De interpersoonlijke dynamieken van seksuele pijn Heeft de aanwezigheid van de partner een invloed op seksuele opwinding en vaginale druk? Marieke Dewitte
Genitale pijn Biopsychosociale conditie: meeste onderzoek naar fysieke markers (urogenitale infecties, knip, schimmel, ontstekingsreactie, ) nu meer aandacht voor psychologische factoren (hypervigilantie, catastroferen, anticipatie-angst, perfectionisme, lage seksuele autonomie, ) sociale dimensie nog steeds te weinig belicht
pijn/ gedachten over pijn mechanische wrijving angst lubricatie + BBspierspanning opwinding + spierspanning Spano & Lamont, 1978
Vaginal pressure inducer (Melles, 2016) Vaginale ballon, pomp, warmwater tank Link onderzoeken tussen vaginale druk, bekkenbodemspierspanning en seksuele opwinding
Resultaten onderzoek Reinhilde Verband tussen vaginale druk en seksuele opwinding Drukdrempel is hoger in de context van seksuele stimulatie Vaginale druk kan als seksueel opwindend ervaren worden
Wat ontbreekt er om tot een volledig begrip van genitale pijn te komen? Meeste onderzoek naar de impact van pijn op seksuele opwinding: rol van anticipatie-angst, catastroferen, Ook belangrijk is impact van pijn op seksueel gedrag: angst-vermijding (Vlaeyen & Linton, 2000) Onderzoek in individuele context: individuele verklaringsmodellen en onderzoeksdesigns
Impact op seksueel gedrag: angst-vermijding Vermijden seksuele stimulatie en activiteit uit angst voor pijn Geen verschil in seksuele frequentie (Van Lankveld et al, 1996) Doorgaan met seks ondanks pijn => pijn houdt aan/versterkt => rol van motieven Vermijdingsmotieven=> stress (Elmerstig et al., 2008) Angst om partner te verliezen Partner plezieren Zich normaal willen voelen Schuldgevoel
Interpersoonlijke dynamieken van genitale pijn Seks als individueel kenmerk-> dyadisch process Individuele verklaringsmodellen Individueel labonderzoek-> solitaire seks => lage ecologische validiteit Partner is deel van de seksuele ervaring-> rol van partner en relatiekenmerken => onderzoek beter afstemmen op complexe realiteit -> seks in relatie
Interpersoonlijke dynamieken van genitale pijn Lab-context is geen accurate reflectie van de real-life pijn situatie: vaak pijn tijdens gemeenschap met de partner Labonderzoek toont weinig verschillen tussen vrouwen met en zonder pijn < labcontext niet salient of dreigend genoeg? (bv Brauer, Laan, terkuile, 2006) (dreiging van) Vaginale introitus simuleren in het lab + seksuele stimulus in context van relationele setting => vrouwen zijn meer emotioneel betrokken in de seksuele (pijn)ervaring? => meer valide conclusies over associatie tussen angst, seksuele opwinding en pijn
Wat weten we over de impact van de partner op seksuele opwinding en pijn? Type van partner responsen (hostile, solicitous, facilitative) beinvloedt pijnervaring (Rosen et al., 2010; 2015) -> Vijandige, kritische reacties: meer pijn, minder satisfactie -> Steunende reacties: meer pijn, meer satisfactie -> Faciliterende reacties (steun + verandering aanmoedigen): minder pijn, meer satisfactie
Wat weten we over de impact van de partner op seksuele opwinding en pijn? Pijn communicatie model: wisselwerking tss patient met pijn en partner (Hadjistavropoulos et al, 2011) Genitale pijn uiten om nabijheid, steun en empathie van de partner te bekomen Partner onderschat pijn => vrouw drukt nog meer distress uit Reactie van partner hangt af van kenmerken van partner en relatie Partners die catastroferen en negatief attribueren hebben sterkere neiging tot negatieve en steunende reacties -> invloed op vrouw Partner is angstig over de relatie -> pijn is gevolg van zijn incompetentie of suggereert dat er iets niet goed zit in de relatie
