Juni 2011 Waar liggen uw groeikansen? Regionale Mid Market Monitor
Voorwoord Deloitte is vanouds sterk in het Mid Marketsegment. Met Mid Market bedoelen we niet-beursgenoteerde (familie)bedrijven met een omzet van 50 miljoen tot 1 miljard euro. Een gemêleerd gezelschap, dat we goed kennen door de persoonlijke gesprekken die we met het management van deze bedrijven voeren. Maar ook door bijeenkomsten, bedrijfscompetities en diverse onderzoeken. Oog voor de lange termijn Uit de meest recente competitie, Best Managed Companies 2011, kwam naar voren dat Mid Market ondernemingen zich richten op de lange termijn. Onderwerpen zoals innovatie, duurzaamheid en talent hebben dan ook hun volle aandacht. Deze onderwerpen zijn belangrijk om de bedrijfsvoering goed op orde te krijgen en de komende jaren onderscheidend te zijn in de markt. We waren dan ook benieuwd wat u zoal doet op deze gebieden of juist wat nog niet. Zodat we daar in onze persoonlijke gesprekken met u dieper op in kunnen gaan. Mid Market Monitor Daarom hebben wij het gerenommeerde onderzoeksbureau EIM opdracht gegeven de Mid Market op deze thema s te monitoren. Het onderzoeksbureau onderzocht onder meer of u zelf product- of procesinnovaties ontwikkelt en systematisch aandacht besteedt aan R&D, hoe ver uw duurzaamheidsbeleid is ontwikkeld en hoeveel tijd en energie u steekt in het integreren van nieuwe medewerkers in uw onderneming en het behoud van talent. Daarbij is ook nog een toedeling naar landsdeel aangebracht. De ontwikkelingen zijn vastgelegd in de vorm van piramides. De innovatiepiramide werd al eerder door EIM ontworpen voor het Ministerie van Economische Zaken. Ten behoeve van de Mid Market Monitor van Deloitte voegde EIM daar de duurzaamheidspiramide en de talentpiramide aan toe. Experts Wij zijn van plan deze monitor elk jaar te laten uitvoeren. Het eerste resultaat ligt inmiddels voor u, in de vorm van dit EIM-rapport. Een resultaat dat ons af en toe heeft verrast. We willen dan ook graag weten of u zich er in herkent en zullen in de komende periode diverse (rondetafel)gesprekken organiseren. Daarbij zijn ook experts van Deloitte op de gebieden innovatie, duurzaamheid en talent aanwezig om u te informeren over de laatste ontwikkelingen en de discussie op gang te brengen. De uitkomsten van deze gesprekken zijn voor onze bedrijvenadviseurs weer nuttig tijdens persoonlijke gesprekken met u. Onze maatwerkadviezen worden daarmee nog scherper, zodat u ook de komende jaren succesvol blijft. Ik hoop van harte dat u deelneemt aan de diverse rondetafel- en persoonlijke gesprekken en dat de adviezen die daaruit volgen, volop worden benut. Dat zien we dan weer terug in de resultaten van de Mid Market Monitor van 2012! Jorrit Volkers Bestuur Deloitte
Contact Jan Douwe de Boer Regiomarktleider Noord Oost Nederland Jddeboer@deloitte.nl 06 5261 5099 Paul van Kalleveen Deloitte Research NL pvankalleveen@deloitte.nl 06 2277 9764 Kees Vrolijk Regiomarktleider Noord West Nederland kevrolijk@deloitte.nl 06 5585 3078 Marinda Giethoorn Persvoorlichter mgiethoorn@deloitte.nl 06 1234 5063 Gert de Best Regiomarktleider Zuid West Nederland gdebest@deloitte.nl 06 5585 3577 Hans Leverman Regiomarktleider Midden Nederland hleverman@deloitte.nl 06 5585 3046 Maurice Franssen Regiomarktleider Zuid Oost Nederland mfranssen@deloitte.nl 06 5574 7016
Regionale Mid Market Monitor Juni 2011 Petra Gibcus Dennis Bleeker Lia Smit Zoetermeer, juni 2011
Dit onderzoek is gefinancierd door Deloitte. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections. 2
Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Nederland 9 2.1 Decor 9 2.2 Prognoses 9 2.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling 10 2.4 Innovatiepiramide 12 2.5 Duurzaamheidspiramide 13 2.6 Talentpiramide 13 3 Noord-Nederland 15 3.1 Decor 15 3.2 Prognoses 15 3.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling 16 3.4 Innovatiepiramide 18 3.5 Duurzaamheidspiramide 18 3.6 Talentpiramide 19 4 Oost-Nederland 21 4.1 Decor 21 4.2 Prognoses 21 4.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling 22 4.4 Innovatiepiramide 24 4.5 Duurzaamheidspiramide 24 4.6 Talentpiramide 25 5 West-Nederland 27 5.1 Decor 27 5.2 Prognoses 27 5.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling 28 5.4 Innovatiepiramide 30 5.5 Duurzaamheidspiramide 30 5.6 Talentpiramide 31 6 Zuid-Nederland 33 6.1 Decor 33 6.2 Prognoses 33 6.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling 34 6.4 Innovatiepiramide 36 6.5 Duurzaamheidspiramide 36 6.6 Talentpiramide 37 Bijlage I Verantwoording 39 3
4
Samenvatting De recessie is bij veel bedrijven hard aangekomen. Inmiddels zitten we in de postrecessieperiode. Om de bedrijfsvoering goed op orde te krijgen, zijn innovatie, duurzaamheid en human resource management belangrijke aspecten. In opdracht van Deloitte monitort EIM de regionale Mid Market op deze drie terreinen. De ontwikkelingen zijn vastgelegd in de vorm van piramides. De monitor richt zich op Mid Market bedrijven met een omzet van 50 miljoen of meer, met een governancemodel en die niet beursgenoteerd zijn. Innovatiepiramide In Nederland behoort 41% van de Mid Market bedrijven tot de koplopers op het gebied van innovatie (zie figuur 1). Deze koplopers zijn systematisch bezig met R&D en ontwikkelen zelf product- of procesinnovaties. Nog eens 29% kan zich rekenen tot de ontwikkelaars. Ook zij ontwikkelen zelf productof procesinnovaties, maar doen niet systematisch aan R&D. Een op de tien Mid Market bedrijven valt in de groep volgers. Deze groep doet niet veel aan innovatie en kan nog stappen maken op dit gebied. Opmerkelijk is dat de innovatiepiramide van de Mid Market een omgekeerde piramide is. Het MKB in Nederland laat namelijk een heuse piramide zien en hiervan wordt slechts 5% tot de koplopers gerekend. Figuur 1 Innovatiepiramide Mid Market naar landsdeel Het landsdeel met het hoogste percentage koplopers is Oost-Nederland. Daarna volgt Noord-Nederland. West-Nederland telt veel dienstverlenende bedrijven, die doorgaans minder innovatief zijn. Hierdoor kenmerkt deze regio zich door een relatief groot deel toepassers en volgers. Duurzaamheidspiramide Zo n 7% van de Mid Market bedrijven in Nederland vindt de ontwikkeling van duurzaam ondernemen zeer belangrijk voor het bedrijf. Zij scharen zichzelf bij de bedrijven die qua duurzaamheid ver gevorderd zijn. Dit zijn de koplopers binnen de duurzaamheidspiramide (zie figuur 2). Verder kan een kwart van de Mid Market bedrijven worden gerekend tot de ontwikkelaars. De ontwikkelaars hechten ook tamelijk veel waarde aan duurzaam ondernemen, maar zijn naar eigen inschatting meestal minder ver gevorderd dan de koplopers. 5
