging via een collectief van zzp organisaties die de belangen in hun diversiteit vertegenwoordigen. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 13

Onderzoeksverslag Bijvoorbeeld door binnen de SER naast werkgevers- en werknemerszetels meerdere zetels voor zzp-belangen beschikbaar te stellen. 3. Nieuw is de belangenbehartiging binnen de eigen verspreide branche- en sectororganisaties. Hiervoor zullen nieuwe arrangementen en codes uitgedacht moeten worden. In de interviews kwam dit aan de orde, door de organisatie van belangenbehartiging ook te willen zien in haar gelaagdheid. Op nationaal niveau, regionaal en plaatselijk en naar de sectorale en branche indeling, waarbij initiatieven een draagvlak of hun oorsprong krijgen vanuit de dagelijkse praktijk. Een van-beneden-naar-boven beweging met het appèl aan de praktijk om actief deel te nemen aan de dialoog over zzp'ers. 14 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Onderzoeksverslag Bestaat de arbeidsmarkt uit een grijze massa anonieme werknemers zonder eigen individualiteit? De film Modern Times uit 1936 van Charlie Chaplin bond al de strijd aan met dit te simpele beeld van de realiteit. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 15

De onderzoeksgroep in beeld 831 respondenten 63% man 37% vrouw 16 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

De onderzoeksgroep in beeld Leeftijd > 60 jaar 50-60 40-50 30-40 20-30 jaar 22% 43% 27% 6% 2% 10% 41% 41% 7% 1% Jaren actief als zzp'er > 15 jaar 11-15 6-10 1-5 < 1 jaar 20% 19% 31% 28% 2% 19% 21% 31% 26% 3% Opleiding Universiteit HBO MBO havo vwo mavo vmbo 32% 37% 18% 6% 7% 42% 43% 9% 4% 1% ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 17

Wat vinden de zzp ers van de belangenbehartiging? In de volgende hoofdstukken is de onderzoeksanalyse van de brede respons die we hebben mogen ontvangen, van beneden naar boven, de mening van de zzp ers. De metingen betreffen de reacties van 831 zzp'ers. Hiervan zijn 612 aangesloten bij FNV Zelfstandigen. In rood het percentage van de hele onderzoeksgroep. In grijs het percentage zonder FNV Zelfstandigen. 18 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Aanleiding tot lidmaatschap Worden mensen lid van de belangenbehartiger voor de lobby of ledendiensten? Zijn er mensen die dienstverlening prima vinden, maar vanwege associatie met FNV of VNO-NCW en MKB-Nederland geen lid worden? Zijn er mensen die lid zijn alleen vanwege de verbondenheid met deze grote organisates? Wat is voor jou de aanleiding geweest om je aan te sluiten bij een landelijke belangenbehartiger? 21% Korting op diensten 20% 38% Ik was in loondienstverband al lid 36% 17% Ik zocht hulp bij het opstarten 12% 22% Ik zocht juridische hulp 28% 69% 61% Belangenbehartiging 66% 78% > 60 jaar Korting 13% Was al lid 44% Hulp bij opstarten 11% Juridische hulp 18% Belangenbehartiging 70% 50-60 jaar 40-50 jaar 30-40 jaar Korting 19% Was al lid 36% Hulp bij opstarten 13% Juridische hulp 24% Belangenbehartiging 67% Korting 23% Was al lid 37% Hulp bij opstarten 15% Juridische hulp 30% Belangenbehartiging 59% Korting 33% Was al lid 22% Hulp bij opstarten 17% Juridische hulp 39% Belangenbehartiging 47% ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 19

