Raadsmededeling - Openbaar Nummer : 137/2016 Datum : 26 september 2016 B&W datum : Beh. ambtenaar : Alice Roerdink Portefeuillehouder : H.J. Rijks Onderwerp : Plan van Aanpak maatschappelijke begeleiding vergunninghouders Figulus Aanleiding Dit plan van aanpak, dat geschreven is door Figulus, moest voor 01 september 2016 zijn ingediend bij het COA. Dit om de extra budgetten te kunnen krijgen voor de maatschappelijke begeleiding voor vergunninghouders. Figulus voert dat uit. Inhoud mededeling Figulus voert voor de gemeente Aalten de maatschappelijke begeleiding aan vergunninghouders uit. Voor 01 september 2016 is er bij het COA extra budget aangevraagd voor deze begeleiding. Het COA wilde daarvoor een plan van aanpak ontvangen. Deze is geschreven door Figulus. Bij deze ontvangt u, ter kennisgeving, dit plan van aanpak. Wij vinden de inhoud erg volledig en hebben vertrouwen in de manier waarop Figulus de maatschappelijke begeleiding voor vergunninghouders gaat aanbieden. De volgende stukken zijn voor u bijgevoegd: Conceptplan Vluchtelingenwerk 2016. De volgende stukken zijn voor u ter inzage gelegd:
juli 2016 [FIGULUS WELZIJN] [CONCEPTPLAN VLUCHTELINGENWERK 2016] VERSIE 0.3 Maaike van der Veen, Nico Evers & Eric Wichgers Figulus Welzijn
Inhoud Inleiding... 2 Wettelijk kader... 3 Theoretisch kader... 5 Product Huisvestiging en maatschappelijke begeleiding... 6 Zelfredzaamheidladder en participatieladder... 7 Integratie... 8 Aanpak... 11 Vestiging en de praktische zaken... 12 De inburgeringscursus... 12 Participeren... 12 Vrijwilligerswerk... 13 Begeleiding naar werk... 14 Het vangnet... 14 Het tekenen van de participatieverklaring... 15 Gezinshereniging... 15 De organisatie... 15 Vrijwilligers... 16 Wat, wie en wanneer... 16 Begroting... 17 Bijlage 1: Workshops Participatieverklaring... 19 Inleiding... 19 Wie, wat en wanneer... 20 Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 1
Inleiding In de gemeente Aalten is het vluchtelingenwerk, of beter de begeleiding van de statushouders belegd bij Figulus-Welzijn. Tot 2016 bestond de begeleiding vooral uit de huisvesting en het regelen van de praktische zaken. Aan werkelijke maatschappelijke begeleiding kwam Figulus-Welzijn niet toe. Gevolg hiervan is dat er van integratie geen sprake was. De statushouders voelden zich nog niet thuis in hun nieuwe leefomgeving en introduceerde de normen en waarden van hun thuisland. In overleg met de gemeente is besloten werk te maken van de werkelijke maatschappelijke begeleiding. Gelijktijdig komt er vanuit de Rijksoverheid extra geld beschikbaar en komt er een wettelijke verplichting voor de Participatieverklaring als onderdeel van deze maatschappelijk begeleiding. Dit alles heeft geleid tot dit aangepaste plan van aanpak. In het eerste hoofdstuk gaan wij kort in op de wettelijke eisen en kaders. Hierna volgt een theoretisch kader voor de lezer die geïnteresseerd is in de achtergrond theorie. Het volgende hoofdstuk is onze concrete aanpak en sluiten wij af met een begroting. In de bijlage zijn een aantal direct noodzakelijke zaken direct uitgewerkt. Dit plan is gericht op de statushouders. Wij realiseren ons dat ook onder de autochtone bevolking interventies nodig zijn om de integratie van twee kanten succesvol te laten zijn. Dat is echter geen onderdeel van dit plan. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 2
Wettelijk kader De inburgeringsplicht is vastgelegd in de Wet van 30 november 2006, houdende regels inzake inburgering in de Nederlandse samenleving (Wet Inburgering). De wet is in beginsel van toepassing op alle vreemdelingen van 16 tot 65 jaar van buiten de EU die duurzaam in Nederland willen en mogen verblijven en voor enkele specifieke groepen genaturaliseerde Nederlanders. Het doel van de verplichte inburgering is het verminderen van achterstanden bij de integratie van minderheden en het voorkomen van nieuwe achterstanden. De wet van 2006 is nadien gewijzigd in de Wet van 13 september 2012 tot wijziging van de Wet Inburgering en enkele andere wetten in verband met de versterking van de eigen verantwoordelijkheid van de inburgeringsplichtige. Deze wet is op 1 januari 2013 in werking getreden. De wijziging behelst onder meer het zelf betalen van de inburgering, waarbij de mogelijkheid wordt geboden om daarvoor een sociale lening te sluiten. In het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom dat op 27 november 2015 is gesloten tussen Rijk en gemeenten/vng en het uitwerkingsakkoord van 28 april 2016 is afgesproken dat er een extra impuls aan de integratie en participatie van vergunninghouders wordt gegeven. De volgende afspraken zijn gemaakt in het bestuursakkoord: 1. Het beschikbare bedrag per statushouder voor de uitvoering van de maatschappelijke begeleiding en het participatieverklaringstraject is opgehoogd van 1000 per inburgeringsplichtige statushouder naar 2370 per inburgeringsplichtige statushouder in 2016 en 2017. In het uitwerkingsakkoord is opgenomen dat het Rijk dit verhoogde bedrag ook in de jaren 2018 en verder beschikbaar stelt. 2. De uitvoering van het participatieverklaringstraject wordt gekoppeld aan de maatschappelijke begeleiding. 