Aanvullende informatie bijstelling macrobudget inkomensdeel per 18 mei 2006 Drie keer per jaar wordt op deze plaats een overzicht gegeven van de stand van zaken van de raming van het macrobudget: -bij beschikkingen definitieve en voorlopige budgetten -31 maart (onder voorbehoud van bekendheid CEP-cijfers CPB) -30 juni Hierbij wordt ingegaan op de onderbouwing van de raming van zowel de lasten, het volume als de prijs. Daarnaast wordt ingegaan op mutaties die zijn opgetreden. Op deze wijze kunnen gemeenten ontwikkelingen in de raming volgen die relevant zijn voor hun begrotingscyclus. Zie verder de ramingssystematiek in het algemeen. In de tabellen zijn de waardegegevens afgerond vanwege de onzekerheidsmarges waarbinnen de ramingen totstandkomen. Onderbouwing raming WWB I-deel budget In tabel 1 is een onderbouwing weergegeven van de raming van de huidige raming van het WWB budget (stand Voorjaarsnota 2006). In de eerste kolom kunt u zien hoe het macrobudget tot stand komt. Onderaan de tabel is ook een uitsplitsing gemaakt van de verschillende effecten van rijksbeleid op de lasten (de hier vermelde bedragen zijn afgerond op tien miljoen euro). Een voorbeeld. Als gevolg van de decentralisatie van de bijstand treden zowel volume als prijseffecten op de totale bijstandslasten op. Bij de invoering van de WWB is er rekening mee gehouden dat deze effecten zich niet allemaal in 2004 zouden voordoen, maar geleidelijk hun beslag zouden krijgen. Voor 2006 werd en wordt het extra volume effect van de WWB geraamd op een besparing van 30 mln. Hierbij kan gedacht worden aan de voorwaarde dat men onder de WWB niet langer passende arbeid, maar algemeen geaccepteerde arbeid moet aanvaarden. Dit leidt tot een daling van het aantal bijstandsuitkeringen ten opzichte van de situatie voor de WWB. Het prijseffect voor 2006 als gevolg van de decentralisatie van de bijstand wordt geraamd op -20 mln. Het gaat hier om een daling van de gemiddelde bijstandsprijs, bijvoorbeeld door het niet langer vrijlaten van inkomsten en de aanscherping van het maatregelen en boetebeleid. Totaal is voor 2006 aldus een extra besparing van 50 miljoen euro geraamd. Hieronder volgt een korte toelichting per beleidseffect: Decentralisatie bijstand Het effect van de WWB sec wordt geraamd op structureel -250 mln euro. Het gaat om afschaffen vrijlating inkomsten, verruiming van het arbeidsbegrip, afschaffen categoriale ontheffing sollicitatieplicht en categoriale bijzondere bijstand en de activerende werking van het flexibel reintegratiebudget. Kinderalimentatie Op dit moment is er nog geen duidelijkheid over de wijze waarop het huidige stelsel van kinderalimentatie wordt aangepast. Wel moet de nieuwe wet leiden tot een structurele besparing op de bijstand. Het eerste effect wordt verwacht in 2007. ID/WIW-banen Er zijn middelen verstrekt om 10.000 gesubsidieerde banen te witten. Echter, er waren meer gesubsidieerde banen, wat kan leiden tot extra bijstandslasten. Handhaving
