Nieuwsbrief CI-Team Zuid-Oost-Nederland Inleiding 26 DECEMBER 2016 Beste lezers, Inhoud Inleiding Cochlear lanceert off-the-ear processor: KANSO Libra Revalidatie & Audiologie vestiging Eindhoven, algemeen mailadres Accu s voor MED-EL Sonnet beschikbaar AB Naída EAS processor Directionele microfoons in beide oren: voordelig voor spraakverstaan in rumoer? Phonak Naída Link hoortoestel Even voorstellen: Denise Breukels Aan het woord: Henk Wieman Sporten met je CI? Lucien Anteunis in memoriam Verzekering CI Als u deze nieuwsbrief ontvangt, is de verslagenheid van ons team nog groot door het overlijden van onze geliefde en zeer gewaardeerde collega en vriend, Lucien Anteunis. Lucien was oprichter en tevens hoofd van ons Audiologisch Centrum. Als audioloog kwam goede patiëntenzorg voor hem steeds op de eerste plaats, en voor zijn collega s stond hij altijd klaar. Wij zullen hem echt missen! Verder in deze nieuwsbrief veel aandacht voor nieuwe ontwikkelingen. Zo heeft de firma Cochlear een nieuwe spraakprocessor op de markt gebracht, de Kanso processor. Kanso is een Japanse term voor eenvoud. Deze nieuwe processor wordt volledig op het hoofd gedragen, waarbij het oor vrij blijft. Maar ook de andere CI firma s zitten niet stil. Zo lanceert Phonak samen met Advanced Bionics een nieuw, toch wel bijzonder, hoortoestel: Phonak Naída Link. Het is het eerste hoortoestel op de markt, dat specifiek ontwikkeld werd voor patiënten met restgehoor die aan het andere oor een cochleair implantaat dragen. In deze nieuwsbrief leest u hier meer over. Voor de Sonnet processor van MED-EL zijn nu accu s beschikbaar. Voorheen kon u deze processor enkel met batterijen gebruiken, maar dit is vanaf nu verleden tijd. Daarnaast besteden we aandacht aan een studie rond spraakverstaan in rumoer, en hoe nieuwe ontwikkelingen met directionele microfoons hierbij ondersteuning kunnen bieden. U kunt tevens het bijzondere ervaringsverhaal lezen van Henk Wieman, componist en pianist van beroep. Voor hem is muziek uiteraard erg belangrijk, wat de keuze voor een CI niet vanzelfsprekend maakte. Zou hij kunnen wennen aan een andere manier van muziekbeleving? Sinds februari 2016 heeft hij een CI en voor deze nieuwsbrief heeft hij zijn ervaringsverhaal geschreven. We wensen u veel leesplezier, De nieuwsbriefredactie
Cochlear lanceert off-the-ear processor: KANSO Voor CI-gebruikers van het merk Cochlear, die liever niets meer achter het oor willen, heeft Cochlear een nieuwe processor op de markt gebracht, genaamd KANSO. Deze processor is qua technische instelmogelijkheden gelijk aan de Nucleus CP910 processor, maar kan volledig onder de haren, ter hoogte van de spoel, gedragen worden. Wel werkt de KANSO enkel met wegwerpbatterijen (geen accu s!), en is het gebruik van een akoestische component (Hybrid-modus) niet mogelijk. In de tabel ziet u een vergelijkend overzicht tussen de KANSO en Nucleus 6 (= CP910) processor. De processor is net geen 41 mm in diameter, en weegt 13.9g, inclusief 2 batterijen. Hij is verkrijgbaar in 8 kleuren. De bediening gebeurt door middel van één centrale knop, of via de afstandsbediening. Extra bevestiging is mogelijk door middel van haarclips of aan de kleding. Bij mensen met een erg dikke huid is het mogelijk dat de KANSO niet de ideale oplossing is. Copyright Cochlear Limited Libra Revalidatie & Audiologie Eindhoven, algemeen mailadres Libra Revalidatie & Audiologie, vestiging Eindhoven heeft sinds kort een algemeen mailadres: cieindhoven@libranet.nl. Indien het voor u niet mogelijk is om te telefoneren, kunt u vanaf heden per mail contact opnemen via dit algemene mailadres.
