Burgemeester W.J. Deetman Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissies Maatschappelijke ontwikkeling en Veiligheid, Bestuur en Financiën Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BSD/2006.2544 - RIS 142002 Doorkiesnummer 070-353 2080 E-mailadres Aantal bijlagen Onderwerp Evaluatie effecten opheffing tippelzone Waldorpstraat 1 maart 2006 Datum 21 november 2006 Aanleiding Bij de besluitvorming rond de sluiting van de tippelzone in oktober 2005 (RIS 130953) heeft de raad besloten dat gedurende zes maanden na sluiting van de tippelzone op 1 maart 2006, de mogelijke effecten van de sluiting van de tippelzone op de Waldorpstraat en in de aanpalende gebieden zullen worden gemonitord en dat de raad over de resultaten daarvan schriftelijk zal worden geïnformeerd. Inleiding Om een einde te maken aan de overlast van straatprostitutie op verschillende plaatsen in het centrum van Den Haag is in 1983 een tippelzone ingesteld op een gedeelte van de Waldorpstraat. In de directe omgeving van deze zone (Van der Kunstraat) is later ook een zgn. afwerkplaats ingericht. Naast de straatprostitutie gerelateerde overlast in diverse delen van de stad vormden (a) het beter waarborgen van de veiligheid van de straatprostituee(er was sprake van een toename van geweld richting de prostituee), en (b) het beter faciliteren van gezondheidszorg voor straatprostituees, de primaire drijfveren om de tippelzone te realiseren. Vanaf 2000 werd de sfeer op de tippelzone grimmiger. Er was sprake van een groeiende agressie tussen bezoekers van de tippelzone, maar ook tussen de prostituees onderling. Begin 2002 besloot de burgemeester dientengevolge tot een pakket van aanvullende maatregelen onder andere uitmondend in de instelling van een noodgebied voor de Waldorpstraat e.o.. en de toevoeging in 2003 van de tippelzone (Waldorpstraat en de afwerkplek aan de Van der Kunstraat) aan de Hotspotlijst. Inlichtingen bij Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 2080 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 2758 Internetadres: www.denhaag.nl
BSD/2006.2544 2 Situatie per 1 maart 2006 De sluiting van de tippelzone in de nacht van 28 februari op 1 maart 2006 om 02.00 uur is zeer rustig en zonder incidenten verlopen. Met de wijziging van het artikel 95r APV per 1 maart 2006 is het verbod op straatprostitutie voortaan in de hele gemeente Den Haag van kracht. De bepalingen met betrekking tot het noodgebied in het kader van de handhaving van de openbare orde en veiligheid zijn na de opheffing van de tippelzone van kracht gebleven. Evenals handhaving op de Hotspotlijst. Dit geeft het bestuur een aantal extra mogelijkheden om op te treden in geval van overlast op en rond de zone. Medio februari 2006 is het plan van aanpak monitoring uitwaaiering straatprostitutie in het verzorgingsgebied van politie Haaglanden in werking getreden om te voorkomen dat de straatprostitutie zich zou verplaatsen naar de aanpalende gebieden. Tenslotte is aan de ontwikkeling van de 24-uurs opvangvoorziening aan de Zamenhofstraat verder invulling gegeven. Opvangvoorziening Zamenhofstraat Tijdens de raadsvergadering van 26 juni 2003 heeft de gemeenteraad besloten te streven naar de sluiting van de tippelzone in 2005 (RV 80/2003). Tijdens de behandeling van dit raadsvoorstel heeft de raad moties aangenomen waarin zij het college verzochten om een humaan en adequaat alternatief voor de groep verslaafde straatprostituees aan de raad voor te leggen met daarin meegenomen de wijze van invulling en de financiële consequenties. Op 11 mei 2004 heeft het college via RM 83 het plan van aanpak voor een humaan alternatief aan uw raad voorgelegd. Stand van zaken van de integrale zorg voor straatprostituees Vanaf november 2004 is het outreachende maatschappelijk