Gemeente Ede Memo Aan : Gemeenteraad Van : College van burgemeester en wethouders Datum : 20 januari 2015 Opgesteld door : Hans van Lent Zaaknummer : 24850 Bijlage : Brief van de provincie Gelderland Onderwerp : Brief Provincie Gelderland, goedkeuring Programmabegroting 2015 In haar brief van 17 december 2014 (nr. 2014-001672) bericht de Provincie Gelderland uw raad over haar beoordeling van de Programmabegroting 2015 van onze gemeente. U treft deze brief aan op de lijst van ingekomen stukken voor uw vergadering van 29 januari as. (ingekomen stuk nr. B10). Bij deze brief van onze zijde een korte toelichting. Naast het bericht dat onze gemeente voor repressief toezicht in aanmerking blijft komen, gaat deze brief tevens in op een drietal onderwerpen: 1. risico;s grondexploitaties. 2. ombuigingen. 3. kengetallen. Ad 1 en 2. Risico s grondexploitatie en ombuigingen Voor wat betreft de onderwerpen risico grondexploitatie en ombuigingen zijn de bevindingen van de provincie herkenbaar. De provincie stelt dat deze onderwerpen onze volle aandacht hebben. Voor het onderwerp ombuigingen geldt dat de ombuigingsrichtingen en kaders door u zijn vastgesteld en het bijbehorende participatietraject medemaken nu volop in gang is. Bij de komende Perspectiefnota zal verdere besluitvorming daarover plaats vinden. Ad 3. Kengetallen Wij willen met name nog kort ingaan op het derde onderdeel, de kengetallen. Dit aspect in de jaarlijkse brief is nieuw. Het past in de landelijke ontwikkeling om steeds meer door kengetallen inzicht te geven in o.m. de financiële positie van de gemeenten en provincies. En deze ook verplicht te gaan stellen. Hiervoor bereidt het rijk inmiddels wetgeving voor, mede in overleg met VNG en gemeenten. Vanuit de VNG zijn hiervoor, als uitvloeisel van de uitkomsten en aanbevelingen van het rapport van de commissie Depla, werkgroepen in het leven geroepen om de uitwerking voor te bereiden en hierin te adviseren. Vooruitlopend hierop heeft de provincie Gelderland besloten deze kengetallen reeds op te nemen in haar beoordeling. Overigens heeft het rijk aangegeven niet voornemens te zijn om bij de verplichte kengetallen ook normeringen vast te stellen. Daarnaast sluit het opnemen van financiële kengetallen ook aan op de stresstest die wij als Ede samen met de andere 100.000+ gemeenten hebben ontwikkeld en die vanaf de Programmarekening 2014 zal worden opgenomen in onze instrumenten van planning&control. Bij die ontwikkeling is uw raadswerkgroep programmabegroting als klankbord gebruikt. Een aantal kengetallen die de provincie hanteert maken al onderdeel van deze test uit. Gemeente Ede,Postbus 9022, 6710 HK Ede. Telefoon 14 0318 Bezoekadres: Bergstraat 4, Ede E-mail info@ede.nl. Website www.ede.nl.
Gemeente Ede Ten aanzien van de kengetallen zelf geldt dat ook deze herkenbaar zijn en aansluiten op ons eigen beeld. Waarbij wij alert zijn op de risico s. Overigens heeft de provincie ook aangegeven dat rood niet betekent dat zij van mening is dat het allemaal groen moet/kan zijn, maar het erom gaat alert te zijn naarmate de risico's groter zijn. Die risico s zijn ons bekend, waarbij onze grote grondvoorraad een belangrijke is. Hieronder nog een korte toelichting op een tweetal kengetallen. Nettoschuld (kengetal 2) De provincie geeft aan dat zij in haar berekening geen rekening houdt met de vraag waarvóór de schulden (leningen) zijn aangegaan. De gemeente Ede heeft ook leningen gesloten die één op één worden doorgeleend aan Woonstede en op zich geen beslag leggen op de ruimte (flexibiliteit) in onze begroting. Als wij daarmee rekening houden, komen wij op een ratio van 90%, ofwel voldoende (groen). In het ontwikkeltraject van de kengetallen landelijk (VNG en rijk) en die van onze stresstest wordt de schuldquote nader gedifferentieerd, waarbij naast de zogeheten doorleenquote ook rekening gehouden wordt met de zogeheten voorraadquote (grondpositie). Die bedraagt in Ede, met name door de lening van de Veluwse Poort, 68%. Solvabiliteit (kengetal 3). Vorenstaande verklaart ook het solvabiliteitspercentage van 25%. Rekening houdend met een correctie voor de solvabiliteit met de aan Woonstede doorgeleende leningen komen wij voor de solvabiliteitsratio dan op 30%. Gemeente Ede,Postbus 9022, 6710 HK Ede. Telefoon 14 0318 Bezoekadres: Bergstraat 4, Ede E-mail info@ede.nl. Website www.ede.nl.
