BenW- advies Gemeente Elburg Domeinmanager Portefeuillehouder Domeīn Advies van Datum advies F.A. de Lange Bedrijfsvoering Erik Nieuwenhuis 9-6-2016 X Advies O.R. I.o.m. I.o.m. wijkcontactambtenaar Ja Yvonne de Vries, Hannah Oostendorp, Brenda Assenberg VJ w w Al Beslissing d.d. Conform voorstel. 19-7-2016 Nummer w Besluit Persbericht Openbaar Commissie Raad Onderwerp Inclusieve arbeidsmarkt Elburg Voorstel 1. De gemeente Elburg neemt het voortouw in het afsluiten en borgen van een Lokaal Sociaal Akkoord. 2. Als werkgever inzetten op het creëren van vier geborgde functies, waar van twee in 2016. 3. Bij het UWV een bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie aanvragen. 4. Kennis nemen van het advies van de Ondernemingsraad. 1
Toelichting Inleiding "De klassieke verzorgingsstaat moet plaatsmaken voor een participatiesamenleving", zo sprak koning Willem-Alexander in 2013 in de troonrede. De verzorgingsstaat wordt steeds verder ontmanteld en de participatiesamenleving krijgt steeds meer gestalte. Een belangrijk onderdeel daarvan is de Participatiewet, die vanaf 1 januari 2015 in werking is getreden. Het doel van deze wet is om meer mensen, ook hen met een arbeidsbeperking, aan de slag te krijgen. De gemeente is vanaf die datum verantwoordelijk voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. Sociaal akkoord In het sociaal akkoord 2013 hebben kabinet en sociale partners afgesproken dat er in de periode tot en met 2026 in totaal 125.000 extra banen komen voor mensen met een arbeidsbeperking. Private werkgevers stellen zich garant voor 100.000 extra banen en de overheid (als werkgever) voor nog eens 25.000 extra banen. Deze extra banen zijn bedoeld voor mensen die niet in staat zijn zelfstandig een inkomen op het niveau van het wettelijk minimumloon te verdienen. Deze afgesproken banen worden ook wel 'garantiebanen' genoemd. Een extra baan is een extra plaatsing op een reguliere baan van iemand van de doelgroep ten opzichte van 1 januari 2013. Als één baan wordt geteld een baan van 25,5 uur per week. Kleinere banen dan een baan van 25,5 uur tellen naar evenredigheid mee. Het kan dus gaan om meer arbeidscontracten dan (getelde) banen. Banen groter dan 25,5 uur per week tellen mee als meer dan één baan. Quotumwet De Eerste Kamer heeft eind maart 2015 ingestemd met de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten (BQA), ook wel de Quotumwet genoemd. Dit betekent dat een organisatie vanaf 2017 verplicht kan worden om een bepaald aantal arbeidsbeperkten in dienst te nemen. Het quotum treedt in werking als de werkgevers gezamenlijk onvoldoende extra banen hebben gecreëerd voor arbeidsbeperkten. In 2016 vindt het beoordelingsmoment plaats over het jaar 2015. Als blijkt dat werkgevers in 2015 onvoldoende banen hebben gerealiseerd voor arbeidsbeperkten, wordt het quotum in 2017 voor het eerst geactiveerd. Halen werkgevers in 2015 de banenafspraak wel, maar een jaar later niet, dan kan het quotum een jaar later alsnog in werking treden. Dit geldt ook voor de jaren hierna. Het quotum geldt alleen voor werkgevers met 25 of meer werknemers. Heeft een werkgever op basis van het quotum te weinig arbeidsbeperkten in dienst, dan moet lnj een quotumheffing betalen van C 5.000 per niet-vervulde werkplek. Inclusieve arbeidsmarkt Elburg De inclusieve arbeidsmarkt hoort bij de participatiesamenleving die het kabinet nastreeft. Het kabinet wil bereiken dat alle mensen als volwaardige burgers mee kunnen doen aan onze samenleving. Bij voorkeur via een reguliere baan, maar als dat (nog) een brug te ver is, door op een andere manier te participeren in de samenleving. Alleen als iedereen zijn of haar talent en capaciteit kan inzetten, kan welzijn in brede zin ten volle worden beleefd. Om meer mensen met een beperking te kunnen laten participeren op de arbeidsmarkt is de bereidheid van reguliere werkgevers om hen een kans te bieden essentieel. Zij bieden de toegang tot arbeid en alleen met hun medewerking kan de economische zelfstandigheid van mensen met een beperking worden vergroot. Overheid en werkgevers hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor vitale samenleving waarin kwetsbare groepen een vanzelfsprekende plek hebben. Het Sociaal Akkoord dat werd gesloten tussen het kabinet Rutte II en de sociale partners bevat een appel om dat landelijke akkoord een lokale vertaling te geven. De gemeente Elburg heeft een nieuwe koers ingezet naar een netwerkorganisatie en zij heeft de overtuiging dat een gezamenlijke aanpak en intensieve samenwerking het optimale resultaat oplevert. 2
