Het gemeentedecreet als instrument voor de verzelfstandiging van gemeentelijke sportinitiatieven

Transcriptie

1 Het gemeentedecreet als instrument voor de verzelfstandiging van gemeentelijke sportinitiatieven Mark Suykens ging in op wat het Gemeentedecreet zegt over verzelfstandiging. Het was niet zijn bedoeling alle verzelfstandigingsvormen in detail te bespreken, Suykens beperkte zich tot een korte juridische schets van de mogelijkheden, met daarbij enkele bedenkingen. Het Gemeentedecreet heeft een volledig nieuwe titel uitsluitend voor verzelfstandigingsstructuren. Deze gemeentelijk verzelfstandigde agentschappen bestrijken nu meer dan dubbel zo veel artikels (27). Om te beginnen: wat is verzelfstandiging eigenlijk? Kort gezegd betekent het dat bepaalde gemeentelijke activiteiten of diensten onafhankelijker worden gemaakt van de gemeente (t.o.v. de gewone gemeentelijke diensten). Er kunnen dus op redelijk autonome basis beslissingen worden genomen door de organen van die verzelfstandigde structuren. Hiervoor zal dan niet steeds de toestemming nodig zijn van de gemeenteraad, het college of de secretaris. Een algehele autonomie houdt dit echter nooit in. De autonomie neemt gradueel toe: van interne naar externe verzelfstandiging en van budgethouderschap naar privaatrechtelijke verzelfstandigingsvormen. En met het toenemen van de autonomie neemt ook de terughoudendheid van de wetgever toe. Heel wat nieuwe regels dus, wat ook nodig was om bijvoorbeeld de welbekende gemeentelijke vzw s een stevigere wettelijke basis te geven. In de memorie van toelichting bij het Gemeentedecreet wordt daarover gezegd dat het nodig is dat bepaalde gemeentelijke opdrachten soepeler kunnen worden verwezenlijkt via een ruimere keuze op het vlak van verzelfstandiging. Tegelijk dient dit gepaard te gaan met de nodige waarborgen voor de democratische werking van het gemeentebestuur. De gemeenteraden behouden dus een stevige greep op de verzelfstandigde structuren via vertegenwoordiging, overeenkomsten en rapporteringsverplichtingen. Vernieuwend Gemeentedecreet Deze nieuwe aanpak in het Gemeentedecreet moet gesitueerd worden in de opties van het Gemeentedecreet om de gemeentelijke organisatie te vernieuwen. Het Gemeentedecreet maakt een duidelijke keuze voor beheersinstrumenten van vandaag, ingegeven door de internationale tendens van het new public management. Organisatorisch biedt het decreet een instrumentarium om de werking van het gemeentebestuur effectiever, efficiënter, sneller en met hogere kwaliteit te ontwikkelen. Volgende instrumenten worden geïntroduceerd: - mogelijkheid tot het delegeren van operationele bevoegdheden naar de gemeentesecretaris en andere personeelsleden; - mogelijkheid tot het invoeren van budgethouderschap: het toekennen van een bevoegdheid tot het beheer van een budget gekoppeld aan een aantal taken om bepaalde doelstellingen te realiseren; Mark Suykens - een soepeler personeelsbeleid (o.a. keuze tussen statutaire en contractuele aanstelling; mandaatstelsel; soepelere personeelsorganisatie); - diverse vormen van interne en externe verzelfstandiging (budgethouder; intern verzelfstandigd agentschap; autonoom gemeentebedrijf; extern verzelfstandigd agentschap in privaatrechtelijke vorm); - de verplichte oprichting van een managementteam; - eenheid van leiding van de organisatie gekoppeld aan een betere samenwerking tussen de gemeentesecretaris en de financieel beheerder; - het gezamenlijk opzetten door gemeente en OCMW van ondersteunende diensten; - het expliciteren van een aantal stappen in de beleidscyclus (meerjarenplan; budget; strategische nota; financiële nota; ); - de invoering van een interncontrolesysteem; - het sluitstuk van een degelijk uitgewerkte externe audit. Niet alle instrumenten worden onmiddellijk ingevoerd omdat er nog meer Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 45 N 205

