Inhoud Woord vooraf... 13 Hoofdstuk 1 Het Gemeentedecreet algemeen... 15 1. Waarom is er nu een Vlaams Gemeentedecreet?... 15 2. Waarom kwam het Gemeentedecreet er in 2005?... 15 3. Wat regelt het Gemeentedecreet?... 16 4. Wanneer werd/wordt het Gemeentedecreet van kracht?... 16 5. Welke zijn de uitgangspunten van het decreet?... 20 6. Wat denkt de VVSG over het decreet?... 21 Hoofdstuk 2 Politieke organisatie... 25 2.1 De gemeenteraad... 25 7. Hoeveel leden telt de gemeenteraad?... 25 8. Wanneer vindt de installatievergadering plaats en wat moet er dan gebeuren?... 26 9. Mogen familieleden samen in de gemeenteraad zetelen?... 28 10. Welke andere onverenigbaarheden zijn er?... 28 11. Wanneer kan of moet een raadslid zich tijdelijk laten vervangen in de gemeenteraad?... 29 12. Hoe komt er een einde aan het mandaat van raadslid?... 30 13. Wie vervangt een afwezig of ontslagnemend raadslid?... 31 14. Wie kan de gemeenteraad voorzitten?... 31 15. Hoe wordt de voorzitter van de gemeenteraad vervangen en/of opgevolgd?... 33 16. Welke taken heeft de voorzitter van de gemeenteraad naast het voorzitten van de gemeenteraad?... 34 17. Hoeveel presentiegeld ontvangt een raadslid?... 35 18. Welke vergoedingen kunnen de raadsleden krijgen?... 36 19. Komen raadsleden in aanmerking voor een eretitel?... 38 20. Zijn raadsleden verzekerd bij de uitoefening van hun mandaat?... 38 21. Hoe vaak moet de gemeenteraad vergaderen?... 39 22. Wie roept de gemeenteraad samen, met welke agenda en hoe?... 39 23. Hoe voegen raadsleden punten aan de agenda toe?... 41 24. Welke taken heeft de voorzitter tijdens de gemeenteraad?... 41 25. Wanneer kan de gemeenteraad geldig beraadslagen en beslissen?... 42 INHOUD 3
26. Wat moet het raadslid doen om belangenvermenging te vermijden?... 42 27. Wanneer zijn de vergaderingen van de gemeenteraad openbaar en wanneer niet?... 43 28. Welke rechten hebben de raadsleden?... 44 29. Wie maakt de notulen van de gemeenteraad en wat moet er in staan?... 45 30. Hoe wordt gestemd in de gemeenteraad?... 46 31. Wat zijn fracties?... 47 32. Mag een kartellijst splitsen?... 48 33. Waarvoor dienen gemeenteraadscommissies en hoe worden ze samengesteld?... 49 34. Wat moet er in het huishoudelijk reglement van de gemeenteraad staan?... 50 35. Waarom moet er een deontologische code voor de politieke organen zijn?... 52 36. Welke bevoegdheden heeft de gemeenteraad?... 52 2.2 Het college van burgemeester en schepenen... 55 37. Wie zit in het college van burgemeester en schepenen en hoeveel leden telt het?... 55 38. Worden de schepenen nog verkozen?... 58 39. Mogen familieleden in hetzelfde college van burgemeester en schepenen zitten?... 60 40. Zijn er nog andere onverenigbaarheden voor de leden van het college van burgemeester en schepenen?... 60 41. Wanneer is een schepen verhinderd en kan hij of zij dus worden vervangen in het college van burgemeester en schepenen?... 61 42. Hoe komt er een einde aan het mandaat van schepen?... 62 43. Hoe wordt een vacature in het college van burgemeester en schepenen opgevuld?... 62 44. Hoe en wanneer vergadert het college van burgemeester en schepenen?... 63 45. Hoe zit het met de rechten en plichten van de schepenen?... 65 46. Welke bevoegdheden heeft het college van burgemeester en schepenen?... 66 2.3 De burgemeester... 71 47. Hoe gebeurt de benoeming van de burgemeester?... 71 48. Hoe komt een einde aan het mandaat van de burgemeester?... 73 49. Wanneer en hoe wordt de burgemeester tijdelijk of definitief vervangen?... 73 50. Welke bevoegdheden heeft de burgemeester?... 74 4 INHOUD
