Startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel Versie: 2 Datum: 13 september 2012 Voor akkoord: MT College Project codering (Corsa): 12it.02162 Zaaknr: P 12it.02162 Doc. Nr: : startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel/ P 12it.02162
1. Achtergronden Op 28 februari 2012 heeft het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Bladel de Intentieverklaring Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel ondertekend. In deze (start-)notitie zijn de uitgangspunten en initiatieven beschreven om samen met de inwoners van Bladel, maatschappelijke (vrijwilligers-)organisaties, verenigingen, bedrijven en zorginstellingen daadwerkelijk vorm en inhoud te geven aan de Bladelse ambitie voor een dementievriendelijke gemeente. 2. Probleemstelling / uitgangssituatie Begin dit jaar presenteerde de Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie de volgende facts en figures over dementie in Bladel: Populatie 2012 2015 2020 2030 Totale groep 262 321 419 585 40 t/m 64 jarigen 29 29 30 27 65-plussers 233 292 389 558 Index tov 2012 100 123 160 224 Met bovenstaande aantallen is de gemeente Bladel in de Kempen koploper van het aantal mensen met dementie. Binnen nu en 15-20 jaar is het aantal mensen met dementie in Bladel verdubbeld. Wat zijn de problemen van de sterke groei van de dementiepopulatie? De Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie heeft 3 majeure problemen vastgesteld die van invloed zijn/worden op de kwaliteit van leven van mensen met dementie: 1. Tekort aan zorgberoepskrachten. De vraag naar zorgpersoneel zal tussen nu en 2030 jaarlijks toe(moeten)nemen met gemiddeld 1,2%. Er zullen naar verwachting in 2030 zo n 70.000 extra fte s nodig zijn tov de huidige inzet. Bij deze prognose is overigens al rekening gehouden met domotica (er zit immers een grens aan wat je aan personeel door domotica kan laten vervangen). 2. Tekort aan informele zorg. Door de vergrijzing groeit de vraag naar informele dementiezorg. Het vrijwilligersbestand in de zorgsector vergrijst echter zelf ook. Daarnaast is er een toename van de geografische (ver)spreiding van gezinsleden, het kinderloos zijn en de toename van het aantal alleenstaanden in de samenleving waardoor het aantal (beschikbare) mantelzorgers afneemt. Om de informele zorg in stand te houden en de mantelzorg te verlichten zullen verschuivingen in de verhouding tussen beroepskrachten, mantelzorg en vrijwilligers nodig zijn. Dit zal leiden tot veranderingen in de organisatie van de zorg (de methode Familiezorg speelt hier al op in). 3. Enorme kostenstijging. Van de 70 miljard euro die jaarlijks door de zorgverzekeraars, AWBZ en overheid aan ziekten worden uitgegeven gaat 20% op aan psychische stoornissen. Daarvan is weer bijna 25% voor dementie (3,5 miljard). Daarmee is dementie, na de verstandelijke handicap, de duurste ziekte in ons land. 2% van de dementiekosten wordt besteed aan thuiszorg, de overige kosten worden gemaakt door verpleeg- en verzorgingshuizen. De verdubbeling van het aantal mensen met dementie zou zonder maatregelen- kunnen leiden tot een verdubbeling van de uitgaven. Door het Netwerk Dementievriendelijke gemeente Bladel is aan voornoemde problemen nog toegevoegd: 4. (te) versnipperd aanbod. Het aanbod aan zorg- ondersteuningsdiensten voor mensen met dementie is te versnipperd en daardoor vaak ondoorzichtelijk voor mensen met dementie en hun omgeving ( Waar moet ik zijn? ). : startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel/ P 2
5. Nog te weinig samenwerking tussen formele (zorg-)aanbieders. Hoewel aanbieders van zorg- en ondersteuningsdiensten op sommige onderdelen van het aanbod al goed samenwerken (bv de Zorgtrajectbegeleiders) kan er ook nog veel verbeterd worden. Door een intensievere samenwerking kunnen dubbellingen in het aanbod worden voorkomen. 