2 voorbereidingstijd nodig is. Andere instrumenten zijn facultatief: het is de eigen keuze van het gemeentebestuur om het in te voeren. Dit is ongetwijfeld de belangrijkste meerwaarde van het Vlaams Gemeentedecreet. In de federale Nieuwe Gemeentewet is nergens het woord management terug te vinden. Trouwens deze federale wet ademt een sfeer uit van bureaucratie en archaïsche werking. Het Gemeentedecreet kiest resoluut voor een moderne organisatorische aanpak. Verschillende vormen van verzelfstandiging Kort gezegd zijn er twee grote vormen van gemeentelijke verzelfstandiging: interne en externe verzelfstandiging. Bij interne verzelfstandiging behandelen we twee vormen: budgethouderschap en intern verzelfstandigde agentschappen (IVA s). De externe verzelfstandiging is eveneens onderverdeeld in twee soorten: die van de autonome gemeentebedrijven en die van de extern verzelfstandigde agentschappen (EVA s) in privaatrechtelijke vorm (vzw s, NV s e.d.). Het grote onderscheid tussen interne en externe verzelfstandiging is dat er bij IVA s geen eigen rechtspersoonlijkheid is voor het verzelfstandigd agentschap, terwijl dit bij EVA s wél het geval is Het grote onderscheid tussen interne en externe verzelfstandiging is dat er bij IVA s geen eigen rechtspersoonlijkheid is voor het verzelfstandigd agentschap (alles blijft binnen het gemeentebestuur), terwijl dit bij EVA s wél het geval is. Bij externe verzelfstandiging wordt er een afzonderlijke entiteit gecreëerd, een soort fictieve persoon met een bepaald statuut en bepaalde rechten en plichten, die volwaardig aan het rechtsverkeer kan deelnemen. Zo n rechtspersoon kan bijvoorbeeld in rechte optreden en kan zelf in rechte worden aangesproken. Er is nog een tweede verschil. Bij beide vormen worden de agentschappen belast met beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang. Maar bij externe verzelfstandiging wordt er in het Gemeentedecreet bovendien gesproken van beleidsvoorbereiding. Gemeenten kunnen beslissen om de EVA s ook te betrekken bij de voorbereiding van het beleid met betrekking tot de taken waarvoor ze zijn opgericht, wat al verder gaat dan het louter toevertrouwen van uitvoerende taken aan de agentschappen. Let wel, dit is een mogelijkheid die door de decreetgever wordt geboden en geenszins een verplichting! Een laatste verschil is dat gemeenten ook kunnen deelnemen aan EVA s, terwijl het bij interne verzelfstandiging louter gaat om oprichtingen door de gemeente. Dit betekent onder meer dat er bij externe verzelfstandiging dus externe partners in de nieuwe structuur betrokken kunnen worden. DEEL 1 Interne Verzelfstandiging Hoofdstuk 1 Budgethouderschap Het Gemeentedecreet definieert het budgethouderschap als volgt: De toegekende bevoegdheid tot beheer van een budget dat taakstellend is in die zin dat het een norm inhoudt waarvan de budgethouder de realisatie nastreeft. In die definitie zitten verschillende elementen: - toegekende bevoegdheid : een orgaan of persoon is niet zo maar budgethouder, men moet door het decreet (bijv. het college van burgemeester en schepenen) of door een expliciete beslissing (bijv. de secretaris) als budgethouder worden aangesteld. - tot beheer van een budget dat taakstellend is : een budgethouder is duidelijk niet alleen diegene die autonoom uitgaven mag verrichten; dat komt er natuurlijk bij, maar steeds vanuit de opdracht bepaalde taken te verwezenlijken. - een norm waarvan de budgethouder de realisatie nastreeft : aan budgethouderschap zijn rechten maar ook plichten verbonden; de budget- houder krijgt een stuk