2.4 Gemeenschappelijke bepalingen... 77 51. Wat is de Raad voor Verkiezingsbetwistingen en wat doet die?... 77 52. Binnen welke termijn moet de Vlaamse Regering weten dat er nieuwe mandatarissen zijn?... 78 53. Verandert er iets voor de eretitels en ambtskledij voor mandatarissen?... 78 54. Welke wedde en kostenvergoeding ontvangen de uitvoerende mandatarissen?... 79 55. Welke tuchtsancties zijn er voor lokale mandatarissen?... 83 56. Hoe zit het met de aansprakelijkheid van de mandatarissen?... 84 57. Hoe worden reglementen en verordeningen bekendgemaakt en wanneer treden ze in werking?... 85 58. Is een register voor de briefwisseling verplicht?... 86 59. Wie ondertekent welke stukken?... 86 Hoofdstuk 3 Administratieve en financiële organisatie... 89 3.1 De gemeentesecretaris... 89 60. Heet de gemeentesecretaris voortaan gemeentedirecteur?... 89 61. Wie stelt de (adjunct-)gemeentesecretaris aan?... 89 62. Moet de (adjunct-)gemeentesecretaris op proef worden aangesteld?... 89 63. Kan het ambt van gemeentesecretaris een deeltijds ambt zijn?... 90 64. Moet het ambt van gemeentesecretaris uitgeoefend worden door een personeelslid van de gemeente?... 90 65. Is het ambt van (adjunct-)gemeentesecretaris verenigbaar met een ambt als OCMW-secretaris of met een ambt als (adjunct-)gemeentesecretaris in een andere gemeente?... 91 66. Wat gebeurt er bij afwezigheid van de gemeentesecretaris?... 92 67. Wie komt als waarnemend (adjunct-)gemeentesecretaris in aanmerking?... 92 68. Welke gemeenten kunnen ook een adjunct-gemeentesecretaris aanstellen?... 93 69. Hoe gebeurt de evaluatie van de (adjunct-)gemeentesecretaris? 94 70. Kan de functie van (adjunct-)gemeentesecretaris een mandaatfunctie zijn?... 95 71. Aan welke aanwervingsvoorwaarden moet de (adjunct-)gemeentesecretaris voldoen?... 95 72. Moest de (adjunct-)gemeentesecretaris door de inwerkingtreding van het Gemeentedecreet opnieuw worden aangesteld?... 96 INHOUD 5
73. Waarvoor is de gemeentesecretaris bevoegd?... 96 74. Kan de gemeentesecretaris zijn bevoegdheden delegeren naar andere personeelsleden?... 101 75. Wie geeft instructies aan de gemeentesecretaris?... 102 3.2 De financieel beheerder... 103 76. Waarom heet de ontvanger voortaan financieel beheerder?... 103 77. Wie stelt de financieel beheerder aan?... 103 78. Moet de financieel beheerder op proef worden aangesteld?... 103 79. Kan het ambt van financieel beheerder een deeltijds ambt zijn? 104 80. Moet het ambt van financieel beheerder uitgeoefend worden door een personeelslid van de gemeente?... 105 81. Is het ambt van financieel beheerder verenigbaar met een ambt als financieel beheerder van het OCMW of met een ambt als financieel beheerder in een andere gemeente?... 106 82. De gemeenteontvanger bestaat binnenkort niet meer, maar waarom zijn er dan wel nog gewestelijke ontvangers?... 106 83. Wat gebeurt er bij afwezigheid van de financieel beheerder?.. 107 84. Wie komt als waarnemend financieel beheerder in aanmerking?... 108 85. Hoe gebeurt de evaluatie van de financieel beheerder?... 109 86. Kan de functie van financieel beheerder een mandaatfunctie zijn?... 110 87. Wordt de huidige gemeenteontvanger na de volledige inwerkingtreding van het Gemeentedecreet automatisch f inancieel beheerder?... 110 88. Aan welke aanwervingsvoorwaarden moet de financieel beheerder voldoen?... 111 89. Waarvoor is de financieel beheerder bevoegd?... 111 90. Kan de financieel beheerder zijn bevoegdheden delegeren?... 113 91. Moet de financieel beheerder een borg stellen?... 114 3.3 Het managementteam... 114 92. Is het managementteam verplicht?... 114 93. Wie zit in het managementteam en wie beslist daarover?... 114 94. Waarvoor is het managementteam bevoegd?... 115 95. Hoe werkt het managementteam?... 116 3.4 De beleidscyclus... 116 96. Wat bedoelt men met een beleidscyclus?... 116 97. Wat is het meerjarenplan en waaruit bestaat het?... 116 98. Wie stelt het meerjarenplan vast en hoe gebeurt dat?... 117 99. Wat gebeurt er wanneer er geen meerjarenplan is?... 118 100. Hoe verloopt het bestuurlijk toezicht op het meerjarenplan?... 118 101. Waarom heet de begroting voortaan budget?... 120 102. Wat is het budget en waaruit bestaat het?... 120 6 INHOUD
