Beheersovereenkomst 2012-2016: gezondheidsbevordering en ziektepreventie naar de doelgroep sekswerkers Jaarverslag 2012 Voor de uitvoering van deze beheersovereenkomst is er een samenwerking tussen vzw PASOP en vzw GHAPRO. Hun activiteiten worden in dit jaarverslag samengebracht. Hun werkingsgebied is heel Vlaanderen. Vzw PASOP Vzw GHAPRO Brabantdam 100B Verversrui 3 9000 Gent 2000 Antwerpen www.pasop.info www.ghapro.be
Resultaatsgebied 1: Het aanbieden van informatie, documentatie en advies, met bijzondere aandacht voor de klantgerichtheid aan de overheid, de intermediairs, het algemeen publiek en specifieke doelgroepen over het thema seksuele gezondheid met betrekking tot sekswerkers. Opdracht 1.1. Het ontwikkelen, onderhouden en uitdragen van deskundigheid op vlak van seksuele gezondheid bij sekswerkers. Pasop/Ghapro bouwden hun expertise op vlak van seksuele gezondheid en andere beroepsgebonden problemen van de kwetsbare en moeilijk bereikbare doelgroep vrouwelijke en mannelijke sekswerkers in 2012 verder uit. De organisaties blijven evidence-based werken. Zij blijven op de hoogte van de evoluties binnen de seksuele preventieve gezondheidszorg door het raadplegen van de wetenschappelijke literatuur, het deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek en door het schrijven van publicaties. Ghapro was betrokken bij 2 publicaties: - Anal human papillomavirus DNA in women at a colposcopy clinic. D'Hauwers KW, Cornelissen T, Depuydt CE, Bogers J, Donders AR, Leuridan E, Van Damme P, Tjalma WA. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2012 Sep;164(1):69-73. doi: 10.1016/j.ejogrb.2012.05.014. Epub 2012 Jun 5. - Sex workers and HIV: missed opportunities. Leuridan E, Vercauteren A, Cornelissen T, Bilcke A, Van Damme P, Lancet. 2012 Oct 6;380(9849):1230. doi: 10.1016/S0140-6736(12)61716-4. Pasop participeerde in een vergelijkend onderzoek van het Laboratorium voor Klinische Biologie van het UZGent over afnamemateriaal voor Chlamydia PCR. Er was een samenwerking tussen Pasop en het departement Maatschappelijke Gezondheidkunde van de UGent waarbij een student geneeskunde in het kader van een masterthesis de medische data van Pasop van de voorbije jaren analyseerde. Op basis hiervan wordt een publicatie rond chlamydia voorbereid. Pasop/Ghapro droegen hun opgebouwde expertise verder uit naar de provincies Limburg en Vlaams Brabant. De uitbreiding van de werking naar deze 2 provincies werd voorbereid in 2011 en het concrete veldwerk werd opgestart in september 2011. In 2012 bouwde het team Ghapro zijn werkplaatsbezoeken in het noordelijk deel van Vlaams-Brabant verder uit. Het team Pasop Gent startte zijn werkplaatsbezoeken in het westelijk deel van Vlaams-Brabant. Het team Pasop Hasselt breidde z n veldwerk uit over Limburg en het oostelijk deel van Vlaams-Brabant, werkte verder aan een netwerk voor doorverwijzing en maakte z n werking kenbaar bij relevante organisaties of instanties. Het team Hasselt werd, gezien z n recente opstart, nog verder intensief begeleid door het team Gent. Door het veldwerk in de nieuwe regio s kunnen we stellen dat er eind 2012 al een goed inzicht verworven is in de lokale prostitutiesettings, en dat er een bereik is over heel Vlaanderen. Pasop/Ghapro besteden aandacht aan vorming en deskundigheidsbevordering van de eigen medewerkers. Medewerkers krijgen de mogelijkheid om hun kennis op verschillende relevante domeinen verder te ontwikkelen. Aangezien in 2013 van start wordt gegaan met een kleinschalige preventiecampagne roesmiddelen gebruik als gevolg van het DRUSEB-onderzoek, lag één van de focussen op het uitbreiden van de kennis rond roesmiddelen. Maar ook rond andere relevante thema s werd opleiding gevolgd. - Studiedag drugs, deal with it! Verslaving in breed perspectief, Adic. - Vorming, middelenkennis (cocaïne, alcohol, benzodiazepines), Vagga. - Vrouwenbesnijdenis, what a difference a day makes, Nasci vzw. - Toegankelijkheid medische zorg in Antwerpen, stad Antwerpen. 2
- Highlights Copenhagen 2012 Conference. Hiv-teststrategieën: nieuwe inzichten, acute HIV-infectie: herkenbare pathologie voor artsen, ITG. - Gezondheidsdag, stad Antwerpen. - Colloquium 25 jaar Payoke. - P.L.A.N vzw, wie ver wil komen, gaat best samen, de versterking van de omgeving van personen met problematisch middelen gebruik, stad Antwerpen. - Netwerkdag kwetsbare migranten en seksuele gezondheid, Sensoa, Antwerpen. - Het drugsbeleid in Vlaanderen: anders en beter? IRCP, Politeia, Ugent, Gent. - Belgian hiv prevention summit, Breach. - Valentijn vaccinatiesymposium, Universiteit Antwerpen. - Lezing van Peter Raeymaeckers OASES, Antwerpen. - Cursus HIV: zorg en preventie, de multidisciplinaire aanpak, ITG Aangezien prostitutie wordt gekenmerkt door multi-problematiek wordt er ook gefocust op bredere thema s die passen in het sociaal hulpverleningsaanbod: - Durven samenwerken rond kindermishandeling: grensverleggend, moedig en uitdagend, provincie Antwerpen. - Lezing en training omgaan met culturele verschillen en conflicten, Edwin Hoffman, stad Antwerpen. - Studievoormiddag, multidisciplinaire samenwerking in het kader van stalking tussen (ex) partners, politeia; Brussel. - Studiedag Geweld, gender en weerbaarheid, Ella kenniscentrum gender en etniciteit. - 3 jaar werking van de sociale makelaar, een reflectie op de toegankelijkheid van de huisvestingsmarkt in de overgang van de open opvangcentra naar het OCMW, Antwerps Integratiecentrum de8, Antwerpen. - Intrafamiliaal geweld, caw De Mare. - Voorstelling outreach: Reach out, Astrov. - Voorstelling CO3 project, Antwerpen De bibliotheek wordt jaarlijks uitgebreid met relevante literatuur en rapporten. Naast thema s omtrent professionele ontwikkeling is er aandacht voor thema s i.v.m. prostitutie,, geestelijke gezondheidszorg, psychologie en bredere maatschappelijke thema s. De boeken kunnen worden geraadpleegd door medewerkers, studenten of andere geïnteresseerden. Opdracht 1.2 Het op vraag van de Vlaamse overheid deelnemen aan werkgroepen en vergaderingen Pasop/Ghapro engageren zich om deel te nemen aan werkgroepen en vergaderingen die de Vlaamse (of een andere) overheid organiseert. - Vlaams SOA-overleg: 2 keer per jaar vindt er een overleg plaats tussen verschillende actoren betrokken bij seksuele gezondheid en testen van SOI (o.a. ITG, Sensoa, gynaecologen, WIV, Toezicht Volksgezondheid) Actuele thema s rond SOI-screening, preventie, vaccinatie, behandeling worden besproken en eventuele stappen naar het beleid toe worden ondernomen (bvb. HPV-vaccinatie bij jongens, terugbetaling Rocephine, ) - Positieve testresultaten worden aangegeven bij Toezicht Volksgezondheid en er wordt meegewerkt aan de SOA-registratie van het WIV - Sexpert: in 2012 vond er geen verder overlegmoment plaats. De uitgestuurde communicatie werd opgevolgd via de website. - Opvolging van de rondetafel MSM en kwetsbare migranten: er waren geen bijeenkomsten. - Stuurgroep Effectonderzoek naar preventie bij sekswerkers : beide organisaties namen deel aan de voorbereiding en de presentatie van de resultaten op 18 oktober 2012 3