werk versterkt en is de hulpverlening op straat uitgebreid om de doelgroep beter te kunnen bereiken. Bij raadsbesluit 173 van 6 september 2005 is gemeld dat de laagdrempelige inloopvoorziening annex slaapopvang per 1 september 2005 is gerealiseerd. Deze voorziening is inpandig bij de opvang van de Kessler Stichting gesitueerd aan de Zamenhofstraat 6 en is 24-uur beschikbaar. De vrouwen hebben de mogelijkheid gebruik te maken van de verschillende vormen van hulpverlening (spreekuren van het maatschappelijk werk, de arts of van Parnassia.) maar kunnen ook komen om koffie te drinken, te eten of deel te nemen aan activiteiten zoals koken. In de zitkamer is ruimte voor ongeveer 15 vrouwen. De slaapopvang telt 16 bedden. De vrouwen kunnen dagelijks tot 22.00 uur vrij in en uit lopen. Vanaf 22.00 uur kunnen de vrouwen slapen en dienen zij binnen te blijven. Het bereik van de opvang: Vanaf de opening in september 2005 tot eind juli 2006 hebben 74 geregistreerde vrouwen gebruik gemaakt van de opvang. Van de 74 vrouwen zitten 68 vrouwen in een hulpverleningstraject onder de hoede van SHOP (Stichting Hulpverlening en Opvang Prostituees) of het team OGGZ van Parnassia (TOP team). 44 vrouwen hebben gewerkt op de tippelzone, de rest is bekend vanuit de raamprostitutie, escort e.d. Het beeld van de registratie sinds de opening is als volgt: De gemiddelde leeftijd is tussen 20-40 jaar. Ruim de helft is van Nederlandse afkomst, daarna volgt Oost Europese, Afrikaanse, Surinaamse. Ruim de helft is dak- en thuisloos, alleenstaand en heeft een kind/kinderen.
BSD/2006.2544 3 Ruim 30 vrouwen zijn verslaafd; vaak in combinatie. De meeste zijn verslaafd aan cocaïne, gevolgd door gebruik van medicijnen, alcohol, heroïne, cannabis. Gemiddelde duur van de verslaving is 22 jaar. De materiële hulpvragen betreffen het aanvragen van een uitkering, huisvesting, verzekering. Immateriële hulpvragen betreffen psychische klachten, mishandeling, middelengebruik, algemene gezondheidsklachten en ook werkgerelateerde vragen (SOA). Met betrekking tot de door- en uitstroom meldt SHOP dat er 4 vrouwen in het IMC (intramuraal motivatie centrum van Parnassia) zijn opgenomen. Er zijn 7 vrouwen die een eigen huis hebben, 7 andere zitten in een opvang en 8 vrouwen zijn teruggekeerd naar hun thuisland, het waren slachtoffers van mensenhandel. Van 5 vrouwen is onbekend waar ze zijn gebleven. In totaal vanaf de opening tot heden hebben 31 vrouwen de stappen 3 en 4 bereikt (door- of uitgestroomd). De hele dag wordt gebruik gemaakt van de inloop. Het aantal vrouwen dat in 2005 gebruik heeft gemaakt van de inloopvoorziening tot 22.00 uur is gemiddeld 6 tot 8 vrouwen op enig moment en van de slaapopvang gemiddeld 4. In 2006 zijn er gemiddeld 6 vrouwen op enig moment die gebruik maken van de slaapopvang met uitschieters naar 8 of 9 vrouwen. Al gauw blijkt na de startfase in september 2005 dat deze 24-uur voorziening laagdrempelig is en andere dak- en thuisloze vrouwen met multipele problematiek bereikt. Uit SHOP s registratie blijkt dat de meeste bezoeksters van de opvang vooral de vrouwen uit de toenmalige huiskamer zijn, andere dakloze vrouwen melden zichzelf ook aan. Daarnaast zijn er andere verwijzers zoals Parnassia, Stichting Tegen Vrouwenhandel, e.d. Aangezien er in Den Haag weinig voorzieningen zijn die zo specifiek gericht zijn op vrouwen die tot deze doelgroep behoren, is mede op verzoek van de GGD die de centrale toegang tot de Maatschappelijke Opvang regelt, afgesproken dat de GGD ook kan verwijzen naar deze voorziening. Gelet het bovenstaande heeft deze voorziening haar nut bewezen en is met ingang 2007 structureel van karakter. Heeft de hulpverlening de doelgroep bereikt? Deze vraag kan deels positief worden beantwoord. In het jaar 2005 werd de huiskamer