Wat vinden zzp'ers? Effect van belangenbehartiging Heb jij het gevoel dat het werk van belangenbehartigers effect heeft op de politieke besluitvorming? NEE 27% JA 73% NEE 32% JA 68% > 60 jaar NEE 43% JA 57% 50-60 jaar NEE 30% JA 70% 40-50 jaar NEE 26% JA 74% 30-40 jaar NEE 25% JA 75% 20 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Maakt het verschil om welke belangenbehartiger het gaat? 37% 30% 20% (Geen verschillen tussen man / vrouw) 4% 9% Ja Nee Geen idee Waarom denk je dat? Denk het wel Anders JA Er wordt gekeken naar aantallen zzp'ers die vertegenwoordigd worden. Verschil in netwerk, lobbykracht en daadkracht. Naam en omvang is bepalend naar mijn idee Politieke voorkeur kleurt de lobby Sommige clubs worden serieuzer genomen, mede door voorgeschiedenis Omdat de doelstellingen per onderdeel verschillen en dus om een specifieke inzet vragen Sommige belangen raken meer aan het eigen belang van politici (bv zware lobby's van grote ondernemingen) NEE De term zzp wekt een onjuist beeld op bij politici, waardoor bij hen al weerstand ontstaat voordat iets besproken kan worden Ik denk dat de media de belangrijkste aanjager is. Ik houd het niet zo bij. Ik heb het gevoel dat iedereen maar wat brult. Ik ga ervan uit dat we allemaal hetzelfde doel nastreven. Ze hebben collectief geen effect doordat er geen verenigd front is, zoals zp'ers ook geen politieke eenheid zijn. De politieke agenda rond zzp'ers wordt eerder door 'misstanden' wordt bepaald, dan door positieve lobby. De politiek weet niets en zoekt altijd naar informatie, het moet alleen wel op de juiste plek neergelegd worden. GEEN IDEE Politieke besluiten waarin belangen van zzp'ers behartigd worden lijken erg afhankelijk van andere belangen zoals daling werkloosheid of bezuinigingen. Ik heb geen beeld wie namens mij belangen zou behartigen... Ik regel de dingen gewoon zelf en heb daar geen moeite mee. Het is voor mij niet duidelijk hoe er invloed wordt uitgeoefend, door wie, wanneer en waar. Ik heb het gevoel dat er naast openbare beïnvloeding ook heel veel onzichtbaar werk geleverd wordt/dient te worden. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 21

Wat vinden zzp'ers? SER Vind jij het van belang dat FNV Zelfstandigen (FNV) en PZO-ZZP (VNO-NCW MKB-Nederland) vertegenwoordigd zijn in de SER? NEE 7% JA 93% NEE 14% JA 86% Opmerkingen bij... JA NEE Samenwerking versterkt altijd en maakt een krachtige lobby; Direct geluid in adviestraject naar regering van groot belang; Als ze transparant zijn wie ze vertegenwoordigen, waarom en wat ze willen bewerkstelligen. Ergens zitten om er te zitten heeft geen betekenis; De SER is een belangrijk orgaan en het aantal zzp'ers stijgt. Veel zzp'ers zijn dat geworden tegen wil en dank, bijvoorbeeld door ontslag en het vervolgens niet meer aan het werk kunnen komen via een reguliere baan. Zij/wij moeten, als grote groep, een goede spreekbuis en vertegenwoordiging hebben; Heel belangrijk om invloed uit te oefenen in de fase van voorbereiding van wetsvoorstellen; Geeft mogelijk meer regel(zucht) daar wil je als zzp'er vanaf; Begrippen als werkgever en werknemer zijn verouderd. Dus dit heeft geen bestaansrecht meer; Juist ook het geluid laten horen van de mensen die niet in loondienst werken. Zoals ik eerder aangaf is het traditionele loondienst model als het om arbeid gaat nog steeds leidend; Deze organisaties zijn niet meer weg te denken uit de polder en moeten elkaar dus treffen op dat niveau; Aangezien het aantal zzp'ers en het belang van zzp'ers in de economie groeit, is vertegenwoordiging in de SER niet meer dan normaal; Invloed invloed en nog eens invloed. Zij zijn groot en ik is klein. Calimero effect; Om in ieder geval in gesprek te zijn met de politiek; ZZP organisatie moet in alle geledingen van de samenleving een stem hebben. Organiseer leden, geen onnodig gepolder; Wat levert dat de bonden op; Misschien wel, maar dat wordt de zzp'er niet duidelijk gemaakt; 22 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Vind jij het van belang dat FNV Zelfstandigen (FNV) en PZO-ZZP (VNO-NCW MKB-Nederland) deel uit maken van een grotere werknemers- of werknemersorganisatie? NEE 36% JA 64% NEE 47% JA 53% NEE 32% JA 68% NEE 48% JA 52% Leeftijd 64% 69% 74% 36% 31% 26% 40-50 jaar 50-60 jaar > 60 jaar 40-50 jaar 50-60 jaar > 60 jaar JA NEE ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 23