- Beide organisaties werden gevraagd om te participeren als expertisecentra bij de ontwikkeling van het Nationaal AIDS-plan. Een eerste bijeenkomst van de werkgroep preventie vond plaats in december. Opdracht 1.3. Het op eigen initiatief of op vraag informeren en adviseren op vlak van seksuele gezondheid bij sekswerkers van de overheid, relevante organisaties, de media en de bevolking. Pasop/Ghapro verspreiden informatie over seksuele gezondheid bij sekswerkers via de website, het jaarrapport en andere publicaties zodat die voor een breed publiek toegankelijk is. Ghapro vernieuwde in 2012 zijn website met een groter aanbod aan informatie voor professionele hulpverleners en studenten. Pasop/Ghapro gaan in op directe vragen naar informatie en advies van diverse overheden. Ze nemen waar nodig een signaalfunctie op, of brengen de doelgroep rechtstreeks in contact met de overheid om participatie aan bepaalde besluitvorming te bevorderen. Op het lokaal en Vlaams niveau worden signalen doorgegeven. Zo stelden de organisaties de Vlaamse Gemeenschap op de hoogte van de toenemende vraag naar onveilige seks van prostituanten. Dit leidde tot overleg met Sensoa. Er was overleg met de stad Gent naar aanleiding van mediaberichtgeving over sluiten van de raamprostitutiebuurt. Pasop/Ghapro gaan in op directe vragen naar informatie en advies van intermediairs. Ze besteden aandacht aan deskundigheidsbevordering van intermediairs door het verzorgen van presentaties op studiedagen en het geven van vorming op vraag. - Op 20 januari werd in samenwerking met de provincie West-Vlaanderen een trefvoormiddag georganiseerd over Sekswerk en Middelengebruik voor beleidsmensen en hulpverleners. - Op 10 mei vond de academische viering van 10 jaar Ghapro plaats. - Op 5 oktober organiseerde Sensoa in samenwerking met HIV-SAM project (Instituut Tropische Geneeskunde) de netwerkdag Kwetsbare migranten en seksuele gezondheid. Er werd een workshop good practices gegeven over informeren van sekswerkers over hun seksuele gezondheid. - Op 18 oktober was er het symposium over het Effectonderzoek naar preventie bij sekswerkers. - Daarnaast wordt er regelmatig informatie gegeven aan diverse hulpverleners (bvb. CLB, huisartsen, OCMW, CAW, bijzondere jeugdzorg) i.v.m. vragen over prostitutie. Pasop/Ghapro leveren een bijdrage in opleidingstrajecten van studenten uit diverse studierichtingen door aanbieden van stageplaatsen, medewerking aan afstudeerprojecten en mogelijkheid tot studiebezoeken aan de organisatie. - Ghapro bood voor 13 weken een stageplaats aan een studente sociale verpleegkunde. Daarnaast werd er 9 maal een presentatie gegeven voor studenten verpleegkunde, sociaal werk, sociaal cultureel werk afkomstig uit Lessius Hogeschool Gent, SCVO Pestalozzi, Hogeschool Leiden, Karel De Grote Hogeschool Antwerpen en KATHO Kortrijk. - Pasop verleende medewerking aan de masterthesis van studenten uit de opleiding geneeskunde UGent, de opleiding criminologie UGent en KUL en de opleiding geschiedenis UGent. Verder waren er 8 studiebezoeken van studenten maatschappelijk werk van Hogeschool Gent en Artevelde Hogeschool Gent, studenten verpleegkunde van Hogeschool Limburg, en studenten uit het middelbaar onderwijs. Pasop/Ghapro informeren de media op vraag en soms ook op eigen initiatief. - N.a.v. de viering van 10 jaar Ghapro werd de geschreven pers en de lokale televisie gecontacteerd. Dit resulteerde in enkele artikelen en een TV-opname in verband met de werking van de organisatie en de academische zitting. 4
- Pasop werkte mee aan een reportage van Koppen over de vraag naar onveilige seks bij klanten van sekswerkers, aan een artikel in de Standaard n.a.v. de vraag naar een verbod op prostitutie van de Nationale Vrouwenraad, aan de voorbereiding van de reeks Seks@canvas. 5
Resultaatsgebied 2: Ontwikkelen van methodieken en materialen met betrekking tot gezondheidsbevordering en ziektepreventie specifiek gericht op sekswerkers. Opdracht 2.1. Het wetenschappelijk onderbouwd ontwikkelen, valideren, optimaliseren en actualiseren van concepten, methodieken en werkinstrumenten voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie specifiek gericht op sekswerkers. Pasop/Ghapro kunnen terugblikken op een jarenlange ervaring bij het hanteren van specifieke methodieken/werkinstrumenten om sekswerkers te bereiken. Toch blijft het nodig om deze verder te optimaliseren om ervoor te zorgen dat een nog groter deel van de sekswerkers geïnformeerd en gecounseld wordt en zich jaarlijks laat screenen. Zo werd er in 2012 contact opgenomen met de externe dienst voor preventie IDEWE. Sommige sekswerkers geven aan dat zij door een externe preventiedienst worden getest. Omdat IDEWE zich beperkt tot de standaardtesten en niet test op SOI werd een samenwerking aangegaan. De regionale medische directeurs en regionale verpleegkundigen werden ingelicht over het bestaan Pasop/Ghapro. Het informatiemateriaal werd aangepast en bij een vermoeden van prostitutie wordt de nodige uitleg gegeven. Zo worden deze sekswerkers doorverwezen naar de organisaties Ghapro/Pasop. De website: www.infosexwork.be werd in november 2012 on line gezet als nieuw kanaal om sekswerkers te bereiken, ook diegenen die nog niet in contact waren met Pasop/Ghapro. Er werd nieuw materiaal ontwikkeld in functie van lokale noden en aanknopingspunten. Dit kadert in de continue zoektocht naar nieuwe methoden om op een laagdrempelige manier informatie over te brengen. - Ghapro ontwikkelde een informatiemap voor de wachtzaal. Deze map bevat uitgebreide informatie over verschillende thema s (vrouwencondoom, sponsjes, anticonceptie, menstruatiecyclus enz.). Omdat deze informatie tijdens het wachten kan worden ingekeken kunnen deze thema s nadien bij de dokter en verpleegkundige verder worden besproken. - Ghapro opteerde tijdens de medische consultaties bij het Boysproject om gebruik te maken van de groepsdynamiek bij de aanwezige mannelijke sekswerkers, en zo informatie door te geven. Dit leidde tot enkele GVO-lessen rond seksuele gezondheid om het thema meer bespreekbaar te maken. Volgende zaken kwamen aan bod: gebruik van PEP en SOI-testen, anatomie en fysiologie van de penis, anale klachten, de vrouwelijke anatomie, gebruik van seksspeeltjes, een Chlamydia quiz, Hepatitis, effecten van alcohol - Pasop ontwikkelde een folder over vaginale hygiëne om tegemoet te komen aan steeds weerkerende vragen en foute praktijken rond dit thema. - Pasop introduceerde materiaal van TAMPEP in de steeds groter wordende groep Hongaarse sekswerkers die zij ontmoeten, en die weinig andere talen kennen dan het Hongaars. 6
Pasop/Ghapro volgen de wetenschappelijke literatuur om hun beleid rond SOI-screening, behandeling, vaccinatie en anticonceptie bij te sturen indien nodig. De artsen van Pasop/Ghapro hebben regelmatig interprovinciaal overleg. Hierin werden de bevindingen uit literatuuronderzoek uitgewisseld, werd de huidige praktijk van beide organisaties vergeleken, en getoetst aan specifieke Nederlandse richtlijnen voor sekswerkers. Er kwamen een aantal verschillen aan het licht waarrond nog een consensus moet worden uitgewerkt, zodat het vastleggen van het beleid in gezamenlijke praktische richtlijnen pas afgerond kan worden in 2013. Ghapro houdt jaarlijks een wetenschappelijke teamvergadering, waarin het gehele medisch aanbod wordt geëvalueerd en eventueel aangepast. Dit leidde in 2012 tot de opstart van een beleid rond orale en anale screening van gonorroe en chlamydia Een klein project rond Hepatitis A bij MSM werd opgestart. Pasop heeft jaarlijks een overleg met de verantwoordelijken voor het labo om het testbeleid te evalueren en bij te sturen indien nodig. Specifiek rond baarmoederhalskanker werd onderzocht of er voldoende wetenschappelijk bewijs is om een HPV-vaccinatie aan te raden bij sekswerkers. Momenteel zijn de aanbevelingen rond screening en HPV-vaccinatie voor +18-jarigen nog volop in evolutie. Ghapro/Pasop kozen ervoor om voorlopig nog geen algemene aanbeveling rond HPV-vaccinatie bij sekswerkers te maken, en dit te herbekijken in 2013. Sekswerkers die individuele vragen hebben naar vaccinatie, en in aanmerking komen, worden op maat geïnformeerd en eventueel gevaccineerd wanneer zij dit wensen. Ghapro/Pasop analyseerden samen met de onderzoeksgroep de resultaten van het effectonderzoek in opdracht van het kenniscentrum van het Vlaams Ministerie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Ze vergeleken de resultaten ook met data die zij zelf verzamelen. Er werd bekeken hoe de werking kan bijgestuurd worden. Dit werd opgenomen in het jaarplan voor 2013. Eén van de aandachtspunten zullen de klanten van sekswerkers zijn. Uit het effectonderzoek blijkt duidelijk dat de druk van klanten voor onveilige seks een belangrijke factor is. Er werd reeds samenwerking opgestart met Sensoa met de bedoeling dat klanten van sekswerkers beter specifiek bereikt zouden worden via de website van Sensoa voor het algemeen publiek. Ter voorbereiding werd een focusgroep van sekswerkers bevraagd over de wenselijkheid van een preventiecampagne naar prostituanten toe. Qua dataverzameling werd bekeken welke elementen reeds konden opgenomen worden in de jaarlijkse bevraging en registratie door de organisaties. In 2013 kunnen nog verdere aanpassingen gebeuren. 7
Resultaatsgebied 3: Implementeren van de methodieken en materialen bij sekswerkers Opdracht 3.1. Outreach activiteiten: het preventieaanbod aanbieden op nieuwe en gekende werkplaatsen en permanentie verzekeren in het inloopcentrum. De teams van Ghapro/Pasop werken samen om sekswerkers te bereiken over heel Vlaanderen. De vooropgestelde geografische afbakening uit het jaarplan werd grotendeels behouden. Aanpassingen gebeurden om de organisatie van de toeren zo efficiënt mogelijk te maken. Nieuwe werkplaatsen worden actief opgespoord op erotische sites en in lokale kranten, en bezocht door het mobiel multidisciplinair team. Gekende werkplaatsen worden minstens 1 keer per jaar bezocht door het mobiel multidisciplinair team. Het mobiele team bezoekt de werkplaatsen in functie van de noden of de vraag van sekswerkers. Zo speelt de equipe flexibel in op kenmerken van lokale prostitutiesettings door de frequentie van de bezoeken op te voeren of te verminderen. De werkplaatsen (nieuwe en gekende) worden geregistreerd volgens sector en geografisch gebied, en in een databestand bijgehouden. Ghapro biedt in het inloopcentrum in Antwerpen vrije medische consultatie aan op maandag (14-16 u) en op woensdag en vrijdag (10-12 u). Daarbuiten kan er nog op afspraak worden gewerkt. Het inloophuis is ook bereikbaar buiten de medische consultaties voor allerlei andere vragen van sekswerkers. Pasop biedt in het inloopcentrum in Gent vrije medische consultatie aan op vrijdag (11-13 u). Daarbuiten kan er nog op afspraak worden gewerkt. Het inloopcentrum is ook bereikbaar buiten de medische consultaties voor allerlei andere vragen van sekswerkers. In Hasselt wordt de mogelijkheid geboden om naar de medische consultatie te komen op afspraak. De vraag is nog niet groot genoeg om vrije consultaties te voorzien. Ook voor andere dan medische zaken kunnen sekswerkers langskomen op afspraak. Naast de consultatiemomenten voorzien alle teams in telefonische permanentie. Tijdens de werkplaatsbezoeken en in het inloopcentrum worden contacten gelegd met nieuwe en gekende sekswerkers. Beschrijving van het aantal, de aard en de ligging van de gekende en geïdentificeerde nieuwe werkplaatsen. Er werden in totaal 813 werkplaatsen bezocht: 92 door het team Pasop Hasselt, 315 door het team Pasop Gent en 406 door het team Ghapro. Hierbij moet opgemerkt worden dat het team Hasselt maar uit 2 personen bestaat en dat in de raamprostitutiebuurt in Antwerpen en Gent veel werkplaatsen op een kleine oppervlakte liggen. 8
