Sanctiebeschikking Kenmerk: 18022/2009011904 Betreft: - prijsstelling bij verkoop van ten minste zeven titels - toepassen ongeoorloofde staffelkorting Sanctiebeschikking van het Commissariaat voor de Media betreffende overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, van de Wet op de vaste boekenprijs (hierna: Wvbp) door Kwintessens NZV Uitgevers. a. Verloop van de procedure 1. Bij brieven van 4 december 2008 (kenmerk BVB-007128-ic), 20 januari 2009 (kenmerk BVB-000320-ic), 12 maart 2009 (kenmerk 15031/2009002552) en 14 april 2009 (kenmerk 15031/2009004173) heeft het Commissariaat Kwintessens NZV Uitgevers verzocht informatie te verstekken over het aanbieden en verkopen van ten minste zeven titels voor een prijs die afwijkt van de prijs die de uitgever voor deze boeken heeft vastgesteld, alsmede over het toepassen van staffelkorting bij verkoop van boeken. 2. Bij brieven van 26 januari 2009, 25 maart 2009 en 22 april 2009 heeft Kwintessens NZV Uitgevers de gevraagde informatie verstrekt. 3. Bij brief van 16 juni 2009 heeft het Commissariaat Kwintessens NZV Uitgevers op de hoogte gesteld van het voornemen tot het opleggen van een boete van 15.000,- wegens overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp en is Kwintessens NZV Uitgevers uitgenodigd voor een hoorzitting op 28 juli 2009. 4. Bij brief van 15 juli 2009 heeft NZB Uitgevers schriftelijk haar zienswijze gegeven ten aanzien van het sanctievoornemen. Voorts heeft Kwintessens NZV Uitgevers aangegeven haar zienswijze mondeling aan te vullen tijdens de hoorzitting. 5. Op 28 juli 2009 heeft de hoorzitting plaatsgevonden. Het verslag van de hoorzitting is als bijlage bij deze sanctiebeschikking gevoegd en maakt hiervan deel uit. b. Feiten 5. Op de websites www.nzv.nl en www.kwintessens.nl alsmede in de NZV catalogus 2008/2009 en in de Kwintessens catalogus 2008/2009 biedt Kwintessens NZV Uitgevers diverse boeken aan voor prijzen die afwijken van de prijs die de uitgevers voor deze boeken hebben vastgesteld. Kwintessens NZV Uitgevers biedt twee boeken aan beneden de vastgestelde prijs en vijf boeken boven de vastgestelde prijs. Een overzicht van de zeven titels en de door Kwintessens NZV Uitgevers toegepaste prijzen is opgenomen in een Excel-bestand dat als bijlage bij het sanctievoornemen is gevoegd. Van deze titels is in de periode van 1 januari 2008 tot en met 31 december 2008 een nader aangeduid aantal exemplaren verkocht. 6. Daarnaast wordt via vorengenoemde websites en catalogi bij diverse titels melding gemaakt van een staffelprijs, welke Kwintessens NZV Uitgevers naar eigen zeggen sinds jaar en dag toepast. Door Kwintessens NZV Uitgevers is in de periode van 1 januari 2008 tot en met 31 december 2008 bij verkoop van een nader aangeduid aantal exemplaren van deze titels zogenaamde staffelkorting toegepast.