Een Lokaal Sociaal Akkoord geeft blijk van de ambitie die de partners in dit akkoord zien voor de inclusieve arbeidsmarkt: Het creëren van ruimte op de arbeidsmarkt voor mensen met een arbeidsbeperking. Voorgesteld wordt dat de gemeente Elburg het voortouw neemt in het afsluiten en borgen van een Lokaal Sociaal Akkoord met de lokale (grotere) werkgevers. Daar voor is nodig dat in 2016 ambtelijke capaciteit wordt vrijgemaakt om de uitgesproken ambitie concreet te maken en door zelf het goede voorbeeld te geven. In het Sociaal Akkoord is de afspraak gemaakt om uiteindelijk 100.000 mensen met een arbeidsbeperking in de marktsector aan het werk te helpen en 25.000 bij de overheid. In de Stichting van de arbeid is een indicatieve verdeling van de garantiebanen over de verschillende arbeidsmarktregio's en sectoren voor de jaren 2014 tot en met 2016 afgesproken. De indicatieve verdeling voor de arbeidsmarktregio Stedendriehoek en Noord-Veluwe (voorheen regio stedenvierkant) is 510 voor de marktsector en 340 voor de overheid. Op basis van het uitgangspunt dat Elburg als werkgever uiteindelijk ca. zeven functies moet creëren (zie hiervoor de paragraaf taakstelling sector gemeenten) voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, is de veronderstelling op basis van vorengenoemde verhouding dat overheid en werkgevers samen verantwoordelijk zijn voor de realisatie van 18 garantiebanen in de gemeente Elburg. Het idee is om samen met de (grotere) werkgevers van Elburg in de periode tot 2023 voor 18 mensen met een arbeidsbeperking een passende werkplek te vinden. De gemeente Elburg neemt haar verantwoordelijkheid als werkgever en stelt zich ten doel om in 2016 in ieder geval twee garantiebanen te creëren en in de jaren daarna steeds 1 garantiebaan per jaar tot dat er zeven garantiebanen zijn gecreëerd. Hoe gaan we dat bereiken? Er is een maatschappelijke alliantie nodig om een inclusieve arbeidsmarkt te realiseren. Het is van belang dat iedere partner van uit zijn eigen kracht een bijdrage levert aan de doelstellingen van het lokaal sociaal akkoord. Dat betekent dat werkgevers zorgen voor werkgelegenheid en dat de uitvoeringspartijen gemeente, UWV en Werkbedrijf voor de match tussen die werkgelegenheid en kandidaten zorgen. Hiervoor is de visie en de ambitie geschetst van de gemeente Elburg met betrekking tot het thema inclusieve arbeidsmarkt. Bij het verder ontwikkelen van de inclusieve arbeidsmarkt om concreet invulling te geven aan garantiebanen gaat het onder meer over: «Het genereren van extra aandacht en publiciteit richting grote werkgevers met een oproep om invulling te geven aan hun maatschappelijk verantwoord ondernemen.» Het urydiiibkien van een bijeenkomst met ondernemers om de ambitie concreet te maken in de vorm van een lokaal sociaal akkoord.» Het faciliteren van werkgevers om de best practices ten aanzien van het creëren van garantiebanen te communiceren.» Het creëren van publiciteit om successen bij bedrijven voor het voetlicht te krijgen en met anderen te delen, o.a. door instellen van een "Predicaat bijzonder werkgever". Dit predicaat, in de vorm van een bordje, laat zien dat de werkgever maatschappelijk verantwoord onderneemt op het gebied van personeel. Naast het bordje wordt het logo getoond op de website, en krijgt het een plek op een bord in de hal van het gemeentehuis.» Het investeren in een werkgeverservicepunt, in samenwerking met werkgeversdienstverlening