Figuur 2 Duurzaamheidspiramide Mid Market naar landsdeel Oost- en West-Nederland hebben het grootste aandeel koplopers en ontwikkelaars op het terrein van duurzaamheid. Zuid-Nederland heeft net iets minder koplopers en ontwikkelaars dan gemiddeld als het gaat om duurzaamheid. De duurzaamheidspiramide van Noord-Nederland laat zien dat deze regio enige achterstand heeft ten opzichte van de andere regio s. Dit landsdeel kenmerkt zich, met 73%, door het hoogste aandeel toepassers en volgers. Veel Mid Market bedrijven in Noord-Nederland doen wel iets op het terrein van duurzaamheid, maar dit beperkt zich slechts tot enkele activiteiten binnen de bedrijfsvoering. Talentpiramide Nederland barst van het talent, maar veel bedrijven hebben moeite om talent te werven of te behouden. De talentpiramide geeft inzicht in de wijze waarop Mid Market bedrijven zich inzetten voor human capital management. Koplopers zijn erg actief bezig met human capital management. Zij vinden het een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie, zij managen medewerkers door te anticiperen op ontwikkelingen binnen en buiten het bedrijf en zij steken veel tijd en energie in human capital management. Van de Nederlandse Mid Market bedrijven is 8% een koploper. Ruim een op de drie Mid Market bedrijven steekt nauwelijks tot geen energie in talentmanagement. Figuur 3 Talentpiramide Mid Market naar landsdeel Noord-Nederland telt het hoogste gezamenlijke aandeel koplopers en ontwikkelaars bij Mid Market bedrijven. Daarentegen kenmerkt Zuid-Nederland zich door een hoog percentage toepassers en volgers onder de Mid Market bedrijven. 6
1 Inleiding Aanleiding De recessie is bij veel bedrijven hard aangekomen. Inmiddels zitten we in de postrecessieperiode. Om de bedrijfsvoering goed op orde te krijgen, zijn innovatie, duurzaamheid en human resource management belangrijke aspecten. Deloitte wil graag de bedrijfsvoering van de Mid Market monitoren om de dienstverlening op deze markt optimaal aan te passen aan de behoeften van deze markt. Hiertoe heeft EIM de regionale Mid Market monitor ontwikkeld. Deze regionale monitor wordt elk halfjaar uitgebracht. Regionale Mid Market De doelgroep waarop de monitor zich richt, bestaat uit Mid Market bedrijven met een omzet van 50 miljoen of meer, met een governancemodel en die niet beursgenoteerd zijn. De monitor is opgesteld voor Nederland en vier regio s in Nederland: - Noord-Nederland: Groningen, Friesland en Drenthe - Oost-Nederland: Overijssel, Flevoland en Gelderland - West-Nederland: Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland - Zuid-Nederland: Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. De elementen van de regionale Mid Market Monitor zijn weergegeven in figuur 4. Figuur 4 De regionale Mid Market Monitor Bron: EIM, 2011. Het hart van de regionale Mid Market Monitor ligt bij de ontwikkelingen in de Mid Market. De ontwikkelingen worden gemonitord met een telefonische enquête en hierbij worden vier terreinen onderscheiden: 1) perceptie actuele economische situatie, 2) innovatie, 3) duurzaamheid en 4) talent. De ontwikkelingen op de terreinen innovatie, duurzaamheid en talent zijn vastgelegd in de vorm van piramides (zie bijlage I voor een toelichting hierop). 7
Landsdeeldecor en -prognoses Om de ontwikkelingen van de regionale Mid Market te kunnen plaatsen, zijn de uitkomsten van de monitor gepresenteerd tegen de achtergrond van een landsdeeldecor. Dit decor bestaat uit een schets van de sectorstructuur van het landsdeel aan de hand van de gerealiseerde afzet in binnen- en buitenland, de gerealiseerde toegevoegde waarde en de werkgelegenheid in aantal banen. Naast het landsdeeldecor is ook een landsdeelprognose voor de komende twee jaar opgenomen om de betekenis van de monitor voor de doelgroep te vergroten. Toekomstige ontwikkelingen zijn immers interessanter dan analyses uit het verleden voor het bepalen van de strategische koers van een bedrijf. In de landsdeelprognoses bieden we zicht op de toekomstige ontwikkeling van de binnenlandse en buitenlandse afzet, de toegevoegde waarde en de werkgelegenheid. Leeswijzer De volgende hoofdstukken presenteren voor ieder landsdeel de Mid Market Monitor. Hoofdstuk 2 trapt af met de monitor voor Nederland als geheel. Daarna volgen in hoofdstuk 3 Noord-Nederland, in hoofdstuk 4 Oost-Nederland, in hoofdstuk 5 West-Nederland en in hoofdstuk 6 Zuid-Nederland. Telkens schetsen deze hoofdstukken eerst het landsdeeldecor en de landsdeelprognoses. Daarna volgt de perceptie van de Mid Market bedrijven over de actuele economische ontwikkelingen. Vervolgens komen de innovatiepiramide, duurzaamheidspiramide en talentpiramide aan bod. Deze rapportage sluit af met een bijlage over de verantwoording van de Mid Market Monitor. 8
2 Nederland 2.1 Decor In 2010 was de totale afzet van de bedrijven op de Mid Market 865 miljard euro. De Nederlandse industrie behaalde de meeste afzet, gevolgd door de dienstverlenende sectoren (zie tabel 1). De afzet van de horeca, en in zekere zin ook van de detailhandel, is relatief gering. De meeste sectoren zijn vooral actief op de binnenlandse markt. Uitzonderingen vormen de industrie en de groothandel. Zij halen bijna de helft van hun afzet uit het buitenland. Tabel 1 Decor van de Mid Market in Nederland, 2010 Sector Afzet totaal (x mld. ) Afzet binnenland (x mld. ) Afzet buitenland (x mld. ) Toegevoegde waarde (x mld. ) Werkgelegenheid (x 1.000 banen) Industrie 338,6 173,3 165,3 101,8 803,7 Bouw 56,4 55,1 1,2 17,6 306,1 Groothandel 64,0 33,3 30,6 37,6 367,4 Detailhandel 32,0 30,7 1,3 18,5 610,8 Horeca 9,9 9,9 0,0 5,4 160,0 Transport 64,2 44,8 19,4 27,9 398,9 Dienstverlening 195,5 164,8 30,7 104,1 1.714,4 Zorg 64,6 64,6 0,0 47,9 1.038,2 Overig 39,9 37,6 2,3 20,6 67,1 Totaal 865,0 614,2 250,9 381,4 5.474,9 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. Ook wat betreft de toegevoegde waarde zijn de industrie en de dienstverlening de belangrijkste spelers. Samen zijn zij goed voor 54% van de totale toegevoegde waarde. De werkgelegenheid ligt op bijna 5,5 miljoen banen. In de dienstverlening is de werkgelegenheid het grootst. Daarna volgt de zorg. 2.2 Prognoses De afzet, zowel op de binnenlandse als op de buitenlandse markt, zal zich de komende twee jaar positief ontwikkelen. In 2011 neemt de buitenlandse afzet beduidend sterker toe dan de binnenlandse afzet (zie figuur 5). De grootste afzetgroei doet zich voor in de zorg, maar ook de afzet van de industrie, de groothandel en de dienstverlening groeit bovengemiddeld. Vooral in de bouw blijft de afzetgroei sterk achter. 9