7. De betreffende boeken en de bijbehorende prijzen en staffelkortingen staan vanaf 1 augustus 2008 vermeld op de websites van Kwintessens NZV Uitgevers. De NZV catalogus, waarin zowel de prijzen als de staffelkortingen vermeld staan, is begin september 2008 in een nader aangeduide oplage onder protestants-christelijke en rooms-katholieke basisscholen verspreid. De Kwintessens catalogus, waarin eveneens zowel de prijzen als de staffelkortingen vermeld staan, is in januari in een nader aangeduide oplage onder Nederlandse basisscholen verspreid. c. Relevante bepalingen 8. Artikel 1, onderdeel b, Wvbp definieert een boek als een werk dat tekst bevat die vrijwel uitsluitend is gesteld in de Nederlandse of Friese taal, voorzien is van een titel, bestaat uit papieren bladzijden, ( ), en wordt uitgegeven in een oplage van meerdere exemplaren die voor de verkoop aan eindafnemers zijn bestemd. In artikel 1, onderdeel b, sub 7, Wvbp wordt aangegeven dat schoolboeken van het begrip boek zijn uitgezonderd. 9. Artikel 1, onderdeel d, Wvbp definieert een schoolboek als een werk dat in vorm en inhoud gericht is op informatieoverdracht in onderwijsleersituaties in Basisonderwijs, ( ), en waarvan het gebruik binnen het les- en studierooster door de betrokken onderwijsinstelling is voorgeschreven. 10. Artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp bepaalt dat de verkoper gehouden is bij de verkoop van boeken in de Nederlandse en Friese taal de prijs toe te passen die de uitgever voor deze boeken heeft vastgesteld. 11. Artikel 13 Wvbp bepaalt dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur regels kunnen worden gesteld omtrent het toepassen door een verkoper van kortingen op de vaste prijs. In hoofdstuk 1 van het Besluit vaste boekenprijs (hierna: Bvbp) wordt vervolgens nadere invulling gegeven aan het begrip kortingen in de zin van artikel 13 Wvbp. 12. Ingevolge artikel 1, eerste lid, Bvbp kan de verkoper bij gelijktijdige levering aan eenzelfde eindafnemer van meerdere exemplaren van een boek een korting op de vaste prijs toepassen van: a. ten hoogste 5 procent bij levering van ten minste 10 exemplaren van een boek; b. ten hoogste 10 procent bij levering van ten minste 30 exemplaren van een boek. Het tweede lid van artikel 1 Bvbp bepaalt dat bij gelijktijdige levering aan eenzelfde eindafnemer van ten minste 100 exemplaren van een boek de verkoper een door hem te bepalen korting op de vaste prijs kan toepassen. 13. Artikel 17, eerste lid, Wvbp, bepaalt dat het Commissariaat in geval van overtreding van het bepaalde bij of krachtens de artikelen 2 tot en met 14 Wvbp een bestuurlijke boete kan opleggen. 14. Artikel 18, tweede lid, Wvbp bepaalt dat het Commissariaat bij de vaststelling van de hoogte van de boete in elk geval rekening houdt met de ernst van de overtreding, alsmede met de mate waarin deze aan de overtreder kan worden verweten. Het Commissariaat houdt daarbij zonodig rekening met de omstandigheden waaronder de overtreding is gepleegd.
d. Informatie Kwintessens NZV Uitgevers Boek in de zin van de Wvbp 15. Kwintessens NZV Uitgevers is een educatieve uitgeverij, gespecialiseerd in uitgaven op het gebied van sociale competentie, burgerschap en levensbeschouwing. De doelgroep van Kwintessens NZV Uitgevers is het onderwijs, met in het bijzonder het primair onderwijs. 16. Als educatieve uitgeverij heeft Kwintessens NZV Uitgevers vaak te maken met scholen die uitgaven als lesmateriaal voor alle leerlingen willen aanschaffen en dus in grote aantallen bestellen. Hiervoor hanteert Kwintessens NZV Uitgevers sinds jaar en dag staffelkortingen. De door het Commissariaat genoemde staffelkortingen zijn conform de praktijk van Kwintessens NZV Uitgevers. Deze worden toegepast bij bestellingen via de consulenten die de scholen bezoeken. Scholen worden hierop tevens geattendeerd via de catalogi, die in september (NZV Uitgevers) en januari (Kwintessens Uitgevers) naar alle Nederlandse basisscholen worden gezonden. 17. Kwintessens NZV Uitgevers meent oprecht binnen de grenzen van artikel 6 Wvbp te handelen, aangezien zij als educatieve uitgeverij opereert. Kwintessens NZV Uitgevers richt zich in de communicatie dan ook op de scholen, meer in het bijzonder op scholen voor primair onderwijs. 18. Kwintessens NZV Uitgevers biedt boeken aan die uitsluitend voor het primair onderwijs zijn ontwikkeld en die voor de verschillende schooltrajecten zijn geschreven. De leesboeken worden ontworpen op verschillende AVI-niveaus in thematische samenhang met het methodisch materiaal voor de ontwikkeling van een sociale competentie. De uitgaven zijn gericht op de afgesproken leerdoelen en zijn direct gelinkt aan een onderwijsmethode. Het gaat om formele kerndoelen van de inspectie. 19. De uitgaven sluiten systematisch aan op het schooltraject sociale competentie. Kwintessens NZV Uitgevers heeft voor alle acht geformuleerde sociale competenties materiaal ontwikkeld dat aansluit bij het niveau van de leerlingen. Het gaat om materiaal voor differentiatie en verrijking. De uitgaven stimuleren het zelfstandig werken door kinderen. Toepassen vaste boekenprijs 20. Voor een aantal van de uitgaven van Kwintessens NZV Uitgevers, met name op het gebied van leesboeken en een enkele godsdienstige uitgave, sluit Kwintessens NZV Uitgevers samenwerkingsovereenkomsten met zogenaamde algemene uitgevers. In de overeenkomst wordt vastgelegd dat Kwintessens NZV Uitgevers de scholenmarkt bedient en de algemene uitgever met wie een samenwerkingsovereenkomst is gesloten de boekhandelmarkt. In de overeenkomst wordt ook de verkoopprijs bepaald. Boekhandels die bij Kwintessens NZV Uitgevers willen bestellen, worden doorverwezen naar de algemene uitgever met wie een samenwerkingsovereenkomst is gesloten, zoals omgekeerd eventueel scholen naar Kwintessens NZV Uitgevers worden doorverwezen. 21. De titels zoals genoemd in bijlage één bij de brief van 4 december 2008 van het Commissariaat betreffen alle voorbeelden van een dergelijke samenwerking tussen Kwintessens NZV Uitgevers als educatieve uitgeverij en een algemene uitgeverij (in casu Boekencentrum, Jongbloed en Ark Media).
