CONJUNCTUURMATIGING TEMPERT VERDER HERSTEL VAN DE MARKT VAN HR-DIENSTVERLENING DE BELGISCHE ECONOMIE KENT BESCHEIDEN GROEI UITZENDARBEID (gepresteerde uren) +5,63% -0,05% DIENSTENCHEQUES (gepresteerde uren) +0,8% -11,1% PROJECTSOURCING (gepresteerde uren) +4,5% -2,9% INTERIM MANAGEMENT (Opdrachten) +17,4% +1,6% Door een toename van zowel de binnenlandse als buitenlandse vraag groeide de Belgische economie in het derde kwartaal met 0,9% op jaarbasis. Ten opzichte van het vorige kwartaal, toen de groei bijna tot stilstand kwam, werd weer een lichte toename gerealiseerd (+0,3%). De investeringen van ondernemingen en huishoudens waren in grote mate verantwoordelijk voor de toename van de binnenlandse vraag. Het omgekeerde gold voor de consumptieve bestedingen en investeringen van de overheid die, onder invloed van budgettaire maatregelen, een neerwaartse invloed hadden. Lichte conjunctuurbeterschap in het buitenland zorgde voor een verhoogde export. De nog sterkere stijging in import, leidde evenwel tot een alweer negatieve handelsbalans. Het ondernemersvertrouwen vertoonde in deze periode een licht stijgende curve. Maar het consumentenvertrouwen ging er sterk op achteruit, gezinnen vrezen het komende jaar immers een daling van hun financiële slagkracht. Het vertrouwen van de consument in de arbeidsmarkt verbeterde wel. Niet ten onrechte gezien de lichte toename van de werkgelegenheid (+0,5%). Positief is ook dat de tijdelijke werkloosheid verder afnam (-7,5%). Toch zal de arbeidsmarkt de komende jaren gebukt blijven onder een matige economische groei. De Nationale Bank voorziet slechts 45.000 extra banen in 2014 en 2015 (gecumuleerd). Een lichte daling van de werkloosheidsgraad zou pas vanaf 2016 zichtbaar worden. BBP (Q3, groei op jaarbasis) Inflatie (september '14) Werkloosheidsgraad (oktober '14) 8,6% Binnenlandse werkgelegenheid (Q3, Tijdelijke werkloosheid groei op jaarbasis) (Q3, groei op jaarbasis) OUTPLACEMENT (Opgestarte begeleidingen) -13,9% -15,2% 0,9% 0,0% 0,5% RECRUITMENT, SEARCH & SELECTION (Omzet) +2,6% +16,3% OPLEIDING (Omzet) -5,2% -41,9% DE FEDERGON-SECTOREN ONDERVINDEN HINDER VAN DE GROEIVERTRAGING Na twee sterke kwartalen van stevige groei temporiseerde de uitzendsector in het derde kwartaal. Er was nog een groei ten aanzien van vorig jaar (+5,6%), maar ten aanzien van het vorige kwartaal was er sprake van een status quo (-0,05%). -7,5% De vraag naar meer gespecialiseerde sourcing had een positieve invloed op de activiteiten binnen projectsourcing (+4,5%) en gaf een sterke impuls aan interim management (+17,4%). De private commerciële dienstenchequebedrijven zagen hun activiteit dan weer nauwelijks toenemen in het derde kwartaal (+0,8%), wat desondanks positief te noemen is gezien de achteruitgang van de globale markt. De Recruitment, Search & Selectie sector bevestigde de groei van het vorige kwartaal (+2,6%). De private opleidingsverstrekkers daarentegen gaven hun lichte groei in het eerste semester terug prijs in een tegenvallend derde kwartaal (-5%). Het aantal gestarte outplacementbegeleidingen daalde op jaarbasis (-14%). Dit vooral omwille van een terugval van het aantal begeleidingen na individueel ontslag.