Figuur 5 Prognoses voor de Mid Market in Nederland voor 2011 en 2012 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. De toegevoegde waarde zal, net als de afzet, in 2011 en 2012 een groei laten zien. In beide jaren zal naar verwachting de procentuele toename even hoog zijn. De werkgelegenheid liet in 2010 nog een lichte daling zien. Voor 2011 en 2012 wordt een kleine toename voorzien. In de industrie zal de werkgelegenheid nog blijven dalen. De bouw laat pas in 2012 een herstel van de werkgelegenheid zien. 2.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling Vertrouwen in de economische ontwikkeling Van de ondervraagde Mid Market bedrijven heeft 61% vertrouwen in de economische ontwikkelingen in Nederland voor het komende halfjaar. Slechts 2% zegt dit vertrouwen te missen (zie figuur 6). Figuur 6 Vertrouwen van Mid Market bedrijven in Nederland in de economische ontwikkeling voor het komende halfjaar van Als het gaat om de ontwikkelingen in hun eigen sector, zijn de Mid Market bedrijven wat negatiever gestemd over de economische ontwikkelingen voor het 10
komende halfjaar. Tegenover de 61% van de ondernemers met vertrouwen in de economische ontwikkeling van Nederland staat 56% die vertrouwen heeft in de economische ontwikkeling van de eigen sector. Het percentage Mid Market bedrijven waarbij het vertrouwen in de economische ontwikkeling op sectoraal niveau ontbreekt, ligt hoger dan voor Nederland, namelijk 14% ten opzichte van 2%. Verwachtingen voor de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat Voor het komende halfjaar verwacht krap drie op de tien van de ondervraagde Mid Market bedrijven een groei van het aantal werknemers. Hiertegenover staat dat 13% van de bedrijven een krimp verwacht in het aantal werknemers (figuur 7). Figuur 7 Verwachtingen van Mid Market bedrijven in Nederland voor het komende half jaar over de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat De verwachtingen met betrekking tot de omzet van het bedrijf zijn vrij positief. Meer dan de helft van de Mid Market bedrijven verwacht voor het komende halfjaar een toename van de omzet. Ongeveer een op de tien bedrijven verwacht dat de omzet zal afnemen. Wat betreft het resultaat in de komende periode, zijn er, evenals bij de omzet, meer Mid Market bedrijven met positieve dan met negatieve verwachtingen. Tegenover 17% van de ondernemingen die een verslechtering van het resultaat voorziet, staat 45% die uitgaat van een verbetering van het resultaat. Verwachtingen financieringsmogelijkheden Op het gebied van financieringsmogelijkheden zijn de ondernemingen relatief pessimistisch. Meer dan de helft zegt dat nieuwe financiering voor bedrijven (enigszins) moeilijk verkrijgbaar is (zie figuur 8). Hiertegenover staat een kwart van de bedrijven, dat stelt dat financieringsmogelijkheden (enigszins) makkelijk verkrijgbaar zijn. 11
Figuur 8 Oordeel van Mid Market bedrijven in Nederland over de algehele beschikbaarheid van nieuwe financieringsmogelijkheden voor bedrijven 2.4 Innovatiepiramide De innovatiepiramide van de Mid Market bedrijven verschilt duidelijk van die van MKB-bedrijven. De MKB-bedrijven laten een heuse piramide zien: er is een beperkte groep koplopers. Voor de Mid Market bedrijven geldt dat de innovatiepiramide op zijn kop staat (figuur 9): het grootste deel, 41%, van de innovatieve bedrijven behoort tot de koplopers. Zij ontwikkelen zelf productof procesinnovaties en doen expliciet en systematisch aan R&D. De door hen gerealiseerde productinnovaties zijn nieuw voor hun markt of bedrijfstak. Hierop volgt 29% die zich kan rekenen tot de groep van ontwikkelaars. Ontwikkelaars doen, in tegenstelling tot de koplopers, niet systematisch aan R&D. Nog eens 20% mag zich rekenen tot de toepassers. Toepassers zijn iets minder innovatieve Mid Market bedrijven dan ontwikkelaars. Van de Mid Market bedrijven kan een op de tien gerekend worden tot de groep van volgers. Volgers zijn Mid Market bedrijven die relatief weinig of helemaal geen innovatieve activiteiten ontplooien. Vooral deze laatste groep kan nog stappen maken op het gebied van innovatie. Figuur 9 Innovatiepiramide Mid Market in Nederland 12
2.5 Duurzaamheidspiramide Het aandeel van koplopers in de duurzaamheidspiramide ligt landelijk op 7% (zie figuur 10). Deze bedrijven voldoen in de sterkste mate aan de voorwaarden van een duurzaam handelend bedrijf. Dit betekent dat zij de ontwikkeling van duurzaam ondernemen zeer belangrijk vinden voor het bedrijf. Daarbij scharen ze zichzelf ook onder de bedrijven die op dit gebied vergevorderd zijn. Ook hebben zij aanvullend verscheidene kenmerken van een duurzaam bedrijf (zie Bijlage I). Verder kan een kwart van de bedrijven worden gerekend tot de ontwikkelaars en krap een derde deel tot de toepassers. De ontwikkelaars hechten ook tamelijk veel waarde aan duurzaam ondernemen, maar zijn naar eigen inschatting meestal minder ver gevorderd dan de koplopers. De groep volgers kan op het gebied van duurzaamheid nog de meeste stappen maken. Zij hebben landelijk een aandeel van 36%. Figuur 10 Duurzaamheidspiramide Mid Market in Nederland 2.6 Talentpiramide Op het gebied van talentmanagement kan landelijk 8% van de ondervraagde Mid Market bedrijven zich rekenen tot de koplopers. Zij vinden human capital management een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie en stellen dat het human capital management draait om de uitvoering. Verder managen de koplopers op het gebied van talentmanagement hun medewerkers door te anticiperen op ontwikkelingen binnen en buiten het bedrijf. Ook steken ze veel tijd en energie in het integreren van nieuwe medewerkers in het bedrijf, evenals in de ontwikkeling van medewerkers en het behouden van talent. Na de koplopers volgt een aandeel van 22% dat zich kan rekenen tot de ontwikkelaars. Zij voldoen in iets mindere mate aan de kenmerken van de Mid Market bedrijven die worden gerekend tot de koplopers. 34% van de bedrijven bevindt zich een niveau lager in de piramide en behoort tot de toepassers. De basis van de piramide wordt gevormd door de volgers; dit is 36% van de ondernemingen. 13
Figuur 11 Talentpiramide Mid Market in Nederland Bron: EIM, 2011. 14