Wat vinden zzp'ers? Vind jij het van belang dat zzp ers los van werknemersen werkgeversorganisaties een eigen onafhankelijke vertegenwoordiging hebben in de SER? NEE 16% JA 84% NEE 19% JA 81% NEE 14% JA 86% NEE 11% JA 89% VERTEGENWOORDIGING SER uitgesplitst op leeftijd 86% 87% 78% 14% 13% 22% 40-50 jaar 50-60 jaar > 60 jaar 40-50 jaar 50-60 jaar > 60 jaar JA NEE 24 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Opmerkingen bij... JA Zichtbaarheid van ZP-ers in de samenleving en economie. Als politiek doorkrijgt dat wij een grote groep zijn, misschien ook meer aandacht voor onze belangen. Ik voel mij nu niet gezien door politiek, laat staan gewaardeerd; Eigen stem beter dan gedeelde stem; Absoluut. Wij worden nog steeds onvoldoende volwaardig in het systeem meegenomen. Is logisch, want oudetijds paradigma snapt ons niet. Dus wij moeten nog ons apart laten horen, omdat wij dé veranderaars van de werkende samenleving zijn en dit alleen vanuit goede dialoog en uitwisseling en aparte zichtbaarheid helder kan worden. Het gaat er hier dus niet om dat we ons afzetten of polariseren, wel dat we onze unieke visie en talenten verbinden met de kracht van de bestaande organisatievormen; Ik denk dat het beter zou zijn als er een aparte vertegenwoordiging zou zijn. Immers zzp ers hebben andere issues dan werknemers. Toch zal deel uit maken van werkgeversorganisatie op korte termijn voordeel hebben, (groter volume leden) en expertise; Maar wel voor algemene zaken, zoals belastingen en pensioen e.d. Dé zzp'er bestaat tenslotte gewoon niet; Omdat de belangen totaal anders zijn, en soms tegengesteld. Bovendien zijn de werkgevers en werknemers organisaties geïnstitutionaliseerd, het zijn zichzelf in stand houdende organisaties geworden, gedompeld in het eigen gelijk, gepolariseerd, niet innovatief; Veelal wordt bij een vakbond gesproken over werknemers ( door de politiek ook helaas) en dat moet gestopt en gekeerd worden. Een duidelijker vertegenwoordiging van de zzpérs kan een beter begrip krijgen bij de partijen ( en politiek). NEE Ik wil niet worden vertegenwoordigd. Ik wil kunnen ondernemen!!!; Dan wordt het te rommelig en onoverzichtelijk; zzp'ers zijn de nieuwe 'werknemers' die langs die kan vertegenwoordigd zouden moeten worden, dus via de werknemersvertegenwoordigers en niet versplinterd als een aparte groep; Omdat veel zzp'ers zijn gedwongen, lijkt het me dat een gezamenlijke vertegenwoordiging beter is; Door welke organisatie wordt die vertegenwoordiging afgevaardigd?; Gelijke behandeling. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 25

Wat vinden zzp'ers? Bekendheid en lidmaatschap Met welke onderstaande organisaties die zich bezighouden met belangenbehartiging van zzp'ers, ben jij bekend? ZZP Nederland 47% 54% Zelfstandigen Bouw 14% 12% PZO-ZZP 21% 22% FNV Zelfstandigen 90% 92% FNV Zelfstandigen is meer bekend bij de zzp ers in de leeftijdscategorie van 40 50 jaar (95%); gemiddelde ligt op 90%; PZO-ZZP is meer bekend bij de zzp ers in de leeftijdscategorie van 60+ (27%); gemiddeld ligt op 22%; Zelfstandigen Bouw is meer bekend bij de zzp ers in de leeftijdscategorie van 30 40 jaar (23%); gemiddelde ligt op 13%; ZZP NL is meer bekend bij de zzp ers in de leeftijdscategorie van 30 40 jaar (56%); gemiddeld ligt op 50%. Bij welke landelijke belangenbehartigers ben jij aangesloten? Geen 10% 13% ZZP Nederland 14% 13% Zelfstandigen Bouw 1% 0% PZO-ZZP 10% 11% FNV Zelfstandigen 79% 73% 26 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? BELANGENBEHARTIGERS: uitgesplitst naar leeftijd 81% 77% 75% 69% 13% 9% 15% 7% 15% 13% 11% 10% 11% 16% 11% 9% 0% 1% 1% 0% 30-40 jaar 40-50 jaar 50-60 jaar > 60 jaar FNV Zelfstandigen PZO-ZZP Zelfstandigen Bouw ZZP Nederland Geen ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 27

Wat vinden zzp'ers? Wat is voor jou het belangrijkste argument om anderen ook te wijzen op het bestaan van belangenbehartigers? Samen sta je sterk Krachtenbundeling Collectiviteit Juridische ondersteuning Zaken op politieke agenda krijgen Financiele voordelen Kennisdeling Ik wijs anderen er niet op 28 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Waardering van actuele issues (Antwoordkeuze belangrijk en heel belangrijk samengevoegd, evenals onbelangrijk en heel onbelangrijk) Man belangrijk Vrouw belangrijk Man onbelangrijk Vrouw onbelangrijk Pensioen AOV VAR BTW Overheidsopdracht Goed opdrachtgeverschap Opleiding Vertegenwoordiging Internationaal Arbeidsomstandigheden 11% 6% 10% 12% 8% 8% 15% 20% 17% 65% 72% 82% 83% 64% 67% 58% 58% 70% 68% 66% 62% 45% 44% 45% 40% 40% 43% ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 29