van SHOP aan de Waldorpstraat nog door 350 unieke vrouwen bezocht waarvan circa 173 (drugsgebruikende straatprostituees) behoorden tot de potentiële doelgroep voor de 24-uursopvang. Met de nieuwe opvang van SHOP aan de Zamenhofstraat is afgesproken dat zij 35 tot 50 vrouwen van de vaste Haagse kern binnen zouden halen, toentertijd werd ingeschat dat de hulpverlening slechts 40 vrouwen vanuit de tippelzone kon bereiken (RM83/2004). Intussen is het totale bezoekersaantal sinds de opening tot eind juli 2006: 74 unieke vrouwen waarvan 65 (38%) bekend zijn van de Waldorpstraat. Ruim 35 vrouwen (20%) worden gezien of gesignaleerd door het outreachend werk. In totaal heeft SHOP 58% van de vrouwen die bekend zijn in de Waldorpstraat bereikt, hetzij via de opvang hetzij via het outreachend werk. Anderzijds betekent dit resultaat dat er 64 vrouwen (42%) nog niet bereikt worden en/of niet bereikt zullen worden omdat deze vrouwen deels naar andere steden zijn vertrokken, maar ook deels in Den Haag nog (onzichtbaar) verblijven en al dan niet meer werkzaam zijn in de prostitutie. Zoals in het vorige paragraaf is aangegeven zijn in de 24-uurs opvang aan de Zamenhofstraat naast de vrouwen van de Waldorpstraat ook vrouwen uit verschillende andere doelgroepen aanwezig.
BSD/2006.2544 4 Er zijn vrouwen die op een andere manier in de prostitutie werken (ramen, escort) of slachtoffer zijn van mensenhandel, maar ook dak- en thuisloze vrouwen die al dan niet in de prostitutie werken. Het signaal uit de 24-uurs opvang dat er een tendens is van toename van geweldsincidenten tegen vrouwen in relatie tot de doelgroep vraagt daarom om een nuancering. Het signaal heeft immers betrekking op alle categorieën vrouwen in de 24-uurs opvang en niet uitsluitend op de vrouwen afkomstig van de Waldorpstraat. Uit politieregistratie blijkt dat sinds 2003 een lichte stijging van geweldsincidenten. Het aantal aangiften van geweld door straatprostituees afkomstig van de Waldorpstraat blijft in 2006 echter stabiel ten opzichte van voorgaande jaren. Er is dus na de sluiting van de tippelzone geen toename geconstateerd van geweldsincidenten tegen vrouwen die voorheen op de tippelzone werkten. De tendens van toename van geweldsincidenten tegen de vrouwen die de 24 uursopvang bezoeken geeft wel aanleiding om vanuit openbare orde en de hulpverlening meer aandacht hieraan te geven. Voorgesteld wordt om in het Prostitutie Platform dit onderwerp verder op te pakken en uit te werken. In dit platfom werken onder andere de gemeente, de zorgverlening en de politie samen. Het blijft noodzakelijk om deze vrouwen te bereiken. Wij zullen ons daarvoor de komende jaren blijven inspannen. Monitor rondom de inloop Zamenhofstraat Vanaf 1 september 2005 wordt de omgeving in de gaten gehouden om uitwaaiering en overlast van de doelgroep en aanpalende sectoren (pooiers, dealers, e.d.) tegen te gaan. Er is een nauwe samenwerking tussen SHOP, Kessler Stichting en de Politie. In samenspraak met de direct omwonenden zijn afspraken gemaakt om klachten van overlast in eerste instantie bij de politie te melden of anders bij het Management Team Segbroek of bij SHOP zelf. De politie en SHOP hebben in het begin twee vrouwen aangesproken die enig gedrag vertonen wat leek op tippelgedrag. SHOP kan, indien nodig, sancties opleggen (tijdelijke schorsing) als vrouwen zich niet aan de regels houden. Tot op heden zijn er geen sancties opgelegd en zijn er geen meldingen/klachten van overlast meer ontvangen. De transseksuele prostituees Een groep transseksuele prostituees heeft in de vergadering van 12 oktober 2005 aangegeven dat ze na de sluiting van de tippelzone geen plek hebben zoals hun vrouwelijke collega s. De inloop/slaapopvang is te klein om ook deze groep erbij te hebben. In de