3. Het participatieverklaringstraject wordt al in 2016 aangeboden door gemeenten 4. Er worden ambities en condities vastgesteld voor de invulling van maatschappelijke begeleiding en het participatieverklaringstraject 5. De participatieverklaring wordt een verplicht onderdeel van het inburgeringsexamen. Inhoudelijke richtlijnen en condities maatschappelijke begeleiding De maatschappelijke begeleiding moet de volgende elementen gaan bevatten: 1. Praktische hulp: Ondersteuning en coaching bij het regelwerk ten aanzien van wonen, zorg, werk, inkomen, verzekeringen, onderwijs en overige basisvoorzieningen en kennismaking met de lokale samenleving (bijvoorbeeld hulp bij inschrijvingen, aanvraag uitkering, openen bankrekening en betalen rekeningen, huur, verzekeringen, algemene levensbehoeften en praktische bewegwijzering in de buurt; weten waar gemeentehuis en politiebureau etc. zijn) 2. Hulp bij start inburgering: Informatie over het inburgeringstraject, praktische hulp bij het inschrijven voor een inburgeringscursus waar nodig. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 3
3. Stimuleren van participatie en integratie: Begeleiding en coaching ten behoeve van een actieve en positieve inzet van de asielgerechtigde1 om in de Nederlandse samenleving te kunnen participeren en kennismaking met lokale (maatschappelijke) organisaties, zoals buurthuizen, vrijwilligersorganisaties, bibliotheek,verenigingen, clubs en welzijnsorganisaties) 4. Uitvoering van het participatieverklaringstraject: Het verzorgen van een inleiding, nadere begrippen en de tekst van de participatieverklaring (bijvoorbeeld d.m.v. een workshop en/ of gesprek over de Nederlandse kernwaarden en spelregels van circa een dagdeel) en het aanbieden van de landelijke participatieverklaring (in het Nederlands) ter ondertekening (zie bijlage). Handhaving Na de wetswijziging wordt de participatieverklaring onderdeel van het verplichte inburgeringsexamen en moeten inburgeringsplichtigen de participatieverklaring binnen 1 jaar ondertekend hebben. Indien de inburgeringsplichtige verwijtbaar binnen de gestelde termijn, of eventueel een verlengde termijn, de verklaring niet heeft ondertekend, kan de inburgeringsplichtige niet slagen voor het inburgeringsexamen en kan een boete door DUO worden opgelegd. De gemeente geeft aan DUO door of het participatieverklaringstraject is doorlopen en de participatieverklaring is getekend. In 2016 tot aan inwerkingtreding van de wetswijziging kent het volgen van het participatieverklaringstraject en het ondertekenen van de participatieverklaring door vergunninghouders nog geen verplicht karakter. Gemeenten moeten het participatieverklaringstraject wel aanbieden. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 4
Theoretisch kader Statushouders maken een heel proces door om zich aan te passen aan de cultuur van Nederland en de gemeente Aalten. Dit gehele proces noemt men integratie (Bouwkamp en Bouwkamp, 2012, p. 145). Wij zien dit liever als eindstadium en sluiten aan bij de theorie van de Duitse socioloog Hartmut Esser (2001) betreft de (sociale) integratie. Dit houd in dat er op vier vlakken ontwikkelingen moeten worden doorgemaakt om de meest effectiefste manier van integratie te bereiken; Participatie: verworven sociale positie in de maatschappij, Interactie: het opbouwen van sociale contacten en aangaan van bindingen in de nieuw omgeving. Acculturatie: het verwerven van kennis en vaardigheden om verstandig en succesvol te handelen in de nieuwe samenleving. Identificatie: gevoel van betrokkenheid in het sociale systeem waar de integratie plaats vindt. Figulus Welzijn zet begeleiding in op deze vier vlakken door verschillende methodieken in het hulpverleningsproces terug te laten komen, zoals later beschreven in dit verslag. Gesteld kan worden dat wanneer op al deze manieren een groei wordt door gemaakt er gesproken kan worden van een effectieve integratie. Zoals gesteld word door Esser, is het van belang dat er word deel genomen in het sociale systeem van de Nederlandse en Aaltense samenleving. Hier ligt voor Figulus een speerpunt. Uit een recent onderzoek van het Algemeen Dagblad blijkt dat Circa 63% van de Nederlanders denkt dat ons land vol zit en dat er geen ruimte is voor deze nieuwkomers. En nog eens 85% van de mensen denken dat er zich terroristen onder de nieuwkomers bevind (2015). Ook dit is terug te zien in de Aaltense samenleving. Rondom het onderwerp opvang van vluchtelingen bestaat er veel weerstand. Voornamelijk wanneer een statushouder gevestigd word in een zelfstandige huisvesting. Door aan te sturen op een betere integratie bestaat de kans op een betere interactie met de autochtone Aaltenaar waardoor acceptatie vergroot en de integratie effectiever zal gaan verlopen. Daarnaast is het belangrijk dat nieuwkomers goed integreren om te kunnen participeren in onze samenleving. Denk daarbij voornamelijk aan arbeid. Van de 12,8 miljoen volwassen Nederlanders heeft 3 procent een bijstandsuitkering. Van de 721 duizend volwassenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben en in Nederland wonen, zit 11 procent in de bijstand (CBS,2015). Door betere