22. De prijzen die in de catalogi en op de websites www.nzv.nl en www.kwintessens.nl vermeld staan, zijn op een enkel geval na gelijk aan de vaste prijs. Waar de gesignaleerde afwijkingen vandaan komen is niet bekend bij Kwintessens NZV Uitgevers. Ten aanzien van de titels Pirandello-saus, De Benjaminbijbel en De ark van Noach geldt dat de door Kwintessens NZV Uitgevers gehanteerde prijs van tevoren zo is overeengekomen met respectievelijk Boekencentrum, Jongbloed en Ark Media. Het zou Kwintessens NZV Uitgevers zeer spijten wanneer deze prijzen afwijken van de vaste prijs, zoals deze is aangemeld door deze partners. Er is in geen geval sprake van opzet. Tevens is gehandeld conform de met de partner gemaakte afspraken. e. Overwegingen Commissariaat Boek in de zin van de Wvbp 23. Het Commissariaat overweegt dat schoolboeken als omgeschreven in artikel 1, onderdeel d, Wvbp op grond van artikel 1, onderdeel b, sub 7, Wvbp zijn uitgezonderd van het begrip boek. In de Memorie van Toelichting zoals gewijzigd naar aanleiding van het advies van de Raad van State 1 is hierover het volgende bepaald: lesmethoden die met het oog op toepassing in genoemde onderwijssoorten zijn ontworpen, vallen onder de definitie van schoolboek. 24. Op de website www.kwintessens.nl wordt aangegeven dat de boeken van Kwintessens NZV Uitgevers tot doel hebben om kinderen te stimuleren om met plezier boeken te lezen. Daarbij wordt vermeld dat LeesLadderboeken in de eerste plaats leuke boeken zijn, waarin het plezier in lezen voorop staat. Maar de onderwerpen zijn zo gekozen dat het boek ook een sociaal-emotioneel thema aan de orde stelt. Zo kan het lezen kinderen helpen zichzelf en anderen beter te begrijpen. 25. De ark van Noach is een prentenboek voor kinderen met een eenvoudige bewerking van het bijbelverhaal van de ark van Noach. De Benjaminbijbel is een kinderbijbel met verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament. 26. Het Commissariaat overweegt dat de leesboeken uit de LeesLadder reeks noch de boeken De ark van Noach en De Benjaminbijbel, naar hun vorm en inhoud als lesmethode kunnen worden aangemerkt. Het gaat om leesboeken zonder oefeningen, opgaven en toetsvragen. Daarbij sluit aan dat bij deze uitgaven geen handleiding voor groepsleerkrachten wordt uitgebracht. Daarnaast worden van zowel diverse LeesLadder titels als van de boeken De ark van Noach en De Benjaminbijbel door andere uitgevers co-edities op de markt gebracht die via reguliere boekverkopers aan eindafnemers worden aangeboden. Met uitzondering van het tekstblok op het voorplat en het achterplat met informatie over LeesLadder, zijn deze co-edities identiek aan de editie die door Kwintessens NZV Uitgevers op de markt wordt gebracht. Anders dan schoolboeken worden (de co-edities van) deze boeken in de boekhandel neergelegd voor het brede publiek en zijn deze boeken daar ook buiten het schoolboekenseizoen beschikbaar 2. 27. De mededeling van Kwintessens NZV Uitgevers dat de boeken gericht zijn op gebruik binnen het basisonderwijs en dat de boeken door Kwintessens NZV Uitgevers vrijwel uitsluitend aan basisscholen worden geleverd, betekent naar het oordeel van het Commissariaat niet dat deze boeken daarmee als schoolboek kunnen worden aangemerkt. Kwintessens NZV Uitgevers heeft in dit verband nog gesteld dat de boeken dienen tot differentiatie en verrijking van de lesstof. Daarnaast geeft 1 Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 28 652, nr. 9, blz. 20 2 Zie Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 28 652, nr. 11, blz. 26
