K o n i n k l i j k Nederlands Zangersverbond Project bibliotheek Brochure Digitaliseren Versie 1.1 12 mei 2009 1 / 1
Een van de punten die het projectteam in opdracht van de VR zal onderzoeken is het digitaliseren van de bibliotheek. Voor velen rijst hierbij de vraag: Wat is digitaliseren en wat moet en kan ik er mee. Uit ervaring blijkt dat er mensen zijn die denken dat het een lijst is van de werken die een koor in zijn repertoire heeft en welke op de computer zichtbaar is. Dit is dus duidelijk niet het geval. Digitaliseren mag alleen van werken waarbij geen auteursrechten meer van toepassing zijn. Voor alle andere werken is toestemming nodig. Het KNZV was hiervoor in onderhandeling met Musi@opy. Helaas zijn deze onderhandelingen door het standpunt van Musi@opy afgebroken. Hierdoor wordt het proces om de bibliotheek te digitaliseren flink vertraagd. Lees eerst het artikel over legaal kopiëren wat door de onderhandelaars van het KNZV is opgesteld. Deze vindt u o.a. terug in Nieuwsbrief nummer 4, jaargang 2009 van de bibliotheek KNZV en ook op de website van het KNZV. Hier staat duidelijk de definitie in: Kopie Type 5. Audiovisuele Datafile Het zanggedeelte van de partituur wordt (handmatig), gebruik makend van speciaal daarvoor ontwikkelde en op ruime schaal verkrijgbare software op een PC opgeslagen als datafile. Deze datafile kan vervolgens door koorleden op de computer afgespeeld worden waarbij de bladmuziek op het scherm getoond wordt en tegelijkertijd zowel de eigen partij apart als in combinatie met andere partijen ten gehore gebracht kan worden. De op het scherm getoonde bladmuziek kan op zeer eenvoudige wijze op papier afgedrukt worden. Een ideaal middel ten behoeve van de individuele audiovisuele thuisstudie Gezien de maatschappelijke- en de technologische ontwikkelingen zal dit onder bepaalde condities in de toekomst wel ter beschikking komen. Is digitale muziek alleen beschikbaar voor instudering? Zelfs hierover discussieerden wij met Musicopy, maar t.a.v. muziek die vrij is van auteursrechten geeft dit geen problemen. Dient u bij uitvoeringen, i.v.m. de Buma rechten, altijd over de originele muziek te beschikken? Dit is een wijdverbreid misverstand. Buma interesseert zich absoluut niet voor het gebruik van bladmuziek, zij kijkt alleen naar het uitvoeren. Daarbij maakt het niet uit of er uit het hoofd gezongen wordt of vanaf bladmuziek. Buma vraagt wel naar componist, arrangeur en uitgever, maar verbindt daar niet de eis aan dat er voor elk koorlid ook bladmuziek is. De enige die eisen wil stellen aan de aanwezigheid van bladmuziek is Musicopy Overigens: via internet zijn er inmiddels al auteursrechtvrije werken beschikbaar waarbij duidelijk vermeld staat dat u dit werk mag copieren en gebruiken voor officiële uitvoeringen. Wat is digitaliseren? Onder digitaliseren wordt verstaan het maken van een elektronische back-up van een partituur (kopie vorm 2). Aan de hand daarvan kan verder gewerkt worden (kopie vorm 5). Als je gaat digitaliseren maak dan altijd m.b.v. een scanner een Master-kopie in het universele pdf-formaat met een resolutie van 300 of 600 dpi. Deze masterkopie moet bewaard worden als back-up kopie. Elk goed notenschriftprogramma kan zo n pdf kopie daarvan rechtstreeks inlezen en bewerken. Voordeel hiervan is dat men nieuwe werken sneller kan instuderen, deels omdat men de muziek hoort en men ook de teksten kan volgen. 2 / 2