raadsvergadering is destijds aangegeven dat deze groep niet vergeten mag worden. Een ontmoetingsruimte waar men elkaar kan ontmoeten en van waaruit de hulpverlening in gang kan worden gezet vinden is in voorbereiding. Naar verwachting is de ontmoetings-ruimte op het kantoor van SHOP in november gereed. De doelgroep kan op werkdagen voor 4 uur gebruik maken van deze voorziening. Hotspot Waldorpstraat De rapportage over de eerste periode van 2006 (januari tot juli ) laat een herstel van de situatie op en rond de Waldorpstraat zien ten aanzien van de drugs- en prostitutieoverlast en de vervuiling. De dag na de sluiting van de tippelzone is onmiddellijk begonnen met de ontmanteling van de Van der Kunstraat als afwerkplek en het herstel van de parkeerfunctie ten behoeve van de omringende bedrijven. Het terrein is s avonds en s nachts fysiek afgesloten met een hek. Dit voorkomt dat voormalige prostituees en klanten gebruik blijven maken van het terrein als afwerkplek.
BSD/2006.2544 5 Noodgebied In de politierapportage over het noodgebied Waldorpstraat e.o. over de periode 1 januari 2006 tot 1 juli 2006 valt op dat de cijfers na 1 maart 2006 op alle indicatoren voor het Laakhavensgebied afnemen. In de periode januari en februari 2006 zijn de totale aantallen: - verwijderingsbevelen 17 - overlastregistraties drugs 5 - prostitutie 9 In de periode maart tot en met juni 2006 zijn de totale aantallen: - verwijderingsbevelen 9 - overlastregistraties drugs 0 - overlastregistraties prostitutie 5 Over de hele rapportageperiode sprake was van een continue intensieve surveillance door politie Laak. N.b.: in de maanden juni en juli 2006 is geen drugs- of prostitutiegerelateerde overlast meer waargenomen in het Laakhavensgebied. In het verzorgingsgebied Haaglanden laten de aantallen processen verbaal voor prostitutiegerelateerde overlast ook een dalende lijn zien over de jaren 2004 en 2005. - 2004 totaal 107 (Laakhavens 98) - 2005 totaal 84 (Laakhavens 61) - 2006 (januari tot juli) totaal 12 (Laakhavens 14 betreft processen verbaal en meldingen) Uit het voorgaande blijkt dat de prostitutie-overlast in Haaglanden zich voornamelijk heeft geconcentreerd in het gebied rond de Waldorpstraat en incidenteel daarbuiten. Uit informatie van politie Laak blijkt dat deze processen verbaal vooral zijn uitgereikt op de momenten vlak voor en na de openingstijden van de tippelzone aan de Waldorpstraat omdat de prostituees en klanten zich op die momenten al in het gebied bevonden. Uit de cijfers van 2006 blijkt dat de prostitutieoverlast in het Laakhavensgebied, nog maar zeer beperkt voorkomt. Uitwaaiering straatprostitutie verzorgingsgebied politie Haaglanden Door politiebureau Laak is na de sluiting van de tippelzone voor het hele verzorgingsgebied van politie Haaglanden een plan van aanpak ontwikkeld om de eventuele uitwaaiering van straatprostitutie naar de overige stadsdelen te monitoren en waar nodig daartegen op te treden. Dit plan van aanpak is door de politie in september 2006 geëvalueerd en laat het volgende beeld zien. In de periode maart tot en met september 2006 is alleen in het verzorgingsgebied van politie bureau De Heemstraat een zeer beperkte mate van uitwaaiering van straatprostitutie geconstateerd. Hiertegen is conform het plan van aanpak repressief opgetreden. Uit de geregistreerde gegevens van het systeem Tobias komt naar voren dat in vergelijk met de cijfers van de periode van juli tot en met december 2005 er 57 maal proces verbaal is opgemaakt voor prostitutie gerelateerde overlast (11 keer prostituant en 46 maal prostituee). In de periode januari tot en met juli 2006 zijn dit 12 processen verbaal waarvan 4 maal prostituant en 8 maal prostituee (hiervan werden 9 processen verbaal voor de sluiting en 3 na de sluiting opgemaakt).