Figuur 1 toont de geografische spreiding van de bezochte werkplaatsen. Elke gemeente of stad werd aangeduid. Er werd niet aangeduid hoeveel werkplaatsen in een bepaalde stad of gemeente bezocht worden. Dit kunnen er één of meerdere zijn. Tabel 1: Aantal en soort bezochte werkplaatsen per provincie Antwerpen Oost- West- Vlaams- Vlaanderen Vlaanderen Brabant Limburg Totaal Raam 292 100 34 0 22 448 Bar 29 24 48 20 19 140 Privé 46 35 32 26 6 145 Massagesalon 20 9 3 12 13 57 Escort 1 3 3 10 6 23 Totaal 388 171 120 68 66 813 Figuur 2: Aantal en soort bezochte werkplaatsen per provincie Antwerpen Limburg Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen 0 50 100 150 200 250 300 350 Escort massagesalon Privé Bar Raam 9
Aantal gerealiseerde contacten met de doelgroep In totaal werden er 8600 contacten met de doelgroep gerealiseerd. Voor Pasop zijn de contacten van alle teamleden weergegeven. Voor Ghapro zijn enkel de medische consultaties vermeld. Ghapro heeft een aparte registratie van de activiteiten van de outreach-medewerker voor het schipperskwartier. In 2012 sprak zij148 nieuwe meisjes aan om het aanbod van Ghapro kenbaar te maken en safe sex info te geven. Ook gekende sekswerkers worden aangesproken en geïnformeerd rond risico s, condoomgebruik,. Het totaal aantal contacten met de doelgroep via deze weg is niet te exact te achterhalen. Ghapro heeft in de stad Antwerpen een apart luik voor sociale dienstverlening. Dit wordt uitsluitend betoelaagd door de stad Antwerpen, en heeft ook een aparte registratie. Tabel 2: overzicht contacten met de doelgroep Ghapro Pasop Totaal Aantal contacten via consultatie 1601 882 2483 Aantal contacten via outreach 1758 3148 4906 Aantal telefonische contacten 411 707 1118 Aantal contacten via mail of chat Nvt** 93 93 Totaal aantal individuele contacten 3770 4830* 8600 *3931 Pasop team Gent en 899 Pasop team Hasselt **Contacten via mail komen zelden voor en worden niet apart geregistreerd. Aantal bereikte sekswerkers In totaal werden er 2682 sekswerkers bereikt door beide organisaties. Tabel 3: Aantal bereikte sekswerkers met verdeling nieuw/gekend Ghapro Pasop Totaal Aantal bereikte sekswerkers 1257 1425 2682 Nieuw 551 (44%) 838 (59%) 1389 (52%) Gekend 706 (56%) 587 (41%) 1293 (48%) Elk jaar wordt een groot aantal nieuwe sekswerkers bereikt. Er is namelijk veel in- en uitstroom in de sector. Het aantal nieuwe sekswerkers was bij Pasop in 2012 aanzienlijk hoger dan gewoonlijk door de uitbreiding naar Vlaams-Brabant en Limburg. Beschrijving van de doelgroep naar geslacht, leeftijd, nationaliteit, werkvorm en geografische werkplek. Tabel 4: Bereikte sekswerkers volgens geslacht en leeftijd Ghapro Pasop Totaal Aantal bereikte sekswerkers 1257 1425 2682 Man 90 75 165 Vrouw 1167 1350 2517 Gemiddelde leeftijd 31,5 jaar 32,8 jaar Leeftijd jongste sekswerker 18 jaar 18 jaar 18 jaar Leeftijd oudste sekswerker 65 jaar 68 jaar 68 jaar 93,8% van de bereikte sekswerkers zijn vrouwelijk. De mannelijke sekswerkers blijven een moeilijk te bereiken doelgroep, gezien zij minder zichtbaar zijn in het werkveld. 10
Ghapro werkt hiervoor samen met het Boysproject in Antwerpen. Zij doen specifiek outreach naar de mannelijke sekswerkers via bezoek op locatie (park, café, ), maar zijn ook heel actief via internet. Ghapro voorziet 1 keer per maand een medische consultatie tijdens het inloopmoment bij Boysproject. In 2012 was er wel een kleine toename van het aantal bereikte mannelijke sekswerkers tegenover de vorige jaren. Pasop contacteert zelf mannen via internet. Zij werken vooral als escort of soms privé. Het gebeurt dat we mannen ontmoeten op plaatsen waar vooral vrouwen werken. Er bestaat ook een samenwerking met straathoekwerk Gent waarbij zij mannen verwijzen naar de consultatie op Pasop. Dit gebeurt echter nog zelden door de terugval van de jongensprostitutie in het Citadelpark in Gent. Figuur 3: Verdeling bereikte sekswerkers per leeftijdscategorie (N=2432) 1200 1000 1055 800 600 535 588 400 200 254 0 <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar >44 jaar De grootste groep sekswerkers (43,4%) heeft een leeftijd tussen de 25 en de 35 jaar. De jongste sekswerker is 18 jaar, de oudste 68 jaar. 11
Figuur 4 : Verdeling bereikte sekswerkers per provincie (N=2653) Vlaams-Brabant 8,0% Geen vaste werkplaats 1,8% Andere 0,4% Limburg 8,5% West-Vlaanderen 13,0% Provincie Antwerpen 42,4% Oost-Vlaanderen 25,9% Meer dan 80% van de sekswerkers worden bereikt in de provincies Antwerpen, Oost- en West- Vlaanderen. Deze regio s worden al het langst bezocht waardoor het bereik het grootst is. De werking in Limburg en Vlaams-Brabant bestaat nog maar iets meer dan een jaar. Gezien het aantal bereikte sekswerkers in deze korte tijd, kunnen we toch stellen dat de werking aanslaat. Het grootste deel van de bereikte sekswerkers werkt in de provincie Antwerpen. Doordat de provincie zeer dichtbebouwd is, liggen de werkplaatsen geografisch dichter bij elkaar, en kunnen er gemakkelijk meer sekswerkers bereikt worden. De grote raamprostitutiebuurt met bijna 300 ramen zorgt ook voor een hoog aantal sekswerkers. Omdat Ghapro in het midden van het Antwerpse schipperskwartier ligt, maakt dit ook de toegang van de sekswerkers in de raamprostitutie zeer laagdrempelig. Er worden dubbel zoveel sekswerkers bereikt in Oost-Vlaanderen dan in West-Vlaanderen. Dit komt ook grotendeels door de aanwezigheid van 93 ramen in de raamprostitutiebuurt in Gent. Ongeveer de helft van de bereikte sekswerkers in Oost-Vlaanderen wordt gezien in deze buurt. Net als Ghapro ligt Pasop er middenin. In de raamprostitutie zijn er bovendien veel wissels van sekswerkers door komen en gaan van vooral Hongaarse meisjes, waardoor het aantal verschillende personen dat bereikt wordt ook toeneemt. Een kleine groep sekswerkers heeft geen vaste werkplaats (bvb escort). Het is mogelijk dat zij zowel in binnen- als buitenland werken, op vraag van de klant. Enkele sekswerkers uit Wallonië, Brussel, komen naar de medische consultaties omdat dit voor hen vaak dichter bij de woonplaats is. Sekswerkers die zich aanmelden uit een andere provincie worden steeds geïnformeerd over de organisatie die daar actief is (Ghapro, Pasop, maar ook Espace P) zodat zij gemakkelijker toegang hebben tot de nodige zorg. 12