Wat vinden zzp'ers? Waardering van actuele issues Percentage dat onderstaande onderwerpen belangrijk vindt Pensioen AOV VAR BTW Overheidsopdracht Goed opdrachtgeverschap Opleiding Vertegenwoordiging Internationaal Arbeidsomstandigheden 72% 83% 67% 58% 68% 62% 44% 40% 43% JULI 2014 Verplicht AOV Verplicht pensioen Handwerkers JA 59% NEE 41% JA 52% NEE 48% kenniswerkers JA 35% NEE 65% JA 30% NEE 70% Bron: KIZO ECHTZZP 30 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Pensioenfonds Het is de belangenbehartigers gelukt om een pensioenfonds voor zzp ers op te mogen richten. Wat vind jij van dit resultaat? NEGATIEF 5% POSITIEF 71% NEUTRAAL Positief: uitgesplitst op leeftijd 79% > 60 jaar 73% 50-60 jaar 68% 40-50 jaar 64% 30-40 jaar ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 31

Wat vinden zzp'ers? Arbeidsongeschiktheidsverzekering De arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp ers is onderwerp van het gesprek met de politiek. Hoe sta jij tegenover het zelf moeten regelen van deze verzekering? NEGATIEF 32% POSITIEF 28% NEUTRAAL NEGATIEF 29% POSITIEF 40% NEUTRAAL Positief: uitgesplitst op leeftijd 37% > 60 jaar 34% 50-60 jaar 35% 40-50 jaar 43% 30-40 jaar 32 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? VAR De VAR (verklaring arbeidsrelatie) en het ondernemerscriterium voor zzp ers leidt vaak tot discussies met de Belastingdienst. Wat vind jij er van als de VAR en het ondernemerscriterium gehandhaafd blijft? NEGATIEF 27% POSITIEF 24% NEUTRAAL NEGATIEF 29% POSITIEF 32% NEUTRAAL Positief: uitgesplitst op leeftijd 30% > 60 jaar 29% 50-60 jaar 26% 40-50 jaar 29% 30-40 jaar ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 33

Wat vinden zzp'ers? Btw De BTW tussen de dienstverlening van zzp ers (BTW-plichtig) en instellingen (BTW-vrijgesteld) wijkt soms van elkaar af. Dit zien we met name in het onderwijs, de zorg en in de financiële dienstverlening. Wat vind jij ervan dat dat de belangenbehartigers zich hiervoor inzetten? NEGATIEF 2% POSITIEF 74% NEUTRAAL NEGATIEF 4% POSITIEF 65% NEUTRAAL Positief: uitgesplitst op leeftijd 69% > 60 jaar 72% 50-60 jaar 65% 40-50 jaar 74% 30-40 jaar 34 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Overheidsopdrachten De aanbesteding van (lokale) overheidsopdrachten aan zzp ers heeft permanente aandacht en daar worden ook stappen in gezet om gelijkheid tussen grote bedrijven en zzp ers te bewerkstelligen. Merk jij verandering in de aanbestedingen van (lokale) overheden aan zzp ers? NEE 93% NEE 89% JA 7% JA 11% NEE: uitgesplitst op leeftijd JULI 2013 Welke rol speelt jouw gemeente naar zzp'ers? Bron: KIZO ECHTZZP 56% Geen idee 27% Geen 11% Faciliterend 6% Beperkt > 60 jaar 94% 50-60 jaar 90% 40-50 jaar 89% 30-40 jaar 98% ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 35

Wat vinden zzp'ers? Goed opdrachtgeverschap Met het oog op de relatie tussen de opdrachtgever/klant is er een verantwoordelijkheid over en weer om zo goed mogelijk op elkaar aan te sluiten, zowel qua tarief als arbeidsomstandigheden. Ondervind jij de gevolgen van de ARBO wet dat jij aan dezelfde eisen moet voldoen als alle andere werkenden? NEE 77% NEE 90% JA 23% JA 10% NEE: uitgesplitst op leeftijd > 60 jaar 80% 50-60 jaar 85% 40-50 jaar 79% 30-40 jaar 76% 36 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? Opleiding Opleiding is een belangrijk onderdeel, onder het motto een Leven Lang Leren wordt het belang van opleidingen benadrukt. Voor zzp ers zijn er geen directe subsidies voor opleidingen, voor het bedrijfsleven en de sectoren wel. Hoe belangrijk vind jij het dat je mee kan doen aan een subsidieregeling in deze? BELANGRIJK 68% NIET 10% BELANGRIJK 77% NIET 12% BELANGRIJK: uitgesplitst op leeftijd > 60 jaar 67% 50-60 jaar 69% 40-50 jaar 69% 30-40 jaar 65% ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 37