BSD/2006.2544 6 Conclusies Gedurende zes maanden na sluiting van de tippelzone, is de mogelijke uitwaaiering van straatprostitutie op en rond de Waldorpstraat en in de aanpalende gebieden gemonitord. Dit heeft het beeld opgeleverd dat de effecten van de opheffing van de tippelzone met de ingezette middelen zeer beheersbaar zijn gebleken. De 24-uurs opvangvoorziening aan de Zamenhofstraat wordt door de doelgroep (voormalig straatprostituees van de Waldorpstraat) goed bezocht. Er wordt gebruik gemaakt van de aanwezige voorzieningen en een aantal vrouwen zijn gestart met een uitgebreider hulpverleningstraject. Uit de monitoring van de overlast rond de opvangvoorziening blijkt dat er geen sprake is van overlast als gevolg van de aanwezigheid van de vrouwen in de opvang. De maatregelen die tot op heden zijn genomen om de vrouwen een humaan alternatief te bieden voor het werken op de Waldorpstraat blijken te werken. Wel blijft het noodzakelijk om ook voor de toekomst opvang en begeleiding van de vrouwen te continueren en te intensiveren. Daarin is voorzien door de opvang aan de Zamenhofstraat een structureel karakter te geven. Voor de continuering van maatregelen op het gebied van openbare orde en veiligheid op en rond de Waldorpstraat is de noodzaak niet aangetoond. Wij zijn dan ook voornemens bij de volgende rapportages betreffende het noodgebied Waldorpstraat e.o. en de Hotspots, voor te stellen om tot intrekking van het aanwijzingsbesluit noodgebied Waldorpstraat e.o. over te gaan en de Waldorpstraat van de Hotspotlijst af te voeren. Ten aanzien van de monitoring van de uitwaaiering in het verzorgingsgebied van politie Haaglanden zijn wij voornemens de afspraken met betrekking tot de handhaving op straatprostitutie te continueren. Over de resultaten van die handhaving zult u in de reguliere sturingsrapportages van politie Haaglanden worden geïnformeerd. Resumerend stellen wij de volgende actiepunten voor naar aanleiding van de voorgaande evaluatie: - bij de eerstvolgende rapportage over de toepassing van het noodgebeid overgaan tot intrekking van het aanwijzingsbesluit noodgebied Waldorpstraat e.o; - bij de eerstvolgende rapportage Hotspots overgaan tot het van de Hotspotlijst afvoeren van de Waldorpstraat; - U over de resultaten van de handhaving op prostitutie gerelateerde overlast in het verzorgingsgebied van de politie Haaglanden te informeren via de sturingsrapportages van de politie; - de 24-uurs opvang aan de Zamenhofstraat vanaf 2007 een structureel karakter te geven; - vanaf november 2006 de ontmoetingsruimte voor de transseksuelen open stellen. Het college van burgemeester en wethouders de secretaris, de burgemeester, D.M.F. Jongen W.J. Deetman
BSD/2006.2544 7
BSD/2006.2544 8