integratie zal ook de afstand naar de arbeidsmarkt deels verminderen. Hierdoor bestaat dan ook de kans dat integratie op langer termijn de Nederlandse staat en gemeente veel geld kan besparen. Wanneer er gekeken wordt naar de acculturatie is het van belang om kennis te hebben van de Nederlandse normen en waarden. Zeker nu in het dagelijks leven de overgang van een verzorgingsstaat naar een participatiestaat steeds duidelijker word. Hierdoor wordt er van iedere individu een grote mate beroep gedaan op verschillende competenties, zo ook voor de statushouder. De bekwaamheid van communicatievaardigheden en eigenprobleem oplossend vermogen zijn in deze participatiesamenleving steeds belangrijker geworden. Echter beheersen statushouders deze competenties (nog) niet of nauwelijks. De identificatie zal ontstaan wanneer iemand betrokken is bij het nieuwe systeem. Figulus Welzijn stuurt hierdoor dan ook aan op betrokkenheid van de nieuwkomers bij het hulpverleningstraject. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 5
Product Huisvestiging en maatschappelijke begeleiding Vestiging Voor iedere vestiging van een vergunninghouder is er een traject opgezet dat doorlopen dient te worden. Tijdens en na de vestiging wordt er door Figulus Welzijn een dossier bijgehouden. Dit is een dossier met alle relevante gegevens. Het dossier blijft gedurende een jaar in het bezit van Figulus Welzijn, aan het einde van het traject wordt het dossier overhandigd aan de vergunninghouder. Het werken met een dossier is noodzakelijk, omdat voor iedereen zichtbaar is wat er gedaan is, maar ook wat eventuele vervolgacties zijn. Voor ieder kantoor- en huisbezoek is een signaleringsformulier, dat wordt ingevuld door de medewerker of vrijwilliger, hier kan ook duidelijk nagelezen worden wat er is gebeurd, gedaan en wat er eventueel nog moet gebeuren. De doelstelling van Figulus Welzijn is het ondersteunen van de vergunninghouders bij het zelfredzaam worden en participeren in de samenleving. Figulus welzijn ondervindt wel dat het begeleiden naar zelfredzaamheid een langdurig proces is. Het taalniveau is vaak ontoereikend en soms blijvend ontoereikend om zelfstandig formulieren te begrijpen en in te vullen. De doelgroep beschikt vaak niet over een netwerk waar zij dit kunnen neerleggen. Figulus welzijn legt dan ook erg de nadruk om samen een netwerk op te bouwen met de vergunninghouders. Deze werkzaamheden vereisen precisie, geduld en het kunnen overwinnen van een taalbarrière. Maatschappelijke begeleiding De maatschappelijke begeleiding en belangenbehartiging zijn kerntaken van het Figulus welzijn. Vaak is deze belangenbehartiging preventief, maar vaak ook oplossingsgericht. Mensen kennen de weg en het systeem niet en kunnen daarom geen gebruik maken van voorliggende voorzieningen en geboden ondersteunende faciliteiten. Door onbekendheid maar ook vaak door verkeerde prioriteiten die de vluchteling stelt uit onkunde, moeten zaken worden hersteld. Vergunninghouders worden verwezen naar kantoor om deze zaken te regelen, omdat de medewerkers van Figulus Welzijn beschikken over netwerken, kennis en een actueel dossier. Dit werkt ondersteunend en ontlastend voor deze partners. Om een aantal voorbeelden te noemen: aanvraagformulieren Stadsbank, Laborijn en zorgloket aanvragen, kwijtscheldingsaanvragen. Vergunninghouders melden zich als zij niet wijs worden uit een formulier. Daarnaast vinden er huisbezoeken plaats, zodat wij ook achter de deuren van de vergunninghouders komen en directer op eventuele problemen zitten. Het is verstandig om het jaartraject op te gaan delen in drie verschillende fasen, zodat er duidelijk gewerkt kan worden naar die zelfredzaamheid. De drie fasen zijn: 1. Huisvestiging (1 3 maand) 2. Coaching ( 4 8 maand) 3. Zelfredzaamheid (9 12 maand) Tevens kan je bij ieder traject kijken waar ze staan op de zelfredzaamheid- en particpatieladder. In de bijlage zit een formulier waar je na ieder traject dit kan invullen (zie bijlage). Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 6
Zelfredzaamheidladder en participatieladder Zelfredzaamheidladder Tijdens de MBV is het belangrijk om goed te monitoren wat de zelfredzaamheid is van een cliënt. Om een goede en warme overdracht te doen, is het een optie dat Figulus welzijn gebruik gaat maken van een zelfredzaamheidladder. Hier kan je dan eventueel zaken aan koppelen als; woning, financiën, kennis over instanties en opleiding. 5. (goed) De vergunninghouder kan de handelingen zelf uitvoeren of weet gebruik te maken van reguliere instanties. 4. (voldoende) De vergunninghouder vraagt advies aan medewerkers en kan met korte uitleg of een verwijzing zichzelf redden. 3. (redelijk) De medewerker doet samen met de vergunninghouder de handelingen om het inzicht te vergroten en/of de vergunninghouder doet onder toezicht van de medewerkers de handeling zelf. 2. (matig) De medewerker doet de handeling voor aan de vergunninghouder, legt uit aan de vergunninghouder en controleert. 