UITZENDARBEID STABIELE OUTPUT UITZENDARBEID Totaal +5,63% -0,05% Arbeiders +5,92% -0,61% Bedienden +5,25% +0,72% 2014 lijkt een positief jaar te worden voor de uitzendsector. Na een voorjaar van onderhouden groei werd ook in de zomermaanden een stijging van het uitzendvolume opgetekend. Op jaarbasis nam het aantal gepresteerde uren uitzendarbeid in het derde kwartaal toe met 5,63%. Vergeleken met het voorgaande kwartaal is er wel sprake van een stabilisatie van de activiteit (-0,05%). Die consolidatie was in Vlaanderen (-0,06%) het gevolg van een positieve prestatie van het bediendesegment en een daling van de activiteit in het arbeiderssegment (-0,48%). In Wallonië was de groei op kwartaalbasis licht negatief (-0,61%), in Brussel positief (+2,53%). MEER WETEN OVER UITZENDARBEID? Schrijf in op de maandelijkse Market Update 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% -4,0% -5,0% BBP - groei op jaarbasis (linkerschaal) UZA - groei op jaarbasis (rechterschaal) Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 06 06 06 06 07 07 07 07 08 08 08 08 09 09 09 09 10 10 10 10 11 11 11 11 12 12 12 12 13 13 13 13 14 14 14 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% -30,0% -40,0% BRUSSEL Groei op jaarbasis Q/Q-4 9,34% 12,23% 8,36% Groei op kwartaalbasis Q/Q-1 2,53% 0,29% 3,37% VLAANDEREN Groei op jaarbasis Q/Q-4 5,02% 4,88% 5,23% Groei op kwartaalbasis Q/Q-1-0,06% -0,48% 0,58% WALLONIË Groei op jaarbasis Q/Q-4 6,12% 8,04% 3,21% Groei op kwartaalbasis Q/Q-1-0,61% -0,09% -1,49% INTERNATIONAAL Ook op Europees niveau werd er groei opgetekend. De Agency Work Business Indicator van Eurociett gaf aan dat de uitzendsector op Europees niveau tijdens drie opeenvolgende maanden groeide: +2,7% in juli, +5,6% in augustus en +1,1% in september. p2
GROEI OP JAARBASIS DIENSTEN AAN PARTICULIEREN VOOR HET EERST DALEND GEBRUIK Voor het eerst sinds de invoering van het dienstenchequesysteem nam het gebruik van dienstencheques af (- 3,6% ingediende cheques op jaarbasis, bron: RVA). Zowel in Vlaanderen, Wallonië als Brussel verkozen gebruikers om minder dienstencheques uit te geven. Desondanks, en tegen de stroom in, realiseerden de private commerciële dienstenchequebedrijven nog net iets meer activiteit dan vorig jaar (+0,8%). Q1 11Q2 11Q3 11Q4 11Q1 12Q2 12Q3 12Q4 12Q1 13Q2 13Q3 13Q4 13Q1 14Q2 14Q3 14 Vlaanderen 7,6% 7,1% 2,9% 1,6% 6,6% 1,6% 6,0% 5,7% 1,7% 8,7% 8,0% 6,1% 6,5% 1,8% 0,4% Brussel 7,0% 9,4% 8,9% 6,3% 14,2% 11,1% 12,9% 13,6% 8,0% 10,2% 12,6% 7,3% 7,3% 3,4% 1,6% Wallonië 7,8% 7,1% 5,9% 3,9% 9,0% 3,8% 7,5% 8,0% -0,9% 5,1% 3,3% 1,8% 5,4% 5,3% 1,3% België 7,5% 7,5% 4,5% 2,9% 8,4% 3,7% 7,4% 7,6% 2,2% 8,2% 7,8% 5,4% 6,4% 2,8% 0,8% Markt onder druk. Het derde kwartaal lijkt echt een keerpunt te zijn in de ontwikkeling van de dienstenchequesector. Zowel in Vlaanderen (-1,8%) als in Brussel (-4,4%) en Wallonië (-6,5%) is er een duidelijke terugval van het aantal ingediende cheques door bedrijven bij de RVA. In Wallonië zelfs al voor het derde kwartaal op rij. WERKNEMERS 49.477 +7,1% (Q3 14/Q3 13) KLANTEN 302.080 +4,6% (Q3 14/Q3 13) REGIONALISERING MEER WETEN OVER DE DIENSTENCHEQUE-SECTOR? Surf naar onze Dienstencheque-website Surf naar de RVA-website Het evaluatie-onderzoek van Idea Consult van 2012 had reeds de vinger gelegd op de problematische evolutie van de rentabiliteit van de dienstencheque-bedrijven. 2 jaar later zien we dat vertaald in een consolidatiebeweging. Helaas neemt ook het aantal faillissementen toe in de sector. Sedert het begin van het jaar gaat het over niet minder dan 66 bedrijven. In dezelfde periode besloten 57 bedrijven hun erkenning vrijwillig in te leveren en dus de activiteiten stop te zetten. Sedert 1 juli zijn dienstencheques als gevolg van de 6e staatshervorming geregionaliseerd. Het lijkt er sterk op dat de gevolgen in 2015 beperkt zullen blijven. Vlaanderen en Brussel kiezen voor continuïteit inzake prijs en fiscale aftrek. Wallonië garandeert een stabiele prijs voor de komende vijf jaar maar schroeft de fiscale aftrek terug van 30% tot 10%. Alleen is bij het schrijven nog niet duidelijk vanaf welk inkomsten- of aanslagjaar. p3