budget ter beschikking om de aan hem opgelegde doelstellingen te realiseren. De budgethouder is de enige die namens de gemeente verbintenissen mag aangaan. Hij moet dat doen in overeenstemming met het hem toevertrouwde budget. De bevoegde budgethouder voert ook de procedure van overheidsopdrachten, inclusief de toewijzing van de opdracht. Financiële verbintenissen zijn voorafgaand aan het aangaan van de verbintenis onderworpen aan een visum door de financieel beheerder, die hiermee attesteert dat de verbintenis wettig en regelmatig is. De gemeenteraad kan, binnen de perken bepaald door de Vlaamse Regering, bepaalde verrichtingen van dagelijks bestuur vrijstellen van een dergelijk visum. Voor wie? Het hoofdbudgethouderschap komt toe aan het college van burgemeester en schepenen, dat dient te rapporteren aan de gemeenteraad. In uitzonderlijke gevallen is ook de gemeenteraad deels budgethouder. Ook het hoofd van een IVA kan budgethouder zijn, maar verder in de tekst meer over IVA s. Delegatie is mogelijk op verschillende manieren: van college aan gemeentesecretaris (voor dagelijks bestuur), aan andere personeelsleden of aan een wijkcomité of een burgerinitiatief; van de gemeentesecretaris aan andere personeelsleden (dagelijks bestuur); van het hoofd van het IVA aan andere personeelsleden (binnen de perken van de beheersovereenkomst). In principe kan een personeelslid het budgethouderschap niet weigeren, tenzij in welbepaalde gevallen, bijvoorbeeld na delegatie door het college of de secretaris en indien het budgethouderschap niet is opgenomen in de functieomschrijving. Enkele open vragen bij deze vorm van interne verzelfstandiging. Dit systeem kán goed werken, maar voor veel besturen is het kennelijk nog niet duidelijk wat de meerwaarde is van een dergelijk systeem. Dit geldt vooral voor kleinere besturen, waar er misschien weinig nood is aan budgethouder- 46

3 schap. Bovendien is het afwachten of bestuurders een deel van hun verantwoordelijkheid willen afstaan en of personeelsleden bereid zijn deze verantwoordelijkheid op zich te nemen (al is het niet altijd mogelijk te weigeren!). Tenslotte zijn vele besturen nog niet toe aan dergelijke ingrijpende veranderingen in de financiële en administratieve structuur, zeker omdat er al veel moest worden veranderd door de invoering van het Gemeentedecreet. Het is afwachten of bestuurders een deel van hun verantwoordelijkheid willen afstaan en of personeelsleden bereid zijn deze verantwoordelijkheden op zich te nemen Hoofdstuk 2 Intern Verzelfstandigde Agentschappen Wat is een IVA? IVA s hebben de eerder genoemde kenmerken: geen eigen rechtspersoonlijkheid, maar wel beheerd buiten de algemene diensten van de gemeente, belast met beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang. In feite is operationele autonomie dan het begrip om dit alles samen te vatten. In artikel 221 van het Gemeentedecreet wordt gesteld dat de gemeenteraad beslist tot de oprichting van IVA s. Het oprichtingsbesluit moet een opsomming bevatten van de beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang die aan het IVA worden toegekend en van de mate van operationele autonomie waarover het hoofd van het IVA beschikt. In het oprichtingsbesluit moeten volgende elementen bepaald worden: - het vaststellen en wijzigen van de organisatiestructuur van het IVA; - de wijze waarop het IVA de afgesproken doelstellingen kan realiseren; - de uitvoering van het personeelsbeleid; - het aanwenden van de door de gemeente ter beschikking gestelde middelen voor de werking van het IVA; - de interne controle binnen het IVA; - specifieke delegaties naargelang de eigen aard van het IVA. Leiding IVA Een IVA moet worden geleid door een personeelslid van