Accu s voor MED-EL Sonnet beschikbaar Sinds deze zomer kan de Sonnet processor niet langer alleen met batterijen, maar ook met accu s gebruikt worden. MED-El heeft 2 types accu s op de markt gebracht: standaard en micro. De standaard accu gaat minimaal 10 uur mee, de micro accu 7 uur. Over de standaard accu past het huidige batterijhoesje; voor de micro accu zijn kleinere hoesjes beschikbaar. Het CI wordt hiermee dus iets korter én lichter (slechts 8,1g). In de bijhorende acculader kunnen maximaal 4 accu s gelijktijdig opgeladen worden. Alle huidige gebruikers van een Sonnet processor zijn inmiddels benaderd en hebben, indien gewenst, accu s ontvangen. AB Naída EAS processor Zowel Cochlear (met de CP910) als MED-EL (met de Sonnet) beschikten reeds over de mogelijkheid om de processor om te bouwen naar een elektro-akoestische (EAS) of hybride modus, waarmee in één en hetzelfde oor zowel elektrische als akoestische stimulatie mogelijk is. Nu heeft ook Advanced Bionics een EAS processor op de markt gebracht, namelijk de Naída CI Q90 EAS. Deze is in wezen gelijk aan de gewone Naída Q90, met als verschil dat de gebruikelijke T-mic of oorhaak vervangen is door een dome, waarlangs het akoestische geluid het oor in gaat (zie de afbeelding). Dit kan een grote uitkomst zijn voor patiënten die wel nog restgehoor hebben in de lage tonen, maar die voor de hoge tonen quasi volledig doof zijn. Een gewoon hoortoestel levert dan vaak maar weinig verbetering qua spraakverstaan op. Door gebruik te maken van een EAS processor kan het CI-gedeelte via elektrische stimulatie het gehoor in de hoge tonen herstellen, en worden gelijktijdig de lage tonen aangestuurd via een ingebouwd, conventioneel hoortoestel.
Directionele microfoons in beide oren: voordelig voor spraakverstaan in rumoer? De meeste gebruikers van een cochleair implantaat kunnen goed spraak verstaan in stilte. Het verstaan in geroezemoes blijft echter vaak heel lastig. Mensen die nog bruikbaar restgehoor hebben kunnen dan voordeel halen uit een gewoon hoortoestel in het andere oor. Men spreekt hier van bimodale gebruikers. Een andere manier om spraak in rumoer te verbeteren is door gebruik te maken van een directioneel microfoonsysteem. Zulk systeem zorgt ervoor dat het geluid dat van voor komt beter wordt door-gelaten dan geluiden rondom. Omdat je meestal degene die je wil verstaan aankijkt, wordt hierdoor de spraak beter verstaanbaar dan het geroezemoes. Tegenwoordig kunnen directionele microfoonsystemen zowel in hoortoestellen als in CI-processoren worden ingebouwd. In het Audiologisch centrum van het MUMC+ werd bij 12 bimodale gebruikers een onderzoek uitgevoerd naar het directioneel microfoonsysteem UltraZoom. Dit systeem is beschikbaar in de CIprocessoren van het merk Advanced Bionics en de hoortoestellen van het merk Phonak. Uit de resultaten blijkt dat het activeren van de directionele microfoon in het CI (figuur B) een verbetering van het spraakverstaan in ruis opleverde. Het voordeel