1. (onvoldoende) Door gebrek aan taal, kennis van de Nederlandse samenleving is de vergunninghouder afhankelijk van de medewerkers. Er van uitgaande dat iedere vergunninghouder bij begin van begeleiding bij trede 1 begint, is het doel dat aan het einde van de begeleidingstraject de vergunninghouder trede 4 5 zit. Participatieladder De vergunninghouders komen steeds meer terecht in een particpatiesamenleving. Het doel van de begeleiding van Figulus welzijn is dat de vergunninghouder steeds beter kan participeren in de Nederlandse samenleving. Empowerment en zelfredzaamheid zijn hierbij de sleutelbegrippen. Om een goede en warme overdracht te doen, is het een optie dat Figulus welzijn gebruik gaat maken van een participatieladder. 6. Betaald werk 5. Betaald werk met ondersteuning 4. Onbetaald werk 3. Deelname georganiseerde activiteiten 2. Sociale contacten buitenshuis 1. Geïsoleerd Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 7
Integratie Definitie: Integratie is het in elkaar opgaan van verschillende groepen. In de sociologie en in de politiek is integratie een veelgebruikte term om de samensmelting van meerdere bevolkingsgroepen in de maatschappij aan te duiden. (bron: encyclo.nl) Figulus welzijn probeert het product MBV in te richten naar de trends die nu herkenbaar zijn in de heden daagse veranderingen. Een van de belangrijkste is op dit moment de verandering van de verzorgingsstaat naar de participatiestaat. Deze verandering breng voornamelijk met zich mee dat de burger zelf er voor dient te zorgen dat je kunt meedoen in de maatschappij. Desnoods met ondersteuning van uit haar sociale netwerk. Echter voor drop-outs betekend dit wel dat er collectief ondersteuning of begeleiding aan deze dropouts of doelgroepen worden gegeven. Gezien de signalen van uit de maatschappij kan de doelgroep vergunninghouders worden gezien als drop-outs van de maatschappij. Bij deze doelgroep vind voornamelijk sociale uitsluiting plaats, voornamelijk terug te vinden in het gebied, niet kunnen en niet mogen mee doen. Kenmerkend hieraan is voornamelijk de grote culturele kloof tussen de Aaltense maatschappij en de vergunninghouders, waardoor voornamelijk de sociale uitsluiting plaats vind in het gebied niet mogen mee doen. Daarnaast word de taal niet tot nauwelijks beheerst en zijn beide partijen niet bekend met elkaars normen en waarden, waardoor voornamelijk de sociale uitsluiting plaats vind in het gebied niet kunnen meedoen. Uit de theorie van Esser uit 2003 blijkt dat de voor integratie ontwikkeling op 4 gebieden nodig is: Participatie: Daadwerkelijk kunnen meedoen in de maatschappij. Interactie: Contact en sociaal netwerk vanuit nieuwe cultuur Acculturatie: Vertrouwd raken en in staat zijn te functioneren in een andere culturele omgeving. Identificatie: Daadwerkelijk zich kunnen afmeten aan de nieuwe cultuur. Samenhang: Wanneer op één of meerdere gebieden geen activiteit plaats vind zal er geen juiste mate van integratie ontstaan. Uit de bovenstaande signalen en theorieën halen wij dan ook dat voor Figulus welzijn een taak is weggelegd om beide culturen met elkaar in aanraking te brengen. Dit kan doormiddel van het opzetten van verschillende projecten en activiteiten: Samenbrengen: Organisatie van een openbare middag waarbij kennismaking met elkaars cultuur centraal staat. Samenwerking met inburgeringscursussen waarin normen en waarden aan vergunninghouders niet alleen worden uitgelegd, maar ook in de praktijk gebracht door middel van stages en vrijwilligerswerk. Project waarbij de allochtone dorpsgenoten van de vergunninghouder een belangrijke rol in het integratie proces van de vergunninghouder wordt. Hier in worden de buren vanaf het begin mee genomen in het traject die de statushouder afleggen om te integreren. Voornamelijk zal hier de zin vragen staat vrij centraal staan om langzamerhand kennis te maken met elkaars cultuur. Het beoogde resultaat is het opbouwen van een sociaal netwerk Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 8
via een bestaande inwoner. Daarbij genomen zou dit ook ontlasting kunnen betekenen voor het reguliere zorgnetwerk, gezien makkelijke kwesties met behulp van de buren de vergunninghouder zelf op kan lossen. Dit project kan samen met de pilots van Buurt Aan Zet (BAZ) Aalten zuid en Dinxperlo worden opgepakt. Hierdoor kunnen de volgende punten worden versterkt in de welzijn van een vergunninghouder: Minder etikettering voelen waardoor makkelijkere interactie ontstaat met inwoners binnen de gemeente Aalten. (bevorderend voor het integratieproces volgens Esser, 2003) Sneller een sterker sociaal netwerk opbouwen met daarin inwoners van de gemeente Aalten. Veranderings- en competentiegerichte begeleiding Het is belangrijk voor de sociaal werker om te beginnen met veranderingen in de omgeving, maar hierbij het accent te leggen op motiveren en activeren van de cliënt om eigen krachten en kwaliteiten in te zetten. De focus ligt hierbij ook op het zoeken naar een evenwicht tussen denken, voelen en handelen om zo een realistischer zelfbeeld te krijgen. Het is belangrijk om te onthouden dat het hier gaat om 2 zaken: 1. Verandering van de situatie 2. Uitbreiding van de competenties van de cliënt. Bij de veranderings- en competentiegerichte begeleiding kan je voor de vergunninghouders ook denken aan