103. Op welke entiteiten heeft het gemeentelijke budget betrekking?... 121 104. Wie stelt het budget vast en hoe gebeurt dat?... 121 105. Wat zijn interne kredietaanpassingen?... 122 106. Wat gebeurt er wanneer er geen budget is?... 123 107. Hoe gebeurt het bestuurlijke toezicht op het budget en de budgetwijzigingen?... 123 108. Hoe zal de gemeentelijke boekhouding eruit zien?... 125 109. Wie voert de boekhouding?... 125 110. Hoe gebeurt de uitgavenprocedure?... 126 111. Hoe gebeurt de ontvangstenprocedure?... 128 112. Hoe blijven het college van burgemeester en schepenen en de gemeenteraad op de hoogte van het reilen en zeilen gedurende het jaar?... 129 113. Gebeurt er een tussentijdse controle van de gemeentekas en de gemeentelijke boekhouding?... 130 114. Wie stelt het ontwerp van jaarrekening op?... 131 115. Hoe ziet de jaarrekening eruit?... 131 116. Op welke entiteiten heeft de jaarrekening betrekking?... 132 117. Wordt de ontwerpjaarrekening gecontroleerd voor ze naar de gemeenteraad gaat?... 132 118. Wie stelt de jaarrekening vast, wanneer gebeurt dat en op welke wijze?... 133 119. Hoe verloopt het toezicht op de vastgestelde jaarrekening?... 134 3.5 Budgethouderschap... 135 120. Wat betekent budgethouderschap?... 135 121. Wie kan in een gemeente budgethouder zijn?... 137 3.6 Interne controle... 138 122. Wat betekent interne controle?... 138 123. Waarom moet een gemeente een internecontrolesysteem hebben?... 140 124. Wie stelt het internecontrolesysteem vast en wie keurt het goed?... 140 125. Wie onderzoekt de werking van het internecontrolesysteem?. 141 3.7 Audit... 141 126. Wat is audit?... 141 127. Wie doet de audit in de gemeenten?... 143 128. Hoe gebeurt de audit in de gemeenten?... 143 129. Wat is de relatie tussen de externe audit en het bestuurlijk toezicht?... 146 130. Wie betaalt de audit?... 146 131. Wat is de relatie tussen de audit in de gemeente en die in het OCMW?... 147 INHOUD 7
Hoofdstuk 4 Personeel... 149 132. Wanneer traden/treden de bepalingen over personeel in werking?... 149 4.1 Personeelsformatie... 149 133. Is de gemeenteraad nog steeds verplicht om een personeelsbehoefteplan op te maken?... 149 134. Wie stelt het organogram vast?... 150 135. Wie stelt de personeelsformatie vast?... 150 136. Wanneer zijn de bepalingen over de personeelsformatie van toepassing?... 150 137. Welke betrekkingen bevat de personeelsformatie? Voor welke aanwervingen moet de personeelsformatie niet worden gewijzigd?... 151 138. Waarom is het onderscheid tussen aanwerven binnen of buiten de personeelsformatie zo belangrijk?... 151 139. Hoe verloopt het bestuurlijk toezicht op de personeelsformatie?... 152 140. Wat gebeurt er met het Toezichtsdecreet van 28 april 1993?. 153 4.2 Rechtspositieregeling... 153 141. Moet een gemeente personeel aanwerven in statutair of in contractueel dienstverband?... 153 142. Wie stelt de rechtspositieregeling van het personeel vast?... 154 143. Wat moet de rechtspositieregeling minimaal regelen?... 154 144. Geldt de rechtspositieregeling ook voor het personeel van het gemeentelijke onderwijs?... 156 145. Welke functies kunnen mandaatfuncties zijn?... 156 4.3 Aanstelling en ontslag... 157 146. Wie stelt het gemeentepersoneel aan?... 157 147. Wie ontslaat het gemeentepersoneel?... 158 148. Wie stelt het onderwijzend personeel aan?... 158 149. Welke kandidaat moet aangesteld worden bij staking van stemmen?... 159 4.4 Hoofd van het personeel en dagelijks personeelsbeheer... 159 150. Wie staat aan het hoofd van het gemeentepersoneel?... 159 151. Wie is bevoegd om een afwezigheid, een verlof, een terbeschikkingstelling, een affectatie of een loopbaanonderbreking toe te kennen aan het personeel van het gemeentelijk onderwijs?... 160 4.5 Deontologische rechten en plichten... 161 152. Welke zijn de deontologische rechten en plichten?... 161 153. Mogen personeelsleden als jurylid zetelen in een selectiecommissie?... 161 8 INHOUD