werd nog groter als het systeem gelijktijdig actief was in zowel het CI als het hoortoestel (figuur C). Ondanks de hulp van deze microfoonsystemen bleef er steeds een groot verschil bestaan met hoe normaalhorenden in dezelfde situatie presteren. Vooral het verstaan ten midden van andere stemmen bleek erg moeilijk voor CIgebruikers. De resultaten van dit onderzoek werden gepubliceerd in het internationale tijdschrift Plos One dat vrij toegankelijk is: http://journals.plos.org/plosone/ article?id=10.1371/journal. pone.0160829 Momenteel wordt een vervolgonderzoek uitgevoerd naar het meest recente microfoonsysteem StereoZoom. Hierbij zullen ook personen met een CI in beide oren worden getest. Elke Devocht, audioloog-onderzoeker MUMC+
Phonak Naída Link hoortoestel We staan in deze nieuwsbrief graag even stil bij de lancering van een nieuw, toch wel bijzonder, hoortoestel. Het is het eerste hoortoestel op de markt, dat specifiek ontwikkeld werd voor patiënten met restgehoor, die aan het andere oor een cochleair implantaat dragen; meer specifiek een cochleair implantaat van het merk Advanced Bionics, met een Naída Q70 of Q90 processor. De voordelen hiervan zijn dat het hoortoestel en de CI processor tot op zekere hoogte kunnen samenwerken. Eerder was het in veel gevallen al mogelijk om geluid gelijktijdig naar een Naída CI processor én een Phonak hoortoestel te streamen, maar met de Phonak Naída Link worden de mogelijkheden verder uitgebreid. Denk hierbij aan simultane bediening, een meer geavanceerde zoomfunctie (genaamd Stereozoom ) en focus in de richting van het meest relevante geluid ( Zoom- Control ). Het Phonak Naída Link hoortoestel is tevens compatibel met het Phonak Roger-systeem en andere draadloze accessoires. Het nieuwe Naída Link hoortoestel is beschikbaar als UltraPower (UP) en RIC (Receiver In Canal) versie, en dus ook geschikt voor patiënten met een beperkt restgehoor. Het toestel is geregistreerd als een categorie 99 hoortoestel, waarbij (gedeeltelijke) vergoeding van de zorgverzekeraar in veel gevallen mogelijk is. Informeer hiervoor bij uw audicien of CI-team. Even voorstellen Mijn naam is Denise Breukels - van Barneveld. Na mijn opleidingen natuurwetenschappen en cognitive neuroscience aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heb ik promotieonderzoek gedaan naar de samenwerking tussen oog, oor en evenwichtsorgaan. Vervolgens heb ik aan het LUMC een verbetermogelijkheid voor spraakverstaan met CI in een rumoerige omgeving onderzocht. Omdat de combinatie mens en techniek me zo aantrok, heb ik vervolgens de opleiding tot klinisch fysicus audioloog gevolgd in het Radboudumc te Nijmegen. Sinds kort werk ik bij het audiologisch centrum van het MUMC+ als klinisch fysicus audioloog, waar ik onder andere gehoortesten afneem bij hele jonge kinderen, hoortoestelcontrole uitvoer bij volwassenen en de CI s van kinderen controleer en evalueer. Een veelzijdige baan met een goede balans tussen patiëntencontact en techniek!