de gemeente. Hij of zij is belast met de algemene leiding, de werking en de vertegenwoordiging van het agentschap. Deze leiding behelst ook het personeelsbeheer. Het hoofd van een IVA is tegelijkertijd budgethouder voor dat IVA. Deze bevoegdheden kunnen wel gedelegeerd worden, of zelfs gesubdelegeerd. Over het beheer van het IVA zegt het Gemeentedecreet dat dit gebeurt volgens dezelfde regels die gelden voor de gemeente zelf, zij het dat het budget en de jaarrekening worden geconsolideerd met het budget en de jaarrekening van de gemeente en dat het hoofd van het IVA budgethouder is met betrekking tot het IVA-budget. Binnen de grenzen van de beheersovereenkomst kan hij het budget delegeren naar andere personeelsleden. Beheersovereenkomst Daarnaast moeten het college van burgemeester en schepenen en het hoofd van het IVA een beheersovereenkomst afsluiten. De beheersovereenkomst bevat ten minste: - de concretisering van de wijze waarop het IVA zijn taken moet vervullen en van de doelstellingen van het IVA; - de toekenning van middelen door de gemeente aan het IVA; - de voorwaarden waaronder het IVA eigen inkomsten of andere financieringen mag verwerven en aanwenden; - de informatieverstrekking aan het college. De beheersovereenkomst moet worden bezorgd aan de Vlaamse Regering en moet ter inzage liggen op het secretariaat van de gemeente. De beheersovereenkomst wordt gesloten voor een periode die in elk geval eindigt zes maanden na de volledige vernieuwing van de gemeenteraad. De bepalingen over Intern Verzelfstandigde Agentschappen zijn in werking getreden op 1 januari 2007, maar we hebben binnen de VVSG nog maar weet van slechts 1 volledig goedgekeurde oprichting en enkelen die nog in de pijplijn zitten. Het is ook nog maar de vraag of gemeentebesturen zo snel geneigd zullen zijn een volledig nieuwe figuur in hun structuur te incorporeren. Bovendien is er al de figuur van het budgethouderschap waarmee dit soort van interne verzelfstandiging behoorlijk wat gemeen heeft. DEEL 2 Externe Verzelfstandiging 1 Algemeen Het gaat om diensten met een eigen rechtspersoonlijkheid die door de gemeente worden opgericht of waarin de gemeente deelneemt en die belast zijn met welbepaalde beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang, maar die ook kunnen worden betrokken bij de beleidsvoorbereiding. EVA s hebben in tegenstelling tot IVA s wél een eigen, van de gemeente onderscheiden rechtspersoonlijkheid en kunnen ook betrokken worden bij de beleidsvoorbereiding (vb. studiewerk, contacten leggen). Dit is dus duidelijk een verdergaande vorm van verzelfstandiging. Belangrijk is ook dat de gemeente EVA s zowel kan oprichten als eraan kan deelnemen. Taken van gemeentelijk belang? Wat is gemeentelijk belang? Artikel 2 van het Gemeentedecreet helpt ons slechts in beperkte mate met bijdragen tot het welzijn van de burgers en tot de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijke gebied. Daarom laat het Gemeentedecreet enerzijds de mogelijkheid voor de Vlaamse 1 Gezien het thema van externe verzelfstandiging ook aan bod kwam in één van de werkgroepen, vindt u sommige informatie meer uitgebreid terug bij die werkgroep. Het is dus aan te raden om ook die teksten door te nemen om zo een volledig beeld te krijgen. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 47 N 205