Figuur 5: Verdeling sekswerkers volgens werkvorm (N=2683) 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 545 887 648 336 106 151 10 33,1% van de bereikte sekswerkers is actief in de raamprostitutie. Op de tweede plaats vinden we de sekswerkers actief in de privéhuizen (24,2%) en op de derde plaats de bars (20,3%). Figuur 6: Bereikte sekswerkers volgens sector en provincie (N=2680) 600 500 400 300 200 100 0 Provincie Antwerpen Vlaams Brabant Limburg Oost Vlaanderen West Vlaanderen Andere Geen vaste werkplek bar raam escort Privé Massagesalon Andere Straat/café/park - In bovenstaande figuur valt opnieuw de grote vertegenwoordiging op van sekswerkers uit de raamprostitutie in de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen, respectievelijk 43,7% en 53,4%. - Voor de provincie Antwerpen is de tweede grootste groep werkzaam in de privéhuizen (23,6%). In mindere mate zijn sekswerkers actief in bars (7,7%), massagesalons (11,6%) en op straat of café (12,7%). - In Oost-Vlaanderen worden verder ongeveer evenveel sekswerkers in bars (18,5%) en privéhuizen (20,2%) bereikt. 13
- In West-Vlaanderen is het grootste aantal sekswerkers actief in bars (53,5%), gevolgd door privéhuizen (37,1%). - Vlaams Brabant wordt gekenmerkt door sekswerkers actief in bars (36,1%) en privéhuizen (36,9%) en in iets mindere mate massagesalons (27,0%). - Voor Limburg zien we de grootste vertegenwoordiging van sekswerkers actief in massagesalons (37,6%) en bars (32,9%). Figuur 7: Bereikte sekswerkers volgens nationaliteit en provincie (N=2632) 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Provincie Antwerpen Vlaams Brabant Limburg Oost West Vlaanderen Vlaanderen Andere Geen vaste werkplek Onbekend Belg EU W EU O Niet EU NA/MO Subsahara Azië L Am N Am - In de provincie Antwerpen vinden we vooral sekswerkers afkomstig uit EU 2012 Oosten (36,7%), voornamelijk Roemenië en Bulgarije. Deze sekswerkers werken vooral in de raamprostitutie. Op de tweede plaats vinden we de Belgische sekswerkers (21,4%), die vooral terug te vinden zijn in de privéhuizen. Een derde grote groep zijn de sekswerkers afkomstig uit de Subsahara landen (13,2%), voornamelijk Nigeria, die vooral in de straat/caféprostitutie werkzaam zijn. - Voor alle andere provincies zien we dat de Belgische nationaliteit het meest voorkomt. - In Oost- en West-Vlaanderen is er een grote groep sekswerkers uit EU Westen. Het gaat hier vooral om Franse vrouwen door de nabijheid met de Franse grens en het repressievere beleid t.a.v. prostitutie in Frankrijk. - Sekswerkers uit EU Oosten zijn niet de grootste groep buiten Antwerpen, maar hebben toch overal een aanzienlijk aandeel. Oost-Europese vrouwen vormen stilaan de grootste groep in de raamprostitutie in Gent, waarbij opvalt dat er velen afkomstig zijn uit Hongarije. - In Vlaams-Brabant en Limburg lijken sekswerkers uit Latijns-Amerika in verhouding meer aanwezig te zijn dan in de andere provincies. 14
- In Vlaams-Brabant valt ook meer aanwezigheid van sekswerkers uit Azië op. Het gaat hier vaak om Thaise massagesalons. Figuur 8: Bereikte sekswerkers volgens nationaliteit en sector (N=2618) 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Bar Escort Massage Privé/thuis Raam Straat/café Andere Belg EU W EU O Niet EU NA/MO Subsahara Azië L Am N Am Wanneer we de nationaliteiten per sector bekijken, zien we een grote vertegenwoordiging van EU 2012 Oost (53,5%) in de raamprostitutie en van Belgische sekswerkers in de privéhuizen (60,6%). In de massagesalons zien we een grote vertegenwoordiging van Aziatische sekswerkers (33,2%, vooral Thailand), op de voet gevolgd door de Belgische sekswerkers (29,6%). De barprostitutie heeft meer verschillende nationaliteiten. Omdat Ghapro in de stad Antwerpen specifieke outreach doet naar de Subsahara-sekswerkers in een lokaal café ( t Keteltje), gekend voor de caféprostitutie, is het logisch dat deze nationaliteit oververtegenwoordigd is binnen de straat/café prostitutie. Aantal personen dat een huisarts of gynaecoloog in de reguliere gezondheidszorg kent bij wie men terecht kan voor beroepsgebonden gezondheidsproblemen. In 2012 werden 1261 sekswerkers bevraagd of zij een huisarts of gynaecoloog kennen die op de hoogte is van hun beroep. Slechts 211 sekswerkers (16,7%) kon hierop ja antwoorden. Dit bevestigt nogmaals het taboe dat rond sekswerk hangt en de drempel die er is om dit binnen de reguliere gezondheidszorg te vermelden. 15
Opdracht 3.2. Beschrijving hoe informatie en advies worden verstrekt Beschrijving van hoe informatie en advies wordt verstrekt. Nieuwe en gekende sekswerkers worden bevraagd op hun kennis,vaardigheden, attitude en gedrag. Sekswerkers op nieuwe en gekende werkplaatsen worden ingelicht over SOI, het belang van screening voor baarmoederhalskanker, het belang van vaccinatie tegen hepatitis B, over anticonceptie, over het correct gebruik van condoom en glijmiddel, over wat te doen bij klapcondoom, Informatie en advies worden zowel mondeling als aan de hand van GVO-materiaal verstrekt. De mobiele equipes nemen steeds het GVO-materiaal mee naar de werkplaats, en het ligt ook duidelijk zichtbaar in de consultatieruimte. Nieuwe sekswerkers krijgen brochures in een passende taal bij het eerste contact; zo nodig wordt dit herhaald bij gekende sekswerkers. In functie van de uitbreiding naar heel Vlaanderen werden de bestaande brochures van Ghapro en Pasop bijgedrukt. De teams vulden het gezamenlijk GVO-materiaal aan met ander materiaal in functie van specifieke noden in het eigen werkingsgebied (bvb. materialen in andere talen dan Nederlands, Frans, Engels). Er werd diversiteit voorzien in het gebruikte GVO-materiaal. Uit ervaring blijkt dat vele sekswerkers het correcte gebruik van een condoom niet goed onder de knie hebben. Daarom wordt er met een oefenpenis en instructiefilmpje de condoomhandeling geoefend. Voor het overlopen van verschillende anticonceptiemethoden wordt gebruik gemaakt van materiaal met vooral tekeningen en foto s. Sekswerkers kunnen ook informatie vinden op de website van Pasop/Ghapro en op de nieuwe website. Deze website www.infosexwork.be werd online gezet. Hier kunnen sekswerkers uitgebreide informatie vinden over seksueel overdraagbare infecties en andere gerelateerde thema s. In 2013 zullen andere thema s worden uitgewerkt en online gezet. Daarnaast worden de meest belangrijke links vermeld die voor sekswerkers belangrijk kunnen zijn in hun zoektocht naar adequate hulpverlening in Vlaanderen. De nieuwe website wordt actief gepromoot op de consultatie en tijdens de werkplaatsbezoeken. Aantal sekswerkers dat correct condoomgebruik, correct glijmiddel en een juiste strategie bij condoomfalen aangeeft bij bevraging Tabel 5: Bevraging omtrent condoomgebruik, glijmiddelgebruik en strategie bij condoomfalen Condoomgebruik bij orale seks (N=840) Altijd 154 (18%) Meestal 186 (22%) Soms 199 (24%) Nooit 286 (34%) Geen orale seks 15 ( 2%) Klaarkomen in de mond (N=561) Ja 60 (11%) Nee 501 (89%) Is het een risico om te laten klaarkomen in de mond (N=725) Ja 467 (64%) Nee 257 (36%) 16
