Ookjij kan meebeslissen - Lesboek. Ookjij kan. Meebeslissen. Lesboek. Een programma over politiek en staatsinrichting

Ookjij kan meebeslissen - Lesboek Ookjij kan Meebeslissen Lesboek Een programma over politiek en staatsinrichting

2 Ookjij kan meebeslissen

Ookjij kan Meebeslissen Lesboek Een programma over politiek en staatsinrichting

1 Dit zijn jaap en lisa Zij zijn op avontuur. Dit zijn Jaap en Lisa Zij zijn op avontuur Op zoek naar politiek En ons Nederlands bestuur Dit zijn Jaap en Lisa Zij reizen niet alleen Ook jij kan meebeslissen! Net als iedereen. Ookjij kan meebeslissen 5

Jaap zit op zijn kamer. Lisa komt binnen. 2 Wetten en regels Wie zorgt ervoor dat het geen zootje wordt? Wat is het hier een troep, zegt Lisa. Jaap, kijkt om zich heen. Jaap vraagt of hij de troep moet opruimen. Tuurlijk, zegt Lisa, wie anders? Waarom moet ik alles zelf doen, vraagt Jaap. Je hoeft helemaal niet alles zelf te doen. Lisa wijst naar buiten. Ookjij mag meebeslissen 7

2 Wetten en regels Wie rijdt er in de vuilniswagen, vraagt Jaap. De vuilnisman natuurlijk, roept Lisa. Ja, dat begrijp ik, maar wie is dat? Jaap heeft nog meer vragen. Waar gaat die vuiliniswagen heen? Lisa weet het niet. Rijdt deze vuilniswagen door het hele land? Nee natuurlijk niet, zegt Lisa. Eén vuilniswagen voor HET HELE LAND is nooit genoeg. De vuilniswagen zou wekenlang onderweg zijn. Dat begrijpt Jaap. Maar wie laat die vuilniswagens rijden? Dat weet Lisa ook niet. Jaap gaat nu alles vragen. Wie zorgt er voor water uit de kraan? Wie zorgt er voor het licht? Wie bouwt alle huizen en scholen? Wie legt autowegen en fietspaden aan? Wie zorgt ervoor dat het geen zootje wordt? 8 Ookjij kan meebeslissen

Hoe werkt Nederland? In Nederland is bijna alles geregeld. Er is gas, licht en water. Er zijn wegen en verkeersborden. Er zijn winkels en zwembaden. Er is telefoon en internet. En er zijn heel veel regels. Daar moet je je aan houden. Ook moet je zelf wat doen, zoals boodschappen en natuurlijk moet je je troep opruimen. Ookjij kan meebeslissen 9

2 Wetten en regels In Nederland wonen 16 miljoen mensen. Dat is heel veel. Je kunt nooit iedereen kennen. Gelukkig zijn er regels voor iedereen. Nederland is een democratie. In een democratie mag iedereen meedoen. Ook jij kan meepraten en meedenken. En ook jij kan meebeslissen over alles. Dat is heel eerlijk, maar ook lastig. Zoveel mensen kun je niet allemaal kennen. En als iedereen tegelijk praat, versta je niks. Om samen afspraken te maken zijn er verkiezingen. Bij verkiezingen kies je een deel van alle mensen. Een paar van die mensen worden minister. De ministers zitten in de regering. De regering maakt regels en afspraken voor Nederland. 10 Ookjij kan meebeslissen

2 Wetten en regels Nederland ligt in Europa. Europa is een werelddeel. In Europa liggen heel veel landen. Sommige landen zijn groter dan Nederland. Sommige landen zijn kleiner dan Nederland. Alle landen hebben een eigen taal. En alle landen hebben een eigen regering. Om elkaar beter te begrijpen werken 27 landen samen. Die samenwerking heet de Europese Unie. De Nederlandse regering zit in Den Haag. In Den Haag is Het Binnenhof. Op Het Binnenhof zit de Tweede Kamer. De mensen in de Tweede Kamer vergaderen. Ze vergaderen over de plannen van de regering. Goede plannen gaan door. De goede plannen worden wetten. Wetten zijn regels. De eerste wet is de grondwet. Daarin staat hoe je andere wetten maakt. Wetten gelden voor iedereen. Van de wet mag je geen rotzooi op straat gooien. Ookjij kan meebeslissen 11