Zoals u al in een vorige nieuwsbrief heeft kunnen lezen wil het KNZV hiervoor het programma Finale gebruiken, waarmee u zowel kunt scannen, diverse formaten kunt inlezen en deze zowel voor het hele koor alsook per stem zichtbaar kan maken. Van dit programma zijn diverse uitvoeringen beschikbaar. Van gratis tot duur afhankelijk van zijn mogelijkheden. Voor zover ik nu uitgetest heb, kan men volstaan met Finale Printmusic om alles op verschillende wijzen in te voeren en zo een bestand te maken dat door een gratis versie kan worden ingelezen en afgespeeld. Hoe gaat dit alles in zijn werk. Er zijn verschillende manieren om de muziek in het programma in te voeren. 1 Sommige programma s hebben de mogelijkheid om de bladmuziek in te scannen, dit waarna deze door het programma worden omgezet naar de juiste indeling. 2 Er is koormuziek (o.a. op Internet) die als PDF files beschikbaar zijn. Deze kun je normaal alleen maar bekijken en printen, echter door het KNZV is een programma aangeschaft dat de PDF files kan omzetten naar een ander type bestand, wat door vele programma s kan worden gebruikt om de muziek zichtbaar te maken. 3 Het noot voor noot invoeren van alle muziek. Dit is een zeer tijdroverend monnikenwerk, wat met veel precisie moet worden gedaan. Wij zullen trachten om met afbeeldingen een en ander te verduidelijken. Het scannen van muziek. Versie 1: Hiervoor is een programma noodzakelijk evenals een goede scanner. De muziek moet wel van goede kwaliteit zijn om deze correct te kunnen gebruiken. Scannen en importeren 3 / 3
4 / 4
Dit geeft als resultaat: U ziet dat het bij mij niet meevalt om een goede scan in te laden, er moet nog veel worden gecorrigeerd. 5 / 5
Versie 2: De PDF file die beschikbaar is op internet wordt ingeladen in het programma PdftoMus. In dit programma kun je evt fouten die door het programma zijn aangegeven corrigeren. Via export creëer je een xml file of een midi file of een wav file. Wij gebruiken de xml. Save dit op je harddisk om het dan in te lezen in Finale via de import functie. Het resultaat is dan: Ook hier is natuurlijk een nacontrole noodzakelijk. Save het bestand daarna als een MUS. File Anders dient u telkens de correctie opnieuw uit te voeren. 6/6
Versie 3: Dit is het meest tijdrovend. Noot voor noot invoeren en alle teksten. Vergeet ook de muziektekens niet. Uiteindelijk krijgt u hetzelfde resultaat als in versie 2. Om fouten te voorkomen adviseer ik om de file door een ander te laten controleren en af te luisteren. Het is ook mogelijk om per stem in te voeren. Gebruik van MIDI file. Naast het inlezen van muziek is het ook mogelijk om een MIDI file in te lezen. Deze kan b.v. met een elektronische piano worden samengesteld. Ook evt. voor een complete orkestpartituur. U ziet nu een afbeelding van een orkestpartituur. 7 / 7
Afluisteren Dit is mogelijk per stem of voor het gehele koor het muziekstuk af te luisteren. Wilt u slechts een stem (bv. Tenor ) afluisteren kies dan het menu window voor instrumentenlist. U ziet dan het nieuwe scherm. Klik in het vak onder S en bij staff1 Hier komt dan een zwarte punt te staan. Finale zal nu alleen de tenorpartij afspelen. Indien u gebruik maakt van het gratis programma Finale Reader let er dan wel op dat u hier geen mogelijkheid heeft om per stem af te luisteren. Een tip: Diegene die de muziek verzorgd kan met Finale Notepad een copy maken van de file en hier bepaalde stemmen verwijderen behalve de (tenor) partij die men wil horen. Deze kunt u dan apart inladen. U ziet nu de tenor partij voor een 4 st. Panis Angelicus in Finale Reader 2009. 8 / 8
U ziet dat er veel mogelijk is om muziek op een goede wijze thuis in te studeren. Dit bevordert het instuderen van nieuwe werken tijdens de repetitie. Wij hebben hier voorbeelden gegeven met Finale, maar er zijn meerdere programma s beschikbaar. Om enkele te noemen: Sibelius- Encore- Noteworthy-Capella - Scorewriter Een gratis programma is: Musescore maar dit is momenteel nog niet getest. Wij hopen dat u nu wat meer inzicht heeft in de voordelen van digitale muziek. Ook het verzenden hiervan naar koorleden via een gesloten systeem is eenvoudig. Let wel op dat u muziek waar auteursrechten op zit niet mag aanbieden (op internet plaatsen.) Dan heeft u weer problemen met Musi@opy. Tevens willen wij u wijzen op een ander artikel wat u via de website van het KNZV kunt lezen. Zie: http://www.knzv.nl/index.php?option=com_weblinks&catid=61&itemid=23 Wij wensen u veel plezier en succes met het gebruik van digitale muziek. Het projectteam. 9 / 9