Het betreft hier o.a. de effecten uitbreiding van controle- en opsporingscapaciteit en hoogwaardig handhaven. Als gevolg van intensivering worden enerzijds meer fraudes opgespoord en anderzijds meer fraudes voorkomen, Dit alles levert directe en preventieve besparingen op de uitkeringslasten op. Direct in de vorm van teruggevorderde uitkeringen (met effect op de gemiddelde bijstandsprijs) en preventief in de vorm van niet (meer) uitgekeerde of lagere uitkeringen (met effect op het bijstandsvolume). WW-maatregelen Na beëindiging van de WW-uitkering stroomt een deel van de WW-gerechtigden door naar de bijstand. Op basis van bestandsanalyse wordt dit nagegaan. Recentelijk is de WW gewijzigd. Belangrijke wijziging in de WW-sfeer is de verkorting van de maximale WW-duur. Verder is de WW vervolguitkering afgeschaft. Beide leidt tot extra bijstandslasten. Maatregelen AO-terrein De invoering van de WIA gaat gepaard met extra doorstroom naar de bijstand, omdat personen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn, niet langer recht hebben op een AOuitkering. Ook de effecten van herkeuringen van arbeidsongeschikten zijn meegenomen in de raming. Dit laatste leidt tot een daling van de gemiddelde prijs, omdat herkeurden vaak niet een volledige bijstandsuitkering krijgen. Overig Som van enkele kleine, resterende effecten van rijksbeleid tabel 1* waarde (* 1 mln; jaar-op-jaar mutaties) 2004 2005 2006 2007 WWB <65 1 conjunctuur/ramingsregel 130-100 -230 CPB 2 beleid 30 5 0 wv volume 75 65 75 wv prijs -45-65 -70 3 uitvoering jaar t -170 0 0 wv volume -230 0 0 wv prijs 60 0 0 4 overig** 35-25 -45 7=totaal jaar (t-1) + 1 t/m 4 Totaal (prijspeil t-1) 4155 4175 4055 3785 8 (indexering geschiedt in Totaal na indexering (prijspeil jaar t) 0 0 0 de zomer van lopende jaar) 9 = -3 + index over winst verdiensten uitvoering 225 0 0 10 = 8 + 9 macrobudget 4400 4055 3785 WWB >64 1 prognose onvolledige AOW 10 10 10 2 beleid 0 0 0 wv volume 0 0 0 wv prijs 0 0 0 3 uitvoering jaar t -15 0 0 wv volume 0 0 0 wv prijs -15 0 0 4 overig 0 0 0 5= totaal jaar (t-1) + 1 t/m 4 Totaal (prijspeil t-1) 155 155 165 175
6 Totaal na indexering (prijspeil jaar t) 0 0 0 7=-3 + index over winst verdiensten uitvoering 10 0 0 8 = 6+7 macrobudget 165 165 175 Totaal macrobudget 4565 4220 3962 beleidseffecten budgettair*** 2004 2005 2006 2007 decentralisatie bijstand volume -90-30 -30 0 prijs -60-20 -20 0 totaal -150-50 -50 0 kinderalimentatie volume 0 0 0-30 prijs 0 0 0-50 totaal 0 0 0-80 maatregelen ID/WIW banen volume 20 60 0 0 prijs 0 0 0 0 totaal 20 60 0 0 handhaving volume -20-10 -10 0 prijs 0 0 0 0 totaal -20-20 -10 0 WW-maatregelen volume 10 30 50 80 prijs 0-10 -10 0 totaal 10 30 40 70 maatregelen AO-terrein volume 0 20 50 30 prijs 0-10 -30-10 totaal 0 20 20 20 Overig volume 10 0 0 0 prijs 0 0 0 0 totaal 10 0 0 0 Totaal beleid volume -60 70 70 70 prijs -70-40 -60-70 totaal -140 30 0 0 ** de categorie 'overig' omvat de volgende groepen: niet-thuiswonenden (dak-en thuislozen, personen in een inrichting) en personen met een langdurigheidstoeslag * afgerond op 5 mln. *** afgerond op 10 mln Opbouw raming <65 jaar en mutaties In tabel 2 worden de gevolgen van deze raming voor het WWB-budget nader toegelicht. Ten opzichte van het voorlopig budget ten tijde van Prinsjesdag 2005 is de raming (voor het onderdeel < 65 jaar) nu 110 miljoen lager (-3 %) tabel 2* waarde (* 1 mln; jaar-op-jaar mutaties) opbouw raming budget 2006 huidig sep-05 bijstelling 1 basisjaar 4175 4170 5 2 conjunctuur -100 40-140 3 effecten 5-40 45 rijksbeleid 4 uitvoering 0 0 0 5 overig -25-5 -20 6 totaal (1 t/m 5) 4055 4165-110 *afgerond op 5 mln