Aan het woord HENK WIEMAN In deze rubriek komen CI-dragers aan het woord die graag hun eigen, persoonlijke ervaringen op CI-gebied met u willen delen. Ditmaal aan het woord Henk Wieman. Henk Wieman is mijn naam en ik ben 63 jaar. Ik ben componist en pianist van beroep en sinds februari 2016 ben ik drager van een Cochleair Implantaat. Deze combinatie zal bij u waarschijnlijk veel vragen oproepen. Daarom in de eerste alinea een korte introductie. Eind jaren 70, begin 80 heb ik zowel de klassieke als de lichte muziekopleiding piano afgerond aan de conservatoria in Utrecht en Hilversum. Als één van de eersten in Nederland heb ik beide diploma s behaald. Op mijn 19e heb ik twee jaar lang mee getoerd met Jasperina s Grote Egotrip van Jasperina de Jong. Maar ik wilde vooral vrij zijn in het muziek maken en ben o.a. daarom in het muziekonderwijs gestapt, aan het Conservatorium van Utrecht en Hilversum. Zo kon ik selectief zijn in waar en wanneer ik zelf speelde en mijn eigen composities schrijven. Destijds ben ik begonnen met het componeren van pianostukken met begeleiding van synthesizer. Daarna kwamen pianocomposities met arrangementen voor een strijkkwartet en later een strijkorkest. In de afgelopen 15 jaar heeft dit componeren geresulteerd in 6 Cd s. Een daarvan: Sunrise heeft in 2010 bijna 5 maanden in de top twintig van Classic FM gestaan. Regelmatig ben ik te horen via Classic FM en te zien en te horen via Brava TV NL Klassiek. Onlangs is mijn nieuwe solo piano CD uitgekomen met de titel Avanti. Deze titel (Avanti=Vooruit) heeft zeker in relatie tot mijn CI een bijzondere lading. Ongeveer 25 jaar geleden merkte ik dat mijn gehoor achteruit ging. Allereerst het verlies van de hoge tonen. In eerste instantie heeft dat voor het muziek maken en luisteren nog niet veel consequenties. Maar naarmate de tijd vorderde nam het verlies toe en u zult begrijpen dat dit voor een musicus dramatisch is. Ik kan en wil eigenlijk ook echt niets anders dan piano spelen. Een heel groot deel van mijn leven heb ik achter de piano doorgebracht. In totaal wel 5 jaar achter elkaar dag en nacht. Musicus zijn is voor mij dan ook meer dan een baan. Het is mijn beste manier om me te uiten. In de muziekwereld is er een taboe op slecht horen wat natuurlijk niet verwonderlijk is. Overigens is het zo dat bij ca. 70% van de musici gehoorproblemen zijn maar daar wordt erg weinig over gesproken. Mijn gehoorproblemen hebben me er niet van weerhouden om toch te componeren en te spelen. Er speelt zich bij het componeren veel in het hoofd af. En ik ben natuurlijk niet de eerste componist met een heel slecht gehoor die blijft componeren ondanks zijn / haar handicap. Veel beroemde en veel betere gingen mij voor: Beethoven, Faure, en meer van deze tijd, Phil Collins. Ten einde raad kwam ik bij de KNO arts Prof. Robert Stokroos in Maastricht terecht en al heel snel bracht hij een CI ter sprake. Vanwege de nog zeker niet optimale resultaten bij muziek maken en beluisteren heb ik er (achteraf gezien te) lang over gedaan om voor de CI te kiezen. Het was voor mij echt een groot dilemma. Uiteraard merkte ik wel dat verbaal communiceren heel slecht ging en dat ik mij daardoor steeds meer isoleerde. Toch realiseerde ik me dat pas echt goed toen mijn kleinzoon voor het eerst opa riep en ik dat totaal niet mee kreeg. Dit voorjaar heb ik