Kwintessens NZV Uitgevers aan dat in elk van de LeesLadderboeken een of meer gedragscategorieën verwerkt zijn die ook in de methode Kinderen en hun sociale talenten en de SCOL (Sociale Competentie ObervatieLijst) aan de orde komen. Een en ander neemt naar het oordeel van het Commissariaat niet weg dat deze leesboeken niet als lesmethode kunnen worden aangemerkt. Naar het oordeel van het Commissariaat verschillen eerdergenoemde leesboeken niet van andere (reguliere) leesboeken voor kinderen, waarin vaak ook situaties en problemen aan de orde komen die bij één of meer van de acht gedragscategorieën Sociale Competentie aansluiten. 28. Gelet op het bovenstaande is het Commissariaat van oordeel dat de boeken uit de LeesLadder reeks noch de boeken De ark van Noach en De Benjaminbijbel kunnen worden aangemerkt als schoolboek in de zin van artikel 1, onderdeel d, Wvbp. Dit betekent dat deze uitgaven moeten worden aangemerkt als boek in de zin van artikel 1, onderdeel b, Wvbp zodat moet worden onderzocht of de door Kwintessens NZV Uitgevers toegepaste prijzen en kortingen in overeenstemming zijn met de bepalingen van de Wvbp en het Bvbp. Toepassen vaste boekenprijs 29. Het Commissariaat stelt vast dat Kwintessens NZV Uitgevers bij verkoop van zeven titels die in de bijlage bij het sanctievoornemen zijn genoemd, een prijs heeft toegepast die afwijkt van de prijs die de uitgevers voor deze boeken hebben vastgesteld. Kwintessens NZV Uitgevers heeft vijf titels voor een hogere prijs aangeboden en verkocht en heeft twee titels voor een lagere prijs aangeboden en verkocht. 30. Het Commissariaat overweegt dat de vaste prijs zowel de minimum- als maximumprijs is 3. De Wvbp en het Bvbp bieden niet de mogelijkheid om in de voorliggende situatie bij verkoop van boeken een lagere dan wel hogere prijs dan de vastgestelde prijs toe te passen. 31. Nu Kwintessens NZV Uitgevers als verkoper gehouden is de vaste prijs toe te passen en dat niet heeft gedaan, heeft Kwintessens NZV Uitgevers artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp overtreden. Staffelkorting 32. Het Commissariaat stelt vast dat zowel op genoemde websites als in de catalogi een lagere prijs respectievelijk staffelkorting wordt aangeboden bij gelijktijdige leveringen vanaf zes exemplaren. Bij leveringen vanaf 12 exemplaren wordt een (nog) lagere prijs respectievelijk hogere staffelkorting aangeboden en toegepast. Bovendien wordt de lagere prijs respectievelijk staffelkorting ook toegepast bij bestelling van zes respectievelijk 12 exemplaren van verschillende titels. 33. Artikel 1, eerste lid, Bvbp bepaalt dat ten hoogste 5 procent korting mag worden verleend bij gelijktijdige levering van ten minste 10 exemplaren van eenzelfde boek en ten hoogste 10 procent bij gelijktijdige levering van ten minste 30 exemplaren. Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat bij gelijktijdige levering aan eenzelfde eindafnemer van ten minste 100 exemplaren van een boek, de verkoper zelf een door hem te bepalen korting op de vaste prijs kan toepassen. 3 Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 28 652, nr. 9, blz. 31
34. Artikel 1 Bvbp biedt niet de mogelijkheid om korting toe te passen bij verkoop vanaf zes exemplaren van eenzelfde titel of van meerdere verschillende titels. Het is derhalve niet toegestaan om bij dergelijke leveringen 5 procent korting aan te bieden en toe te passen. 35. Het Commissariaat constateert voorts dat Kwintessens NZV Uitgevers bij leveringen vanaf 12 exemplaren van dezelfde titel meer korting aanbiedt en toepast dan op grond van artikel 1 Bvbp is toegestaan en dat Kwintessens NZV Uitgevers bovendien korting aanbiedt en toepast bij verkoop van 12 exemplaren van verschillende titels. Kwintessens NZV Uitgevers heeft bij verscheidene titels bij verkoop vanaf 12 exemplaren kortingen gehanteerd die uiteenlopen van 6 procent tot 32 procent, waar maximaal 5 procent is toegestaan. Artikel 1 Bvbp biedt niet de mogelijkheid om deze kortingen toe te passen. 