Toelichting bijstellingen: (1) als gevolg van bekend geworden gegevens over de gemeentelijke realisaties van bijstandsuitgaven in 2005, is de basis van de raming licht bijgesteld (2) CPB heeft de raming van de werkloze beroepsbevolking sinds Prinsjesdag 2005 neerwaarts bijgesteld voor zowel 2005 als 2006. Conform de rekenregel betekent een daling van de werkloze beroepsbevolking ook een daling van het aantal bijstandsgerechtigden. Daarnaast is er voor 2006 een autonome correctie op de rekenregel van -10 duizend toegevoegd (zie verder: CPB bijstandsmemorandum op www.cpb.nl) (3) vanwege verder uitstel van het wetsvoorstel over kinderalimentatie is het voorziene effect hiervan op 2006 uitgeboekt, waardoor het budget is gestegen (4) er zijn nog te weinig realisatiegegevens over 2006 om een goede inschatting te maken van de uitvoeringscomponent van de raming ( verwachte overschot bij gemeenten) (5) Het blijkt dat de besparingen in de WW agv WW-beleid minder hoog zijn dan aanvankelijk geraamd. Dit komt door een gunstigere conjuncturele ontwikkeling dan destijds geraamd. Door deze gunstigere conjunctuurontwikkeling, is de verwachting dat het WW-volume lager is. Daardoor wordt de doorstroom naar de WWB ook kleiner dan aanvankelijk verondersteld. Eventuele toekomstige bijstellingen van de conjunctuur die via het WW-volume opnieuw effecten hebben op de raming van de doorstroom naar de bijstand worden eenmaal per jaar bij CEP (april) verwerkt en zoals gebruikelijk afgestemd met het CPB. Deze bijstellingen worden niet als beleidseffect geboekt omdat het beleid zelf niet wijzigt (er is geen reële mutatie zoals beleidswijziging/uitstel van beleid), alleen het effect van beleid als gevolg van een verandering van de conjunctuur wijzigt. In feite is de bestaande raming van het effect van WW-beleid op de bijstand verbeterd. Effecten van rijksbeleid hebben effect op de werkloze beroepsbevolking die weer, via de ramingsregel, effect hebben op het bijstandsvolume. De werkloze beroepsbevolking wordt echter gecorrigeerd voor veranderingen als gevolg van effecten van rijksbeleid op het arbeidsaanbod, zodat er geen sprake is van dubbeltellingen en de overlapcorrectie niet is meegenomen in de ramingsregel van het CPB. tabel 3 waarde (* 1 mln; jaar-op-jaar mutaties) opbouw raming budget 2007 huidig sep-05 bijstelling 1 basisjaar 4055 4165-110 2 conjunctuur -230-75 -155 3 effecten rijksbeleid 0-35 40 4 uitvoering 0 0 0 5 overig -45 5-50 6 totaal (1 t/m 5) 3785 4060-275 *afgerond op 5 mln Toelichting bijstellingen: (1) de basis van de raming 2007 is de raming van 2006, zie hiervoor de toelichting bij tabel 2 (2) CPB heeft de raming van de werkloze beroepsbevolking sinds Prinsjesdag 2005 neerwaarts bijgesteld voor zowel 2005 als 2006. Voor 2007 verwacht CPB dat de economie verder aantrekt, waardoor de werkloze beroepsbevolking relatief sterk verder daalt (van 445 duizend in 2006 naar 370 duizend in 2007). Conform de rekenregel betekent een daling van de werkloze beroepsbevolking ook een daling van het aantal bijstandsgerechtigden (zie verder: CPB bijstandsmemorandum op www.cpb.nl) (3) vanwege verder uitstel van het wetsvoorstel over kinderalimentatie is het voorziene effect hiervan op 2006 uitgeboekt en voor 2007 verminderd. De extra verwachte besparing in was -120 miljoen ttv Prinsjesdag (jaar-opjaar mutatie), maar is bijgesteld tot -80 miljoen. (4) nvt (5) zie toelichting bij (5) bij tabel 2 In tabel 4 staat de onderbouwing van de volumeraming van het aantal bijstandsuitkeringen. Ook hier kunt u met behulp van de eerste kolom nagaan hoe het volume van de bijstand en de raming daarvan over de verschillende jaren is opgebouwd. Onderaan de tabel, onder het kopje beleidseffecten volume, is het verwachte effect van rijksbeleid op het aantal bijstandsuitkeringen weergegeven. Volumeramingen worden afgestemd met het CPB.