2 Wetten en regels Ministers kunnen niet alles regelen. Nederland is daarvoor te groot. Nederland is verdeeld in 12 provincies. Wat de provincie regelt hoeft Den Haag niet te doen. Om plannen en regels uit te voeren is geld nodig. Dat geld heet: belasting. Ook jij betaalt belasting. Heb je veel geld, dan betaal je veel belasting. Heb je weinig geld, dan betaal je minder. De provincie zijn verdeeld in gemeenten. Die zijn nog kleiner dan de provincies. Zij doen wat de provincie niet doet, bijvoorbeeld vuilnis ophalen. En jij moet het aan de straat zetten. Jaap en Lisa zien de vuilniswagen de hoek om gaan. Twee vuilnismannen hangen achteraan de wagen. Dus dat zijn mensen van de gemeente, zegt Jaap. Ja, zegt Lisa, zij halen elke week jouw troep op. Handig, lacht Jaap. 12 Ookjij kan meebeslissen

3 Wat is politiek? Lisa vindt Jaap somber. In de politiek zeggen mensen hoe het land eruit moet zien Ik ben boos, niet somber, zegt Jaap. Vroeger stond hier een bos nu maar één boom. Jaap wil weer een bos. Ga dan in de politiek, zegt Lisa. Politiek? Jaap weet niet wat dat is. Ookjij kan meebeslissen 13

3 Wat is Politiek? In de politiek zeggen mensen hoe het land eruit moet zien. Ze maken ook wetten. Ook tegen het omzagen van bomen. Maar waar is de politiek? Lisa en Jaap willen het thuis vragen. Het is te druk om over te steken. Er is een demonstratie. Mensen met spandoeken roepen: Wij willen geen oorlog! Lisa en Jaap vragen de mensen of zij in de politiek zitten. Iedereen zit in de politiek, zegt een man met een pet. Dat begrijpen Lisa en Jaap niet. Hij legt het uit. 14 Ookjij kan meebeslissen

Als je 18 jaar of ouder bent kan je stemmen. Wat zijn verkiezingen? Je stemt dan op een politieke partij. Dat is een groep mensen met dezelfde ideeën. Ookjij kan meebeslissen 15

3 Wat is Politiek? Elke vier jaar zijn er verkiezingen. Dan stem je op jouw favoriete partij. De partij met de meeste stemmen wint. Deze partij zoekt meestal nog andere partijen. Met zijn allen besturen zij Nederland. Samen heten ze de regering. Na de verkiezingen komt er ook een Tweede Kamer. Partijen met genoeg stemmen gaan naar de Tweede Kamer. De winnaar krijgt de meeste stoelen in die Kamer. De stoelen heten in de Tweede Kamer: zetels. Heb je weinig stemmen, dan krijg je weinig zetels. De Tweede Kamer praat over plannen van de regering. Als de Tweede Kamer geen extra bomen wil, dan komen ze er niet. 16 Ookjij kan meebeslissen

3 Wat is Politiek? Lisa en Jaap worden vrolijk. Zij willen ook wel stemmen. Jaap wil een partij voor meer bomen. Zijn er politieke partijen die dat ook willen? Partijen komen op televisie om te zeggen wat ze willen. En ze hebben een verkiezingsprogramma. Daarin staan plannen van een partij. Verkiezingsprogramma s staan in de krant, en ook op internet, zegt de man met de pet. Ookjij kan meebeslissen 17

4 De regering Jaap en Lisa gaan een dagje uit, naar het strand in Scheveningen. De regering en de Tweede Kamer maken de wetten. Vlak voor Den Haag moet hun bus stoppen. File!, roept de chauffeur. Lisa wordt ongeduldig. Waarom maken ze de weg niet breder? Dan kunnen we doorrijden. Ookjij kan meebeslissen 19

4 de regering Vraag dat maar aan de minister, lacht de chauffeur. Minister? Vragen Lisa en Jaap. Ja, in Nederland is voor alles een minister. Voor het geld is de minister van Financiën. Voor het leger is de minister van Defensie. Voor werk zorgt de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Voor de wegen zorgt de minister van Verkeer en Waterstaat. En ook voor de files, zegt Lisa. Ja maar ook voor de rivieren en de zee, zegt de chauffeur. En voor het strand!, roept Jaap. 20 Ookjij kan meebeslissen