groepsprogramma s die gericht zijn op het werven van specifieke competenties. Concrete en informatieve hulpverlening Concrete en informatieve hulpverlening is vaak een onderdeel van andere taken. Het is belangrijk dat de sociaal werker weet dat informatie, onder de juiste condities, cognities bij zijn cliënt kan wijzigen en daarmee ook diens beleving van zichzelf en zijn situatie. Hierdoor komt er ruimte voor gedragsverandering. Dit geldt in het bijzonder voor psycho-educatie, bijvoorbeeld in de vorm van informatie over het verwerken van een schokkende gebeurtenis. Veelal vergunninghouders hebben een traumatische ervaring in het land van herkomst meegemaakt. Belangenbehartiging De sociaal werker behartigd de belangen van de cliënt, als blijkt dat diens belangen worden bedreigd. In het eerste deel van het begeleidingstraject zal de sociaal werker meer het woord doen en duidelijker de belangen behartigen. Gedurende het begeleidingstraject zal de cliënt steeds meer gecoacht worden bij het behartigen van zijn eigen belangen. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 9
Uitbouwen en ondersteunen van sociale netwerken Uit de contacten die Figulus welzijn heeft met de cliënten kan duidelijk gesteld worden dat er een sociaal netwerk ontbreekt. Geleidelijk in de maatschappelijke begeleiding helpen wij de cliënt zijn netwerk uit te breiden. Gezien de particpatiesamenleving is dit een erg belangrijk onderdeel geworden in de huidige tijd. Waar nodig zullen wij de cliënt helpen met het leggen van contacten en waar eventueel ondersteuning nodig is zullen wij de cliënt coachen. Signalering en preventie Het is belangrijk tijdens de huisbezoeken dat er goed gesignaleerd wordt. Het signaleren heeft betrekking op het opsporen van factoren die het welzijn van de cliënten verstoren. Bij het signaleren gaat het echt om het verzamelen, analyseren en interpreteren van signalen, waarna de uitkomt van die signalering op strategische wijze naar buiten gebracht kan worden in de vorm van een rapportage. Deze rapportage dient dan neergelegd worden bij de coördinatoren, die in machte zijn iets te doen aan de problematiek. Na aanleiding van het signaleringsrapportage kan de coördinator zowel andere instanties aanzetten tot preventieve activiteiten, als binnen de eigen instelling ruimte vragen voor het ontwikkelen van een preventieprogramma. Coachen en begeleiden van vrijwilligers en netwerkgroepen Figulus welzijn is een door beroepskrachten aangestuurde professionele vrijwilligersorganisatie, die maatschappelijke begeleiding aan statushouders geeft. De coördinatoren zetten zich dan ook in om vrijwilligers te werven, selecteren en te begeleiden. Het is belangrijk dat deze vrijwilligers op een juiste manier worden gecoacht en begeleidt. Tijdens de door de coördinatoren georganiseerde vrijwilligersavond eens per maand wordt de nadruk gelegd op het delen van ervaring met elkaar, maar is het ook het doel van de coördinatoren om de vrijwilligers wat leerzaams aan te beiden. Intercollegiaal samenwerken en begeleiden van werken en leren De sociaal werkers binnen de organisatie Figulus welzijn dragen bij aan het werkklimaat waarin collega s met verschillende oriëntaties, kwaliteiten en specialisaties op zo n manier samenwerken dat die samenwerking een meerwaarde is. Het is eerste belang van Figulus welzijn is dat de privacy van de cliënt voorop staat, maar het nemen van vertrouwelijkheid staat de professionele transparantie niet in de weg. Het is belangrijk dat er op een kritische manier feedback gevraagd en gegeven kan worden. Zo blijf je als professional in ontwikkeling. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 10
Aanpak Vanuit de theorie van Esser hebben wij onze aanpak op vier pijlers gebouwd: Participatie: Daadwerkelijk kunnen meedoen in de maatschappij. Interactie: Contact en sociaal netwerk vanuit nieuwe cultuur Acculturatie: Vertrouwd raken en in staat zijn te functioneren in een andere culturele omgeving. Identificatie: Daadwerkelijk zich kunnen afmeten aan de nieuwe cultuur. In onze aanpak hebben wij dit vertaald naar vier praktische fasen: 1. Regelen van de praktische zaken 2. De basis: taal en basiskennis van Nederland 3. Participeren in Nederland met bijbehorende rechten, plichten en fundamentele waarden 4. Borging en het creëren van een vangnet Chronologisch zullen de volgende stappen doorlopen worden: Vestiging en financiën Aanmelden bij scholen, maatschappelijke- en zorginstanties Na ongeveer drie maanden start de inburgeringscursus Na ongeveer een half jaar/ negen maanden starten de workshops rondom de Participatieverklaring Gelijktijdig starten in de inburgeringscursus de stages en het vrijwilligerswerk In de laatste maanden starten de verdiepingsworkshops Na elf maanden worden de statushouders naar de inloopspreekuren van/voor statushouders en het netwerk sleutelfiguren begeleid. Na 12 maanden volgt de afsluiting van de officiële traject met een officiële ondertekening van de Participatieverklaring Vanaf de volgende pagina zullen wij een aantal stappen nader toelichten. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 11