"'.1'1'" Bezoekadres Huis der Provincie Markt 11 6811 CG Arnhem Postadres Postbus 9090 6800 GX Arnhem De Raad van de gemeente Postbus 9022 6710 HK EDE GLD Ede telefoonnummer (026) 359 91 11 telefaxnummer (026) 359 94 80 e-mailadrespost@gelderland.nl internetsite www.gelderland.nl datum 17 december 2014 onderwerp Programmabegroting 2015 zaaknummer 2014-001672 Geachte heer/mevrouw, Wij delen u mede dat uw gemeente voor het jaar 2015 in aanmerking komt voor repressief (= terughoudend) toezicht. In het verlengde hiervan hebben wij uw begroting 2015 voor kennisgeving aangenomen. Hierbij hebben wij het volgende overwogen. De op 13 november 2014 vastgestelde jaarbegroting 2015 is structureel en reëel in evenwicht. Daarnaast zijn de begroting 2015 en de jaarrekening 2013 van uw gemeente voor de in de Gemeentewet gestelde termijnen aan ons ingezonden. Wij merken hierbij het volgende op: Risico grondexploitatie Het risico op de grondexploitatie speelt een belangrijke rol bij ons oordeel over de financiële positie van de gemeente. Wij constateren hier voor uw gemeente een flink risico. Dit wordt door u onderkend en uitgebreid beschreven in de paragrafen grondbeleid en weerstandsvermogen, eveneens heeft uw accountant daarover opmerkingen gemaakt. Wij onderschrijven graag het belang dat u hecht aan het actueel houden van het beeld van de risico's van de bouwgrondexploitatie. Daartoe behoort uiteraard ook het op tijd nemen van maatregelen om verliezen te voorkomen of indien verliezen worden geconstateerd deze af te dekken. Ombuigingen De op 13 november 2014 door u vastgestelde begroting 2015 vertoont een tekort. Na beoordeling op basis van onze uitgangspunten voor een structureel begrotingsbeeld, waarbij incidentele elementen worden geëlimineerd, is de begroting 2015 structureel en reëel in evenwicht. Daarbij is het financiële beeld van uw gemeente overigens al volledig bijgewerkt met de financiële effecten van de septembercirculaire 2014. Om uw (meerjaren)begroting sluitend te maken, heeft u stelposten opgenomen voor "ombuigingen kerntaken" en voor "ombuigingen bedrijfsvoering". Inmiddels zijn de 'ombuigingen bedrijfsvoering' ingevuld, maar de 'ombuigingen kerntaken' nog niet. In afwachting daarvan hebben wij deze stelpost op dit moment als niet voldoende concreet aangemerkt om als een reëel dekkingsmiddel te kunnen worden beoordeeld. Wij hebben de 'ombuigingen kerntaken' dan ook in mindering gebracht op het begrotingssaldo van de jaren 2016-2018. Wij verzoeken u dringend op zo kort mogelijke termijn een inventarisatie van mogelijke ombuigingsopties in gang te zetten en de 'ombuigingen kerntaken' concreet te maken. inlichtingen bij dhr. K. Peeters e-mailadrespost@gelderland.nl telefoonnummer (026) 359 98 62 BNGBankDenHaag,rekeningnummer 28.50.10.824 IBAN-nummer: NL74BNGH0285010824 BIC-codevandeBNG:BNGHNL2G btw-nummer: NL0018251 00.B03 KvK-nummer: 51468751
_p-rovincie GELDERLAND Kengetallen In onze brief van 12 november 2014 (zaaknummer 2014-002846) is aangekondigd dat een vijftal financiële kengetallen zou worden vermeld in deze brief. In onderstaande tabel vindt u deze kengetallen voor uw gemeente en de beoordeling die wij als toezichthouder hieraan geven. Vervolgens kunt u in de bijlage de uitleg, de berekening en de normering van de kengetallen vinden. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Gelderland, ~Q;J \- Commissaris van de Koning secretaris Bijlage Kengetallen Begrotingsbrief 2015 2