Er is voor alles een minister. Er zijn totaal 16 ministers. Hoe werkt de regering? Samen met de koningin heten zij de regering. De ministers maken alle plannen en regels. De minster-president is de hoogste minister. Ookjij kan meebeslissen 21

4 De regering De koningin kijkt alleen of alles goed gaat. De regering zit in Den Haag. In Den Haag zit ook de Tweede Kamer. In de Tweede Kamer zitten 150 mensen. Ze komen op voor alle inwoners van Nederland. De mensen in de Tweede Kamer heten kamerleden. Kamerleden vergaderen over plannen van de regering. Na de vergadering gaan ze stemmen. Een plan is goed als veel kamerleden dat vinden. 22 Ookjij kan meebeslissen

4 De regering Slechte plannen gaan in de prullenbak. Goede plannen komen in de Eerste Kamer. De mensen in de Eerste Kamer lezen alle plannen. Ze lezen heel precies en gaan dan ook vergaderen. Als zij het plan goed vinden zet de koningin haar handtekening. Het plan gaat dan pas echt door. Net als de bus!, zegt Jaap. Ookjij kan meebeslissen 23

Jaap en Lisa fietsen naar het bos. 5 Wat is belasting? Belasting is het geld van alle bewoners van Nederland In het bos is een waterval. Ze pakken hun fietskaart. Er is een fietspad naar de waterval. Jaap en Lisa gaan heel hard. Plotseling houdt het fietspad op. Het asfalt gaat over in mul zand. Jaap en Lisa staan net op tijd op de rem. Ookjij kan meebeslissen 25

5 Wat is belasting? Verbaasd kijken ze om zich heen. Er staat wel een bord: waterval 2 km. Hoe kan dat nou? Zeggen Jaap en Lisa. Het geld was op horen ze achter zich. Voor een gele bouwkeet zit een man. Jaap en Lisa laten hem de fietskaart zien. Hier zou een fietspad moeten lopen. Ja dat was ook de bedoeling, zegt de man. Maar hier stopt het fietspad. Want het geld was op. Welk geld? Vraagt Jaap. Geld van de belasting, zegt de man. Wat is belasting? Vraagt Lisa. Dat is het geld van alle bewoners van Nederland. Ministers en de Tweede Kamer maken plannen voor Nederland. Voor alle plannen en wetten is geld nodig. Iedereen moet daarvan een deel betalen. Dat deel heet de belasting. 26 Ookjij kan meebeslissen

5 Wat is belasting? Heb je veel geld, dan betaal je veel belasting. Heb je weinig geld, dan betaal je minder belasting. Van belasting maken we wegen. Van belasting bouwen we scholen. Van belasting betalen we politie. Van belasting betalen we heel veel. Iedereen die geld verdient betaalt belasting. Iedereen die iets koopt betaalt belasting. Dus ik betaal ook belasting, zegt Lisa. Ja, ook als je boodschappen doet, zegt de man. Toch zijn er altijd meer plannen dan geld. De belasting gaat naar de Minister van Financiën. De Minister van Financiën telt het geld. Met alle andere ministers samen verdeelt hij het geld. Ookjij kan meebeslissen 27

5 Wat is belasting? De Minister van Financiën let op alle ministers. Ze mogen niet meer geld uitgeven dan ze hebben. Als het geld op is wordt er bezuinigd. Niet alle plannen worden dan uitgevoerd. Voor het plan van dit fietspad was niet genoeg geld. Dan gaan we lopen naar de naar de waterval, zegt Jaap. Samen lopen ze naar de waterval. Het water van de waterval raakt nooit op. 28 Ookjij kan meebeslissen

6 Wat doet de gemeente? De gemeente, dat ben je zelf Met mooi weer gaan Jaap en Lisa voetballen. Ze voetballen met vrienden op een veldje. Maar vandaag is het veldje weg. Er is nu alleen nog een diep gat in de grond. Er rijden vrachtwagens met zand rond. Ookjij kan meebeslissen 29