AAANDEEL IN GLOBALE ACTIVITEIT Q1 10 Q2 10 Q3 10 Q4 10 Q1 11 Q2 11 Q3 11 Q4 11 Q1 12 Q2 12 Q3 12 Q4 12 Q1 13 Q2 13 Q3 13 Q4 13 Q1 14 Q2 14 Q3 14 GROEI OP JAARBASIS (IN UREN) PROJECTSOURCING VRAAG BLIJFT GROEIEN De nood aan gespecialiseerd personeel voor projecten, waardoor bedrijven tijdelijk de eigen knowhow en de eigen competenties kunnen versterken, blijft hoog. Het is reeds het zesde kwartaal op rij dat de vraag naar projectmedewerkers blijft stijgen. Het aantal uren projectsourcing nam in het derde kwartaal toe met +4,5%. 9,5% 18,2% 16,4% 17,0% 14,7% 12,6% 11,0% 3,9% 7,1% 4,8% 5,3% 3,3% 4,1% 4,5% -2,3% -6,0% -5,9% -4,1% De groei van de activiteit was merkbaar in alle deelsegmenten. Dat is vooral voor Engineering en ICT goed nieuws. Zij lieten vorig kwartaal immers nog een daling op jaarbasis optekenen. De dalende vraag naar projectmedewerkers Engineering in het tweede kwartaal bleek dus slechts een tijdelijke dip. In de andere segmenten Finance, Office en Andere (Life Sciences, Logistiek, Legal & HR) werd de stijgende trend van de afgelopen kwartaal gewoon verder gezet. Andere 14% Engineering 36% GROEI OP JAARBASIS Engineering 0,8% Finance 3,9% Office 29% ICT 1,3% Office 6,4% ICT 15% Finance 6% Andere 14,6% MEER WETEN OVER PROJECTSOURCING? Bekijk onze Projectsourcing website: De gezichten van Projectsourcing p4
GROEI OP JAARBASIS INTERIM MANAGEMENT STERK DERDE KWARTAAL Voor het vierde opeenvolgende kwartaal tekenen we een gevoelige toename op van het aantal interim management opdrachten. Door deze toename is er een extra groei bovenop het herstel van de dip van vorig jaar. Sinds het begin van het metingen was het aantal opdrachten tijdens de zomermaanden zelfs nooit hoger dan in het afgelopen 3 e kwartaal. Een gelijkaardige conclusie geldt voor de groei in omzet en interim managers. Meer weten over Interim Management? Surf naar onze Interim Management website Q1 12 Q2 12 Q3 12 Q4 12 Q1 13 Q2 13 Q3 13 Q4 13 Q1 14 Q2 14 Q3 14 Opdrachten 6,5% 7,2% 1,2% -2,8% -9,8% -9,2% -6,7% 7,6% 11,6% 14,9% 17,4% Interim Managers 7,0% 6,0% -1,2% -6,3% -11,4% -10,4% -5,9% 10,6% 14,6% 18,5% 18,6% Omzet 11,8% 2,6% -4,3% -6,8% -13,2% -11,0% -6,1% 3,1% 8,2% 12,7% 13,8% FINANCIAL EN GENERAL MANAGERS GEVRAAGD! De algemene groeicijfers verbergen een ongelijke evolutie naar functieprofiel. Managers gespecialiseerd in General en ICT-management werden opmerkelijk meer gesolliciteerd het afgelopen kwartaal. Dit in tegenstelling tot de vraag naar interim managers met specialisatie in Logistiek, zij zagen het aantal opdrachten dalen. FUNCTIONELE OPSPLITSING VAN DE OPDRACHTEN 61,8% 3,2% 8,3% 8,2% 9,4% 3,8% 5,3% General management HR management Logistiek & productie Finance, Administration & Legal Sales & marketing ICT Andere p5