3 Noord-Nederland 3.1 Decor De bedrijven in de Mid Market in Noord-Nederland hadden in 2010 een afzet van 82 miljard euro. Dit is ongeveer 10% van de totale Nederlandse afzet in de Mid Market. De industrie behaalde verreweg de meeste afzet. Ruim een derde deel van de industriële afzet is afkomstig uit delfstoffenwinning. Vooral de aardgaswinning bij Slochteren in Groningen speelt hierin een belangrijke rol. De delfstoffenwinning neemt bijna de helft van de export voor haar rekening. Ook in de toegevoegde waarde heeft de industrie het grootste aandeel (zie tabel 2). Tabel 2 Decor van de Mid Market in Noord-Nederland, 2010 Sector Afzet totaal (x mld. ) Afzet binnenland (x mld. ) Afzet buitenland (x mld. ) Toegevoegde waarde (x mld. ) Werkgelegenheid (x 1.000 banen) Industrie 43,9 23,6 20,3 22,6 81,7 Bouw 5,0 4,9 0,1 1,6 26,0 Groothandel 2,8 1,6 1,2 1,8 19,0 Detailhandel 2,7 2,6 0,1 1,6 55,7 Horeca 0,6 0,6 0,0 0,3 12,2 Transport 3,6 2,6 1,0 1,8 26,5 Dienstverlening 12,8 11,0 1,8 7,1 127,7 Zorg 7,2 7,2 0,0 5,3 116,9 Overig 3,3 3,2 0,1 1,8 4,7 Totaal 82,0 57,3 24,5 43,9 465,1 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. Een andere belangrijke sector voor Noord-Nederland is de dienstensector, zowel voor de afzet als voor de werkgelegenheid. Het aandeel van de dienstensector in de werkgelegenheid van Noord-Nederland is met 27% wel iets lager dan dat van Nederland met 31%. 3.2 Prognoses In Noord-Nederland zal de buitenlandse afzet de komende jaren beduidend sterker toenemen dan de binnenlandse afzet. De toegevoegde waarde zal sterker toenemen dan het Nederlandse gemiddelde. De werkgelegenheidsstijging zal daarentegen iets minder fors zijn (zie figuur 12). 15
Figuur 12 Prognoses voor de Mid Market in Noord-Nederland voor 2011 en 2012 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. 3.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling Vertrouwen in de economische ontwikkeling In de regio Noord heeft de meerderheid van de ondervraagde bedrijven (58%) vertrouwen in de economische ontwikkelingen in Nederland voor het komende halfjaar (zie figuur 13). Het aandeel bedrijven dat vertrouwen uitspreekt, ligt daarmee iets onder het landelijke percentage (61%, zie figuur 6). Evenals landelijk zegt slechts 2% vertrouwen te missen in de economische ontwikkelingen voor het komende halfjaar. Figuur 13 Vertrouwen van Mid Market bedrijven in Noord-Nederland in de economische ontwikkeling voor het komende halfjaar van Over de economische ontwikkelingen in de eigen sector zijn de bedrijven minder positief gestemd. Ongeveer de helft van de bedrijven heeft vertrouwen in de economische ontwikkelingen op sectoraal niveau. Dit percentage ligt lager dan het landelijke percentage van 56% en is het laagste aandeel bedrijven met vertrouwen in de sectorale economische ontwikkeling van alle regio s. 16
Verwachtingen voor de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat Mid Market bedrijven in Noord-Nederland zijn veel minder optimistisch over de ontwikkeling van de werkgelegenheid dan Mid Market bedrijven in Nederland als geheel. Voor het komende halfjaar verwacht bijna een kwart van de Mid Market bedrijven in Noord-Nederland een daling van het aantal werknemers, zoals figuur 14 laat zien. Dit percentage ligt daarmee 10%-punt hoger dan landelijk. Naast een beperkt optimisme over de algemene economische ontwikkelingen zijn bedrijven in de regio Noord dus relatief negatief gestemd over de ontwikkelingen van de werkgelegenheid. Figuur 14 Verwachtingen van Mid Market bedrijven in Noord-Nederland voor het komende halfjaar over de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat Over de ontwikkelingen in de omzet heeft men minder negatieve verwachtingen. Ruim de helft van de bedrijven denkt dat de omzet zal toenemen en 13% verwacht een afname voor het komende halfjaar. Deze percentages liggen slechts iets onder het landelijke gemiddelde. In de regio Noord zijn de Mid Market bedrijven relatief positief gestemd over het bedrijfsresultaat. Ruim de helft van de bedrijven verwacht een verbetering van het resultaat voor het komende halfjaar. Krap een op de vijf bedrijven voorziet een verslechtering van het resultaat. Opvallend is vooral dat de 51% die een verbetering voorziet, hoger ligt dan de landelijke 45% die een verbetering in het bedrijfsresultaat voorziet. Verwachtingen financieringsmogelijkheden Op het gebied van financieringsmogelijkheden zijn de ondernemingen in het noorden van Nederland minder pessimistisch dan over geheel Nederland genomen. Zegt landelijk ruim de helft van de bedrijven dat het verkrijgen van financiering (enigszins) moeilijk is, in de regio Noord stelt 45% van de bedrijven dit. Hiertegenover staat 30% van de bedrijven die financiering inschatten als enigszins beschikbaar of makkelijk beschikbaar. 17
Figuur 15 Oordeel van Mid Market bedrijven in Noord-Nederland over de algehele beschikbaarheid van nieuwe financieringsmogelijkheden voor bedrijven 3.4 Innovatiepiramide De innovatiepiramide van Noord-Nederland bevat zowel meer koplopers (45% tegenover 41%) als meer ontwikkelaars (32% tegenover 29%) dan de landelijke piramide. Het aandeel koplopers wijst op een relatief groot aandeel Mid Market bedrijven dat systematisch aan R&D doet. Het grote gezamenlijke aandeel koplopers en ontwikkelaars wijst er bovendien op dat er in de regio Noord bovengemiddeld veel Mid Market bedrijven zijn die zelf product- of procesinnovaties ontwikkelen. Op het gebied van innovatie doet de regio Noord het daarmee bovengemiddeld goed. Het aantal volgers ligt met 6% op het laagste niveau van alle regio s. Er zijn dus relatief weinig Mid Market bedrijven in de regio Noord die weinig tot geen innovatieve activiteiten ontplooien (zie figuur 16). Figuur 16 Innovatiepiramide Mid Market in Noord-Nederland 3.5 Duurzaamheidspiramide De duurzaamheidspiramide van Noord-Nederland bevat juist weinig koplopers, (figuur 17). Het aandeel van 4% koplopers is het kleinste aandeel van alle regio s. In de regio Noord zijn er dus relatief weinig Mid Market bedrijven die duurzaamheid belangrijk vinden én zichzelf tot de meest gevorderde bedrijven rekenen op dit gebied. Het aandeel ontwikkelaars is met 23% ook vrij klein. Op het gebied van duurzaamheid heeft de regio Noord een relatief groot aandeel 18