tabel 4 volume (*1.000 bijstandsuitkeringen; jaar-op-jaar mutaties) WWB<65 2004 2005 2006 2007 1 conjunctuur/ramingsregel 11-8 -19 2 beleid 6 5 6 3 uitvoering jaar t -19 0 0 4 overig* 0-2 -4 5=1 t/m 4 totaal 337 335 331 314 6=-3 verdiensten uitvoering (uitvoering + incidenten) 22 19 0 0 7= 5+6 volumegrondslag def budget jaar t 359 354 331 314 WWB>64 2004 2005 2006 2007 prognose aantal onvolledige AOWgerechtigden 1 <sociaal minimum 2 2 2 2 beleid 0 0 0 3 uitvoering jaar t 0 0 0 4=1t/m 3 totaal 24 25 27 28 5=-3 verdiensten uitvoering (uitvoering +incidenten) -1 0 0 0 6=4+5 volumegrondslag def budget jaar t 23 25 27 28 WWB-totaal 2004 2005 2006 2007 totaal 361 360 357 342 verdiensten uitvoering 21 19 0 0 volumegrondslag def budget jaar t 382 379 357 342 beleidseffecten volume decentralisatie bijstand -7,2-2,4-2,4 0,0 kinderalimentatie 0,0 0,0 0,0-2,2 maatregelen ID/WIW-banen 1,5 4,8 0,0 0,0 handhaving -1,5-1,2-0,4-0,2 WW-maatregelen (doorwerking) 0,6 2,6 3,9 6,5 Maatregelen AO-terrein (doorwerking) 0,2 1,9 3,1 1,4 overig 1,1 0,4 0,3-0,2 totaal beleid -5,2 6,0 4,5 5,3 * de categorie 'overig' omvat de volgende groepen: niet-thuiswonenden (dak-en thuislozen, personen in een inrichting) en personen met een langdurigheidstoeslag In tabel 5 is een onderbouwing van de huidige prijsraming weergegeven. De basis van de prijsraming zijn de gemeentelijke uitgaven aan bijstand gedeeld door het gemiddeld volume in jar t-1. Voor de raming van de gemiddelde prijs worden hier de geraamde jaar-op-jaar mutaties aan toegevoegd. Uit de tabel blijkt dat het effect van rijksbeleid op de gemiddelde prijs per saldo negatief is (voor 2006-190 euro). Dit komt met name doordat als gevolg van de decentralisatie bijstand en maatregelen in de sfeer van de arbeidsongeschiktheidsregelingen (zie onderaan de uitsplitsing naar beleidseffecten) minder volledige uitkeringen worden verstrekt. Aangezien er nog geen gemeentelijke uitgavengegevens bekend zijn voor 2006, is het prijseffect van de uitvoering op de
gemiddelde prijs voor 2006 vooralsnog afwezig. Jaarlijks worden de ramingen van de gemiddelde prijs en de lasten gecorrigeerd voor wijzigingen in de normbedragen en veranderingen in de fiscale- en premiesfeer. Hiervoor wordt het macrobudget verhoogd. Deze verhoging moet nog plaatsvinden en zal voor de definitieve vaststelling verwerkt worden. Tabel 5 prijs (jaar-op-jaar mutaties; *1.000) 2004 2005 2006 2007 WWB<65 1 beleid - 0,1-0,2-0,2 2 uitvoering 0,2 0,0 0,0 3 overig 0,1 0,0 0,0 4=totaal jaar (t-1) + 1 t/m 3 totaal (prijspeil t-1) 12,3 12,5 12,3 12,1 5 totaal na indexering (prijspeil 12,3 lopend jaar) 6=-2 verdiensten uitvoering 0,5-0,2 0,0 0,0 7= 5 + 6 prijsgrondslag def budget jaar t 12,8 12,3 12,3 12,1 WWB>64 2004 2005 2006 2007 1 beleid 0,0 0,0 0,0 2 uitvoering - 0,5 0,0 0,0 3 overig 0,0 0,0 0,0 4=totaal jaar (t-1) + 1t/m 3 totaal (prijspeil t-1) 6,7 6,2 6,2 6,2 5 totaal na indexering (prijspeil 6,7 lopend jaar) 6=-2 verdiensten uitvoering - 0,8 0,5 0,0 0,0 7=5+6 prijsgrondslag def budget jaar t 5,9 6,7 6,2 6,2 prijs (jaar-op-jaar mutaties) *afgerond op 5 mln beleidseffecten prijs* decentralisatie bijstand - 180-65 - 65 0 kinderalimentatie 0 0 0-170 maatregelen ID/WIW-banen 0-5 - 5-5 handhaving - 10-10 - 5-5 WW-maatregelen - 5-15 - 20-15 (doorwerking) Maatregelen AO-terrein - 10-20 - 80-40 (doorwerking) overig 0-15 - 15 0 totaal beleid - 210-130 - 190-230