Gebruik glijmiddel bij vaginale seks (N=858) Altijd 296 (34%) Meestal 166 (19%) Soms 194 (23%) Nooit 195 (23%) Geen vaginale seks 7 (1%) Strategie bij klapcondoom (N=906) Volledig fout antwoord 420 (46%) Gedeeltelijk juist 323 (36%) Volledig juist 163 (18%) Uit de bevraging blijkt het belang van blijvende informatie en counseling omtrent condoomgebruik, glijmiddelgebruik en juiste strategie bij klapcondoom. Slechts 18% van de bevraagde sekswerkers gebruikt altijd een condoom bij orale seks. Wanneer er geen condoom gebruikt wordt, geeft het grootste deel van de bevraagde sekswerkers aan niet te laten klaarkomen in de mond. Wanneer er naar het risico wordt gepeild, bevestigt 64% van de bevraagde sekswerkers dit risico. Slechts 34% van de bevraagde sekswerkers gebruikt altijd een glijmiddel bij vaginale seks. Slechts 18% van de bevraagde sekswerkers kent de juiste strategie bij een klapcondoom (sperma laten uitlopen, niet spoelen, zo nodig noodanticonceptie, onderzoek op SOI). Opdracht 3.3: Het voorzien van een aangepast gezondheidsaanbod inzake beroepsgebonden risico s van de doelgroep, waarbij de nadruk ligt op het preventief handelen, inzonderheid de screening op SOI, en baarmoederhalskanker en vaccinatie voor hepatitis B. Beschrijving van de gehanteerde screeningsmethode en adviezen Aan alle sekswerkers werd aangeboden om zich minstens 1 keer per jaar te laten screenen op HIV, syfilis, chlamydia en gonorroe. Extra screening werd aangeboden n.a.v. klachten of wanneer de sekswerker een risico gelopen had. Voor nieuwe sekswerkers of wanneer de immuunstatus niet gekend is, wordt ook een controle voor hepatitis B aangeraden. Aan alle sekswerkers die geen bescherming hadden tegen hepatitis B wordt een volledige vaccinatie aangeboden. Deze vaccinatie werd actief opgevolgd door de deelnemende sekswerkers te herinneren aan hun volgende afspraak voor vaccinatie (telefonisch of via outreach). Na de derde dosis werd getest of er voldoende respons was voor levenslange bescherming. Aan de vrouwelijke sekswerkers werd aangeboden om zich te laten screenen voor baarmoederhalskanker. Bij een afwijkend uitstrijkje werd een controleonderzoek uitgevoerd of doorverwezen naar een gynaecoloog. Wanneer een SOI werd vastgesteld werden de sekswerkers behandeld door Pasop/Ghapro of doorverwezen naar gespecialiseerde hulpverlening. Indien nodig werden partners doorverwezen voor screening of behandeling. Behandelingen zijn gebaseerd op nationale en internationale aanbevelingen http://www.zorg-en-gezondheid.be/ziektes/ziektelijst-a-z/soa/ http://www.cdc.gov/std/treatment/ http://www.rivm.nl/thema_s/infectieziekten/soa) Bij nieuwe en gekende vrouwelijke sekswerkers werd nagegaan of ze naast het condoom een ander anticonceptiemiddel gebruikten, en of ze dit op de juiste manier gebruikten. Indien nodig werd anticonceptie voorgeschreven of toegediend. Er werd extra aandacht besteed aan noodanticonceptie. 17
Aantal sekswerkers dat een jaarlijkse screening voor SOI en baarmoederhalskanker laat uitvoeren Tabel 6: Bevraging omtrent testen Aantal sekswerkers getest voor SOI afgelopen jaar (N=1024) Ja 591 (58%) Nee 433 (42%) Aantal sekswerkers getest voor PAP afgelopen jaar (N=1002) Ja 689 (69%) Nee 313 (31%) Uit de bevraging blijkt dat een groot deel van de sekswerkers een uitstrijkje voor baarmoederhalskanker laat afnemen. Sekswerkers kunnen hiervoor terecht bij Ghapro/Pasop, maar ook in de reguliere gezondheidszorg. Gezien in de reguliere gezondheidszorg screening voor baarmoederhalskanker ook een aandachtspunt is, is dit ook gemakkelijker bespreekbaar, zonder dat sekswerkers hun werk moeten vermelden. Een jaarlijkse SOI-test gebeurt minder. Meer sekswerkers geven aan dit vooral te doen bij Pasop/Ghapro, omdat deze onderzoeken moeilijker bespreekbaar zijn in de reguliere gezondheidszorg. Aantal uitgevoerde screeningsonderzoeken Tabel 7: Aantal geteste sekswerkers Ghapro Pasop Gent Pasop Hasselt Totaal HIV 1018 596 202 1816 Syfilis 1025 596 202 1823 Chlamydia 1002 575 198 1775 Gonorroe 998 473 198 1669 Hepatitis B 454 296 146 896 PAP 386 382 146 914 Voor Hepatitis B gaat het enkel om de testen bij nieuwe sekswerkers of gekende sekswerkers waarvan men de immuunstatus nog niet kent. Resultaten van de screeningsonderzoeken Tabel 8: Resultaten SOI-screening (HIV, syfilis, gonorroe en chlamydia) Ghapro Pasop Gent Pasop Hasselt Totaal HIV 3/1221 (0,3%) 2/667 (0,3%) 3/211 (1,4%) 8/2099 (0,4%) Syfilis 8/1232 (0,7%) 2/667 (0,3%) 1/211 (0,5%) 11/2110 (0,5%) Gonorroe 16/1329 (1,2%) 5/621 (0,8%) 7/262 (2,7%) 28/2212 (1,3%) Chlamydia 87/1325 (6,6%) 64/775 (8,3%) 10/260 (2,8%) 161/2360 (6,8%) resultaat test = aantal positieve testen/aantal afgenomen testen (%) Chlamydia is de meest voorkomende SOI. Er zijn regionale verschillen, maar deze moeten met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden, gezien het groot verschil in aantal uitgevoerde testen. Gonorroe staat op de tweede plaats qua voorkomen. HIV en syfilis komen eerder zelden voor in de groep geteste sekswerkers. Voor syfilis moeten we de resultaten nuanceren: het is niet altijd duidelijk of het over een acute nieuwe infectie gaat. 18