toepassers: zij vinden duurzaamheid tamelijk tot zeer belangrijk en rekenen zichzelf ongeveer tot de middenmoot qua duurzaamheid. Ten opzichte van koplopers en ontwikkelaars vertonen ze echter relatief weinig aanvullende kenmerken van een duurzame onderneming. Het aandeel van 43% is met afstand het grootste aandeel toepassers van alle regio s. Figuur 17 Duurzaamheidspiramide Mid Market in Noord-Nederland 3.6 Talentpiramide De talentpiramide van de regio Noord heeft met 6% het kleinste aandeel koplopers van alle regio s. Koplopers vinden human capital management een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie en stellen dat het draait om de uitvoering. Verder managen koplopers hun medewerkers door te anticiperen op ontwikkelingen binnen en buiten het bedrijf en steken ze veel tijd en energie in het integreren van nieuwe medewerkers in het bedrijf, evenals in de ontwikkeling van medewerkers en het behouden van talent. Er zijn dus relatief weinig Mid Market bedrijven in Noord-Nederland die volledig aan de bovengenoemde criteria voldoen (zie figuur 18). Wel zijn er relatief veel bedrijven die in iets mindere mate aan de criteria voldoen; dit zijn de ontwikkelaars (28%). De regio doet het dus vrij goed op het terrein van talentmanagement, maar relatief weinig bedrijven doen het op dit terrein goed genoeg om koploper te kunnen worden genoemd. Figuur 18 Talentpiramide Mid Market in Noord-Nederland 19
20
4 Oost-Nederland 4.1 Decor In 2010 behaalde de Mid Market in Oost-Nederland een afzet van 141,6 miljard euro (tabel 3). Dit is 16% van de totale Nederlandse afzet. Afgaand op de totale afzet, heeft Oost-Nederland een vergelijkbare sectorstructuur als Nederland als geheel. De industrie levert de grootste bijdrage aan de afzet. De meeste industriële afzet in de regio Oost, namelijk twee derde deel, is behaald op de binnenlandse markt. Voor Nederland zijn de binnenlandse en buitenlandse afzet meer in evenwicht. Tabel 3 Decor van de Mid Market in Oost-Nederland, 2010 Sector Afzet totaal (x mld. ) Afzet binnenland (x mld. ) Afzet buitenland (x mld. ) Toegevoegde waarde (x mld. ) Werkgelegenheid (x 1.000 banen) Industrie 53,4 34,5 19,1 15,6 193,1 Bouw 12,7 12,5 0,2 4,1 68,5 Groothandel 10,2 6,1 4,0 6,4 74,0 Detailhandel 6,8 6,6 0,2 3,9 131,9 Horeca 1,8 1,8 0,0 0,9 32,3 Transport 7,5 5,7 1,9 3,5 67,9 Dienstverlening 29,1 25,4 3,6 16,2 310,3 Zorg 13,2 13,2 0,0 9,8 232,2 Overig 7,0 6,7 0,3 3,6 13,7 Totaal 141,6 112,5 29,2 63,9 1.122,7 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. De meeste banen in 2010 waren te vinden in de dienstverlening, gevolgd door de zorg. Ook de industrie is belangrijk voor de werkgelegenheid in Oost-Nederland. 4.2 Prognoses De afzet van de Mid Market in de regio Oost zal zich de komende jaren positief ontwikkelen. De afzetgroei zal wel iets minder sterk zijn dan die van Nederland als geheel. In 2011 is de grootste afzetgroei te verwachten op de buitenlandse markt. Volgend jaar zal de afzetontwikkeling op de binnenlandse en buitenlandse markt gelijk zijn. De werkgelegenheid zal in beide jaren even sterk toenemen. 21
Figuur 19 Prognoses voor de Mid Market in Oost-Nederland voor 2011 en 2012 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. 4.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling Vertrouwen in de economische ontwikkeling Van alle regio s zijn Mid Market bedrijven in Oost-Nederland het minst positief over de economische ontwikkeling voor Nederland voor het komende halfjaar. Van de ondervraagde ondernemers heeft 56% vertrouwen in de economische ontwikkeling van Nederland tegenover 61% landelijk (figuur 20). Figuur 20 Vertrouwen van Mid Market bedrijven in Oost-Nederland in de economische ontwikkeling voor het komende halfjaar van Als het gaat om de ontwikkelingen in hun eigen sector, zijn de ondernemingen met 54% nog wat minder positief gestemd over de economische ontwikkeling voor het komende halfjaar. Deze 54% ligt iets onder het landelijke gemiddelde van 56%. Verwachtingen voor de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat De verwachtingen met betrekking tot de ontwikkeling van de werkgelegenheid liggen in de regio Oost dicht bij het landelijke gemiddelde. Ruim een kwart van 22
de bedrijven verwacht groei, daar waar ruim een op de tien een daling van het aantal werknemers binnen het bedrijf voorziet (zie figuur 21). Figuur 21 Verwachtingen van Mid Market bedrijven in Oost-Nederland voor het komende halfjaar over de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat Van alle regio s hebben Mid Market bedrijven in Oost-Nederland de meest positieve verwachtingen met betrekking tot de ontwikkeling van de omzet. Een aandeel van 57% verwacht dat de omzet zal toenemen. Slechts 7% voorziet een daling van de omzet voor het komende halfjaar. De verwachtingen met betrekking tot het resultaat liggen eveneens zeer dicht bij het landelijke gemiddelde. Er leven, evenals bij de omzet, meer positieve dan negatieve verwachtingen over het resultaat in de komende periode. Tegenover 18% van de bedrijven die een verslechtering van het resultaat voorziet, staat 44% die uitgaat van een stijging van het resultaat. Verwachtingen financieringsmogelijkheden Op het gebied van financieringsmogelijkheden zijn de Mid Market bedrijven in Oost-Nederland het meest pessimistisch van alle regio s. Meer dan drie op de vijf bedrijven zegt dat nieuwe financiering (enigszins) moeilijk verkrijgbaar is. Hiertegenover staat dat slechts een op de vijf bedrijven stelt dat financiering (enigszins) makkelijk verkrijgbaar is (zie figuur 22). 23
Figuur 22 Oordeel van Mid Market bedrijven in Oost-Nederland over de algehele beschikbaarheid van nieuwe financieringsmogelijkheden voor bedrijven 4.4 Innovatiepiramide Het landsdeel met het grootste aandeel koplopers in de innovatiepiramide is Oost-Nederland, zoals figuur 23 laat zien. Daar is maar liefst 48% van de Mid Market bedrijven aan te merken als koploper op het gebied van innovatie. Dit betekent dat in Oost-Nederland relatief veel Mid Market bedrijven zelf productof procesinnovaties ontwikkelen en systematisch aan R&D doen. Gegeven dat een kwart van de ondernemingen in de regio tot de ontwikkelaars kan worden gerekend, behoort bijna driekwart van de ondernemingen tot de twee bovenste lagen van de innovatiepiramide. Figuur 23 Innovatiepiramide Mid Market in Oost-Nederland 4.5 Duurzaamheidspiramide In vergelijking met de andere regio s scoort Oost-Nederland het best op het gebied van duurzaamheid. In deze regio vinden bovengemiddeld veel Mid Market bedrijven de ontwikkeling van duurzaamheid tamelijk tot zeer belangrijk en vinden ze dat ze op dit terrein ook (redelijk) ver gevorderd zijn. Deze bedrijven vertonen verder ook relatief veel kenmerken die wijzen op een duurzame onderneming. Dit uit zich in het feit dat ruim 35% van de Mid Market bedrijven in Oost-Nederland zich mag rekenen tot de koplopers (8%) of de ontwikkelaars (27,5%) (zie figuur 24). 24