3. Doelstelling Doelstelling: de kwaliteit van leven 1 voor mensen in Bladel met dementie en hun omgeving in stand houden en waar mogelijk verbeteren. Als Koploper Dementievriendelijke gemeente willen wij dit in Bladel bereiken door: 1. Het stimuleren van blijvende participatie in de eigen buurt/wijk in de gemeente Bladel door: a. Taboedoorbreking van dementie. Er rust bij veel mensen een taboe op dementie en de beeldvorming is niet vaak positief. Door het taboe en de negatieve beeldvorming vermindert de levenskwaliteit van mensen met dementie. b. Het organiseren van activiteiten waarbij niet-kwetsbare burgers de doelgroep mensen met dementie ontmoeten, leren kennen en relaties aangaan. Het deelnemen aan de lokale samenleving van mensen met dementie begint bij het (blijven) ontmoeten van elkaar. 2. Het bevorderen van deskundigheden in het signaleren van dementie en het omgaan met dementie bij burgers, informele zorg, verenigingen, professionals en publieke en private dienstverleners. Professionals en vrijwilligers die (preventieve) huisbezoeken afleggen bij ouderen, eerstelijns zorgverleners (in het bijzonder huisartsen maar ook thuiszorgmedewerkers) en hulpverleners met wie al een relatie bestaat, zijn de aangewezen personen om te signaleren, op te sporen en actief te verwijzen. 1 en 2 zijn uit Intentieverklaring Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel. De doelstelling van Koploper Dementievriendelijke gemeente zoals vastgelegd in de Intentieverklaring is vooral gericht op contact en ontmoeting tussen mensen met dementie en andere inwoners van Bladel en op een respectvolle bejegening van en aandacht voor mensen met dementie. Gelet op de door de Programmaraad Zorgvernieuwing psychogeriatrie gesignaleerde problemen zal het Dementieplan voor Bladel verder moeten gaan dan de doelstelling van Dementievriendelijke gemeente. Er zal in het kader van het Bladels Dementiebeleid ook geïnvesteerd moeten worden in: 3. het initiëren en realiseren van kleinschalige extramurale wooninitiatieven om mensen met dementie in de eigen omgeving/kern te laten (blijven) wonen. Kleinschalige woonprojecten voor mensen met beperkingen geven de beste garantie geven voor het voortzetten van een zo normaal mogelijk leven in de eigen kern met bovendien een gegarandeerd netwerk van informele zorg. 4. het initiëren en realiseren van slimme informele en formele zorg- en welzijnondersteuningsinitiatieven voor mensen met dementie en hun omgeving. Dit kan worden bereikt door zowel het scheppen van voorwaarden voor een aanbod van zorg- en welzijnsondersteuning (bv door het realiseren van steunpunten en dienstencentra in de kernen) als het realiseren van het inhoudelijke aanbod zelf (dagopvang, domotica enz). 5. het uitbreiden van het potentieel aan professionals en vrijwilligers. Initiatieven die zorgen voor een toename van zorgprofessionals en zorgvrijwilligers moeten worden geïnitieerd en ondersteund. 6. samenwerking en gezamenlijk aanbod. Door te investeren in netwerkvorming wordt de samenwerking en de samenhang in het aanbod bevorderd. 1 Voor de definitie van kwaliteit van leven wordt aangesloten bij de definitie die geldt voor de VenV-sector. : startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel/ P 3
4 a. Aanpak wat is/doen we al? Wat is er al/wat doen we al? 1. Beleidskader Welzijn, Maatschappelijke ondersteuning en Zorg 2012-2015 Op 3 november jongstleden heeft de gemeenteraad van Bladel het Beleidskader WMoZ 2012-2015 vastgesteld. In het Beleidskader zijn de volgende beleidsacties opgenomen die passen binnen de doelstelling van het Bladels dementiebeleid: - Het opstellen van een plan per kern voor het (maximaal haalbare) niveau van 24-uurs formeleen informele zorg om mensen met beperkingen zo lang mogelijk in de eigen kern te laten wonen. - Doorontwikkeling van de Zorgloket Bladel in de kernen en de omvorming van het SPAR tot het Casuïstiekoverleg Zorgloket Bladel voor de extramurale kwetsbaren (beschikbaar budget 10.000,-). - versterking en professionalisering van de 1 op 1-ondersteuning van de vrijwilligers in de informele zorg en de mantelzorg door een (gemeentelijke) vrijwilligersondersteuner. - Ondersteuning en (extra) subsidiëring van verenigingen en vrijwilligersorganisaties die de deelname van bijzondere doelgroepen (waaronder mensen met dementie) aan hun reguliere aanbod willen bevorderen ( 5.000,-). - Realisatie van een Dienstencentrum Bladel voor de kern Bladel ( 40.000,-). - Aanpak problematiek eenzaamheid onder ouderen ( 2.000,-). - Verbetering van de ondersteuning van mensen met dementie en hun omgeving ( 2.000,-). 