4 Regering open om zelf de taken van gemeentelijk belang nader te bepalen (naar analogie met het KB dat bestond voor autonome gemeentebedrijven). Het lijkt echter niet waarschijnlijk dat de regering dit zal doen. Het Gemeentedecreet bepaalt wel enkele vermoedens van wat er onder gemeentelijk belang kan worden verstaan 1 : - Eén of meer van de organen van het EVA bestaat/bestaan voor meer dan de helft uit gemeenteraadsleden of leden van het college of de leden van de organen zijn voor meer dan de helft aangewezen of voorgedragen door die personen. - De gemeente of haar vertegenwoordigers beschikken over de meerderheid van de stemrechten in één of meer van de organen. - De financiële middelen van het agentschap vallen voor meer dan de helft ten laste van het gemeentebudget. Deze opsomming zegt echter niet alles. Veel zal afhangen van de interpretatie van de toezichthouder, wat de rechtszekerheid niet meteen ten goede lijkt te komen. Dus, langs de ene kant ogenschijnlijk meer vrijheid, maar langs de andere kant het gevaar dat men alsnog teruggefloten wordt. Misschien wel het belangrijkste punt in het verhaal bij de verzelfstandiging is de rangorde die de decreetgever heeft ingebouwd in het Gemeentedecreet. Zowel bij AGB s als bij EVA s wordt gesproken van een verslag waarin de voor- en nadelen van verzelfstandiging in die vorm moeten worden afgewogen. In de eerste plaats moet duidelijk gemaakt worden waarom niet voor interne verzelfstandiging werd gekozen (bij AGB s) of voor interne verzelfstandiging of de AGB-structuur (bij PEVA s). Concreet betekent dit dat men bij de keuze voor verzelfstandiging eerst moet denken aan interne verzelfstandiging, dan aan de AGB-structuur en in laatste orde pas aan EVA s in privaatrechtelijke vorm. Dus, goed motiveren waarom men beoogde voordelen of doelstellingen niet op de andere manier(en) kan realiseren 2. Dit leidt ons tot een visie die kan worden samengebald tot de slagzin: democratische aansturing door de gemeente en operationele autonomie van het AGB/EVA. - Democratische aansturing door de gemeente: Niet het AGB of EVA maar de democratisch verkozen organen van de gemeente bepalen de strategische beleidsdoelstellingen van het lokaal bestuur met al zijn geledingen. - Operationele autonomie van het AGB/EVA: Het AGB/EVA moet een maximale autonomie krijgen om deze beleidsdoelstellingen te realiseren met bedrijfsmatige middelen, aangepast aan de marktomgeving waarin het actief is. Democratische aansturing door de gemeente en operationele autonomie van het AGB/EVA De centrale strategische sturing moet tegemoet komen aan de kritiek dat de oprichting van AGB s en andere verzelfstandigde agentschappen de versplintering van het lokale bestuur in de hand werken en de democratische controle uithollen. Maar door het decentraliseren van de operationele invulling kunnen de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen zich beter concentreren op de strategische hoofdlijnen van het beleid. Zo kan tegelijk tegemoet worden gekomen aan de klachten van vele bestuurders dat men te veel krijgt voorgeschoteld en niet meer kan volgen. Binnen deze visie is het cruciaal dat beide partijen goede afspraken maken om ervoor te zorgen dat doelstellingen en middelen op elkaar afgestemd blijven, met name dat een AGB/EVA duidelijke doelstellingen meekrijgt én de nodige middelen om ze te realiseren, en regelmatig moet rapporteren over zijn activiteiten. Het instrument dat deze scharnierfunctie moet vervullen is de beheersovereenkomst, die door het Gemeentedecreet verplicht moet worden afgesloten per legislatuur. Misschien kan deze werkwijze de voorbode worden van de toekomst van ons lokaal bestuur in het algemeen: een centrale aansturing die zich beperkt tot de strategische hoofdlijnen en een maximale decentralisatie van de uitvoering naar verzelfstandigde en geresponsabiliseerde satellieten (intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, politiezones, OCMW s, ). De lokale bestuurskracht zal er enkel door toenemen! Een andere voorwaarde voor het welslagen van dit model is wel dat de gemeenten investeren in een nieuw type