Figuur 24 Duurzaamheidspiramide Mid Market in Oost-Nederland 4.6 Talentpiramide In de talentpiramide heeft de regio Oost ook een relatief groot aandeel koplopers van 8%. Deze koplopers besteden veel tijd aan en/of hebben veel geïnvesteerd in human capital. Zo vinden zij human capital een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie, managen zij medewerkers door te anticiperen op ontwikkelingen binnen en buiten het bedrijf en steken zij veel tijd en energie in het integreren van nieuwe medewerkers in het bedrijf, maar ook in de ontwikkeling en het behouden van talent. Daarnaast heeft Oost-Nederland een met totaal Nederland vergelijkbaar aandeel ontwikkelaars (22%). Ontwikkelaars zetten zich in voor talentmanagement, maar minder sterk dan koplopers. Oost-Nederland heeft met 39% een groot aandeel toepassers. De basis van de piramide, met de bedrijven die nog het meeste kunnen ondernemen op het gebied van talentmanagement, is met 31% de kleinste van alle regio s (zie figuur 25). Figuur 25 Talentpiramide Mid Market in Oost-Nederland 25
26
5 West-Nederland 5.1 Decor De Mid Market in de regio West was in 2010 goed voor een totale afzet van 422,3 miljard euro. Hiermee nam deze regio bijna de helft van de totale Nederlandse afzet voor haar rekening (zie tabel 4). De industrie en de dienstverlening dragen voor bijna een even groot deel bij aan de totale afzet. In de andere landsdelen draagt de industrie telkens het meeste bij aan de totale afzet. Tabel 4 Decor van de Mid Market in West-Nederland, 2010 Sector Afzet totaal (x mld. ) Afzet binnenland (x mld. ) Afzet buitenland (x mld. ) Toegevoegde waarde (x mld. ) Werkgelegenheid (x 1.000 banen) Industrie 126,1 71,8 54,3 32,4 275,1 Bouw 25,9 25,5 0,5 7,9 142,2 Groothandel 38,2 21,3 16,8 21,5 187,0 Detailhandel 14,8 14,3 0,5 8,5 275,8 Horeca 5,3 5,3 0,0 2,9 75,6 Transport 42,0 30,3 11,8 17,2 220,2 Dienstverlening 119,5 101,6 17,7 61,6 914,3 Zorg 29,8 29,8 0,0 22,1 445,0 Overig 20,6 19,4 1,2 10,8 29,5 Totaal 422,3 319,2 102,8 184,8 2.578,1 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. Wat betreft de werkgelegenheid is de dienstverlening de belangrijkste schepper van banen. Meer dan een derde deel van de banen in West-Nederland is te vinden in de dienstverlening. Ook de zorg kenmerkt zich door relatief veel werkgelegenheid. 5.2 Prognoses Voor West-Nederland zal de buitenlandse afzet in 2011 en 2012 sterker toenemen dan de binnenlandse afzet (figuur 26). Vooral in 2011 wordt een scherpe stijging van de buitenlandse afzet verwacht. De werkgelegenheid op de Mid Market in het westen van Nederland zal net iets sterker groeien dan het Nederlandse gemiddelde. 27
Figuur 26 Prognoses voor de Mid Market in West-Nederland voor 2011 en 2012 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. 5.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling Vertrouwen in de economische ontwikkeling In figuur 27 is het vertrouwen van de Mid Market bedrijven in West-Nederland gepresenteerd. Van deze bedrijven heeft 61% vertrouwen in de economische ontwikkelingen in Nederland voor het komende halfjaar. Dit vertrouwen ontbreekt bij 2%. Deze percentages zijn gelijk aan het landelijke gemiddelde. Figuur 27 Vertrouwen van Mid Market bedrijven in West-Nederland in de economische ontwikkeling voor het komende halfjaar van Als het gaat om de ontwikkelingen in hun eigen sector, zijn de bedrijven wat negatiever gestemd over de economische ontwikkelingen voor het komende halfjaar. Tegenover 61% van de ondernemers met vertrouwen in de economische ontwikkeling van Nederland staat 56% die vertrouwen heeft in de economische ontwikkeling van de sector. Dit staat ook weer gelijk aan het landelijke gemiddelde. Het percentage ondernemingen waarbij het vertrouwen in de sectorale ontwikkeling ontbreekt, ligt met 18% wat hoger dan het landelijke gemiddelde van 14%. 28
Verwachtingen voor de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat Mid Market bedrijven in het westen van Nederland hebben met afstand de meest positieve verwachtingen over de werkgelegenheid. Van de ondernemingen in deze regio verwacht 36% groei van het aantal werknemers in het bedrijf (zie figuur 28). Ter vergelijking: landelijk ligt dit percentage op 29%. Bijna de helft verwacht voor het komende halfjaar geen verandering van de omvang van het personeelsbestand. Figuur 28 Verwachtingen van Mid Market bedrijven in West-Nederland voor het komende halfjaar over de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat Meer dan de helft van de bedrijven in de regio West denkt dat de omzet voor het komende halfjaar zal toenemen. In de regio zijn verhoudingsgewijs veel bedrijven die een omzetdaling voorzien, namelijk 16%. Dit percentage is het hoogste van alle regio s. In vergelijking met de andere regio s zijn de bedrijven in het westen van Nederland ook wat minder positief over de ontwikkeling van het bedrijfsresultaat. Vier op de tien bedrijven voorziet een verbetering van het resultaat. Verder voorziet men voornamelijk een gelijkblijvend resultaat (42%). Verwachtingen financieringsmogelijkheden Evenals over de omzet en het bedrijfsresultaat zijn de Mid Market bedrijven in West-Nederland niet erg positief over de financieringsmogelijkheden. De percentages zijn vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde: ruim een kwart ziet mogelijkheden, daar waar krap de helft financiering (enigszins) moeilijk haalbaar acht (zie figuur 29). 29
Figuur 29 Oordeel van Mid Market bedrijven in West-Nederland over de algehele beschikbaarheid van nieuwe financieringsmogelijkheden voor bedrijven 5.4 Innovatiepiramide In West-Nederland is het aandeel koplopers in de innovatiepiramide met 36% het kleinste van alle regio s. Het aandeel volgers is met 13% juist het grootste van alle landsdelen. Het relatief lage aandeel koplopers geeft aan dat in West- Nederland relatief weinig Mid Market bedrijven zelf product- of procesinnovaties ontwikkelen en systematisch aan R&D doen. Hiertegenover staat dat er relatief veel bedrijven zijn die het nalaten om innovatieve activiteiten te ontplooien, zoals blijkt uit het aandeel volgers. Op het gebied van innovatie doet de regio het daarmee relatief slecht (zie figuur 30). Vermoedelijk komt dit doordat de regio zich vooral kenmerkt door het grote aandeel dienstverlenende bedrijven, die doorgaans minder innovatief zijn. Figuur 30 Innovatiepiramide Mid Market in West-Nederland 5.5 Duurzaamheidspiramide In figuur 31 staat de duurzaamheidspiramide voor West-Nederland. De duurzaamheidspiramide van het landsdeel West lijkt veel op de landelijke piramide. Het grootste verschil is dat de regio wat minder volgers heeft dan het landelijke aandeel volgers en dat de piramide wat meer toepassers bevat. De toepassers zijn Mid Market bedrijven die doorgaans nog wel enig belang hechten aan duurzaamheid, maar waar duurzaamheid niet vooropstaat in de bedrijfsvoering. 30