36. Nu Kwintessens NZV Uitgevers korting heeft aangeboden bij leveringen waarbij geen korting mag worden toegepast respectievelijk meer korting heeft aangeboden dan op grond van artikel 1 Bvbp is toegestaan, is er sprake van overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp. 37. De mededeling van Kwintessens NZV Uitgevers dat vermelde staffelkorting al sinds jaar en dag op haar websites en in de catalogi wordt gehanteerd, doet hier niet aan af. Immers, het is de eigen verantwoordelijkheid van Kwintessens NZV Uitgevers om zich te informeren over de wet- en regelgeving aangaande de vaste boekenprijs. Bovendien is Kwintessens NZV Uitgevers al jaren als uitgever en verkoper op de boekenmarkt actief. Bestuurlijke boete 38. Op grond van artikel 17, eerste lid, Wvbp kan het Commissariaat in geval van overtreding van het bepaalde in artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp een bestuurlijke boete opleggen. 39. Voor de vaststelling van de hoogte van de bestuurlijke boetes hanteert het Commissariaat, met inachtneming van het in artikel 18, eerste lid, Wvbp neergelegde boetemaximum en op grond van de Beleidslijn sanctiemaatregelen vaste boekenprijs 2009 (hierna: Beleidslijn), drie boetecategorieën met bijbehorende bandbreedtes. De plaatsing van een overtreding in een boetecategorie is afhankelijk van de aard, ernst en voor zover relevant de duur van de overtreding. 40. Gelet op de door Kwintessens NZV Uitgevers verstrekte informatie over het aantal boeken dat beneden de vaste prijs is aangeboden en verkocht en het aantal boeken waarbij staffelkorting is toegepast, alsmede de periode van de aanbieding en de wijze waarop en de oplage waarin deze aanbieding in de publiciteit is gebracht, is in de onderhavige kwestie sprake van een ernstige overtreding als bedoeld in artikel 1.7 van de Beleidslijn. Bij een ernstige overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp geldt op grond van artikel 17, eerste lid, Wvbp in samenhang met de artikelen 1.5 en 1.7 van de Beleidslijn voor de te hanteren boete een bandbreedte van 5.000,- tot 25.000,-. 41. Bij de vaststelling van de hoogte van de boete wordt in beginsel uitgegaan van het midden van die bandbreedte. Daarna wordt de hoogte van de boete binnen de bandbreedte van deze boetecategorie aan de hand van de in 1.7 genoemde omstandigheden verhoogd of verlaagd.
42. Gelet op het aantal boeken dat beneden de vaste prijs is aangeboden en verkocht en het aantal boeken waarbij staffelkorting is toegepast, alsmede de periode van de aanbieding en de wijze waarop en de oplage waarin deze aanbieding in de publiciteit is gebracht, ziet het Commissariaat geen aanleiding de voorgenomen boete te verhogen of verlagen en gaat het Commissariaat uit van het midden van de bandbreedte hetgeen resulteert in een bestuurlijke boete van 15.000,-. 43. Het Commissariaat is verder niet gebleken van feiten of omstandigheden die het in dit geval zouden rechtvaardigen de bestuurlijke boete te matigen of van de toepassing van de bestuurlijke boete af te zien. f. Besluit 44. Voor het Commissariaat staat vast dat Kwintessens NZV Uitgevers artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp heeft overtreden. Het Commissariaat legt Kwintessens NZV Uitgevers in verband met deze overtredingen een bestuurlijke boete op van 15.000,-. Hilversum, 6 oktober 2009 Hoogachtend, COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA, prof. dr. Tineke Bahlmann voorzitter prof. dr. Jan van Cuilenburg commissaris Op grond van de Algemene wet bestuursrecht kan de natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, daartegen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt, een bezwaarschrift indienen bij het Commissariaat voor de Media.