2. Zorgstandaard Dementie In opdracht van het Ministerie van VWS hebben 30 verschillende (zorg-)organisaties onder leiding van Alzheimer Nederland onlangs een Zorgstandaard Dementie opgesteld. De zorgstandaard geeft een normatieve beschrijving van het complete zorgtraject bij dementie: van vroegsignalering en preventie tot diagnostiek, casemanagement, behandeling, begeleiding en steun en levering van zorg en diensten. In de zorgstandaard is beschreven welke zorg geboden moet worden, wanneer en op welke wijze. De zorgstandaard beschrijft niet wie de zorg levert/moet leveren. De Zorgstandaard is bedoeld voor alle organisaties die te maken krijgen met de verschillende (zorg)fases in het dementietraject en geeft een uitputtend overzicht van de normen waaraan de dementietrajecten (zouden) moeten voldoen. De Zorgstandaard Dementie zal een belangrijk normenkader zijn bij de ontwikkeling en uitvoering van het Bladelse dementiebeleid. 3. Al in gang gezette dementieprojecten in de kernen Zorgvilla s Hoogeloon (Zorgcoöperatie Hoogeloon en St. Joris). Op initiatief van de Zorgcoöperatie Hoogeloon wordt (in 2012) in Hoogeloon een kleinschalige woonvoorziening voor 7 mensen met dementie uit Hoogeloon en 7 mensen met een verstandelijke beperking en dementie gebouwd. Dienstencentrum Bladel (Gemeente Bladel, Zuidzorg en GOW Welzijn). De gemeente Bladel, Zuidzorg en GOW Welzijn realiseren (in 2012) aan de Kloostertuin in Bladel een Dienstencentrum voor kwetsbare inwoners van de kern Bladel. Het Dienstencentrum wordt de uitvalsbasis voor extramurale zorg- en welzijnsdiensten door vrijwilligers en in het Dienstencentrum zelf worden activiteiten voor kwetsbaren georganiseerd (dagopvang) waarbij de nadruk zal liggen op zelfstandig wonende ouderen/mensen met dementie. Project opschaling Zorg op Afstand en Woonproject Alexanderhof in Hapert (Stichting De Kloostertuin, Woningstichting De Zaligheden, Zuidzorg en gemeente Bladel. Aan het Alexanderhof in Hapert realiseert Woningstichting De Zaligheden 22 zorgwoningen voor inwoners van Hapert. Het project is in nauwe samenwerking met Stichting De Kloostertuin en Zuidzorg bedacht en voorbereid om zo geschikte woningen te realiseren voor een ondersteunend aanbod van intensieve 24/7 formele en informele welzijns- en zorgvoorzieningen. 4. Gemeentebrede projecten van professionele aanbieders. : startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel/ P 4
RSZK : diverse dementie-initiatieven: - Huisvesting in allerlei variaties (verzorging, verpleging en zorgwoningen); - Diverse vormen van zorg, behandeling en begeleiding wo Zorgtrajectbegeleiders; - Welzijnsservices en activiteiten. - Zorgtrajectbegeleiding. - Familiezorg. GOW Welzijn: Diverse ondersteuningsactiviteiten voor zelfstandig wonende ouderen en mantelzorgers. GOW Welzijn heeft een Programma Informele Zorg en initieert, ondersteunt en realiseert daarmee een samenhangende aanpak voor de zorgbehoefte van kwetsbare mensen en mantelzorgers door tal van activiteiten, zoals: maaltijdvoorziening, Steunpunt Mantelzorg, Blijvend thuis in eigen huis, Dagbesteding, vervoers- en klussendienst, thuisadministratie enz. Zuidzorg : diverse dementie-initiatieven: - Zorgtrajectbegeleider : begeleiding aan huis bij het vermoeden van dementie tot en met intramurale opname. - Zorg op Afstand (door middel van domotica, valdetectie, alarmering). - Ondersteuningsdiensten voor thuiswonenden met dementie (maaltijden aan huis, sociale alarmering). - Zorgleefplan : methode (Familiezorg) waarbij niet alleen gekeken wordt naar de zorgvraag maar ook naar de leefomgeving. Huisartsen - Project Compleet : samenwerking tussen en afstemming van huisartsen en wijkverpleging in de ondersteuning van kwetsbare ouderen. Gezamenlijke regionale zorgaanbieders en onderwijsinstellingen: Onder leiding van de gemeente Eersel hebben zij een Taskforce De Kempen opgericht met het doel om schoolverlaters en 25/45-jarigen te interesseren voor een baan in de zorg. 5. Oprichting Netwerk Dementievriendelijke Gemeente Bladel. De gemeente Bladel heeft een Netwerk opgestart