Figuur 31 Duurzaamheidspiramide Mid Market in West-Nederland 5.6 Talentpiramide Met 7% koplopers en 38% volgers (figuur 32) geldt ook voor de talentpiramide dat West-Nederland niet sterk afwijkt van de landelijke talentpiramide. De koplopers vinden talentmanagement erg belangrijk en steken hier veel tijd en energie in. Ook de ontwikkelaars vinden talentmanagement belangrijk, maar in iets mindere mate dan de koplopers. Figuur 32 Talentpiramide Mid Market in West-Nederland 31
32
6 Zuid-Nederland 6.1 Decor Voor Zuid-Nederland geldt dat de Mid Market een totale afzet van 219 miljard euro noteerde. Dit is een kwart van de totale afzet op de Mid Market in Nederland. Kenmerkend voor Zuid-Nederland is het hoge aandeel van de industrie in de totale afzet. De dienstverlening speelt in deze regio een veel kleinere rol. Opvallend is ook dat Zuid-Nederland de enige regio in Nederland is waar Mid Market bedrijven naar verhouding meer op de buitenlandse markt actief zijn dan op de binnenlandse markt. Ruim twee derde van de afzet is op de buitenlandse markt behaald (zie tabel 5). Tabel 5 Decor van de Mid Market in Zuid-Nederland, 2010 Sector Afzet totaal (x mld. ) Afzet binnenland (x mld. ) Afzet buitenland (x mld. ) Toegevoegde waarde (x mld. ) Werkgelegenheid (x 1.000 banen) Industrie 115,2 43,4 71,7 31,3 253,9 Bouw 12,8 12,3 0,4 4,0 69,5 Groothandel 12,9 4,4 8,6 8,0 87,3 Detailhandel 7,7 7,2 0,4 4,4 147,4 Horeca 2,2 2,2 0,0 1,2 40,0 Transport 11,0 6,2 4,7 5,5 84,3 Dienstverlening 34,0 26,8 7,6 19,1 362,0 Zorg 14,4 14,4 0,0 10,7 244,0 Overig 9,0 8,3 0,8 4,5 19,2 Totaal 219,1 125,2 94,3 88,8 1.309,0 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. In de dienstverlening zijn de meeste banen te vinden in Zuid-Nederland. In andere landsdelen werd de dienstverlening telkens gevolgd door de zorg. In Zuid-Nederland is het aantal banen in de industrie hoger dan in de zorg. 6.2 Prognoses Voor 2011 en 2012 wordt een positieve ontwikkeling van de afzet verwacht. Dit jaar groeit de buitenlandse afzet veel sterker dan de binnenlandse afzet. Volgend jaar zullen de binnenlandse en buitenlandse afzet met hetzelfde percentage toenemen. De werkgelegenheid in Zuid-Nederland zal groeien, maar de groei zal net iets minder hoog zijn dan het Nederlandse gemiddelde (zie figuur 33). 33
Figuur 33 Prognoses voor de Mid Market in Zuid-Nederland voor 2011 en 2012 Bron: Ramingen EIM op basis van Reeksen kerngegevens MKB, 2011. 6.3 Perceptie actuele economische ontwikkeling Vertrouwen in de economische ontwikkeling In Zuid-Nederland heeft 68% van de Mid Market bedrijven vertrouwen in de economische ontwikkeling van Nederland voor het komende halfjaar. Bij 2% ontbreekt dit vertrouwen. Daarmee is deze regio het meest positief over de economische ontwikkeling van Nederland (zie figuur 34). Figuur 34 Vertrouwen van de Mid Market bedrijven in Zuid-Nederland in de economische ontwikkeling voor het komende halfjaar van... Wat hun eigen sector betreft, zijn de bedrijven wat negatiever gestemd over de economische ontwikkelingen voor het komende halfjaar. Zes op de tien bedrijven heeft vertrouwen in deze ontwikkelingen en een op de tien heeft hier geen vertrouwen in. In vergelijking heeft het landsdeel Zuid daarmee wel de meest positieve verwachtingen van de sectorale economische ontwikkelingen van alle landsdelen. Verwachtingen voor de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat De verwachtingen van Mid Market bedrijven met betrekking tot de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat zijn gepresenteerd in figuur 35. Voor het komende halfjaar verwacht 26% van de ondervraagde bedrijven een groei in het aantal werknemers en 10% verwacht een daling. Een ruimere meerderheid verwacht dat de werkgelegenheid gelijk blijft. In geen enkele 34
andere regio verwachten bedrijven zo weinig verandering in het personeelsbestand voor het komende halfjaar als in het zuiden van Nederland. Figuur 35 Verwachtingen van Mid Market bedrijven in Zuid-Nederland voor het komende halfjaar over de werkgelegenheid, de omzet en het resultaat De verwachtingen met betrekking tot de omzet van het bedrijf zijn vrij positief en wijken niet ver af van het landelijke gemiddelde. Meer dan de helft van de ondernemingen verwacht voor het komende halfjaar een toename in de omzet. Evenals bij de omzet zijn er meer ondernemingen met positieve dan met negatieve verwachtingen over het resultaat in de komende periode. Tegenover 15% van de ondernemingen die een verslechtering van het resultaat voorziet, staat 49% die uitgaat van een stijging van het resultaat. Verwachtingen financieringsmogelijkheden In figuur 36 staat het oordeel van Mid Market bedrijven in Zuid-Nederland over de algehele beschikbaarheid van nieuwe financieringsmogelijkheden voor bedrijven. Op het gebied van financieringsmogelijkheden zijn de bedrijven pessimistisch, maar het beeld is vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde. Figuur 36 Oordeel van Mid Market bedrijven in Zuid-Nederland over de algehele beschikbaarheid van nieuwe financieringsmogelijkheden voor bedrijven 35
6.4 Innovatiepiramide De innovatiepiramide van de regio Zuid verschilt op detailpunten van de landelijke piramide. Gemiddeld genomen ontloopt de piramide het landelijke gemiddelde niet veel. Tot de koplopers en ontwikkelaars behoort bijna driekwart van de Mid Market bedrijven in Zuid-Nederland (zie figuur 37). Het grootste deel van de bedrijven ontwikkelt dus zelf product- of procesinnovaties. De koplopers doen daarbij ook nog systematisch aan R&D. Figuur 37 Innovatiepiramide Mid Market in Zuid-Nederland 6.5 Duurzaamheidspiramide Voor de duurzaamheidspiramide geldt, net als voor de innovatiepiramide, dat de opbouw van de piramide niet sterk afwijkt van de landelijke duurzaamheidspiramide. Zo behoort 7% tot de koplopers en 39% tot de volgers op het gebied van duurzaamheid (zie figuur 38). De koplopers vinden van zichzelf dat ze bovenaan de zogenaamde duurzaamheidsladder staan. Dat wil zeggen dat zij zich scharen onder de bedrijven die qua duurzaamheid ver gevorderd zijn. Ontwikkelaars staan een trede lager op deze duurzaamheidsladder. Ook hebben zij net iets minder acties ondernomen op het gebied van duurzaamheid dan de koplopers. Figuur 38 Duurzaamheidspiramide Mid Market in Zuid-Nederland 36