2.749 2.230 1.923 2.049 2.287 2.006 1.713 2.285 2.747 2.196 2.368 2.499 2.880 2.650 2.630 3.132 2.646 2202 3.565 593 732 1.233 1.214 599 547 260 231 587 943 1.717 2.878 2.274 701 391 938 1.110 929 891 871 298 265 636 431 668 205 532 517 588 370 737 433 398 849 473 723 419 513 OUTPLACEMENT MINDER INDIVIDUEEL OUTPLACEMENT Ten opzichte van het derde kwartaal vorig jaar daalde het aantal outplacementbegeleidingen met -13,9%. Dit voornamelijk door een daling van het aantal begeleidingen na individueel ontslag. Een opmerkelijke evolutie aangezien het individueel outplacement de laatste 3 jaar elk kwartaal steeg. Het aantal begeleidingen na collectief ontslag daarentegen steeg, zij het eerder beperkt, met 6%. Meer weten over Outplacement? Surf naar onze Outplacement-site Opgestarte outplacement begeleidingen in Q3 Outplacement na meervoudig ontslag zonder verplichte tewerkstellingscel Collectief outplacement met verplichte tewerkstellingscel Individueel outplacement Q1 10Q2 10 Q3 10 Q4 10 Q1 11 Q2 11 Q3 11Q4 11 Q1 12 Q2 12 Q3 12 Q4 12 Q1 13Q2 13 Q3 13 Q4 13 Q1 14 Q2 14 Q3 14 ALGEMEEN REGIME KENT TOENEMEND BELANG Het algemeen regime, ingevoerd op 01/01/2014 in het kader van de harmonisering van de statuten, voorziet outplacement bij individueel ontslag bij opzegtermijnen van meer dan 30 weken. Sinds het begin van het jaar groeit het aandeel begeleidingen van dit type gestaag: 22% van de begeleidingen na individueel ontslag verliepen volgens dit algemeen regime. BANENVERLIES DOOR FAILLISSEMENTEN 853 faillissementen met personeel leidden in het derde kwartaal tot het verlies van 6.026 banen (bron: RVA). Dat is 8% minder dan een jaar eerder. Opzeg minstens 30 weken Verplicht Outplacement: Algemene Regeling Welke regeling is wanneer van toepassing? Individueel ontslag Opzeg minder dan 3O weken Met verplichte tewerkstellingscel Jonger dan 45 jaar 45 jaar of ouder Vrijwillig Outplacement: cao 51 Verplicht Outplacement: Bijzondere regeling Collectief ontslag Zonder verplichte tewerkstellingscel p6
Q1 12 Q2 12 Q3 12 Q4 12 Q1 13 Q2 13 Q3 13 Q4 13 Q1 14 Q2 14 Q3 14 RECRUITMENT, SEARCH & SELECTION TOENEMENDE DYNAMIEK OP DE ARBEIDSMARKT De positieve dynamiek op de arbeidsmarkt, het aantal vacatures ingediend bij publieke bemidddelingsdiensten steeg met +7,7%, vertaalde zich in een toename van het aantal geplaatste kandidaten door private werving & selectiebureaus. Ook de vraag naar assessment- en evaluation opdrachten herleefde in het derde kwartaal. De vooruitzichten van de leden zijn iets minder gunstig: zij verwachten een stabilisatie van de activiteit tijdens het vierde trimester. -6% EVOLUTIE GEPLAATSTE KANDIDATEN 9% 4% 5% 3% -8% -13% -30% -24% -21% -15% OMZETGROEI OP JAARBASIS Werving & Selectie +0,1% Evaluation & Assessment 14,6% Coaching -11,3% HR Consultancy +0,0% In de sector Recruitment, Search & Selection onderscheiden we 4 activiteiten. 70% hiervan is pure werving & selectie, 21% Evaluation & Assessment, 7% HR Consultancy. Coaching is goed voor slechts 2% van de gehele omzet in de RSS-sector. De beperkte grootte van deze activiteit verklaart de soms afwijkende groeicijfers. EUROPEAN EXECUTIVE RECRUITMENT BAROMETER De barometer van de European Confederation of Search & Selection Associations registreerde een dalend vertrouwen op de Europese werving & selectie-markt. De index nam 13 punten af in de periode tussen mei en september. In de meeste landen (Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Spanje & België) bleef het vertrouwen positief, zij het in mindere mate. In Frankrijk en Italië daarentegen verwachten werving- en selectiebureaus geen verbetering van de markt. VERDELING VAN HET AANTAL GEPLAATSTE KANDIDATEN NAAR INGESCHAKELD WERVINGSKANAAL Advertenties 42% Direct & File Search 36% Sociale netwerken 8% Executive Search 6% Andere 5% Spontane kandidatuur 3% Meer weten over Recruitment, Search & Selection? Surf naar onze RSS-website Of surf naar de RSS-website van ECSSA, de Europese Federatie van Wervings- & Selectiebedrijven Bekijk de nieuwe RSS infobrochure Creating the perfect match p7
Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2008 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2009 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2010 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2011 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2012 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2013 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 OPLEIDING TELEURSTELLENDE CIJFERS De private opleidingsmarkt moest in het derde kwartaal enkele procenten omzet inleveren op jaarbasis (-5%). Sinds het topjaar 2008 heeft de sector het moeilijk om het volume opleidingen terug in de hoogte te krijgen. Dit zowel in het segment van de open opleidingen als in het segment van de In Company -opleidingen. Cumulatief, de eerste drie kwartalen van het jaar vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder, kleurt de omzetgroei met -1% eveneens rood. 35% 34% 16% 5% 2% 8% 3% 9% -2% 0% -5% -15%-14% -12% -21% -19% -1% -3% -1% -3% -8% -6% -1% -3% -4% -7% -5% Een toename van de activiteit wordt wel verwacht de komende 12 maanden. 30% van de private opleidingsverstrekkers schat in dat het volume opleidingen zal toenemen. De andere 70% denkt eerder dat het volume in die periode zal stabiliseren. 30% 70% Afname Stabilisatie Toename Geen mening Meer weten over Opleiding? Surf naar onze Opleiding-website p8
KERNCIJFERS FEDERGON-SECTOREN 2013 OMZET 2 4.045 miljoen Uitzendarbeid (-3,3%) Opleiding 66,5 miljoen (-3,6%) VASTE AANTAL KERNCIJFERS MEDEWERKERS LEDEN 1 162 miljoen gepresteerde uren (-2,4%) 6.485 343.445 uitzendkrachten 114 191.015 jobstudenten 280 2.000 trainers 62 17.095 begeleidingen (+2,8%) Outplacement - - Globale plaatsingsgraad 55% 66% begeleidingen na individueel ontslag 21% begeleidingen via verplichte tewerkstellingscel 13% begeleidingen na meervoudig ontslag 62 Diensten aan particulieren - 46.625 (+2,1%) 41,9 miljoen gepresteerde uren (+3,2%) 276.082 klanten (+12,1%) 118 Interim Management 75,6 miljoen (-8,4%) - Gemiddeld 475 lopende opdrachten 30% van de opdrachten duurde langer dan 9 maanden 70 Projectsourcing 381 miljoen (0,6%) 4.598 7,3 miljoen gefactureerde uren 87 Recruitment, Search & Selection 134 miljoen (-12,3%) 1.223 8.945 geplaatste kandidaten 30% van de omzet gerealiseerd in assessment, HR consultancy en coaching 202 1 Aantal leden op 31/12/2013 2 De resultaten hebben uitsluitend betrekking op de activiteiten van de leden van Federgon. Voor uitzendarbeid daarentegen gaat het over de cijfers van de volledige sector. De representativiteitsgraad van de Federgon-leden bedraagt hier 96%. p9
EXPERTISE CENTER INFO FEDERGON RESEARCH & ECONOMIC AFFAIRS De structurele kwartaalenquêtes worden afgenomen bij een vaste steekproef van Federgon-leden. Dit teneinde de vergelijkingsbasis voor de kwartaal- en jaarcijfers gelijk te houden. Bezoek onze website voor meer informatie over de Federgon-sectoren: http://www.federgon.be/cijfers/ Bronnen: NBB, RVA, RSZ, Limafin TOUR & TAXIS Havenlaan 86C bus 302 1000 Brussel stat@federgon.be Tel: 0032 (0)2/203 38 03 Fax: 0032 (0)2/203 42 68 www.federgon.be Paul Verschueren, Directeur Thibaut Princen Maria Da Silva Capela Disclaimer: De gegevens op deze pagina s zijn door Federgon zo zorgvuldig en volledig mogelijk opgesteld. Gelet op de snelle evolutie en complexiteit van de behandelde materies geeft Federgon geen garanties omtrent de accuraatheid en/of de actualiteit van de medegedeelde informatie. Daarom wijst Federgon alle aansprakelijkheid af voor directe en indirecte schade ingevolge de toegang tot, de consultatie of het gebruik van de informatie, gegevens en publicaties op de website en/of de toegang tot en het gebruik van interactieve toepassingen. p10