kennis en vaardigheden bij de ambtelijke en politieke top: die zullen moeten leren om, meer nog dan vandaag, aan te sturen op hoofdlijnen en de uitvoering aan anderen overlaten. Tegelijkertijd zal de bekommernis bij de centrale gemeente blijven om wat verzelfstandigd werd goed te blijven opvolgen. Wanneer het fout loopt, blijft de politieke verantwoordelijkheid immers bij hen liggen. Autonome Gemeentebedrijven (AGB s) Autonome gemeentebedrijven zijn publiekrechtelijke rechtspersonen opgericht door een gemeente, waarin een gemeente de enige participant is en die belast worden met de uitvoering van taken van gemeentelijk belang. De statuten van een AGB bevatten ten minste volgende elementen: - de naam en eventueel de afkorting van het AGB; - het maatschappelijke doel met de omschrijving van de beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang waarmee het autonoom gemeentebedrijf belast wordt; - de maatschappelijke zetel, gevestigd 1 Zie ook werkgroep Uw lokale sportgebeuren ingeblikt in een vzw of AGB?. 2 Hoe een motivatie moet worden opgebouwd vindt u terug in het artikel AGB of vzw? De motiveringsplicht bij verzelfstandiging volgens het gemeentedecreet dat in nummer 206 verschijnt. 48

5 in de oprichtende gemeente; - de samenstelling, de vergaderwijze, de werkingsvoorwaarden en de bevoegdheden van de organen; - de wijze van opmaak van het budget, de rekeningen en het jaarlijkse ondernemingsplan (veel eigen ruimte heeft een AGB hier niet, want voor het budget, de boekhouding en de jaarrekening van een AGB gelden grotendeels dezelfde regels als voor een gemeente); - de wijze van ontbinding en vereffening van het AGB. Een statutenwijziging kan er pas komen bij gemeenteraadsbeslissing, na een voorstel of een advies van de raad van bestuur van het betrokken AGB. Daarvoor geldt dezelfde toezichtsprocedure als voor de beslissing over de oprichting en de originele statuten zelf. Op het secretariaat van de gemeente en het AGB ligt steeds een gecoördineerde versie van de statuten. De beheersovereenkomst wordt gesloten voor een periode die in elk geval eindigt zes maanden na de volledige vernieuwing van de gemeenteraad. Als er bij het verstrijken ervan geen nieuwe beheersovereenkomst is afgesloten, wordt de bestaande automatisch verlengd. Is er binnen het jaar na die verlenging nog geen nieuwe beheersovereenkomst, of werd de beheersovereenkomst ontbonden of geschorst, dan kan de gemeenteraad voorlopige regels vaststellen die als beheersovereenkomst gelden tot er een nieuwe is. De beheersovereenkomst moet ten minste volgende elementen regelen: - de concretisering van de wijze waarop het AGB zijn taken moet vervullen en van de doelstellingen van het AGB; - de toekenning van middelen voor de eigen werking en voor de uitvoering van de doelstellingen van het AGB; - de presentiegelden en andere vergoedingen die door het AGB worden toegekend, binnen de perken bepaald door de Vlaamse Regering in haar Besluit van 19 januari 2007; - de voorwaarden waaronder het AGB eigen inkomsten of andere financieringen mag verwerven en aanwenden; - de wijze waarop de raad van bestuur de tarieven voor de geleverde prestaties vaststelt en berekent; - de gedragsregels inzake dienstverlening door het AGB; - de voorwaarden waaronder het AGB andere rechtspersonen kan oprichten, erin kan deelnemen of zich erin kan laten vertegenwoordigen; - de informatieverstrekking door het AGB aan de gemeente, met ten minste een jaarlijks ondernemingsplan en een operationeel plan op middellange en lange termijn; - de rapportering door het autonoom gemeentebedrijf aan de gemeente op basis van beleids- en beheersrelevante indicatoren en kengetallen, met ten minste een jaarlijks rapport betreffende de