Stedenvierkant, dat als aanspreekpunt dient voor bedrijven voor informatie en faciliteiten. «Het zorg dragen voor en verstrekken van informatie om de verschillende faciliteiten voor werkgevers zo inzichtelijk mogelijk te maken.» Het inzetten van de dienstverlening van jobcoaches om de aansluiting tussen bedrijven en de doelgroep te bevorderen. De uitwerking van het beleid voor de inclusieve arbeidsmarkt gebeurt via uitvoeringsplannen. De uitvoeringsplannen zijn een verdere verfijning van visie en ambitie van de gemeente Elburg, zoals in dit advies verwoord. Deze uitwerking raakt de hele gemeente en niet alleen het (traditionele) sociaal domein. 3
P&O is de procesondersteuner op het onderwerp 'Garantiebanen'. De taak van de procesondersteuner is om het proces van de realisatie van de banenopdracht te ondersteunen, interne partijen te informeren, te enthousiasmeren en de directeur en het college te adviseren in de realisatie. P&O adviseert ook voor de gemeente in de rol van werkgever. De bedrijfscontactfunctionaris zal de contacten met het bedrijfsleven leggen en de gemeente extern vertegenwoordigen in de netwerken. Communicatie ondersteunt de organisatie in het genereren van publiciteit en het opzetten en beschikbaar maken van algemene informatie m.b.t. dit onderwerp. De beleidsmedewerkers sociaal domein volgen de ontwikkelingen vakinhoudelijk en zorgt voor input bij de andere betrokken functionarissen. De Jobcoaches zorgen voor invulling van het werkgeversservicepunt. Taakstelling sector gemeenten De minister van BZK heeft een taakstelling per overheidssector vastgesteld. De VNG en de vakbonden hebben deze taakstelling in de CAO van 2013-2015 bevestigd. Als werkgevers zich niet aan de afspraken houden, volgt het eerdere quotum van 5 0 ŵ arbeidsgehandicapten alsnog. Van de 25.000 banen bij de overheid nemen de gemeenten er 5.250 voor hun rekening. Dit is inclusief de banen voor de gemeenschappelijke regelingen. Deze banen moeten worden gecreëerd in de jaren 2014-2023. Omdat de meeste gemeenten niet in 2014 zijn begonnen met de banenafspraak maar in 2015, wordt het jaar 2014 ingehaald in de jaren 2015, 2016 en 2017. De banenafspraak kent daarom voor die jaren hogere aantallen. Hieronder staat een overzicht van de banenafspraak voor gemeenten: Jaar 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Totaal Gemeenten 532 620 620 443 443 443 443 443 443 4.430 GR 98 115 115 82 82 82 82 82 82 820 Totaal 630 735 735 525 525 525 525 525 525 5.250 In de banenafspraak draait het om eigen verantwoordelijkheid. De VNG geeft dus geen 'opdracht' of 'taak' aan afzonderlijke gemeenten. Het uitvoeren van de banenafspraak is een uiting van goed werkgeverschap en van goed bestuur. Als handreiking adviseert de VNG om het volgende als uitgangspunt voor het jaar 2015 te hanteren. Elke gemeente creëert in 2015 minimaal één extra baan voor iemand in de doelgroep; dat zijn dus 393 banen. Op basis van het quotumpercentage van 5^0 uit het regeerakkoord, dat niet meer geldt, zou Elburg uiteindelijk ca. 7 functies moeten creëren voor mensen met een (grote) afstand tot de arbeidsmarkt. Realisatie banenafspraak gemeente als werkgever In de regel worden er twee methoden onderscheiden voor de realisatie van de banenafspraak: functieaanpassing (job crafting) en functiecreatie (job carving). Bij functieaanpassing wordt een bestaande functie (vacature) aangepast en daarmee toegankelijk voor iemand uit de doelgroep. Dit is doorgaans maatwerk omdat rekening wordt gehouden met iemands mogelijkheden en beperkingen. Functieaanpassing biedt kansen voor personen met psychische beperkingen en is relatief eenvoudig realiseerbaar. Deze variant is formatief en budgettair redelijk neutraal realiseerbaar. De meerkosten zitten in de hoeveelheid benodigde tijd om dit te organiseren en te begeleiden. Bij deze variant worden pas extra banen gerealiseerd als er sprake is van vacatures door verloop. Het is niet verwachtbaar dat daarmee de doelstelling kan worden gehaald. Na overleg