met (vooralsnog) 4 partijen die (nu al) dementieprojecten uitvoeren en/of in voorbereiding hebben. Dat zijn: de RSZK, Zuidzorg, de Zorgcoöperatie Hoogeloon en Stichting Steunpunt De Kloostertuin. Wie moeten er nog bij? Op termijn zal het Netwerk uitgebreid moeten worden met tenminste vertegenwoordigers van: GOW welzijn, het Alzheimercafé Eersel, het Platform Informele zorg Bladel, de GGzE, de Bladelse huisartsen/praktijkondersteuning, het Informatiepunt Zorg Casteren en zorgverzekeraar CZ. Een belangrijk probleem van de samenstelling van het (zorg-)netwerk zoals nu wordt voorgesteld is de beperkte deelname van niet-professionele vertegenwoordigers uit en namens de Bladelse gemeenschap. Zoals in paragraaf 1 immers al is vermeld moet de ambitie van een Dementievriendelijke gemeente zijn om de Bladelse gemeenschap als geheel dementie te (laten) erkennen als een sociale uitdaging waarmee ze moet omgaan. Dat betekent dus deelname aan het netwerk van winkeliers, politie, notarissen, buurtverenigingen, kerk enz. De huidige deelnemers aan het netwerk moeten nadenken over manieren om deze organisaties te betrekken bij het Bladels dementiebeleid. Wat is het doel van het Netwerk? Uitwisseling van informatie, afstemming en planning van bestaande dementieprojecten, een betere benutting van de in het netwerk aanwezige dementie-expertise en het ontwikkelen van nieuwe dementieprojecten om hiaten in het Bladels dementie-aanbod te ondervangen. Voor een uitvoerend netwerk dementie op extramuraal casuïstiekniveau zal het bestaande : startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel/ P 5
Casuïstiekoverleg Zorgloket Bladel worden gebruikt. Overigens ontbreek daarin (vooralsnog ook) een vertegenwoordiger van/namens de huisartsen. 4 b. Aanpak wat missen we en wat gaan we doen? Het Netwerk Dementievriendelijke Gemeente Bladel zal met als uitgangspunten de probleemstelling en de doelstelling van deze startnotitie in gezamenlijkheid een Plan van Aanpak met prioritaire beleidsacties op gaan stellen voor het Bladels dementiebeleid voor de komende jaren. Het Plan van Aanpak start met inventarisatie van de hiaten in het huidige aanbod aan dementieondersteuning op de volgende 4 onderdelen van de dementieketen: 1. Signalering, onderkenning(taboe) en participatie. 2. Diagnose en toegang tot zorg. 3. Levering van zorg- en welzijndiensten. 4. (Zelfstandig blijven) wonen. Het Netwerk zal voor alle 4 de onderdelen (en met in achtneming van het vermelde onder 4a) de volgende vragen moeten beantwoorden: - Is dit onderdeel van het netwerk/systeem van iemand met dementie voldoende aanwezig in Bladel? - Welke partij(en) is/zijn verantwoordelijk voor dit onderdeel van het netwerk/systeem? - Is de kwaliteit ervan voldoende? - Wat wordt er gemist? - Op welke manier kan het hiaat in de Bladelse dementieketen worden ingevuld/verbeterd? - Welke partijen moeten daar bij betrokken worden? - Welke partij is eindverantwoordelijk voor realisatie? - Hoe kan het worden gefinancierd? - Wanneer kan/moet het worden gerealiseerd? Bij de beantwoording van deze vragen kan door het Netwerk gebruik gemaakt worden van de vele onderzoeken en beleidsnota s die over dementie(beleid) zijn verschenen (een goed voorbeeld is: Naar een dementievriendelijke samenleving: aanbevelingen en mogelijke actie s Koning Boudewijnstichting). Daarnaast levert deelname aan de Brabantse netwerkbijeenkomsten van de Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie veel informatie, kennis en ideeën op. Maar bovenal zal het Plan van Aanpak voor Bladel gebaseerd moeten zijn op de Bladelse praktijkervaringen 2 en wensen. 5. Evaluatie Het Plan van Aanpak zal periodiek moeten worden getoetst op gerealiseerde doelen. Het Netwerk Dementievriendelijke Gemeente Bladel zal criteria voor toetsing moeten formuleren. 6. Bijlagen - Zorgstandaard Dementie. - Naar een dementievriendelijke samenleving. 2 Daarbij is het van belang dat ook (of misschien wel vooral ) de uitvoerenden en mensen met dementie zelf en hun omgeving worden uitgenodigd en uitgedaagd om mee te denken over de hiaten in het huidige aanbod. : startnotitie Koplopergemeente Dementievriendelijke gemeente Bladel/ P 6