Vestiging en de praktische zaken De huidige vestigingstaken bestaan uit: - planning - uitvoering vestiging met daarbij behorende aanvragen (p-wet, bijz. bijstand, etc.) - aanschaf goederen woning De eerste gesprekken vinden door een professional plaats. Voor de aanschaf en inrichting van de woningen willen gebruik maken van een vrijwilligers. Ideaal zou zijn een klusteam op te richten, dat binnen welzijn multifunctioneel inzetbaar is. Ook bijvoorbeeld bij ouderen. De eerste begeleiding bestaat uit: - Inloopspreekuren - Begeleiding scholing kinderen onder de 18 jaar. - Contact met consultatiebureaus - Contact met netwerkorganisaties en overige organisaties - Vraaggericht werken vanuit de cliënt - Psychosociale problematiek (vaak in de vorm van casemanagement) - Clientrapportage Ook hier geldt dat de eerste gesprekken vaak door een professional gedaan moeten worden. Latere gesprekken kunnen door vrijwilligers gevoerd worden. Specifieke problematiek en contacten met netwerkpartners worden ook door onze professionals opgepakt. De inburgeringscursus Om recht op verblijf te houden moet de inburgeringscursus met succes afgerond worden. In het eerste deel van de inburgeringscursus zal de taal en de basiskennis over Nederland de hoofdmoot zijn. Naast het behalen van het inburgeringsexamen moet de werkelijke inburgering in de Aaltense samenleving centraal staan. Dit kan niet alleen door middel van theorie. Het toevoegen van stageopdrachten ( of vrijwilligerstaken) is daarom nuttig en belangrijk. Niet alleen worden stageopdrachten opgezet om in de praktijk gebruikelijke zaken te oefenen (denk daarbij aan winkelen, betalingen doen, sportclubs bezoeken, buren leren kennen, etc.), maar ook om de Aaltense samenleving te leren kennen. Hiervoor zoeken wij de samenwerking met verenigingen en organisaties in Aalten zoals: (ouderen) zorgorganisaties, buurthuizen, kerkelijke organisaties, etc. Participeren Basisonderdelen van het participeren bestaan uit: - Contacten met buren en wijk van cliënt. (netwerk benadering en gebruik Buurt aan Zet) - Integratie in wijk (goedkope supermarkten, school, brievenbus, winkels, treinstation, sorteren afval, etc.) - Scholing cliënt regelen en de daarbij horende zaken regen (lening DUO, reiskosten, etc.) Dit kunnen opdrachten in het portfolio van de cliënt zijn tijdens de inburgeringscursus. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 12
Daarnaast zal na negen maanden (afhankelijk van het niveau van de client) een opdracht bestaan uit: Schrijf een sollicitatiebrief naar het Servicepunt Vrijwilligers. Dit is de start van de actieve participatie in de Aaltense samenleving. Gelijktijdig zullen op dit moment de workshops rondom de participatieverklaring starten. Hiervoor maken wij gebruik van de toolkit van ProDemos. De workshops gaan in op de thema s: Vrijheid, Gelijkwaardigheid en Solidariteit. De workshops zullen opgezet en begeleid worden door social workers van Figulus, deskundigen van maatschappelijke organisaties en vrijwilligers. Aansluitend zullen verdiepingsworkshops aangeboden worden. De thema s hiervan kunnen wisselen en zullen vooral ingevuld worden door externe deskundigen. Zowel voor de vestigingstaken als voor de participatie zullen protocollen en checklists opgesteld worden. Belangrijke stappen hierbij zijn: Intake: - Competenties, mogelijkheden en interesses cliënt in kaart brengen. - Begeleiding naar een goede werkervarings-, vrijwilligers- of stageplek. - Diplomawaardering IDW aanvragen - Bij hooggeschoolde vluchteling: begeleiding UAF aanvragen. Begeleiding: - Voortgangsgesprekken cliënt en ervaringsplekken - Evaluatiegesprekken - Mogelijkheden voor werk of scholing bekijken en bespreken Nazorg: - Afsluitend evaluatiegesprek en koppeling aan het netwerk (sociale vangnet) Ook hier zijn de professionals van vluchtelingenwerk de dossier houders, de vrijwilligers begeleiden de statushouders. Vrijwilligerswerk Ook buiten de inburgeringscursus kan de Aaltense samenleving op verschillende plekken vrijwilligers gebruiken. Dit is een goede mogelijkheid voor de statushouders om te blijven oefenen met de Nederlandse taal. Behalve goede begeleiding van statushouders zelf, zullen de organisaties begeleid moeten worden. Het is niet vanzelfsprekend dat de organisaties de statushouders als vrijwilligers probleemloos opnemen. Met de stages is al begin hiermee gemaakt. Dit wordt voortgezet door het aanbieden van een breed scala aan vrijwilligerswerk. Het Aaltense Vrijwilligers Service Punt speelt hierbij een coördinerende rol. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 13