met de OR is het idee om bij de herziening van de werving- en selectieprocedure een doelgroepenbeleid te overwegen. Bij functiecreatie wordt organisatieonderdeel doorgelicht om zeer eenvoudige werkzaamheden uit bestaande functies te halen en deze te bundelen tot nieuwe functies. Dit kan aangevuld worden met klusjes en werkzaamheden die anders niet gedaan zouden worden. Functiecreatie biedt kansen voor laaggeschoolden. Het proces is zeer arbeidsintensief en omdat de bezetting van het zittende personeel niet wijzigt, leidt functiecreatie tot een stijging van de loonkosten. Afhankelijk van de mate waarin werk uit bestaande functies wordt gehaald, heeft het een impact op het zittende personeel. Het vraagt meer interne afstemming, en personen die werkdruk ervaren zullen hun eenvoudige klussen verliezen wat de beleving van werkdruk kan versterken. Daarnaast sluit functiecreatie niet aan bij de gemeentelijke 4
populatie waarbij er sprake is van relatief veel werk op een hoog niveau. Relatief eenvoudig werk wordt steeds minder. De eerste ervaringen in de praktijk bij andere gemeenten met een scan door het UWV leren dat er kleine taken gevonden worden. De taken zijn fragmentarisch en afgescheiden uit meerdere functies. Al die taken comprimeren tot één of meerdere nieuwe functies is zeer lastig en heeft bovendien ook gevolgen voor die functies en die medewerkers. Functiecreatie in een grote organisatie is bovendien makkelijker dan in kleine organisaties zoals Elburg. Verder blijkt dat grote groepen mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt moeite hebben om te voldoen aan de eisen die binnen bestaande reguliere functies gesteld worden. Met andere woorden, als zij in de reguliere primaire processen moeten meedraaien is er een reële kans op uitval. Ten slotte speelt nog mee dat het werk bij gemeenten over het algemeen een hoger dan gemiddeld werk- en denkniveau vraagt. Er is relatief veel werk op HBO-niveau. Kortom, de kans op realisatie van garantiebanen door middel van functiecreatie is beperkt aanwezig en kent waarschijnlijk formatieve en budgettaire consequenties. Daarnaast is het een risico voor zowel de medewerker als (de continuïteit van) de organisatie. Omdat de praktijk van functiecreatie weerbarstig is, is het zaak om het gezonde verstand te gebruiken en ligt het voor de hand om een aantal geborgde functies te creëren voor de mensen in de doelgroep waardoor er minder afbreukrisico is voor de mensen en de primaire processen. Dit is eenvoudig uitvoerbaar en heeft weinig nadelen. De impact op de bestaande organisatie is gering. Het gaat om werkzaamheden die anders niet gedaan zouden worden, maar zeker wel van nut zijn. De kosten die met het creëren van geborgde functies zijn gemoeid zijn relatief beperkt als men de boete, C 5.000 per niet vervulde baan, voor het niet realiseren van de garantiebanen beschouwd als de minimale investering. Voorstel geborgde functies Elburg Een inventarisatie leert dat de volgende mogelijkheden worden gezien om een nieuwe functie te creëren medewerker catering/kantine (naar idee van "De Ontmoeting" in Ermelo), medewerker administratieve ondersteuning, medewerker groen, gastheer-vrouw en ondersteuning voor het KCC bij het maken van afspraken. Voorgesteld wordt om als werkgever in te zetten op het creëren van vier geborgde functies. Daarnaast wordt voorgesteld om bij het UWV een bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie aan te vragen. Het UWV biedt hiermee ondersteuning aan organisatie bij functiecreatie. Hieraan zijn geen kosten verbonden. Met functiecreatie wordt gemikt op drie functies, zodat Elburg aan haar verplichting voldoet. De nodige begeleiding op de werkplek moet gegarandeerd worden. Door het creëren van vier extra banen worden andere functies ontlast. Hiermee ontstaat er ruimte voor begeleiding. Door voor die begeleiding meer seniore medewerkers in te zetten, wordt meteen concreet invulling gegeven aan leeftijdsbewust personeelsbeleid. Het mes snijdt dus aan twee