Wat vinden zzp'ers? Vertegenwoordiging internationaal Traditioneel is de zzp er een eenmanszaak, een kleine onderneming zonder personeel die behoorde bij het MKB. Tegenwoordig zie je veel meer dat de zzp er ook een vakspecialist is die langdurig binnen een kleine kring van een beperkt aantal opdrachtgevers ingezet wordt. Vertegenwoordiging van zzp ers in internationaal verband o.a. Brussel is nog nauwelijks geregeld. Welke invloed heeft internationale samenwerking naar jouw mening op de Nederlandse zzp politiek? POSITIEF 19% NEGATIEF 7% NEUTRAAL POSITIEF 23% NEGATIEF 11% NEUTRAAL POSITIEF: uitgesplitst op leeftijd 29% > 60 jaar 20% 50-60 jaar 19% 40-50 jaar 19% 30-40 jaar 38 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wat vinden zzp'ers? ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 39

Waardering zzp-ledendiensten Hoe ziet het aanbod van de drie grootste belangenbehartigers in Nederland er uit en hoe wordt dit aanbod (prijs/kwaliteit) van diensten/inkoopvoordelen/rechtshulp door zzp ers gewaardeerd? Wat is de verwachting ten aanzien van de ontwikkeling van deze diensten/inkoopvoordelen/ rechtshulp waar de belangenbehartigers in de toekomst volgens de zzp er een rol in mogen vervullen? 40 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Waardering zzp-ledendiensten Beroeps-, branche- of sectorvereniging Ben jij aangesloten bij een beroeps-, branche- of sectorvereniging? NEE 43% JA 57% NEE 68% JA 32% NEE / JA: uitgesplitst op leeftijd Nee 57% Ja 43% > 60 jaar Nee 55% Ja 45% 50-60 jaar Nee 62% Ja 38% 40-50 jaar Nee 73% Ja 27% 30-40 jaar ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 41

Waardering zzp-ledendiensten Aanleiding lidmaatschap Wat is voor jou de aanleiding geweest om je aan te sluiten bij een beroeps-, branche- of sectorverenigingen? > 60 jaar Korting 13% Was al lid 50% Hulp bij opstarten 21% Juridische hulp 21% Belangenbehartiging 61% 29% 50% 7% 21% 57% 50-60 jaar 40-50 jaar 30-40 jaar Korting 13% Was al lid 30% Hulp bij opstarten 19% Juridische hulp 11% Belangenbehartiging 71% Korting 22% Was al lid 17% Hulp bij opstarten 15% Juridische hulp 7% Belangenbehartiging 73% Korting 14% Was al lid 29% Hulp bij opstarten 14% Juridische hulp 0% Belangenbehartiging 57% 17% 33% 13% 3% 77% 40% 7% 27% 13% 87% 42 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Waardering zzp-ledendiensten Waardering diensten Hoe waardeer jij de volgende diensten? Man positief Vrouw positief Man negatief Vrouw negatief Juridische bijstand en proces Juridische controle algemene voorwaarden Juridische controle contracten Financiële diensten Opleiding Boekhoudpakket Tankpas Energie Mobiele telefonie / internet Incasso service 3% 58% 2% 49% 2% 49% 5% 39% 5% 42% 8% 21% 11% 18% 12% 14% 10% 22% 5% 41% ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 43

Waardering zzp-ledendiensten POSITIEF: uitgesplitst naar leeftijd > 60 jaar 50-60 jaar 40-50 jaar 30-40 jaar Juridische bijstand en proces Juridische controle algemene voorwaarden Juridische controle contracten Financiële diensten Opleiding Boekhoudpakket Tankpas Energie Mobiele telefonie / internet Incasso service 58% 49% 49% 39% 42% 21% 18% 14% 22% 41% 44 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Waardering zzp-ledendiensten Over het algemeen worden ledendiensten het minste gebruikt door zzp ers in de leeftijdscategorie van 40 50 jaar (conclusie op basis van antwoorden n.v.t.). De groep in de leeftijd van 50 60 jaar neemt daarentegen het vaakst ledendiensten af. Welke diensten zou jij graag via inkoopvoordelen en ledendiensten geregeld zien? Pensioen AOV Verzekeringen Ziektekosten Juridische zaken Opleidingssubsidie Geen Opmerkingen bij... Welke niet. Inkoopvoordelen zijn belangrijk maar ook het realiseren van maatwerk oplossingen voor zzp ers; Dit soort dingen zijn leuk en soms voordelig, maar het belangrijkst is de belangenbehartiging: goed en eerlijk advies, nuttige documenten (met name juridisch), af en toe een prikje naar de politiek; Voor mij zijn de financiële voordelen minder van belang. De basis voor het ondernemerschap ondersteunen, belangenbehartiging, juridische dienstverlening en opleiding vind ik primair het belangrijkste. Opletten dat de focus goed blijft. Overigens zou het kunnen zijn dat er behoefte is aan meer hulp bij aanbestedingen; Eerder genoemde verzekeringen + mogelijkheden om aan te sluiten bij collectieve regelingen; Opleidingen. Nu niet te betalen. Wel vaak een eis bij branchevereniging/gildes); Echt inkoopvoordeel is moeilijk te regelen, externe partners doen niet aan exclusieve deals. Dus meerwaarde zit in stimuleren van kennis over zzp ers en hun vragen en in realiseren van voorwaarden; Die diensten die ik hierboven aangekruist heb. Hierbij hopende op een collectief, waardoor je betere begeleiding krijgt omdat de instanties gewend zijn om dan voor een hele groep klaar te staan en een financieel voordeel zou ook fijn zijn. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 45