Begeleiding naar werk De uiteindelijke doelstelling is dat de statushouders volwaardig deel uit maken van onze samenleving. Stappen 5 en 6 op de participatieladder zijn (begeleid) betaald werk. Gezien de (taal en cultuur) achterstanden is hier extra begeleiding op zijn plaats. Deze begeleiding vindt normaal gesproken vanuit Laborijn en de participatie consulenten plaats, die ook verantwoordelijk blijven i.v.m. de uitkeringen. Maar speciaal hiervoor is ook de samenwerking gezocht met een Aaltens initiatief van Joop Lubbers, Rob Boerendonk en Siebrant Miedema. Kansrijke statushouders worden in contact gebracht met het Aaltense bedrijfsleven. Daarnaast zullen de initiatiefnemers de statushouders en het bedrijf, bij een succesvolle match, ook blijven begeleiden. Dit alles gebeurd in samenwerking met het Werkgevers Servicepunt, de Aaltense uitdaging, de Rotary en de industriële kring (IKAD). Het vangnet Ook na een jaar zijn de statushouders niet volledig geïntegreerd. Hiervoor wordt een extra vangnet opgezet om te voorkomen dat de statushouders (te laat) in het reguliere zorgtraject terecht gaan komen. De belangrijkste taken hierbij zijn: - Werven vrijwilligers voor inloopspreekuren/taalmaatjes/maatschappelijke begeleiding - Scholing vrijwilligers - Begeleiding vrijwilligers - Opzetten netwerk van statushouders - Begeleiden netwerk van statushouders - Koppelen vrijwilligers Dit vangnet wordt voornamelijk ingevuld door vrijwilligers en de statushouders zelf. De professionals zullen de scholing opzetten en vrijwilligers begeleiden. De spreekuren zullen opgezet worden in Aalten (Ahof) en Dinxperlo (Kulturhus), waarbij statushouders altijd terecht kunnen met praktische vragen en problemen. Deze spreekuren zullen voornamelijk bemenst worden door vrijwilligers en statushouders zelf. Professionals van Figulus Welzijn en professionals vanuit het Buurt aan Zet team zullen deze vrijwilligers ondersteunen waar nodig. Ook zal van hieruit gezorgd worden voor doorverwijzing naar de reguliere hulpverlening. Inmiddels worden de eerste spreekuren en inlopen georganiseerd. Daarnaast gaan statushouders deelnemen aan reguliere (autochtone) evenementen zoals de Farm en Countryfair en de avondvierdaagse. De overgang naar het informele vangnet zal aan het eind van het jaar geleidelijk en begeleid gebeuren. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 14
Het tekenen van de participatieverklaring Een jaar na de start van de inburgering zal in een officieel moment de participatieverklaring getekend worden. Dit zal jaarlijks in september plaatsvinden in het bijzijn van de burgemeester. Dit is een feestelijk moment waarna de cliënt overgedragen wordt aan de reguliere (zorg) trajecten en het vangnet. In de bijlage is een uitwerking van de stappen die leiden tot de participatieverklaring. Gezinshereniging Op dit moment hebben we te maken met veel gezinsherenigingen. De hoeveelheid werk en de moeilijkheidsgraad verschilt per land van herkomst. Voor de ingewikkelde gevallen zoeken wij ondersteuning van Vluchtelingenwerk Nederland. Zij beschikken over de laatste juridische kennis en ervaring om de trajecten zo soepel mogelijk te laten verlopen. De praktische kant van de gezinshereniging blijft bij Figulus-Welzijn liggen. De organisatie Om alle doelen te bereiken zal een stevige organisatie opgezet moeten worden. Deze organisatie bestaat uit professionals, ondersteunende organisaties, vrijwilligers en de statushouders zelf. De basis zal bestaan uit professionals van Figulus Welzijn: Maaike van der Veen Nico Evers Dini Veerbeek (vrijwilligers service punt) Daarnaast zullen wij gebruik maken van de Buurt aan Zet medewerkers van o.a. Sensire en MEE. De taakverdeling onder de professionals zal er als volgt uit zien: Maaike van der Veen is verantwoordelijk voor het administratieve proces in het eerste jaar. Nico Evers is verantwoordelijk voor de participatieprojecten en het traject dat leidt tot de participatieverklaring Onder het administratieve proces horen ook de contacten met descholen, consultatiebureau, etc. Maaike zorgt voor de opzet van de spreekuren met vrijwilligers voor het administratieve traject. Het Vrijwilligers Service Punt (VSP) werft de vrijwilligers. Daarbij wordt ook een vrijwillige coördinator die het eerste aanspreekpunt is van deze vrijwilligers, gezocht. De vrijwilligers gebruiken vier werkplekken in de Ahof en twee in het Kulturhus. Deze worden momenteel al ingericht. Beiden zijn verantwoordelijk voor de opzet van het vangnet en de begeleiding van de statushouders bij de stages en vrijwilligerswerk Dini is verantwoordelijk voor de begeleiding van de organisaties die vrijwilligersplekken en stages aanbieden Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 15
Voor de participatieprojecten (die o.a. vanuit de inburgeringscursus opgezet worden) zijn naast Nico verantwoordelijk: o Frank Sikkink in Aalten o Steffan Rexwinkel in Dinxperlo Vrijwilligers In Aalten zullen wij vier werkplekken inrichten voor vrijwilligers die tijdens de spreekuren de statushouders begeleiden. In Dinxperlo zullen wij twee werkplekken inrichten. Daarnaast zullen vrijwilligers ingezet worden: Als taalmaatje Bij de inrichting van de huizen Praktische begeleiding en bij specifieke activiteiten Tenslotte zullen meerdere vrijwilligers ingezet worden bij de inburgeringscursus, met name bij de portfolio opdrachten, stages en bij de ProDemos workshops. Wat, wie en wanneer Zodra alle betrokken partijen kunnen instemmen met dit plan, zullen de activiteiten verder geconcretiseerd worden. Nu zijn echter al een aantal zaken direct noodzakelijk. Deze zijn uitgewerkt in de bijlagen. Hierbij gaat het om: Participatieverklaring Ondersteuning pilot kamergewijze huisvesting Dit document is een levend document. Intussen worden de meest voor de hand liggende zaken al voorbereid en uitgevoerd zoals: werven vrijwilligers, aanschaf computers, regelen ruimte, opzetten spreekuren, opzetten inloop, bewerken ProDemos modules, etc.. Hierdoor zal de afstemming leiden tot aanscherpen van het plan en geen vertraging in de praktijk. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 16