Figuur 9: Evolutie resultaten soi-screening (2009-2012) 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% hiv syfilis gonorroe chlamydia 1,0% 0,0% 2009 2010 2011 2012 Wanneer we de evolutie bekijken over de laatste 4 jaar zien we dat voor zowel HIV, syfilis en gonorroe, het aantal positieve testen laag en redelijk stabiel blijft. Ook hier zien we dat chlamydia de meest voorkomende infectie is. Voor chlamydia zien we een kleine dip in 2010, maar sindsdien opnieuw een toename van het aantal positieve testen. Het blijft belangrijk om deze evoluties verder op te volgen in kader van screening en preventie bij sekswerkers. Tabel 9: Resultaten PAP Ghapro Pasop Gent Pasop Hasselt Totaal NILM 282 266 130 678 ASCUS 38 63 6 107 LSIL 72 33 11 116 HSIL 1 39 0 40 Totaal 393 401 148 941 In totaal werden er 941 uitstrijkjes voor baarmoederhalskanker afgenomen. Hiervan hadden 28 % een afwijkend resultaat (ASCUS, LSIL of HSIL). In functie van het resultaat en de voorgeschiedenis werd ofwel een follow-up binnen de organisaties afgesproken of doorverwezen naar de reguliere gezondheidszorg, met name de gynaecoloog. Gezien er met verschillende laboratoria wordt gewerkt met elk een eigen protocol rond HPV-testen, werd er niet bij alle uitstrijkjes een HPV-test uitgevoerd. Bij 462 uitstrijkjes gebeurde dit wel, en 44,8% was positief voor HPV (hierin zijn uitstrijkjes met een normale cytologie inbegrepen). Beschrijving van de gehanteerde vaccinatiemethode Vrouwelijke sekswerkers krijgen een vaccinatie aangeboden voor Hepatitis B. Pasop/Ghapro hanteren een 0-1-4-schema. Het is belangrijk het kortst mogelijke schema te gebruiken, gezien de grote mobiliteit van de sekswerkers. Na volledige vaccinatie wordt nagekeken of er voldoende immuunrespons is; zo niet wordt een dubbele booster gegeven. Mannelijke sekswerkers krijgen ook een vaccinatie aangeboden voor Hepatitis A, omdat zij een groter risico lopen op basis van gebruikte sekstechnieken. Ghapro is gestart met screening sinds september 2012; Pasop deed dit al langer. We constateren wel dat veel mannen al antistoffen hebben voor Hepatitis A, en dat er vaak niet moet gevaccineerd worden (bvb. Ghapro: 11 mannen getest, 1 vaccinatie nodig) 19
Aantal sekswerkers gestart met vaccinatie in vergelijking met het aantal kandidaten na screening 896 sekswerkers werden bij het eerste contact getest op Hepatitis B. Meer dan de helft (56%) had geen antistoffen, en kwam in aanmerking voor vaccinatie. Ongeveer één op vier was vroeger gevaccineerd (27%). Nog eens 16% had natuurlijke immuniteit na infectie en behoefde geen verdere opvolging. Tenslotte was 2% van de geteste sekswerkers drager van het virus. Zij werden geïnformeerd, gecounseld omtrent risico op overdracht en zo nodig doorverwezen. In 2012 kregen 536 sekswerkers minimaal 1 vaccinatie voor hepatitis B. In 2012 hebben 17 sekswerkers bijkomende (wanneer onvoldoende antistoffen na 0-1-4 schema) of een diagnostische vaccinatie voor hepatitis B gekregen. Aantal sekswerkers dat een juiste strategie rond anticonceptie toepast Figuur 10: Bevraging rond gebruik van anticonceptie (N= 1465) 600 500 400 300 200 100 0 Het gebruik van anticonceptie blijft een aandachtspunt in de preventie bij sekswerkers. Uit bevraging blijkt dat bijna 2/5 sekswerkers (37%), geen enkele (regelmatige) vorm van anticonceptie gebruikt. Enkelen van hen kennen wel de noodanticonceptie of gebruiken een condoom, maar dit wordt hier niet als juiste strategie gezien. Bij de sekswerkers die wel een regelmatige vorm van anticonceptie nemen is de pil de meest voorkomende methode (57%). Op de tweede plaats komt het spiraaltje (14%). In mindere mate komen de pleister en de ring voor. 20
Opdracht 3.4: Informatie aanreiken aan de doelgroep rond bestaande hulpverlening en hen toe leiden naar gepaste zorg. Beschrijving van hoe de informatie wordt aangereikt Op de website wordt informatie gegeven over de eigen werking, zodat men ook sekswerkers kan bereiken die nog niet in contact waren met de organisaties. Nieuwe sekswerkers kunnen via mail of telefonisch een afspraak maken met het mobiele team, of ze kunnen op consultatie komen in het inloophuis. Via outreach en in het inloopcentrum krijgen alle nieuwe sekswerkers informatie over de eigen werking. Dit gebeurt mondeling, via posters, visitekaartjes en/of folders. Ghapro, Pasop team Gent en Pasop team Hasselt beschikken elk over een folder of kaartje met voorstelling en contactinformatie. De teams van Ghapro/Pasop informeren de sekswerkers en leidden hen toe naar de reguliere hulpverlening wanneer dit wenselijk is. De medewerkers houden hun kennis van de sociale kaart in hun werkingsgebied op peil en wisselen deze kennis onderling uit. Aantal doorverwijzingen Ghapro Pasop Medische doorverwijzingen 252 164 Sociale doorverwijzingen 385 115 Beschrijving van de doorverwijzingen Medische doorverwijzingen naar de reguliere gezondheidszorg gebeuren voor verder onderzoek of behandeling n.a.v. afwijkende testresultaten (bvb. HIV, gestoorde PAP, Hepatitis B), vanwege zwangerschap/abortus, n.a.v. klachten, voor medische beeldvorming, Het is ook mogelijk dat sekswerkers met niet beroepsgerelateerde klachten langskomen (bvb. rugpijn, griep). Zij worden dan verwezen naar de huisarts. Bij medische verwijzing is het mogelijk dat het sociale team van Ghapro/Pasop mee wordt ingezet ter ondersteuning en/of begeleiding (bvb. i.v.m. kosten, in orde brengen mutualiteit, toeleiding, ) Het sociale team van Ghapro krijgt verschillende vragen rond sociale en psychosociale problemen. De intensiteit van begeleiding kan afhangen van vraag en nood bij de sekswerkers. In 2012 werden 234 sekswerkers begeleid door het sociale team en hadden zij in totaal 1404 individuele contacten. Een van de belangrijke taken bij de sociale begeleiding is het verwijzen naar de juiste reguliere hulpverlening of diensten. Het is mogelijk dat een medewerker van het sociale team meegaat met de sekswerker naar de organisatie of hulpverlening (= toeleiding). Ook Pasop beschikt over medewerkers die sekswerkers helpen met psychosociale, juridische en administratieve vragen. Zij hebben een belangrijke taak in doorverwijzen van de sekswerker naar de gepaste dienst, en kunnen ook meegaan wanneer deze extra ondersteuning nodig blijkt. Gezien verwijzingen lokaal kunnen verschillen, komt hier een kort overzicht van de verwijzingen per organisatie. 21
Tabel 10: medische doorverwijzingen Ghapro Huisarts 89 Gynaecoloog 65 Abortus 23 Helpcenter (SOI-screening) 13 Specialist 14 Zwangerschap (gynaecoloog/prenataal steunpunt Kind en Gezin) 16 ITG 9 Dokters van de Wereld 7 VRGT 4 Tandarts 6 Spoed 3 Radiologie 2 Free Clinic 1 TOTAAL 252 Tabel 11: sociale doorverwijzingen/toeleiding Ghapro Doorverwijzing Toeleiding Tewerkstelling (interim, VDAB, ) 58 Opleiding studie (Nederlandse les, ) 52 Financiële zaken (OCMW, bank, belastingen, ) 49 7 Sociaal statuut (mutualiteit, ) 40 13 Verblijfsdocumenten (disctrictshuis, ambassade, ) 37 Juridische zaken (advocaat, ) 34 4 Administratie allerlei 28 7 Geweld (IFG, ) 20 5 Huisvesting (huurdersbond, immobiliën, ) 16 2 Hulpverlening allerlei 13 1 Emotionele zaken (psycholoog, ) 17 Relationele zaken (opvoedingswinkel, comité BJZ, ) 9 1 Mensenhandel (Politie, Payoke, ) 4 6 Middelengebruik 3 1 Opvang (noodopvang) 1 Inburgering 1 Hulpverlening sekswerkers (Boysproject, ) 1 Politie (om onbekende reden) 2 1 TOTAAL 385 48 Tabel 12: Medische doorverwijzingen Pasop Huisarts 38 Gynaecoloog 69 Specialist 15 Abortuscentrum 10 Radiologie 14 Zwangerschap (gynaecoloog/prenataal steunpunt Kind en Gezin) 8 ARC 5 Tandarts 3 Spoed 2 TOTAAL 164 22