_p-rovincie GELDERLAND BIJLAGE Kengetallen Begrotingsbrief 2015 1. Structurele exploitatieruimte (o.b.v. begroting) Het financiële kengetal "structurele exploitatieruimte" geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de vastgestelde begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. structurele baten -j- structurele lasten totale baten voor bestemming De berekening komt voor uw gemeente op 0,50% en is voldoende. Om voor dit oordeel in aanmerking te komen dient dit percentage hoger te zijn dan de binnen artikel 12 Fvw' gehanteerde norm voor onvoorziene uitgaven. Deze norm ligt op 0,6 % van de Algemene Uitkering + de belastingcapaciteit. Deze bedraagt voor uw gemeente 0,36 %. In het financieel toezicht wordt de begroting van een gemeente langs de lat gelegd die geldt voor artikel 12-gemeenten. Voor het bedrag voor onvoorzien (conform het BBV artikel 8, lid 1) wordt bij artikel 12-gemeenten uitgegaan van de vuistregel die ook de Commissie BBV acceptabel vindt van 0,6% van de som van de uitkering Gemeentefonds (algemene uitkering (AU) plus integratie- en decentralisatie-uitkeringen) en de ozb-capaciteit. Een gemeente zou in de begroting dit bedrag aan ruimte moeten ramen om structurele tegenvallers op te kunnen vangen. Wij zetten de structurele ratio af tegen de hiervoren genoemde 0,6%. Structureel ratio hoger dan 0,6% (van AU + bel.cap) Structureel ratio tussen 0% en 0,6% (van AU + bel.cap) Structureel ratio kleiner dan 0% 2. Netto schuldquote (o.b.v. jaarrekening) Het kengetal "netto schuldquote", ook wel bekend als de netto-schuld als aandeel van de inkomsten, zegt het meest over de financiële vermogenspositie van een gemeente. De nettoschuldquote geeft aan of een gemeente investeringsruimte heeft of juist op zijn tellen moet passen. Daarnaast zegt het kengetal ook wat over de flexibiliteit van de begroting. Hoe hoger de schuld is, hoe meer kapitaallasten er zijn (rente en aflossing) waardoor een begroting minder flexibel wordt. De netto-schuldquote geeft daarmee een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossing op de exploitatie. In de berekening wordt niet meegenomen waarvoor de schulden zijn aangegaan. 1 Artikel 12 van de Financiële Verhoudingswet regelt dat gemeenten die in de financiële problemen zijn gekomen een aanvraag kunnen indienen voor extra steun uit het gemeentefonds. Hieraan is een aantal voorwaarden verbonden. 3
_p-rovincie GELDERLAND Voor de berekening van de netto-schuldquote wordt de netto-schuld gedeeld door het totaal van de inkomsten binnen de exploitatie: (onderhandse leningen + overige vaste schuld + kortlopende schuld + overlopende passiva-jlanglopende uitzettingen -j- kortlopende vorderingen -j- overlopende activa) totale baten voor bestemming In de VNG-uitgave "Houdbare Gemeentefinanciën" is aangegeven dat wanneer de schuld lager is dan de jaaromzet «100%) dit als voldoende kan worden bestempeld en boven de 130% als onvoldoende. Wij sluiten hierbij aan. Tot 100% 100% tot 130% Hoger dan 130% 3. Solvabiliteitsratio(o.b.v.jaarrekening) De "solvabiliteitsratio" geeft de mate aan waarmee de gemeentelijke bezittingen zijn betaald met eigen middelen. Anders gezegd: het aandeel van het eigen vermogen in het totaal vermogen. Hoe hoger de verhouding eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen (het financiële kengetal solvabiliteitsratio), hoe gezonder de gemeente. eigen vermogen totaal vermogen Wanneer de helft of meer van het totaal vermogen uit eigen vermogen bestaat, dan is een gemeente voldoende solvabel. Is het kengetal voor solvabiliteit kleiner dan 30%, dan is er veel vreemd vermogen aanwezig en wordt dat als onvoldoende beoordeeld. 