154. Wordt een deontologische code verplicht?... 162 155. Mogen personeelsleden optreden als vakbondsafgevaardigde of technicus van een vakorganisatie in het bijzonder onderhandelingscomité of het hoog overlegcomité?... 162 4.6 Evaluatie... 162 156. Moet de gemeente haar personeel evalueren?... 162 157. Wie evalueert de (adjunct-)gemeentesecretaris, de financieel beheerder en de ombudsman?... 163 158. Kan een personeelslid bij de Vlaamse overheid of bij het college beroep instellen tegen een ontslag na een negatieve evaluatie?... 163 4.7 Tucht... 165 159. Is de tuchtregeling van toepassing op het contractueel personeel?... 165 160. Is de tuchtregeling van toepassing op het personeel van het gemeentelijke onderwijs?... 165 161. Welke tuchtstraffen kunnen worden opgelegd?... 165 162. Wie treedt op als tuchtoverheid?... 166 163. Wanneer traden de nieuwe tuchtregels in werking?... 166 164. Wie treedt vanaf 2007 op als tuchtoverheid voor de personeelsleden die volgens de Nieuwe Gemeentewet werden aangesteld?... 167 165. Wie wordt belast met het tuchtonderzoek, het opstellen van het tuchtverslag en de samenstelling van het tuchtdossier?... 167 166. Kan er van de hoorplicht worden afgeweken?... 168 167. Mogen het personeelslid en de tuchtoverheid zich in de tuchtprocedure steeds laten bijstaan door een raadsman (-vrouw)?... 168 168. Zijn de hoorzittingen in een tuchtprocedure openbaar?... 169 169. Wanneer moet de gemeente uiterlijk met de tuchtprocedure beginnen? Moet ze de strafrechtelijke procedure afwachten als voor dezelfde feiten een strafvordering werd ingesteld?... 169 170. Kan de tuchtoverheid de tuchtprocedure hernemen als de tuchtstraf vernietigd of ingetrokken wordt?... 169 171. Bij wie kan een personeelslid in beroep gaan tegen een opgelegde tuchtstraf?... 170 172. Is de gemeente verplicht om elk tuchtstrafbesluit samen met het volledige tuchtdossier aan de beroepsinstantie over te maken? Wat zijn de gevolgen voor de duur van de beroepsprocedure?... 171 173. Kan het bestuur een personeelslid tegen wie een tuchtrechtelijke procedure loopt, preventief schorsen als zijn aanwezigheid onverenigbaar is met het belang van de dienst?... 171 INHOUD 9
174. Worden de tuchtstraffen doorgehaald in het persoonlijk dossier van het personeelslid?... 172 175. Wat gebeurt er met de tuchtvorderingen die hangende zijn op het moment van de inwerkingtreding van de nieuwe tuchtbepalingen?... 172 Hoofdstuk 5 Relatie met de burger... 175 176. Moet er in de gemeente een klachtenbehandeling bestaan?... 175 177. Moet er in de gemeente een ombudsdienst bestaan?... 175 178. Hoe wordt de inspraak van de burger georganiseerd?... 175 179. Moeten er in een gemeente adviesraden zijn?... 176 180. Wat zijn verzoekschriften?... 176 181. Zijn er nog steeds volksraadplegingen mogelijk?... 177 182. Kunnen de burgers voorstellen doen?... 177 Hoofdstuk 6 Bestuurlijk toezicht... 179 183. Wat is toezicht?... 179 184. Wie oefent toezicht uit?... 179 185. Wat is algemeen bestuurlijk toezicht?... 179 186. Hoe worden klachten behandeld?... 183 187. Hoe werkt het dwangtoezicht?... 184 188. Bestaat er nog goedkeuringstoezicht?... 185 189. Is het Decreet op het Administratief Toezicht al opgeheven?... 186 Hoofdstuk 7 Verzelfstandiging... 189 190. Wat betekent verzelfstandiging?... 189 191. Welke gemeentelijke vormen van verzelfstandiging bestaan er?... 189 192. Wat gebeurt er met de bestaande gemeentebedrijven, autonome gemeentebedrijven, gemeentelijke vzw s, enz.?... 189 7.1 Interne verzelfstandiging... 190 7.1.1 Budgethouderschap... 190 193. Op welke wijze kan budgethouderschap een vorm van verzelfstandiging zijn?... 190 194. Wie beslist over het budgethouderschap?... 191 7.1.2 Intern verzelfstandigde agentschappen (IVA s)... 191 195. Wat is een IVA?... 191 196. Wie beslist over de oprichting van een IVA en hoe gebeurt dat?... 191 10 INHOUD