6 Wat doet de gemeente? Lisa loopt naar een chauffeur. Waar is ons voetbalveld? We moesten het veld afgraven. Waarom?! We voetballen hier altijd! We moeten hier huizen bouwen. Moeten? Waarom? Van wie? Het moet van de gemeente. Wat gemeen, roept Jaap. Gemeente is niet hetzelfde als gemeen, zegt de chauffeur. De gemeente, dat ben je ook zelf. Heel Nederland heeft 16 miljoen inwoners. Dat zijn heel veel mensen. Daarom is Nederland verdeeld in kleinere delen. Die delen heten provincies. Ook provincies zijn groot. Daarom zijn provincies verdeeld in gemeenten. De gemeente wordt bestuurd door de gemeenteraad. Het hoofd van de gemeenteraad is de burgemeester. De burgemeester wordt geholpen door wethouders. Burgemeester en wethouders worden samen B en W genoemd. In de gemeenteraad zitten ook nog gemeenteraadsleden. 30 Ookjij kan meebeslissen

6 Wat doet de gemeente? De gemeenteraad maakt de regels voor de gemeente. De regels zeggen waar honden mogen poepen. De regels zeggen waar auto s mogen parkeren. De regels zeggen wanneer je het vuilnis buiten moet zetten. De regels zeggen waar er gebouwd mag worden. De chauffeur wil verder rijden. Maar Jaap en Lisa hebben nog een vraag. Zijn er dan geen regels voor voetbalveldjes? Jawel, maar soms zijn huizen belangrijker dan voetbalveldjes. B en W maken ook nieuwe regels en plannen. Ook voor een nieuw voetbalveld? vraagt Jaap. De gemeenteraadsleden praten over de plannen. In de gemeenteraadsvergadering wordt er gestemd over de plannen. Wordt een plan goedgekeurd dan wordt het uitgevoerd. Een gemeenteraadsvergadering is openbaar. Iedereen mag erbij zijn. Ookjij kan meebeslissen 31

6 Wat doet de gemeente? Maar je mag niet meepraten over plannen. Je mag alleen luisteren. Hoe kunnen we dan een voetbalveld terugkrijgen? Dan moet je stemmen op een partij die dat ook wil. Jaap en Lisa willen weten wanneer ze kunnen stemmen. Dat weet ik niet, zegt de chauffeur. In elk geval zijn er 1 keer in de 4 jaar gemeenteraadsverkiezingen. De chauffeur rijdt weer verder. Jaap en Lisa willen zeker stemmen. Maar eerst gaan ze zoeken naar een nieuw voetbalveld. 32 Ookjij kan meebeslissen

Jaap heeft een oom, oom Ed. Oom Ed heeft een boot. 7 wat doet de provincie? Nederland is verdeeld in 12 provincies Jaap en Lisa varen vandaag mee. We varen de stad uit, zegt oom Ed. Waar gaan ze heen? Gewoon een beetje varen door de provincie, zegt oom Ed. Jaap en Lisa vragen wat provincie precies betekent. Oom Ed legt het uit. Ookjij kan meebeslissen 33

7 wat doet de provincie? Nederland is verdeeld in 12 provincies. De 12 provincies zijn verdeeld in veel gemeenten. Gemeenten zijn kleiner dan de provincies. In de gemeenten liggen dorpen en steden. Ik woon in het dorp Leegkerk, zegt oom Ed. Leegkerk ligt in de gemeente Groningen. De gemeente Groningen ligt in de provincie Groningen. Plotseling kan de boot niet verder. Ze moeten wachten voor een brug. Wat moeten we nu doen? Vraagt Lisa. We wachten op de brugwachter, zegt oom Ed. 34 Ookjij kan meebeslissen

7 wat doet de provincie? Waar is de brugwachter dan? Hij is een andere brug aan het bedienen. Waarom zijn er niet meer brugwachters? vraagt Jaap. Vraag dat maar aan de Provinciale Staten, zegt oom Ed. Wat zijn dat, Provinciale Staten? Vragen Jaap en Lisa. De Provinciale Staten besturen de provincie. De Provinciale Staten maken regels. Ze bedenken waar bruggen moeten komen. De Provinciale Staten denken over van alles: over natuur, onderwijs, milieu, landbouw en veiligheid. Ookjij kan meebeslissen 35

7 wat doet de provincie? Om regels en plannen te bedenken zijn mensen nodig. In de provincie heten plannenmakers gedeputeerden. Gedeputeerden worden geholpen door ambtenaren. De Provinciale Staten beslissen over de plannen. Goede plannen worden uitgevoerd. Slechte plannen gaan in de prullenbak Jullie kunnen dan ook stemmen, zegt oom Ed. Krijgen we dan ook meer brugwachters? Vraagt Lisa. Dan moet je op een partij stemmen die dat ook wil. Daar is de brugwachter al, roept Jaap. Ze kunnen weer verder. Over plannen wordt eerst lang door iedereen vergaderd. De Commissaris van de Koningin leidt de vergadering. De Commissaris van de Koningin is de baas van de provincie. De Commissaris van de Koningin praat met de regering in Den Haag. De Commissaris van de Koningin praat met burgermeesters van de gemeenten. Elke 4 jaar zijn er verkiezingen voor de Provinciale Staten. Dan worden er nieuwe mensen gekozen. 36 Ookjij kan meebeslissen

Dit is het provinciehuis van de provincie Groningen. Wat zijn de provinciale Staten? In het provinciehuis zit het bestuur van de provincie. De leden van het bestuur heten de Provinciale Staten. Provinciale Staten vergaderen over plannen voor de provincie. Er zijn over het hele land 12 provincies. Elke provincie is verdeeld in gemeenten. De provincies moeten luisteren naar de wensen van de gemeenten. Ookjij kan meebeslissen 37

7 wat doet de provincie? Er zijn 12 provincies: Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Limburg, Brabant, Zeeland, Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. 38 Ookjij kan meebeslissen

We hebben een brief uit Polen!, roept Jaap. 8 De Europese Unie in de Europese Unie werken Europese landen samen De brief is van Marek en Petra. Marek en Petra zijn vrienden uit Polen. Ze kennen elkaar van de camping op Terschelling. Marek en Petra spreken een beetje Nederlands. Dat hebben ze geleerd van hun vader. Hun vader werkte vroeger in Nederland. Ookjij kan meebeslissen 39

8 De Europese Unie Marek en Petra komen naar Nederland, zegt Lisa. Wanneer?, vraagt Jaap. Deze zomer! Ze schrijven dat Polen ook bij de EU hoort. Dat begrijpt Lisa niet. EU, dat is de Europese Unie, weet Jaap van televisie. De wereld is verdeeld in werelddelen. Amerika, Australië, Azië, Afrika, Antarctica en Europa Allemaal beginnen ze met een A, behalve Europa. Nederland ligt in Europa. Vroeger was er vaak oorlog tussen die landen. Na de Tweede Wereldoorlog had Europa genoeg van oorlog. De landen wilden samenwerken in plaats van oorlog. Nederland en nog 5 landen gingen samenwerken. Later gingen nog meer landen samenwerken. Nu vormen 27 landen de Europese Unie: de EU. 40 Ookjij kan meebeslissen

8 De Europese Unie Alle landen hebben een eigen taal. Alle landen hebben een eigen regering. Alle landen hebben hun eigen producten. Frankrijk heeft Franse kaas. België heeft Belgisch bier. Nederland heeft veel bloemen. De EU heeft afspraken gemaakt over handel. Nu kun je overal in Europa kaas, bloemen en bier kopen. Sinds 1993 is de handel tussen landen nog gemakkelijker. Ook hoef je geen paspoort meer te laten zien bij de grens. En nu de euro er is, hoef je ook niet meer langs de bank. Met de euro kun je in veel EU-landen betalen. Al die afspraken zijn er niet zomaar. Zulke grote afspraken kosten geld: belasting. Elk EU-land betaalt belasting aan de Europese Unie. Rijke landen betalen meer dan arme landen. Maar wie is de baas over Europa? Er zijn 27 EU-landen. Ookjij kan meebeslissen 41

8 De Europese Unie De leiders van de landen vergaderen 2 keer per jaar. Dat noemen ze de Europese Raad of de Europese Top. De Europese Top maakt plannen voor de Europese Commissie. De Europese Commissie zit in Brussel. De Europese Commissie bestaat uit 27 eurocommissarissen. Eurocommissarissen bekijken de plannen van de Europese Top. Eurocommissarissen bedenken zelf ook nieuwe wetten. Alle EU-landen moeten zich aan dezelfde wetten houden. En de eurocommissarissen controleren de EU-landen. De plannen van de Commissie gaan naar het Europese Parlement. Voor het Europees Parlement werken 736 mensen. Die mensen heten europarlementariërs. De inwoners van de EU-landen kiezen de europarlementariërs. 42 Ookjij kan meebeslissen

8 De Europese Unie Er zijn 27 EU-landen. De europarlementariërs stemmen over de plannen van de Europese Commissie. Soms keuren ze een plan af. Soms keuren ze een plan goed. Soms geven ze alleen een mening. De echte baas van Europa is de Raad van Ministers. In de Raad zitten de ministers van alle EU-landen. Als de meeste ministers een plan goed vinden gaat het door. in de Europese Unie werken Europese landen samen Ookjij kan meebeslissen 43

8 De Europese Unie Jaap en Lisa gaan met vakantie. Ze gaan drie weken weg met de bus. Ze rijden eerst naar België. Dan gaan ze naar Frankrijk. Dan door Duitsland naar Polen. Voor Polen moeten ze apart Pools geld hebben. In Polen hebben ze geen euro, maar zloty. Jaap en Lisa wisselen bij de bank euro s voor zloty s. Jaap en Lisa gaan in Polen naar Marek en Petra. Na de vakantie komen Marek en Petra in Nederland wonen. 44 Ookjij kan meebeslissen

8 De Europese Unie De vader van Marek en Petra gaat in Nederland werken. Hij gaat kristal uit Polen verkopen. In Polen hebben ze veel kristal. Misschien komt er wel een Poolse euro. Vroeger kon je als Pool niet zomaar in Nederland werken. Maar sinds 1 mei 2004 hoort Polen ook bij de EU. In de EU-landen komen zoveel mogelijk dezelfde regels. In juni 2009 waren er verkiezingen in de Europese Unie. In alle landen van de Europese Unie werd gestemd. Iedere vijf jaar wordt er gestemd voor een Europees Parlement. Jaap en Lisa mochten hun stemmen uitbrengen. Marek en Petra hebben ook gestemd. Ookjij kan meebeslissen 45

Er ligt een kaart in de brievenbus. Jaap heeft post! 9 Verkiezingen en stemmen Iedere Nederlander boven de 18 mag stemmen Stempas staat op de kaart. Hé Jaap, mag jij ook stemmen?! Lisa komt binnen. Ze heeft net zo n kaart als Jaap. Stemmen? Ja, we mogen stemmen. Als je 18 jaar of ouder bent, mag je stemmen. Je stemt op een politieke partij. Een politieke partij is een groep mensen. Mensen met ideeën over Nederland. Ookjij kan meebeslissen 47

9 Kiezen en stemmen Zullen we dan nu gaan stemmen, zegt Jaap. Nee joh, de verkiezingen zijn over een paar weken. Op je kaart staat wanneer, zegt Lisa. Heel Nederland stemt op dezelfde dag. Tussen half 8 s ochtends en 9 uur s avonds. Daarna worden de stemmen geteld. Lisa moet weer naar huis. Op wie moet ik stemmen, vraagt Jaap. Dat moet je zelf bedenken. We krijgen allemaal een lijst met namen thuis. Op die lijst staan alle mensen van alle partijen. Nu, moet ik gaan, Jaap. Daahaag! Het is de dag van de verkiezingen. Lisa en Jaap gaan samen stemmen. Het buurthuis is vandaag een stembureau. Er zitten 3 mensen achter een tafel. Lisa geeft eerst haar stempas. Ze krijgt haar stempas niet terug. Iedereen mag maar 1 keer een stem uitbrengen. 48 Ookjij kan meebeslissen

9 Kiezen en stemmen Lisa krijgt een stembiljet. Met het stembiljet in de hand loopt ze naar het stemhokje. In het stemhokje ligt een rood potlood. Lisa vouwt het stembiljet open. Op het stembiljet staan namen. Dat zijn de namen van alle mensen die je mag kiezen. Lisa pakt het rode potlood. Ze kiest een persoon. Deze persoon is van een politieke partij. Voor deze persoon maakt ze een hokje rood. Lisa vouwt het stembiljet dicht. Ze loopt naar de stembus. Daar gooit ze haar stembiljet in. Lisa is klaar. Dan is Jaap aan de beurt. Op wie heeft Lisa gestemd? Dat weet alleen Lisa. Op wie heeft Jaap gestemd? Dat weet alleen Jaap. Ookjij kan meebeslissen 49

Ook jij mag Stemmen Stemmen doe je met een stembiljet. Lees eerst goed je stempas. Op de stempas staat wanneer je moet stemmen. Je kunt in elk stembureau in je woonplaats stemmen. Ookjij mag meebeslissen 50

9 Kiezen en stemmen In het stembureau moet je laten zien wie je bent. Daarom moet je een paspoort of identiteitskaart meenemen. Niet vergeten! In het stembureau geef je je stempas af. Die stempas krijg je niet terug. Je laat je paspoort of identiteitskaart zien. Die krijg je natuurlijk wel terug. Je krijgt dan een stembiljet. Bovenaan staan de namen van alle partijen. Onder de namen van de partijen staan de personen. Je mag maar op één persoon stemmen. Dat doe je met het rode potlood. Je maakt een hokje rood voor de persoon waar je op stemt. Dat is jouw favoriete persoon. Ookjij kan meebeslissen 51

9 Kiezen en stemmen Je vouwt het stembiljet dicht. Je loopt naar de stembus. Je gooit het biljet in de stembus. Nu heb je gestemd! Het stembureau is open vanaf half 8 s ochtends. Het stembureau sluit 9 uur s avonds. Als je te laat bent mag je niet meer stemmen. Jaap en Lisa hebben al om 12 uur s middags gestemd. Op wie hebben ze gestemd? Dat hoeven ze niet te zeggen. s Avonds na 9 uur worden de stemmen geteld. Pas s nachts zijn alle stemmen geteld. Op televisie kun je zien wie wint. Jaap en Lisa gaan de hele avond televisie kijken. Morgen staat de winnaar in de krant. 52 Ookjij kan meebeslissen

10 Na de verkiezingen En de winnaar is... Jaap en Lisa hebben gestemd. Lisa stemde op een partij voor beter onderwijs, Jaap stemde op een partij voor bomen. Vanavond worden alle stemmen geteld. De uitslag komt op televisie. Kom snel kijken wie heeft gewonnen, zegt Jaap. Nee joh, zegt Lisa, dat weet nog niemand. Ze moeten eerst alle stemmen tellen. Dat zijn er miljoenen. En de stembureaus zijn net dicht. Ookjij kan meebeslissen 53

10 Na de verkiezingen Lisa en Jaap hebben er zin in. De hele avond gaat het op televisie over de verkiezingen. Dat is spannend. De partij met de meeste stemmen wint. Het duurt toch wel lang, vindt Lisa. Alle chips en cola zijn al op. Dan is de winnaar bekend. Het is niet haar favoriete partij. Het is ook niet Jaaps favoriete partij. De winnaar heeft veel stemmen, maar niet alle stemmen. De winnaar heeft bijna de helft van alle stemmen. Dat is niet genoeg om alleen te regeren. De winnaar moet nu op zoek naar andere partijen. Met die andere partijen vormt de winnaar de regering. Dat duurt maanden, zeggen ze op tv. Dat is best lang, vinden Jaap en Lisa. Ze kunnen beter gaan slapen. 54 Ookjij kan meebeslissen

10 Na de verkiezingen Jammer hè, zegt Jaap bij de deur. Kom op Jaap, zegt Lisa. We doen nog steeds mee hoor! Hoezo dan? Misschien mogen we toch mee regeren. Als de winnaar met ons wil samenwerken. Maar we komen wel in de Tweede Kamer, zegt Lisa. De Tweede Kamer controleert het werk van de regering. Er zijn 150 stoelen in de Tweede Kamer. Die stoelen heten zetels. Onze partijen hebben genoeg stemmen gekregen, om een paar zetels in de Tweede Kamer te krijgen. Jaap loopt lachend naar huis. Nieuwe ronden, nieuwe kansen. Ookjij kan meebeslissen 55