6.6 Talentpiramide De talentpiramide voor Zuid-Nederland is weergegeven in figuur 39. Met een aandeel van 19% bevat de talentpiramide van Zuid-Nederland opvallend weinig ontwikkelaars. Dit is in ieder geval met afstand het kleinste aandeel van alle regio s. Samen met het aandeel koplopers maakt deze groep ongeveer een kwart uit van de talentpiramide. Het aandeel volgers ligt op 39%, wat het grootste aandeel volgers is van alle regio s. Volgers scoren relatief vaak laag op de punten waarop vooral koplopers en ontwikkelaars vrij hoog scoren. De volgers hechten relatief weinig waarde aan human capital management en steken nauwelijks tijd en energie in het integreren van nieuwe medewerkers in het bedrijf en in de ontwikkeling van medewerkers en het behouden van talent. Op het gebied van talentmanagement scoort het landsdeel Zuid het minst goed. Figuur 39 Talentpiramide Mid Market in Zuid-Nederland 37
38
Bijlage I Verantwoording Respons Om de ontwikkelingen op de regionale Mid Market vast te stellen, is een telefonische enquête ingezet. Als steekproefkader is het bestand REACH van Bureau van Dijk gebruikt. Uit REACH zijn de bedrijven geselecteerd die nietbeursgenoteerd zijn en die een omzet hebben van meer dan 50 miljoen euro. Om te checken of bedrijven echt tot de Mid Market behoorden, startte de vragenlijst met een aantal screeningsvragen. Uiteindelijk heeft de telefonische enquête geresulteerd in een respons van 456 bedrijven. De verdeling van de netto respons per landsdeel is weergegeven in tabel 6. Tabel 6 Respons Mid Market bedrijven Landsdeel Respons (aantal) Noord-Nederland 47 Oost-Nederland 135 West-Nederland 137 Zuid-Nederland 137 Totaal 456 Bron: EIM, 2011. REACH telde in de regio Noord 178 bedrijven. Deze bedrijven zijn allemaal gebeld. Uiteindelijk hebben 47 bedrijven meegedaan aan de enquête. Als het gaat om de perceptie van de actuele economische ontwikkeling en de piramides voor Noord- Nederland, is enige voorzichtigheid nodig voor het trekken van conclusies. Afbakening innovatiepiramide Voor het Ministerie van Economische Zaken heeft EIM de innovatiepiramide ontwikkeld. 1 De koplopers, ontwikkelaars, toepassers en volgers zijn als volgt gedefinieerd: Koplopers: Ontwikkelaars: Toepassers: Volgers: Koplopers ontwikkelen zelf product- of procesinnovaties en doen expliciet en systematisch aan R&D. Gerealiseerde productinnovaties zijn nieuw voor hun markt of bedrijfstak. Ontwikkelaars ontwikkelen eveneens zelf product- of procesinnovaties. Ze hebben eigen capaciteit voor de ontwikkeling van prototypes, echter zonder dat innovatie expliciet is georganiseerd door middel van R&D. Toepassers realiseren product- of procesinnovaties waarbij het zowel om eigen ontwikkelingen als om adopties kan gaan. Zij innoveren door het combineren en toepassen van elders beproefde kennis en methoden. Dit komt tot uiting in externe innovatieve samenwerking en/of het gebruik van externe kennisnetwerken. Volgers zijn bedrijven die relatief weinig of helemaal geen innovatieve activiteiten ontplooien. 1 P. Gibcus en J.P.J. de Jong (2008), Innovatiepiramide: Een segmentatie van het MKB, in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Den Haag. 39
Afbakening duurzaamheidspiramide In het kader van de regionale Mid Market Monitor van Deloitte heeft EIM de duurzaamheidspiramide ontwikkeld. De koplopers, ontwikkelaars, toepassers en volgers zijn als volgt gedefinieerd: Koplopers: Ontwikkelaars: Toepassers: Volgers: Koplopers vinden de ontwikkeling van duurzaam ondernemen zeer belangrijk voor het bedrijf en scharen zichzelf onder de bedrijven die qua duurzaam ondernemen ver gevorderd zijn. Verder geldt voor de volgende vier punten dat zij aan minimaal een van de twee genoemde criteria voldoen: 1 (a) Ze hebben inzicht in de eigen CO2-uitstoot en/of (b) rapporteren over milieuaspecten en/of sociale aspecten; 2 (a) Ze beschikken over minimaal 1 duurzaamheidscertificaat en/ of (b) hebben een klachtenprocedure met betrekking tot sociale duurzaamheid; 3 (a) Ze vinden dat duurzaam ondernemen veel kansen biedt voor het bedrijf en/of (b) hun klanten stellen steeds vaker eisen met betrekking tot duurzame producten of diensten; 4 (a) Ze stellen eisen aan de meeste (of alle) producten of diensten en/of (b) ze adviseren klanten vaak (of altijd) met betrekking tot duurzaamheid. Ontwikkelaars vinden de ontwikkeling van duurzaam ondernemen tamelijk tot zeer belangrijk voor het bedrijf en scharen zichzelf onder de bedrijven die qua duurzaam ondernemen minimaal tot de middenmoot behoren. Aanvullend gelden voor deze criteria extra eisen: zij vinden duurzaam ondernemen zeer belangrijk óf zij scharen zichzelf qua duurzaam ondernemen onder de bedrijven die ver gevorderd zijn. Verder geldt voor de volgende punten dat zij steeds aan een van de genoemde criteria voldoen: 1 (a) Ze hebben inzicht in de eigen CO2-uitstoot en/of (b) rapporteren over milieuaspecten en/of sociale aspecten en/of (c) beschikken over minimaal 1 duurzaamheidscertificaat en/ of (d) hebben een klachtenprocedure met betrekking tot sociale duurzaamheid; 2 (a) Ze vinden dat duurzaam ondernemen (tamelijk) veel kansen biedt voor het bedrijf en/of (b) hun klanten stellen steeds vaker eisen met betrekking tot duurzame producten of diensten; 3 (a) Ze stellen eisen aan minimaal enkele producten of diensten en/of (b) ze adviseren klanten, in ieder geval, soms met betrekking tot duurzaamheid. Toepassers vinden de ontwikkeling van duurzaam ondernemen tamelijk tot zeer belangrijk voor het bedrijf en scharen zichzelf onder de bedrijven die qua duurzaam ondernemen minimaal tot de middenmoot behoren. Verder geldt voor de volgende punten dat zij steeds aan een van de genoemde criteria voldoen: 1 (a) Ze hebben inzicht in de eigen CO2-uitstoot en/of rapporteren over milieuaspecten en/of (b) sociale aspecten en/of (c) beschikken over minimaal 1 duurzaamheidscertificaat en/of (d) hebben een klachtenprocedure met betrekking tot sociale duurzaamheid; 2 (a) Ze vinden dat duurzaam ondernemen (tamelijk) veel kansen biedt voor het bedrijf en/of (b) hun klanten stellen (wat) vaker eisen met betrekking tot duurzame producten of diensten; 3 (a) Ze stellen eisen aan minimaal enkele producten of diensten en/of (b) ze adviseren klanten, in ieder geval, soms met betrekking tot duurzaamheid. Volgers zijn bedrijven die niet voldoen aan de criteria die leiden tot een indeling als toepasser, ontwikkelaar of koploper. 40