Wat weten we over de impact van de partner op seksuele opwinding en pijn? Van Lankveld et al, 2014: Partners samen in het lab Man & Vrouw: Aanwezigheid partner -> verhoogde zelffocus -> minder genitale opwinding Man: aanwezigheid partner -> lagere subjectieve opwinding Vrouw: aanwezigheid partner -> hogere subjectieve opwinding Partner geen actieve rol: enkel toekijken + nog steeds individu als focus van studie => Beide partners als targets van studie: reacties van zowel man als vrouw onderzoeken + onderlinge dynamiek
De impact van de partner op seksuele opwinding en pijn Motivationeel perspectief: Zijn seksuele opwinding, ervaring van vaginale druk, en drukdrempel hoger wanneer partner aanwezig is? -> Doorgaan met seks ondanks pijn? -> Onderzoeken of en om welke redenen vrouwen vaginale druk zullen tolereren of vermijden => Vaginale druk induceren in aan- of afwezigheid van de partner
Procedure experiment: SEV + pijn verwachting Individu Neutrale documentaire + Druk SEV Met partner Neutrale documentaire zonder druk SEV Sex film + Druk Hoe seksueel opgewonden bent u? Hoe seksueel opgewonden is uw partner? Hoe onaangenaam is de vaginale druk voor uw partner? Randomizatie SEV + afleidingstaak Sex film zonder druk SEV Exit interview
Onderzoeksvragen Wordt de seksuele opwinding van man en vrouw en de ervaring van vaginale druk beinvloed door de aanwezigheid van de partner? Wordt de drukdrempel beinvloed door de aanwezigheid van de partner? Kunnen mannen de seksuele opwinding en de drukdrempel van hun partner inschatten en is deze inschatting gerelateerd aan hun eigen mate van seksuele opwinding?
Resultaten Steekproef: 44 koppels 22 jaar en 23 jaar Seksueel en psychologisch gezond Relatieduur: 2.3 jaar
Resultaten Vrouw Man M SD M SD Relatietevredenheid 8.98 0.94 9.12 0.87 Seksuele tevredenheid 8.76 0.83 8.66 1.06 Plezier tijdens seks (< 4 weken)) 8.71 0.90 9.02 0.91 Plezier tijdens andere seksuele activiteiten 9.12 0.75 9.00 0.89 (zonder gemeenschap) (< 4 weken) Masturbatie (< 4 weken) 1.61 0.80 2.05 0.84
Resultaten Seksuele opwinding Onaangename appraisal Vrouw Man Partner aanwezig M SD M SD M SD Meer seksuele opwinding dan mannen Neutrale film met druk 1.92 1.44 1.13 0.34 2.54 1.64 Neutrale film zonder druk 1.39 0.72 1.11 0.31 1.15 0.69 Seksuele film met druk 3.26 1.83 2.87 1.42 2.27 1.57 Seksuele film zonder druk 2.97 1.59 3.00 1.36 1.07 0.35 Partner afwezig Neutrale film met druk 1.76 1.15 1.05 0.23 2.54 1.45 Neutrale film zonder druk 1.29 0.61 1.05 0.23 2.10 0.37 Seksuele film met druk 3.76 1.73 3.03 1.28 2.39 1.48 Seksuele film zonder druk 3.63 1.67 3.11 1.27 1.05 0.22
Resultaten Seksuele opwinding Onaangename appraisal Vrouw Man M SD M SD M SD Partner aanwezig Neutrale film met druk 1.92 1.44 1.13 0.34 2.54 1.64 Neutrale film zonder druk 1.39 0.72 1.11 0.31 1.15 0.69 Seksuele film met druk 3.26 1.83 2.87 1.42 2.27 1.57 Seksuele film zonder druk 2.97 1.59 3.00 1.36 1.07 0.35 Partner afwezig Meer seksuele opwinding tijdens seksuele film Neutrale film met druk 1.76 1.15 1.05 0.23 2.54 1.45 Neutrale film zonder druk 1.29 0.61 1.05 0.23 2.10 0.37 Seksuele film met druk 3.76 1.73 3.03 1.28 2.39 1.48 Seksuele film zonder druk 3.63 1.67 3.11 1.27 1.05 0.22
Resultaten Seksuele opwinding Onaangename appraisal Vrouw Man M SD M SD M SD Partner aanwezig Neutrale film met druk 1.92 1.44 1.13 0.34 2.54 1.64 Neutrale film zonder druk 1.39 0.72 1.11 0.31 1.15 0.69 Seksuele film met druk 3.26 1.83 2.87 1.42 2.27 1.57 Seksuele film zonder druk 2.97 1.59 3.00 1.36 1.07 0.35 Partner afwezig Vrouwen meer seksuele opwinding dan mannen in condities met druk Neutrale film met druk 1.76 1.15 1.05 0.23 2.54 1.45 Neutrale film zonder druk 1.29 0.61 1.05 0.23 2.10 0.37 Seksuele film met druk 3.76 1.73 3.03 1.28 2.39 1.48 Seksuele film zonder druk 3.63 1.67 3.11 1.27 1.05 0.22