een cochleair implantaat in mijn rechteroor gekregen en het resultaat voor het verbaal communiceren is voor mij fantastisch! Ik heb veel moeten oefenen in het revalidatietraject maar na een aantal maanden was het zelfs weer mogelijk om een gesprek te voeren in de auto! Dat was erg lang geleden. Ik voel me een completer mens, kan weer veel beter deelnemen aan het sociale leven, hoor van alles en leer nog elke dag nieuwe geluiden te duiden. Het zal nooit worden als waarmee ik ben geboren maar voldoende om me verbaal redelijk normaal te kunnen redden. Voor het muziek maken en luisteren kan er echter nog wel heel veel verbeterd worden. De CI draag ik nu ook bij het piano studeren om mijn hersenen zoveel mogelijk te laten wennen en mijn auditieve geheugen weer aan te spreken. Ik kan dan ook alleen mijn eigen composities spelen. Mijn linkeroor heeft een beetje restgehoor waar-door ik gelukkig nog enigszins een akoestisch ervaring heb bij het pianospelen. In dat oor heb ik een gehoorapparaat dat hoge tonen omzet in lage tonen die ik nog wel hoor. Ik hoop de komende tijd nog vooruitgang te boeken met muziek maken in combinatie met de CI. Avanti dus! De CI maakt me op dit moment er meer van bewust dat ik heel slechthorend was. Mijn dankbaarheid is dan ook heel groot voor de deskundige, zeer persoonlijke en hartverwarmende begeleiding van Prof. Robert Stokroos en zijn team in Maastricht en de deskundigheid en het geduld van het audiologische team in Eindhoven. Sporten met je CI? In onze volgende nieuwsbrief (juni 2017) willen wij aandacht besteden aan het thema sporten met je CI. Daar jullie de ervaringsdeskundigen zijn, zijn wij benieuwd naar jullie ervaringen! Beoefen jij een sport en gebruik je tijdens het sporten je processor en vind je het leuk om over jouw ervaringen te schrijven? Stuur ons dan jouw verhaal per mail: ci.kno@mumc.nl. Graag horen wij welke sport je beoefent, waarom je het prettig vindt om je processor te dragen tijdens het sporten, of er zich problemen voordoen tijdens het sporten, welke oplossingen je hier wellicht voor hebt bedacht en eventuele tips voor andere CI-dragers. Heb jij een leuke foto waarop jij je sport beoefent, voeg deze dan ook nog toe.
In memoriam: dr. Lucien Anteunis Op 16 november overleed veel te vroeg op 58-jarige leeftijd onze lieve collega. Lucien was de oprichter van ons academisch Audiologisch Centrum en sindsdien hoofd daarvan. Hij was een bevlogen audioloog en mentor met een groot hart voor zijn patiënten en zijn medewerkers. Hij heeft ons Audiologisch Centrum zo ingericht dat optimale zorg werd gekoppeld aan een optimaal klimaat. Hiervan genoten onze patiënten en medewerkers. Lucien was een teamplayer en netwerker die ervoor heeft gezorgd dat onze audiologische zorg ingebed is in de regio en geleverd wordt samen met onze partners, alles in het belang van onze patiënten. Lucien was bovenal een integere, warme, mensgerichte collega en vriend. Voor zijn collega stafleden was hij een steun en toeverlaat en voor zijn medewerkers een echte vaderfiguur, een begaafd luisteraar en scherpzinnige stille kracht. Er is een gat gevallen in ons team dat wij niet zullen kunnen vullen. Niettemin zijn wij intens dankbaar dat Lucien ons zoveel heeft gegeven dat altijd zal blijven bestaan. Wij zullen hem nooit vergeten, zijn werk voortzetten en zijn motto Carpe Diem gebruiken. Verzekering CI: bent u voor het correcte bedrag verzekerd? De meesten onder u hebben hun CI processor of die van hun kind verzekerd tegen verlies en diefstal. Wanneer u deze verzekering reeds enige tijd geleden heeft afgesloten, is het mogelijk dat de prijs van het CI intussen gestegen is. Hierdoor bent u mogelijk onderverzekerd, wanneer u aanspraak zou moeten maken op de verzekering. Daarnaast is er meestal ook nog een eigen risico te betalen, afhankelijk van de verzekeringsmaatschappij. Wij adviseren u daarom om bij ons te informeren naar de op dit moment correcte, te verzekeren waarde voor uw type CI en dit bij voorkeur door een mail te sturen naar ci.kno@ mumc.nl. U kunt dan, indien nodig, uw verzekering laten aanpassen. Redactie Dit is een uitgave van het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC+), Adelante audiologie & communicatie Venlo, Libra Revalidatie & Audiologie, locatie Eindhoven en de Mgr. Hanssenschool. Deze nieuwsbrief verschijnt twee keer per jaar. Redactieadres: ci.kno@mumc.nl