Wie is de zzp er In de literatuur wordt er van uitgegaan dat er voor elke vaste baan ook een flexibele variant bestaat. Voor het onderzoek betekent dit dat wij er van uitgaan dat de zzp-maatschappij gezien mag worden als een afspiegeling van de arbeidsmarkt anno 2014. Welk onderzoek dan ook, het moet duidelijk zijn over wie we het specifiek hebben. Zelfstandig werkend in de ambachtseconomie of kenniseconomie, hyperspecialist of ondernemer, vrijwillig bewust economisch zelfstandig of economisch afhankelijk of gedwongen in de positie. KIZO omvat en onderzoekt de gehele groep van zelfstandig werkenden. In discussies over onderzoek stelt KIZO altijd de vraag, wie was de groep mensen die bevraagd is? Hoe kunnen we deze groep duiden? De definitie zzp is hierin niet het belangrijkste, juist het definiëren van de groep om verder te komen in het onderzoek is cruciaal voor een duidelijk beeld van de nieuwe werkende. De zzp-groep in al haar vormen Zzp ers vormen samen geen homogene groep en kunnen ook niet als zodanig worden beschouwd of onderzocht. Daarom onderscheidt KIZO tien eigenschappen. De benoemde kenmerken kunnen samengaan om te komen tot bruikbare definities. De groep zzp ers kenmerkt zich over het algemeen door een grote portie autonomie, een hoge arbeidsproductiviteit, maatschappelijke betrokkenheid en een flinke dosis ondernemerschap en/of kennis en vakspecialisme. De groep onderscheidt zich in diverse profielen en feitelijk verschilt dat niet met de arbeidsmarktverdeling bij bijvoorbeeld een ministerie, waar er van hoog tot laag verschillende rollen ingevuld worden; van beveiligingsbeambte tot aan minister. De kenniswerkers head Specialisten: Van de 800.000 zzp ers, is ongeveer een derde gespecialiseerd in vakdisciplines waarbij management, hogere bedrijfskundige of zeer gespecialiseerde kennis ter beschikking gesteld wordt. Generalisten: Een kleine kopgroep daarboven wordt gevraagd voor zware bestuurlijke vraagstukken. De generalisten en specialisten waren eerder in loondienst en daarin niet 46 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wie is de zzp'er De nieuwe werkende zzp Head Hand Vrijwillig Gedwongen Ondernemer Specialist Acquisitie Financieel administratief Professionalisering Alleen Samenwerkend 100% Hybride gelukkig. Ze hadden te weinig ruimte om hun talenten te ontplooien en hun ideeën over innovatie te realiseren. Zij liepen vast in interne stroperigheid en politieke spelletjes. Deze consultants, interimmers, adviseurs, begeleiders en coaches doen veel onderzoek, volgen cursussen, gaan naar dure conferenties en congressen, schrijven publicaties, allemaal om bij te blijven in nieuwe ontwikkelingen en om zichtbaar te zijn bij potentiële opdrachtgevers. In tegenstelling tot de specialisten ligt de focus van de generalisten niet op één onderwerp, maar op tenminste twee of drie. Bijvoorbeeld een projectleider in het maatschappelijk domein, die zich heeft gespecialiseerd in duurzaamheidsprojecten bij gemeenten. Kennis en ervaring in projectmanagement, duurzaamheid en maatschappelijke ontwikkelingen maakt hem wendbaar, omdat hij telkens nieuwe combinaties kan maken en zo snel kan inspelen op vragen die zich voordoen. In gesprek met opdrachtgevers komen ze tot het inzicht waar de behoefte ligt en bedenken een dienst of product om dit probleem op te lossen. De meesten denken over vijf jaar ook nog wel zzp er te zijn, wellicht in een grotere vorm door samen te werken met andere specialisten. Of ze ontwikkelen zich door op een ander interessevlak dat zich aandient. ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 47