Tabel 13: sociale doorverwijzingen Pasop Tewerkstelling (interim, VDAB, ) 6 Opleiding studie (Nederlandse les, ) 5 Financiële zaken (OCMW, bank, belastingen, ) 14 Sociaal statuut (mutualiteit, ) 21 Juridische zaken (advocaat, ) 12 Administratie ( gemeente, kinderbijslag, OCMW,...) 23 Huisvesting (huurdersbond, sociaal woningfonds, ) 6 Psychosociaal (psycholoog, CAW, adoptiedienst, kinderopvang, ) 17 Middelengebruik (MSOC, CAD) 8 Inburgering 2 Politie 1 TOTAAL 115 Opdracht 3.5: Het opzetten en bevorderen van de samenwerking met andere relevante actoren op het terrein. Ghapro verzorgt een medische consultatie voor mannelijke sekswerkers in de locatie van Boysproject van CAW De Terp in Antwerpen. Regelmatig is er overleg over gezondheidsthema s en het uitwisselen van ervaringen. De arts van Pasop Gent ontvangt de mannelijke sekswerkers die door medewerkers van straathoekwerk Gent worden toegeleid naar de consultatie in het eigen inloopcentrum. Er is een jaarlijks overleg met Straathoekwerk Gent. In het werkingsgebied van Pasop Hasselt werd nog geen specifieke setting gedetecteerd waar mannelijke sekswerkers klanten werven. Pasop/Ghapro hadden overleg met het HIV/SAM-project van het ITG Antwerpen voor de doelgroep Afrikaanse sekswerkers. De mogelijkheid tot samenwerking in het Together-project werd besproken. Gegevens werden uitgewisseld over sociale ontmoetingsplaatsen in Gent en Antwerpen, en er werd preventiemateriaal en studiemateriaal uitgewisseld. Pasop/Ghapro organiseerden een overleg met Sensoa voor verdere uitwisseling van expertise en materialen en voor opvolging van het effectonderzoek. Meer bepaald werd er vergaderd over de noodzakelijkheid van het toevoegen gezondheidsvoorlichting voor prostituanten op de website www.seksualiteit.be van Sensoa. Verder werd educatief materiaal geïmplementeerd in de website voor sekswerkers (www.infosexwork.be). Beide teams maakten gebruik van het aanbod van Sensoa voor vorming en deskundigheidsontwikkeling van de medewerkers. Zo volgden sommige van de medewerkers de netwerkdag kwetsbare migranten en seksuele gezondheid. Daarnaast werd de handleiding seksuele counseling van mensen met HIV aangekocht. Er vond meermaals overleg plaats met de partners in Wallonië en Brussel (EspaceP,, Alias) in het kader van het gezamenlijk contract met het RIZIV. In 2012 werd op vraag van minister voor Gelijke Kansen Pascal Smet een onderzoek uitgevoerd Geweld op basis van transgenderisme van de universiteiten Antwerpen en Gent door de onderzoeker Joz Motmans. De organisaties werden betrokken bij dit onderzoek bij het afnemen van enquêtes bij de transgender sekswerkers. De internationale contacten werden onderhouden. Er is goede samenwerking met de GGD van Rotterdam en het P&G292 in Amsterdam. en de organisatie SHOP en hun centrum voor seksuele 23
dienstverleners. Op de academische viering van Ghapro en het effectenonderzoek waren verschillende Nederlandse partners aanwezig. Pasop/Ghapro bleven samenwerken met lokale besturen, en breidden deze samenwerking uit waar mogelijk. Lokale structurele samenwerking en samenwerking in functie van doorverwijzing werd voortgezet en uitgebreid. Lokaal overleg Antwerpen: - Aangezien de stad Antwerpen een prostitutiebeleid in haar beleidsplan heeft opgenomen wordt de organisatie Ghapro nauw bij dit beleid betrokken. - Actoren overleg Antwerpen : Ghapro maakt samen met het Boysproject, basiszorg straatprostituees van Free Clinic deel uit van de stedelijke overleggroep. Op deze overleggroep, die een paar maal per jaar plaatsvindt, worden verschillende thema s besproken en worden knelpunten aangekaart. Daarnaast vindt er 1 x jaar een inhoudelijke evaluatiegesprek plaats met de consulent seksuele gezondheid van de stad Antwerpen. - Netwerk hulpverleningsorganisaties: in Antwerpen werden enkele netwerkgroepen opgestart rond diverse lokale problematieken. De samenstelling van deze netwerkgroepen is zeer divers, met verschillende actoren die hierbij betrokken zijn. Zo maakt Ghapro deel uit van de netwerkgroep kwetsbare zwangeren en toegankelijke zorg. Het pilootproject CO3 (cliëntcentrale Organisatie) nodigde Ghapro uit tot overleg in verband met het uitwisselen van ervaring rond intra- familiaal geweld - Overleg rond jongens/mannenprostitutie activiteiten en hier jaarlijks over rapporteren. Samen met het Boysproject werd er overleg gepleegd met de cel prostitutie rond geweld bij transgender sekswerkers. - Medisch wetenschappelijk overleg: de artsen laten zich bijstaan door het wetenschappelijk team van de Universiteit Antwerpen zodat actuele wetenschappelijke protocols kunnen worden toegepast. Lokaal overleg Pasop Gent - Pasop is lid van de algemene vergadering en de regioraad van Logo Gezond+ - Er vond overleg plaats met de burgemeester van Gent en enkele medewerkers omtrent het beleid naar de raamprostitutiebuurt - Pasop presenteerde zijn werking op een bijeenkomst van politiemensen die actief zijn rond mensenhandel o.l.v. de substituut, belast met mensenhandel - Er was overleg met straathoekwerk Oostende Lokaal overleg Pasop Hasselt - Pasop presenteerde zijn werking in CAW t Verschil in Hasselt, in het abortuscentrum Hasselt, in het ARC van het Jessa Ziekenhuis Hasselt, bij Toezicht Volksgezondheid Limburg. Met al deze organisaties werd een mogelijke samenwerking besproken. - Er was overleg met het departement gezondheid van de provincie Hasselt, waarbij Pasop z n werking voorstelde, en mogelijkheden werden overlopen voor provinciale subsidie. Nadien gebeurde een effectieve subsidieaanvraag, die jammer genoeg werd afgewezen. - Er werd actief samenwerking gezocht met enkele gynaecologen in het werkingsgebied. - Het team bracht verder andere relevante actoren in kaart om te contacteren in 2013 24