Begroting De begroting kan op twee manieren gemaakt worden. Op basis van: Integrale kostprijs Open begroting Beide hebben wij hieronder beschreven. Beschikbaar: 75 x 2370 euro = 177.750 euro per jaar. Op basis van integrale kostprijs: De integrale kostprijs van een Figulus medewerker is ongeveer 65 euro per uur. Er wordt ingezet: 24 + 24 + 8 uur = 56 uur = 1,56 fte. Een fte is 1500 uur productief per jaar. Kosten 2333 x 65 euro = 151.666 euro. Hierdoor is ruim 26.000 euro beschikbaar voor de ondersteuning van Vluchtelingenwerk Nederland. Open begroting Salariskosten: 104.553 (werkelijke) Overhead: 19.500 (15%) Huurkosten: 12.000 (In de Ahof en het Kulturhus) ICT: 6.000 Activiteit kosten: 9.697 Kosten VWN: 26.000 Totaal: 177.750 euro. Aanbeveling In de open begroting kunnen we de werkelijke kosten monitoren. Zo kunnen wij gezamenlijk bepalen dat we via de activiteit kosten (en kosten voor de vrijwilligers) niet over het budget heen gaan. Opmerking De huurkosten zijn een intern doorbelasting omdat social workers in de Ahof en het Kulturhus plaats moeten maken voor de uitbreiding van vluchtelingenwerk. Hiervoor wordt nieuwe ruimte gezocht in de Nassau. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 17
Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 18
juli 2016 [FIGULUS WELZIJN] Bijlage 1: Workshops Participatieverklaring Maaike van der Veen, Nico Evers & Eric Wichgers Figulus Welzijn Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 19
Inleiding Figulus Welzijn kiest ervoor om in vier workshops de statushouders klaar te stomen voor de ondertekening van de participatieverklaring. Op deze manier wordt het geen éénzijdige communicatie, maar kunnen wij echt in gesprek met elkaar gaan over de kernwaarden van onze samenleving. De workshops worden in het inburgeringstraject ingebouwd. De uitnodiging komt echter van de participatie consulenten van de gemeente om de duidelijke link naar het persoonlijke trajectplan te laten zien. Gezien de grote toestroom van statushouders in de gemeente Aalten zal de training tweemaal per jaar worden aangeboden. Daarnaast zal er een inhaalslag moeten plaatsvinden om de huidige statushouders ditzelfde ook aan te bieden. Wie, wat en wanneer Start De start van de training zal voor iedere statushouder in het 2 de gedeelte van de maatschappelijke begeleiding worden gegeven. Dit houdt in zes maanden na de huisvesting. De gemeente Aalten is verantwoordelijk voor het inlichten van de statushouder over de plicht om deel te nemen aan deze trainingen en om de verklaring daadwerkelijk te ondertekenen. Figulus Welzijn verzorgt de training en zal de aanwezigheid van de statushouders bijhouden en de gemeente hier zo nodig over inlichten. De training zal voorbereid en ontwikkeld worden door Maaike van der Veen en Nico Evers. De eerste training zal starten omstreeks oktober/november 2016. Hierbij is het van belang dat de gemeente Aalten begin september 2016 de uitnodiging aan de eerste groep statushouders verstuurd.(personen gehuisvest van januari 2015 tot en met juni 2015) De training De training zal opgedeeld worden in vier bijeenkomsten. Elke bijeenkomst kent één van de vier kernwaarde zoals benoemt in de participatieverklaring; gelijkwaardigheid, solidariteit, vrijheid en participatie. Daarnaast zal per onderwerp ook de Aaltense cultuur aan bod komen. Hiervoor wordt gebruikt gemaakt van de ontwikkelde training door ProDemo s. De training zal gegeven worden door professional(s) in samenwerking met vrijwilligers. De frequentie van de bijeenkomst is wekelijks, in een maand wordt de training dus afgerond. De groepsgrootte zal bestaan uit 10 tot 12 deelnemers, dit om de training zo effectief mogelijk te laten zijn. Wanneer de groep uit meerdere deelnemers bestaan is de kans groter dat niet iedereen actief kan deelnemen aan de training, gezien een groot gedeelte van de training uit discussies bestaan. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 20
Aanvullend op de training worden verdiepingsavonden georganiseerd over onderwerpen die spelen binnen deze doelgroep. Deze verdiepingsavonden zullen gegeven worden door (ervaring)deskundigen of organisaties met deskundigheid in het desbetreffende onderwerp. Deze aanvullingen zijn niet verplicht maar bij deelname hieraan zullen zij wel een extra certificaat, aanvullend op de participatieverklaring ontvangen. Afsluiting De afsluiting van de training zal éénmaal per jaar worden georganiseerd waarbij alle statushouders die de training succesvol hebben gevolgd worden uitgenodigd. Hierbij zal op een feestelijke wijze de participatieverklaring worden ondertekend. Hierbij zou het een toegevoegde waarde zijn wanneer de burgermeester van de gemeente Aalten dit officiële moment zal begeleiden. Plan van Aanpak Vluchtelingenwerk Pagina 21