50% en hoger Tussen 30% en 50% Kleiner dan 30% 4. Lokalelasten(o.b.v.begroting) De OZB is voor gemeenten de belangrijkste eigen belastinginkomst. Het kengetal "lokale lasten" wordt berekend aan de hand van het gemiddeld OZB-tarief. Een hoog gemiddeld OZBtarief ten opzichte van het landelijk gemiddelde geeft aan in hoeverre de gemeente al gebruik heeft moeten maken van deze optie en dus ook beperkt is in het verkrijgen van extra inkomsten. 4
_p-rovincie GELDERLAND Omdat er geen wettelijke begrenzing aan het tarief en de stijging van de OZB is, wordt vergeleken met de norm voor artikel 12. Deze norm ligt op 120% van het gewogen landelijk gemiddelde met betrekking tot het OZB-tarief. 120 % x landelijk gewogen gemiddeld azs-tarief -/- gemeentelijk gewogen gemiddeld azs-tarief gemeentelijk gewogen gemiddeld azs-tarief Hoger dan 20 % Tussen 0% en 20% Kleiner dan 0% Als een gemeente een OZB-tarief heeft dat ligt tussen het landelijk gewogen gemiddelde en het tarief voor de artikel 12 norm, dan kwalificeren we dat als matig. Hanteert een gemeente een gewogen gemiddeld OZB-tarief dat boven de artikel 12-norm ligt, dan is er geen onbenutte belastingcapaciteit tot deze norm aanwezig. Dit wordt als onvoldoende beschouwd. Is er nog ruimte tot aan het landelijk gewogen gemiddeld OZB-tarief dan vinden we dat voldoende. Overigens zullen wij naast een percentage ook het bedrag weergeven voor de onbenutte belastingcapaciteit afgezet tegen de artikel 12-norm (zoals hiervoren uitgelegd). Dit bedrag geeft weer welke mogelijkheden er zijn met betrekking tot de OZB om de eigen inkomsten te verhogen tot aan de norm voor artikel 12. 5. Grondexploitatie (o.b.v. jaarrekening) Het financiële kengetal "grondexploitatie" geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse baten. Wanneer een gemeente grond tegen de veel lagere prijs van landbouwgrond heeft aangekocht, loopt ze veel minder risico dan wanneer er dure grond is aangekocht en nu de vraag naar woningen is gestagneerd. boekwaarde in- en nog niet in exploitatie genomen gronden totale baten voor bestemming Een norm bepalen voor het kengetal grondexploitatie is lastig. De boekwaarde van de gronden in bezit zegt namelijk nog niets over de relatie tussen de vraag en aanbod van woningbouw dan wel m2-bedrijventerrein. Maatwerk is hiervoor van toepassing, dat wil onder andere zeggen: hoeveel woningen of m2-bedrijventerrein zijn gepland, het type en op welke plek. Daarnaast is het van wezenlijk belang wat de te verwachte vraag zal zijn. Dit vergt meer onderzoek dan naar voren komt uit het genoemde kengetal. De boekwaarde van de gronden geeft wel weer of een gemeente veel middelen heeft gestopt in haar grondexploitatie. Dit geld dient namelijk ook nog terugverdiend te worden. Om vorengenoemde redenen is er geen norm verbonden aan het kengetal grondexploitatie. 5
== provincie Gelderland Postadres Postbus gogo 6800 GX Arnhem Port Betaald Port Payé Paus-Bas
= provincie Gelderland postadres Postbus gogo 6800 GX Arnhem f.--ksi- =I\~"" """" B.-t~"""",~k- ~ u.k_t~\e\s ~'" ~ ~~.)tc ~Je..?~+b~s ;:302.2.. b710 'ril( EDE: