VOO SCHOLING cursussen, helpdesk En ADViEs Vergroot de kracht van de (g)mr Cursusaanbod voor medezeggenschapsraden in het primair onderwijs 2016/2017 Volg ook een van de VOOcursussen Vereniging Openbaar Onderwijs Experts in medezeggenschap
cursuslocaties Actueel thema: Fusie Amsterdam Dordrecht Emmen Enschede Groningen Haarlem Heerenveen Leeuwarden Maastricht Nijmegen Oss Utrecht Venlo Weert Zwolle 9-nov 10-nov 10-okt 27-okt 3-okt 11-okt 17-nov 18-okt 27-okt 7-nov 15-nov 23-nov 8-nov De basis: MR-Start wordt elk schooljaar georganiseerd op ruim 50 plaatsen. Er is dus altijd een cursus bij u in de buurt (zie voor de actuele data op p.7). Alkmaar Almere Alphen a/d Rijn Amersfoort Amsterdam Apeldoorn Arnhem Assen Bergen op Zoom Breda Den Bosch Den Burg (Texel) Den Haag Den Helder Deventer Doetinchem Dordrecht Drachten Eindhoven Emmeloord Emmen Enkhuizen Enschede Groningen Haarlem Heerenveen Heerlen Hengelo Hoogeveen Hoorn Leeuwarden Leiden Maastricht Middelburg Nijmegen Oss Purmerend Roermond Roosendaal Rotterdam Sittard-Geleen Steenwijk Tilburg Utrecht Veenendaal Venlo Weert Wolvega Zaandam Zwolle
inhoud Beter onderwijs dankzij sterke medezeggenschap 3 Actuele thema s: zo blijft u op de hoogte 4 De basis: MR start en MR Basis 7 Open inschrijving en op locatie cursussen Verdieping: maatwerkthema s 10 Financiën communicatie themaraad of deelraad wijziging schooltijden formatieplan fusie (zie ook p.2) het jaarplan formatie- en taakbeleid de jaarrekening krimp: teruglopend leerlingenaantal leerlingenraad Advies en begeleiding op maat 11 Beter onderwijs dankzij sterke medezeggenschap In de medezeggenschapsraad (MR) kunnen ouders, personeelsleden en in het voortgezet onderwijs ook leerlingen meedenken, meepraten en meebeslissen over de gang van zaken op school. Bijvoorbeeld als het gaat om onderwijsbeleid, huiswerk, de ouderbijdrage, veiligheid of schooltijden. Daarmee levert u een bijdrage aan de kwaliteit van het onderwijs. Uw MR heeft regelmatig, ongeveer eens in de zes weken, overleg met de directie of uw schoolbestuur. Dit overleg gaat over zaken als de kwaliteit van het onderwijs, het formatieplan, het vaststellen van vakanties en vrije dagen, fusie met een andere school, de wijze waarop ouders meehelpen op school of de besteding van geld. Over sommige onderwerpen adviseert u het bestuur en er zijn ook zaken waarin u een zwaardere stem heeft via het instemmingsrecht. Deze rechten zijn in de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) vastgelegd. Daarom is het ook verplicht dat uw medezeggenschapsraad van het bestuur een budget krijgt om bijvoorbeeld cursussen te volgen, een deskundige in te huren of indien nodig juridische ondersteuning te financieren. Van goede medezeggenschap heeft ook uw bestuur uiteindelijk profijt. In deze brochure leest u alles over de cursussen die de VOO aanbiedt. Van de basis tot de verdieping via maatwerk-thema s. En vindt u informatie over de VOO Helpdesk en alle begeleidingstrajecten die mogelijk zijn. Meer weten? Bel VOO scholing: 036 533 1500 3
Actuele thema s: zo blijft u op de hoogte Voor de zomervakantie stemde de Eerste Kamer in met het wetsvoorstel Versterking bestuurskracht onderwijsinstellingen. In deze wet wordt de positie van de medezeggenschapsraad op school verbeterd. De nieuwe wet wordt op 1 januari 2017 van kracht. De VOO organiseert voorlichtingsbijeenkomsten over de actuele wijzigingen. De positie van de MR wordt verder versterkt. Zo krijgt u adviesbe- scholingskosten. En als de MR een externe deskundige wil inschakelen voegdheid bij de aanstelling of het ontslag van de leden van het of een rechtszaak wil voeren, worden deze kosten eveneens door het bestuur. Voor het benoemen van een bestuurder moet een sollicita- bevoegd gezag vergoed, op voorwaarde dat de MR het bevoegd gezag tiecommissie worden ingesteld waarin zowel een vertegenwoordiger hierover van tevoren heeft geïnformeerd. uit of namens de personeelsgeleding van de MR als een vertegenwoordiger uit of namens de oudergeleding van de MR zit. Ook krijgt u Reglement aanpassen adviesbevoegdheid bij de vaststelling van de competentieprofielen van De wijzigingen moeten worden doorgevoerd in uw MR-reglement, dat de leden van het bestuur. Twee keer per jaar vindt een verplicht overleg door het bevoegd gezag wordt aangepast en aan de MR wordt voorge- plaats tussen de interne toezichthouder en de MR. Onderzocht wordt legd. U moet daar met twee derde meerderheid mee instemmen. nog of de (G)MR bij de hoofdlijnen van het meerjarig financieel beleid een instemmings- in plaats van adviesrecht krijgt. De VOO helpt u bij het aanpassen van reglementen en kan het voorgelegde reglement samen met u beoordelen. U kunt ook naar een van de Faciliteitenregeling voorlichtingsbijeenkomsten over de actuele WMS-wijzigingen komen. In de nieuwe wet staat dat kosten die redelijkerwijs noodzakelijk zijn, Neem voor meer informatie contact op via 036 533 1500 of worden vergoed. De MR krijgt recht op een directe vergoeding van scholing@voo.nl. 4 Aanmelden voor alle cursussen via www.voo.nl/scholing
Wijzigingen in de WMS Op 1 januari 2017 wordt een aantal wijzigingen in de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) van kracht. Dat heeft gevolgen voor uw reglement. Tijdens deze voorlichtingsbijeenkomst wordt u op de hoogte gebracht van wat er verandert en wat uw MR te doen staat. Programma 19.30u - Training 20.30u - Pauze - koffie/thee 20.45u - Training 21.45u - Vragen 22.00u - Afsluiting Goede bijeenkomst. Duidelijk gestructureerd en concrete tips en adviezen gekregen Na de cursus kent u de recente wetswijzigingen; weet u wat de gevolgen ervan zijn voor uw MR-werk; weet u hoe het reglement moet worden aangepast. En kent u de verplichtingen in het statuut en reglement; de relevante instemmings- en adviesbevoegdheden; de gewijzigde wetsartikelen. Fusie Steeds meer scholen krijgen te maken met een fusie. De MR heeft daarbij een belangrijke rol. In deze cursus Fusie raakt u vertrouwd met de rechten die uw MR heeft bij een voorgenomen fusie en wordt u geïnformeerd over de actuele wet- en regelgeving bij scholenfusies. Programma 19.30u - Training 20.30u - Pauze - koffie/thee 20.45u - Training 21.45u - Vragen 22.00u - Afsluiting Helder, concreet, met ruimte voor eigen inbreng Na de cursus kent u de rechten en plichten van de MR bij fusie; kent u de relevante jurisprudentie van de Landelijke Commissie voor Geschillen WMS (LCG); weet u hoe u de Commissie Fusietoets Onderwijs (CFTO) om een advies kunt vragen. En kunt u de verplichte fusie-effectrapportage (FER) beoordelen. Op www.voo.nl/scholing vindt u de actuele data en plaatsen bij u in de buurt. U kunt zich daar ook direct aanmelden. Kosten: 97,75 p.p. voor leden, normale prijs 115 p.p. Wij verzorgen deze cursus ook op maat op uw school Meer weten? Bel VOO scholing: 036 533 1500 5
Jaarrekening en financiën Elk schoolbestuur moet de jaarrekening ter informatie aan de (G)MR sturen. De jaarrekening is een vaststelling van het financieel beleid van het afgelopen jaar. Deze moet voorzien zijn van een continuïteitsparagraaf waarmee uw bestuur inzicht geeft in de belangrijkste financiële verwachtingen voor de komende jaren. Aan de hand van door u toegestuurde jaarrekeningen en continuïteitsparagrafen krijgt u tips en trucs. Daardoor wordt het lezen en beoordelen van financiële stukken eenvoudiger. Programma 19.30u - Training 20.30u - Pauze - koffie/thee 20.45u - Training 21.45u - Vragen 22.00u - Afsluiting Na de cursus kunt u de financiële stukken beter beoordelen; kunt u anticiperen op ontwikkelingen in de komende jaren; kunt u de continuïteitsparagraaf beter analyseren. En kent u uw wettelijke bevoegdheden op financieel gebied. Kosten: 97,75 p.p. voor leden, normale prijs 115 p.p. Wij verzorgen deze cursus ook op maat op uw school Een nieuw activiteitenplan Het is verstandig om uw activiteitenplan in een gezamenlijk ambitiegesprek met de schoolleiding voor te bereiden. Tijdens deze voorbereidende sessie met een VOO-trainer bepaalt uw MR haar prioriteiten, met als resultaat een uitgewerkt activiteitenplan en afspraken met de schoolleiding. U stelt samen met de directie vast welke beleidsplannen er zijn en hoe deze in het schooljaar worden ingepland. Daar heeft zowel de directeur als uw MR baat bij. In het activiteitenplan worden behalve vaste onderwerpen zoals de begroting ook vergaderdata en de gewenste scholing van de MR-leden opgenomen. Ook andere belangrijke zaken, zoals de communicatie met de ouders en de samenwerking tussen de MR en de schoolleiding, kunnen worden vastgelegd. Zo weet iedereen wanneer een onderwerp wordt besproken en kan zowel de MR als de schoolleiding zich vanuit de eigen rol goed voorbereiden. In uw activiteitenplan staat o.a.: Agenda schooljaar; Begroting; Scholing; Formatieplan; Verkiezingen; Eventuele kwaliteitsverbetering (schoolplan, art. 10b WMS); Veiligheidsbeleid (art.10e WMS); Klachtenregeling (art. 10g WMS). Kosten: 495,- excl. btw en reiskosten Wij verzorgen deze cursus uitsluitend op maat op uw school 6 Aanmelden voor alle cursussen via www.voo.nl/scholing
De basis: alles wat u moet weten Voor wie de eerste keer in de MR komt, gaat een nieuwe wereld open. Je houdt je bezig met het beleid van de school en op dat beleid oefen je invloed uit als ouder of als personeelslid. Dat doe je met andere ouders en personeelsleden. En in het voortgezet onderwijs nemen de leerlingen ook deel aan de MR. Voor een goede start als MR-lid moet je voldoende basiskennis hebben. Hiervoor zijn er verschillende basiscursussen beschikbaar die variëren in inhoud en duur. De VOO heeft een team van ervaren trainers dat het hele schooljaar de bevoegdheden en helpt u om de belangrijkste vaardigheden als door cursussen geeft aan medezeggenschapsraden in het primair en MR-lid eigen te maken. Zo kunt u op een goede manier vergaderen voortgezet onderwijs. De basiscursussen MR-Start en MR-Basis wor- en leert u om effectief invloed uit te oefenen op het beleid. den op open inschrijving georganiseerd. MR-Start vindt elk schooljaar in twee rondes plaats op 50 plaatsen. Zo heeft u de mogelijkheid om Kijk voor de actuele cursusdata op www.voo.nl/scholing. een cursus bij u in de buurt te volgen. Alle cursussen verzorgen wij desgewenst ook op uw eigen school. Tijdens de MR-Startcursus maakt u kennis met de belangrijkste bevoegdheden die de MR heeft en leert u de verplichtingen in het statuut en reglement kennen. De MR-Basiscursus gaat dieper in op Meer informatie? Bel VOO scholing: 036 533 1500 7
MR Start Bent u nieuw in de MR? Of wilt u uw kennis wat opfrissen? Dankzij de bijeenkomst MR-Start geeft u uw ontwikkeling als MR-lid meteen een impuls. Na de bijeenkomst kent u de rechten en plichten van de MR en kunt u deze kennis direct in uw praktijk toepassen. Programma 19.30u - Training 20.30u - Pauze - koffie/thee 20.45u - Training 21.45u - Vragen 22.00u - Afsluiting Nuttige avond, zou eigenlijk verplicht moeten zijn voor elk MR-lid Na de cursus heeft u inzicht in uw formele en informele positie; kent u alle beginselen van het werk als MR-lid; kunt u effectief invloed uitoefenen op het beleid. En kent u de verplichtingen in het statuut en reglement; de instemmings- en adviesbevoegdheden. MR Start in de buurt Alkmaar Almere Alphen aan den Rijn Amersfoort Amsterdam Apeldoorn Arnhem Assen Breda Den Bosch Den Burg (Texel) Den Haag Den Helder Deventer Doetinchem Dordrecht Drachten 13-sep 29-sep 29-sep 4-okt 19-sep 31-okt 6-okt 31-okt 6-okt 3-okt 10-okt 24-nov 15-sep 3-okt 6-okt Eindhoven Emmeloord Emmen Enkhuizen Enschede Groningen Haarlem Heerenveen Heerlen Hengelo Hoogeveen Hoorn Leeuwarden Leiden Maastricht Middelburg Nijmegen 19-okt 11-okt 3-nov 21-nov 17-nov 22-sep 29-sep 27-sep 20-sep 3-okt 20-sep 3-nov 13-okt 10-nov 3-nov 12-okt 9-nov Oss Purmerend Roermond Roosendaal Rotterdam Sittard Geleen Steenwijk Tilburg Utrecht Veenendaal Venlo Weert Wolvega Zaandam Zwolle 12-okt 26-okt 26-okt 26-sep 6-okt 6-okt 3-okt 10-nov 26-sep 17-nov 2 3-nov 9-nov Kosten: 97,75 p.p. voor leden, normale prijs 115 p.p. Wij verzorgen deze cursus ook op maat op uw school 8 Aanmelden voor alle cursussen via www.voo.nl/scholing
MR Basis Wilt u naast de theorie ook praktische tips opdoen? MR Basis is de complete voorbereiding op het MR-werk; een basiscursus van 4,5 uur. U raakt vertrouwd met de Wet medezeggenschap op scholen, leert over de belangrijke rechten en plichten en u krijgt vergader- en besluitvormingstechnieken in de vingers. Zo weet u hoe u optimaal invloed uitoefent. Programma 17.30-18.30u - De WMS 18.30-19.00u - Broodmaaltijd 19.00-20.30u - Medezeggenschap in de praktijk 20.30-22.00u - Vergaderen en besluitvormen Fijne en ervaren cursusleider, geen droge stof maar direct uitvoerbaar Na de cursus beschikt u over alle basiskennis die u nodig heeft om uw werk in de medezeggenschapsraad goed te kunnen doen. En weet u hoe u het beleid kunt beoordelen; hoe u het beleid daadwerkelijk kunt beïnvloeden; hoe u vergaderingen het beste kunt voorbereiden; op welke wijze u transparante besluiten neemt. MR Basis in de buurt Amsterdam Den Bosch Den Haag Groningen Heerenveen Hengelo Leeuwarden Maastricht Utrecht 31-okt 1-nov 8-nov 21-nov 9-nov 15-nov 10-okt 23-nov MR Basis op uw school? Wij geven de MR Basiscursus ook op maat bij u op school. De cursus kost 930 voor MR en die lid zijn, normale prijs is 1.095 (tot max. 20 personen). Kijk voor meer informatie op onze website: www.voo.nl. Heeft u nog vragen? U bereikt ons via 036 533 1500. U kunt uw vraag ook stellen via scholing@voo.nl. Kosten: 165,75 p.p. voor leden, normale prijs 195 p.p. Wij verzorgen deze cursus ook op maat op uw school U krijgt bij deelname aan MR start uw eigen MR-werkmap, voor onder meer vergaderstukken, jaarplanning, statuut en reglement. Met een overzicht van de bevoegdheden en afkortingen en de actuele wettekst (WMS). Afmetingen 263b x315h x 47mm (rug) 2-rings mechaniek Kosten bedragen 24,95. Ledenprijs 21,20. U kunt de MR-werkmap ook bestellen op www.voo.nl/uitgaven Meer informatie? Bel VOO scholing: 036 533 1500 9
Verdieping: maatwerkthema s Terwijl u al ervaring heeft opgedaan met het werk in de (G)MR, merkt u dat u op sommige terreinen algemene kennis mist. U wil zich meer verdiepen in de financiële organisatie van de school of uw MR wil zich beter oriënteren op een specifiek onderwerp. De VOO biedt naast de basiscursussen en actuele voorlichtingsbijeenkomsten ook themacursussen aan waarmee u uw kennis kunt verbreden. Deze cursussen kunnen wij op uw school organiseren of voor alle MRleden van uw schoolbestuur. De begroting is bijvoorbeeld een lastig onderwerp voor elke MR. De WMS is in artikel 8 heel duidelijk: Jaarlijks ontvangt de (G)MR de begroting en bijbehorende beleidsvoornemens op financieel, organisatorisch en onderwijskundig gebied. Via een berekeningssystematiek wordt duidelijk hoeveel middelen er binnenkomen voor de bekostiging van het personeel, voor de materiële instandhouding, voor bestuur en beheer et cetera. Aan de inkomstenkant van de begroting kan de (G)MR dus precies de omvang zien van specifieke onderdelen. Onder de lumpsum is het toegestaan dat geld dat bijvoorbeeld wordt toegekend voor het onderhouden van de tuinen (voor een deel) wordt besteed aan lesmaterialen. De gedachten achter die geplande inzet van middelen vormen het beleid van het bestuur. Dat beleid wordt voorgelegd aan de (G)MR, die zich erover uitspreekt. De begroting heeft dus de functie van beleidsinstrument. De VOO helpt u op weg bij het lezen en beoordelen van uw begroting en kan meelezen met de stukken die aan uw MR worden voorgelegd. Op deze pagina vindt u alle themacursussen die wij voor uw MR kunnen organiseren. Misschien is de situatie op uw school anders en heeft u behoefte aan maatwerk begeleiding. U kunt dan gebruikmaken van de ervaring van de VOO-trainers en een Servicekaart aanvragen. Wij komen u dan met raad en daad ondersteunen en werken toe naar de best mogelijke oplossing. Wilt u uw situatie of vraag aan ons voorleggen? Bel dan onze Helpdesk via 036 7116178 of via helpdesk@voo.nl. Maatwerkthema s Alle maatwerkcursussen worden volledig aangepast aan de situatie op uw school. Passend onderwijs Financiën en uw begroting De GMR / themaraad of deelraad Wijziging schooltijden Fusie van scholen De proactieve MR De relatie met het bevoegd gezag Verkleinen van de GMR Een missie voor uw MR of GMR Werken met een jaarplan Efficiënter vergaderen Leerlingenraad U kunt als MR of GMR natuurlijk ook zelf een onderwerp aandragen: 036 533 1500 of scholing@voo.nl Cursus, training of voorlichting op locatie Per groep tot maximaal 20 personen Kosten: 1 dagdeel (2,5 uur) 718,25 voor leden, normale prijs 845, inclusief telefonisch voorgesprek. Voor 2 dagdelen (4,5 tot 5 uur) 930,75 voor leden, normale prijs 1.095. Tarieven zijn exclusief reiskosten à 0,37 per km en exclusief voorbereiding à 115 per uur en inclusief cursusmateriaal. 10 Aanmelden voor alle cursussen via www.voo.nl/scholing
Begeleiding en advies Als uw school, MR of GMR lid is van de VOO, kunt u dagelijks onze Helpdesk om advies vragen. Onze adviseurs beantwoorden uw vragen en denken met u mee. Meestal kunnen wij uw vraag meteen beantwoorden. Soms vereist een antwoord of oplossing meer tijd. Dan kunt u gebruikmaken van de Servicekaart, waarmee een adviseur in overleg met u de noodzakelijke stappen zet om tot een goede oplossing te komen. Onze adviseurs adviseren en begeleiden (G)MR en in uiteenlopende situaties, bijvoorbeeld bij formatieplannen, fusies en conflictbemiddeling. Heeft u vragen? Bel onze Helpdesk op 036 711 6178 of via helpdesk@voo.nl. Elke schooldag tussen 10 en 13.00 u (alleen voor leden van VOO). Soms lijkt een meningsverschil of conflict te groot om zelf op te lossen. Bemiddeling door een VOO-adviseur kan dan een oplossing zijn. De onafhankelijke bemiddelaar brengt het gesprek tussen de betrokken partijen of personen weer op gang. Hierdoor kan naar een passende oplossing worden toegewerkt die in het belang van iedereen is. De onafhankelijkheid van de VOO zorgt voor gelijkwaardigheid van alle partijen. U kunt voor meer informatie kijken op www.voo.nl/servicekaart of bellen met een van onze adviseurs via 036 711 6178. Begeleiding en advies Wij rekenen 115 per uur. Tarieven zijn exclusief reiskosten à 0,37 per km en exclusief btw. Bij begeleiding werken we soms op afstand, via e-mail en telefoon, maar vaak ook op locatie. Voor de eerste 5 uur kunt u een Servicekaart nemen. Die kost maar 495 excl. btw. Eventuele extra uren worden tegen het normale uurtarief berekend. Lid worden van de VOO? De VOO geeft onafhankelijk advies aan (G)MR en en verzorgt cursussen over uiteenlopende thema s. Wilt u zeker zijn van meer ondersteuning en altijd kunnen rekenen op deskundig advies? Maak uw MR dan snel en voordelig lid van de VOO. Gratis helpdesk Het voordelige (G)MR-lidmaatschap geeft u een dagelijkse ondersteuning via de gratis telefonische Helpdesk en u profiteert bovendien direct van 15 procent korting op alle cursussen medezeggenschap. Ook kunt u alle handreikingen van onze Helpdesk gratis downloaden en krijgt u vier keer per jaar ons magazine ONZE SCHOOL. Wilt u persoonlijk spreken over het lidmaatschap? Neem dan contact op met ons secretariaat via 036 533 1500 of voo@voo.nl. U kunt het lidmaatschap direct aanvragen op www.voo.nl/lidworden. Elke nieuwe MR krijgt in 2016 gratis een nieuwe MR Werkmap cadeau! Contributie MR PO in 2017 op basis van het aantal leerlingen 0-50 53 51-100 72 101-200 90 201-300 116 301-500 135 501-750 165 751-195 Meer informatie? Bel VOO scholing: 036 533 1500 11
Over de VOO De Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) is met ruim 5.000 leden de grootste onafhankelijke vereniging van ouderraden, mezeggenschapsraden en scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Medezeggenschap is voor de VOO een van de belangrijkste activiteiten. Met een krachtige lobby in de Haagse politiek, een landelijke Helpdesk en een trainersnetwerk met ruim dertig ervaren cursusleiders behartigen wij al jarenlang de belangen van de medezeggenschapsraden in het onderwijs. De VOO heeft medezeggenschap in de vezels. Een goede samenwerking tussen het onderwijspersoneel, de ouders en de schoolleiding is van groot belang voor de onderwijskwaliteit. Dat vereist transparante medezeggenschap, met duidelijke rollen en taken en een gezamenlijke aanpak. Wij zijn grondlegger van de WMS, initiatiefnemer van de Landelijke Geschillencommissie (LCG WMS) en expert in medezeggenschap. Dat ziet u terug in de kwaliteit van onze cursussen en in de praktische benadering. Onafhankelijk Met de VOO haalt u een betrouwbare partner in huis met een schat aan ervaring. Alleen al in het voorjaar van 2016 begeleidden wij medezeggenschapsraden in Almere, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Arum, Bergeijk, Borger, Den Haag, Den Hoorn, Gasselternijveenschemond, Gendt, Groningen, Halfweg, Herwen, Hilversum, Hoofddorp, Huissen, IJsselmuiden, Lelystad, Maasbracht, Middelstum, Mijdrecht, Oostburg, Overveen, Pingjum, Raalte, Soesterberg, Uden, Usquert, Utrecht, Venlo, Warffum en Zeist. Daarnaast geven wij elk jaar cursussen aan duizenden MR-leden en beantwoordt onze helpdesk dagelijks vragen van leden over medezeggenschap. Wij hebben dit jaar tientallen MR en begeleid bij ingewikkelde fusietrajecten, fusie-effectrapportages beoordeeld, de bovenschoolse medezeggenschap bij verschillende besturen gereorganiseerd en nieuwe reglementen op juistheid gecontroleerd. De VOO is gesprekspartner van het ministerie van OCW, maar ontvangt geen directe subsidie, overlegt met andere onderwijsorganisaties en is belangenbehartiger van medezeggenschapsraden. Kortom, we zijn onafhankelijk expert in medezeggenschap. lees dus in deze brochure alles over wat de VOO doet voor (g)mr-leden: cursussen, begeleiding en advies, van afstand of bij u op locatie. Vereniging Openbaar Onderwijs Postbus 60182 1320 AE Almere louis Armstrongweg 88 036 5331500 scholing@voo.nl www.voo.nl/scholing