Wie is de zzp'er De vakman en ambachtswerkers hand Een deel van de zzp'ers is onder te verdelen in directe inzetbare uitvoerende mensen en gespecialiseerde vakmensen. De groep van direct inzetbare uitvoerende mensen omvat eigenlijk alle denkbare functies op uitvoerend niveau, van mensen die meewerken in de landbouw om de gewassen op tijd binnen te krijgen, tijdelijk inspringen bij zorgverleners of zich via bouwbedrijven laten inhuren. Een deel van deze banen wordt ook bemiddeld door de uitzendbranche. De groep van vakmensen oefent een ambacht uit, maakt concrete producten en werkt voor zichzelf of in kleinschalige organisaties met andere zelfstandigen. Ze werkten eerder vaak in loondienst en waren daarin ook niet gelukkig. Ze blijvendoen wat ze deden, omdat ze houden van hun vak. Deze groep is zeer gemêleerd, zoals stoffeerders, loodgieters, tandtechniekers, timmerlieden of lassers. Een aantal groten vinden hun weg op het wereldtoneel en worden uiteindelijk leider van een grote onderneming, zoals er in de schoenenmakerij en tassenindustrie vele voorbeelden zijn. De vakmensen scholen zich bij om hun kennis op niveau te houden. Ze volgen opleidingen en zijn lid van hun branchevereniging. Dit maakt dat ze actuele kennis hebben en kunnen en willen inspelen op ontwikkelingen in de markt, om zich te onderscheiden van collega s. Voorop blijven lopen is een must. Wat betreft hun toekomstverwachting denken ze hetzelfde werk te doen, hetzij verdiept of verbreed en dan met meer klanten. Vrijwillig of gedwongen Het is een utopie te denken dat elke zzp er vrijwillig begint. In de huidige arbeidsmarkt, waarbij er onvoldoende werkgelegenheid is, wordt menigeen die ontslagen is en geen werk meer kan vinden door uitkeringsinstanties in de richting van het zelfstandig ondernemerschap geduwd, al dan niet begeleid en van financiële middelen voorzien. De motivatie en daarmee de kans op succes verschilt tussen vrijwillig en gedwongen. Meer onderzoek hiernaar is op zijn plaats. Waarom moet iemand zzp er worden? Is een omscholingstraject niet een logischer reactie? Is het de rol van het UWV om iemand die al 25 jaar in loondienst zit, bij ontslag het zzp-schap in te duwen of zijn er andere mogelijkheden? Gesprekken met diverse instanties rechtvaardigen het gezegde De vraag stellen is hem beantwoorden. Ondanks de financiële ondersteuning ervaren enkele geïnterviewde zzp ers die op de rand van faillissement zitten, dat het financiële probleem niet opgelost is. Zij voelen dat zij niet bij machte zijn te ontsnappen aan de vicieuze cirkel die gedomineerd wordt door een gebrek aan geld en schulden. Het gevoel van menselijk falen, het 48 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

Wie is de zzp'er continu moeten verantwoorden van de situatie, legt een loden last op deze ondernemers. Specialist of ondernemer Is de zzp er ondernemer? Dit is een hardnekkige discussie. Moet hij als ondernemer afgerekend worden op de normen die verbonden zijn aan het ondernemerschap, zoals het creëren van arbeidsplaatsen of het bewerkstelligen van economische groei? Of is hij een zelfstandige die ondernemende skills moet hebben om zichzelf in de reguliere arbeidsmarkt te kunnen wegzetten? Sommige zzp ers zullen zich als start-up ontwikkelen tot ondernemer met personeel en snel niet meer vallen onder de term zzp ers. Het merendeel is echter een ondernemende professional in de arbeidsmarkt. Hybride Hoe verzamelt een zzp er zijn inkomen? Hij is volledig gespecialiseerd in een vakgebied en haalt hier 100% zijn inkomen uit of hij genereert op een hybride manier zijn inkomen. Bijvoorbeeld een combinatie van het zzpschap met een parttime baan in vaste dienst. Deze vorm is vaak te zien bij startende zzp ers, totdat ze voldoende opdrachten hebben om volledig op het zzp-schap te richten. Samen versus alleen Het is volstrekt zeker, dat de grootste zekerheid voor de zzp er onzekerheid is. Dat is een bewuste keuze, maar het lijkt er op dat er toch een behoefte is aan zekerheden. Velen doen pogingen tot samenwerken. Is dit in hetzelfde vakgebied, dan ontstaat er vaak concurrentie of verschil in kwaliteitsbeleving en daarmee teleurstelling. Het onderzoek van ECHTZZP laat zien dat nagenoeg alle zzp ers wel ergens netwerken of een samenwerking hebben. Het uitgangspunt van de zzp er is dat hij een eenmansbedrijf heeft en vanuit zijn individuele belangen en skills vorm geeft aan zijn ondernemerschap. De zzp er als solist zal over het algemeen niet kunnen bestaan en daarom werkt hij in meer of minder georganiseerde netwerken van zzp ers en van opdrachtgevers. Zelfstandig betekent niet alleen. JUNI 2014 Wat is de impact van technologie op uw huidige werkzaamheden? 31% Het werk zal sterk toenemen 58% Het werk zal sterk veranderen 9% Het werk zal sterk afnemen 2% Mijn vakgebied bestaat straks niet meer Bron: KIZO ECHTZZP ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 49