kanten Rechtspositionele aspecten Niet alle medewerkers met een arbeidsbeperking hebben de bij hun functieschaal behorende verdiencapaciteit of loonwaarde. Voor deze medewerkers heeft het LOGA aanvullende afspraken gemaakt. Afhankelijk van de regeling waar deze medewerkers vandaan komen, komen ze in een aparte schaal of kan hun salaris worden aangepast. Afhankelijk van de doelgroep geldt in de CAR-UWO in plaats van de functieschaal een aparte schaal A, met als hoogste trede 120 o Zo van het wettelijk minimumloon of het loonwaardepercentage van de functieschaal. Voor de bepaling van de kosten die gemoeid zijn met het creëren van vier extra banen is uitgegaan van 120 o Zo van het minimumloon en 25,5 uur per week. De loonkosten bedragen dan C 23.750 per gecreëerde functie. Ondernemingsraad Op 9 juni jl. is het advies van de Ondernemingsraad (OR) over het concept B&W-advies ontvangen. Het advies is in bijlage gevoegd. Voorgesteld wordt om het advies voor kennisgeving aan te nemen. Voor wat betreft de eventuele aanpassing van de werving- en selectieprocedure is het idee om hiervoor een 5
apart integraal voorstel te maken. En dus niet één aspect er uit te lichten. Dit omdat op dit gebied meer ontwikkelingen spelen, zoals de samenwerking NEO en een eventuele aansluiting bij de Talentenregio. Communicatieparagraaf Voor de verdere uitwerking van visie en ambitie zal een communicatie(actie)plan worden opgesteld bij de start van de uitwerking. NEO paragraaf Het uitvoeren van de banenafspraak is een uiting van goed werkgeverschap en van goed bestuur. Het creëren van garantiebanen is dus een individuele verantwoordelijkheid. Vanuit het oogpunt van kennisdeling zijn er diverse landelijke- en regionale netwerken actief. Ook binnen NEO-verband wordt de kennis gedeeld. Risicoparagraaf Risico's voor organisatie en arbeidsbeperkten Gemeenten en het UWV hebben instrumenten die voor een deel de risico's afdekken voor werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking aannemen. Zoals proefplaatsingen, loonkostensubsidie en loondispensatie (compenseren voor verminderde productiviteit), de no-riskpolis (compenseert bi] ziekte de loonkosten), jobcoach (voor de begeleiding) en werkvoorzieningen voor aanpassing van de werkplek. Bovenstaande instrumenten zijn vooral financieel van aard. Daarnaast zijn er ook risico's voor de organisatie en arbeidsbeperkten, zoals hiervoor al aangegeven. Deze risico's kunnen worden ondervangen door geborgde functies te creëren. Risico Quotumregeling De banenafspraak is een vrijwillige afspraak (sociaal akkoord). Bij de banenafspraak wordt gekeken of de werkgevers op landelijk niveau de aantallen extra banen (ten opzichte van de nulmeting) hebben gerealiseerd. Per sector (markt/overheid) wordt gekeken of de werkgevers voldoende mensen uit de doelgroep hebben geplaatst. De quotumregeling is een wettelijke 'stok achter de deur'. Als werkgevers de aantallen banen van de banenafspraak in een jaar niet realiseren, kan er een quotumheffīng komen. Het percentage van 5 procent uit het regeerakkoord geldt niet meer. Als de quotumheffing wordt geactiveerd, wordt het percentage berekend op basis van een formule. Het uitgangspunt voor het percentage is het aantal banen van de banenafspraak dat per sector (overheid of markt) geldt. Per individuele werkgever wordt dan gekeken of hij aan zijn verplichting heeft voldaan. Risico imago Wanneer de gemeente zelf nalaat resultaten te boeken, verdwijnt ook haar voorbeeldfunctie en zullen werkgevers minder geneigd zijn werk te maken van de banenafspraak. Financieel advies De gemeente stelt zich ten doel om in 2016 in ieder geval twee garantiebanen te creëren en in de jaren daarna steeds één garantiebaan per jaar tot dat er 4 garantiebanen zijn gecreëerd. Voor de geborgde functies bedragen de loonkosten e 23.750 per functie. De kosten voor de geborgde functies bedragen bij aanvang C 47.500 in 2016 en bij volledige realisatie C 95.000. Deze bedragen zijn opgevoerd bij de voorjaarsnota 2016. 6