Resultaten Seksuele opwinding Onaangename appraisal Vrouw Man M SD M SD M SD Partner aanwezig Neutrale film met druk 1.92 1.44 1.13 0.34 2.54 1.64 Neutrale film zonder druk 1.39 0.72 1.11 0.31 1.15 0.69 Seksuele film met druk 3.26 1.83 2.87 1.42 2.27 1.57 Seksuele film zonder druk 2.97 1.59 3.00 1.36 1.07 0.35 Partner afwezig Druk meer onaangenaam wanneer partner aanwezig Neutrale film met druk 1.76 1.15 1.05 0.23 2.54 1.45 Neutrale film zonder druk 1.29 0.61 1.05 0.23 2.10 0.37 Seksuele film met druk 3.76 1.73 3.03 1.28 2.39 1.48 Seksuele film zonder druk 3.63 1.67 3.11 1.27 1.05 0.22
Appraisal van vaginale druk 5 4,5 4 ** 3,5 3 2,5 Sex Neutral 2 1,5 **p <.01 1 without partner with partner Meer positieve appraisal van vaginale druk in context van seksuele film Geen effect van partner aanwezigheid
Drempel van onaangename druk 202000 200000 198000 196000 194000 192000 190000 188000 186000 184000 182000 180000 without partner *** with partner Sex Neutral ***p <.001 Hogere drukdrempel in context van seksuele film Geen effect van partner aanwezigheid
Resultaten Incongruentie in seksuele opwinding -> mannen onderschatten seksuele opwinding van partner Incongruentie in appraisal van vaginale druk -> mannen onderschatten mate van onaangename druk Hogere inschatting van vrouwelijke seksuele opwinding gerelateerd aan meer seksuele opwinding bij mannen Lagere inschatting van onaangename druk gerelateerd aan meer seksuele opwinding bij mannen
Toekomstige analyses en plannen Dyadische analyses: Actor-Partner Interdependence Model -> actor en partner effecten en interacties Klinische steekproef Zowel subjectieve als genitale opwinding meten (thermografie?) -> Rol van vaginale droogheid in relatie tot drukdrempel Partner responsen manipuleren via intercom => impact op appraisal van druk en drukdrempel Faciale pijnexpressies tijdens vaginale druk meten => impact op partner
Toekomstige analyses en plannen Modererende factoren die seksuele opwinding, drukdrempel en ervaring van vaginale druk beinvloeden Persoonlijkheidstrekken Seksueel functioneren Relatie-kenmerken en processen (tevredenheid, communicatie, empathie) Hechting Angstige hechting: angst om partner te verliezen en teleur te stellen -> minder open communicatie, over grenzen heen gaan Vermijdende hechting: angst voor intimiteit -> minder knuffelen etc -> vermijden van seks
Toekomstige analyses en plannen Coregulatie: partners passen hun seksuele opwinding continu aan elkaar aan -> psychofysiologische homeostase Seksuele responsen van ene partner hangen af van seksuele responsen van andere partner en dit hangt af van relatie-context -> interrelatie tussen (subjectieve en genitale) seksuele opwinding van beide partners onderzoeken Adaptieve waarde van coregulatie in geval van seksuele problemen Cascade van negatief affect -> partners halen elkaar naar beneden Partner met probleem trekt zich op aan opwinding van functionele partner Vaginale druk induceren en covariatie seksuele opwinding beide partners meten
Klinische conclusie Rol van partner en relatie-context => koppeltherapie + beide partners als geïdentificeerde patient Focus op beleving en ontevredenheid eerder dan alleen pijn en functie => relatie-dynamiek Meerwaarde van koppeltherapie tov individuele therapie?
Dank u Marieke.Dewitte@maastrichtuniversity.nl