KIZO Dit onderzoek is uitgevoerd door KIZO. KIZO staat voor onafhankelijk onderzoek en onafhankelijke informatie. Het geeft een variatie van richtingen en belangen aan. Om zo te komen tot keuzes die recht doen aan de diversiteit op de huidige arbeidsmarkt. Dus afstand van het klassieke denken: one size fits all. Vanuit deze waarden geeft KIZO vorm aan haar heroriëntaties. De zelfstandig professional in de brede sociaal economische context De focus van KIZO richt zich op het huidige keerpunt in de manier waarop mensen hun werkzame leven inrichten. Specifiek de ontwikkeling van de zelfstandig professional, waarbij hij of zij onderdeel is van een bredere en gelaagde context. De visie van KIZO behelst duurzame en passende oplossingen. In die bredere en gelaagde context gaat het bij de heroriëntatie dus niet alleen om de belangen die specifiek zijn voor de zelfstandig professional, maar ook om al die andere vormen en vraagstukken waaruit werk en samenleving bestaan. Alle werkenden zullen te maken krijgen met de veranderende arbeidsmarkt. Zij zullen zich wendbaar en flexibel moeten opstellen om te kunnen blijven deelnemen. Er wordt een appèl gedaan op de eigen verantwoordelijkheid. Tegelijk moeten alle werkenden toegang krijgen tot voorzieningen die hem of haar ondersteunen en maatschappelijke vangnetten gericht op het lenigen van echte noden. Zo kan iedereen op een menswaardige wijze deel blijven nemen aan onze samenleving. Snelle hoogwaardige technologische ontwikkelingen en internationalisering De arbeidsmarkt is definitief veranderd. Van een betrekkelijk eenduidige structuur, gebaseerd op de context van industriële productie, een baan voor het leven en veel collectieve regelingen, naar een meervoudige context. Een die een antwoord vraagt aan een samenleving die gedomineerd wordt door verscheidenheid, snelle en hoogwaardige technologische veranderingen, internationalisering, tal van demografische ontwikkelingen en een definitief gewijzigde verhouding tussen werkgever en werknemer. Een werkgever die wendbaar en dynamisch moet zijn en een geëmancipeerde werknemer die gevraagd wordt zijn eigen werkzekerheid vorm te geven. De baan voor het leven is geen uitgangspunt meer. 50 RAPPORTAGE ZZP Belangenbehartiging

KIZO Kleine aanpassingen (developmental change) en grote veranderingen (transitional change) Bij verandering en ontwikkeling speelt altijd de vraag of de afspraken nog passen in de huidige tijd. Wij zien dat heroriëntaties leiden tot kleine aanpassing (in de literatuur aangeduid met developmental change), maar er zijn ook momenten dat er fundamenteel gekeken moet worden naar onderdelen en uitgangspunten waarop de afspraken gebaseerd zijn (transitional change). Hierbij veranderen de codes en er moet nieuwe betekenis gecreëerd en geleerd worden. Onafhankelijke positie gericht op delen van kennis KIZO speelt vanuit haar onafhankelijke positie de rol van objectieve nieuwkomer met een permanente toets binnen een diverse groep zzp ers. Bestaande instituties die verantwoordelijk zijn voor de huidige onderhandelde orde en nieuwe partijen die de verandering aanjagen zal KIZO voeden met onderzoeken, netwerk en data, waarmee vorm gegeven kan worden aan de heroriëntaties en de nieuwe afspraken. In onze ogen is het keerpunt al gepasseerd en moet er zorgvuldig vorm gegeven worden aan nieuwe afspraken die passend zijn voor deze tijd, waarbij wij ons realiseren dat dit gebukt gaat onder de gebruikelijke transitiespanning. Elke tijd en plaats heeft zijn eigen karakter en uitgangspunten. Delen daarvan worden vastgelegd in wetten, regels, (on)geschreven culturele/politieke opvattingen en literatuur. Telefoon: 070-3206422 Website: www.kizo.nl ZZP Belangenbehartiging RAPPORTAGE 51