197. Hoe is het bestuurlijk toezicht op de oprichting van een IVA geregeld?... 192 198. Waarin bestaat de operationele autonomie van een IVA?... 192 199. Hoe wordt een IVA geleid en beheerd?... 193 200. Hoe houdt de gemeente toezicht op haar IVA s?... 194 201. Hoe wordt een IVA opgedoekt?... 194 7.2 Externe verzelfstandiging... 194 202. Wat is een extern verzelfstandigd agentschap (EVA)?... 194 203. Waarvoor mag een gemeente een EVA oprichten?... 195 204. Hoe gebeurt de oprichting van een EVA?... 196 205. Kan de gemeente middelen en personeel overdragen of ter beschikking stellen aan een EVA?... 196 206. Wie kan bestuurder zijn in een EVA?... 196 207. Welke soorten EVA s bestaan er?... 197 7.2.1 Autonoom gemeentebedrijf (AGB)... 197 208. Wat is een AGB?... 197 209. Hoe gebeurt de oprichting van een AGB?... 197 210. Hoe verloopt het bestuurlijk toezicht op de oprichting van een AGB?... 198 211. Wat staat in de statuten van een AGB?... 198 212. Hoe ziet de beheersovereenkomst tussen de gemeente en het AGB eruit?... 198 213. Hoe wordt een AGB bestuurd?... 200 214. Welke activiteiten kan een AGB ontplooien?... 201 215. Kan een AGB filialen oprichten of deelnemen in rechtspersonen?... 202 216. Hoe zien het budget, de boekhouding en de jaarrekening van een AGB eruit?... 202 217. Wat is de rechtspositie van het personeel van AGB s?... 204 218. Hoe houdt de gemeente toezicht op het AGB?... 204 219. Hoe wordt een AGB ontbonden?... 205 7.2.2 Extern verzelfstandigd agentschap in privaatrechtelijke vorm... 205 220. Wat is een EVA in privaatrechtelijke vorm?... 205 221. Wie kan naast de gemeente participeren in een EVA in privaatrechtelijke vorm?... 206 222. Hoe gebeurt de oprichting van of de beslissing tot deelname in een EVA in privaatrechtelijke vorm?... 206 223. Hoe verloopt het bestuurlijk toezicht op de beslissing tot oprichting van of deelname in een EVA in privaatrechtelijke vorm?... 206 224. Hoe wordt de gemeente vertegenwoordigd in een EVA in privaatrechtelijke vorm?... 207 INHOUD 11
225. Hoe ziet de samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente en een EVA in privaatrechtelijke vorm eruit?... 207 226. Welke activiteiten kan een EVA in privaatrechtelijke vorm ontplooien?... 208 227. Hoe houdt de gemeente toezicht op een EVA in privaatrechtelijke vorm?... 208 228. Hoe zien het budget, de boekhouding en de jaarrekening van een EVA in privaatrechtelijke vorm eruit?... 209 229. Hoe wordt een EVA in privaatrechtelijke vorm ontbonden?... 209 7.3 Participaties in private verenigingen, stichtingen of vennootschappen... 209 230. Onder welke voorwaarden kunnen gemeenten deelnemen in rechtspersonen buiten de regels rond externe verzelfstandiging om?... 209 231. Hoe houdt de gemeente toezicht op de deelnames van de gemeente in andere rechtspersonen?... 210 232. Kunnen gemeenten personeel en infrastructuur ter beschikking stellen of overdragen naar andere rechtspersonen?... 210 Hoofdstuk 8 De relatie gemeente-ocmw... 211 233. Zit de OCMW-voorzitter voortaan verplicht in het college van burgemeester en schepenen?... 211 234. Blijft het overlegcomité gemeente-ocmw bestaan?... 211 235. Kunnen een gemeente en een OCMW voortaan een beheersovereenkomst sluiten?... 212 236. Kunnen de gemeente en het OCMW een secretaris of financieel beheerder delen?... 212 Hoofdstuk 9 Consequenties voor de politiezones... 215 237. Verandert de politieke organisatie van de politiezones door het Gemeentedecreet?... 215 238. Hoe zit het met het toezicht op politiezones?... 215 Hoofdstuk 10 Samenvoeging en splitsing van gemeenten... 217 239. Kunnen gemeenten splitsen of worden samengevoegd?... 217 Documentatie... 219 12 INHOUD