uitvoering van de beheersovereenkomst gedurende het afgelopen kalenderjaar; - de wijze waarop het autonoom gemeentebedrijf zal voorzien in een systeem van interne controle, de wijze waarop de externe-auditcommissie bij het autonoom gemeentebedrijf haar audittaken uitoefent en de wijze van rapportering van de externe-auditcommissie aan de gemeenteraad; - de maatregelen bij niet-naleving door een partij van haar verbintenissen voortvloeiend uit de beheersovereenkomst en de bepalingen inzake beslechting van geschillen die rijzen bij de uitvoering van de beheersovereenkomst; - de omstandigheden waarin en de wijze waarop de beheersovereenkomst kan worden verlengd, gewijzigd, geschorst en ontbonden. Aan het hoofd van een AGB staat een raad van bestuur. Die heeft de volheid van bevoegdheden, tenzij voor de zaken die uitdrukkelijk voor de gemeenteraad zijn voorbehouden door de statuten of het Gemeentedecreet. Het aantal leden van de raad van bestuur bedraagt ten hoogste de helft van het aantal gemeenteraadsleden, maar nooit meer dan twaalf. Ten hoogste twee derden van de leden zijn van hetzelfde geslacht. De raad van bestuur wordt benoemd door de gemeenteraad. De gemeenteraad kan de bestuurders ook op elk moment weer ontslaan. In elk geval gebeurt er een volledige vernieuwing van de raad van bestuur na de aanstelling van een nieuwe gemeenteraad. Het mandaat van de bestuurders is wel hernieuwbaar. Het Gemeentedecreet bevat garanties opdat elke fractie die vertegenwoordigd is in de gemeenteraad ten minste één vertegenwoordiger in de raad van bestuur kan aanstellen, ten minste voor zover de meerderheidsfracties in de gemeenteraad samen ook ten minste de helft van de bestuurders kunnen aanstellen. De raad van bestuur kiest onder de eigen leden een voorzitter. Die moet verplicht deel uitmaken van het college van burgemeester en schepenen. Een aantal verbodsbepalingen die gelden voor gemeentelijke politici (vb. verbod om overeenkomsten af te sluiten met het eigen bestuur) gelden eveneens voor de AGB-bestuurders. De gemeenteraad verleent de bestuurders jaarlijks kwijting na de goedkeuring van de rekeningen. Autonome gemeentebedrijven zijn publiekrechtelijke rechtspersonen opgericht door een gemeente, waarin de gemeente de enige participant is De statuten van het AGB kunnen voorzien in de mogelijkheid om een aantal bevoegdheden qua dagelijks bestuur, vertegenwoordigingen en voorbereiding en uitvoering van de beslissingen van de raad van bestuur toe te vertrouwen aan een directiecomité of aan een gedelegeerd bestuurder, met de mogelijkheid tot subdelegatie aan personeelsleden van het AGB. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 49 N 205

6 De benoeming van de leden van het directiecomité en van de gedelegeerd bestuurder gebeurt door de raad van bestuur. (dit is een mogelijkheid!) Andere bestuursorganen dan een raad van bestuur en eventueel een directiecomité en een gedelegeerd bestuurder mag een AGB niet hebben. De vergaderingen van de raad van bestuur en het directiecomité zijn niet openbaar. De verslagen ervan en alle bijhorende documenten moeten wel beschikbaar zijn op het secretariaat van de gemeente. Externe Verzelfstandigde Agentschappen in privaatrechtelijke vorm De tweede vorm van externe verzelfstandiging is die van de EVA s in privaatrechtelijke vorm, de meest verregaande vorm van verzelfstandiging. Dit zijn dus de vroegere gemeentelijke vzw s die nu een wettelijk kleedje hebben gekregen. Andere vormen dan de vzw-vorm (NV, BVBA, stichting, internationale vzw, ) zullen in de praktijk minder voorkomen. Gemeentelijke extern verzelfstandigde agentschappen in privaatrechtelijke vorm zijn verzelfstandigde entiteiten met rechtspersoonlijkheid die door de gemeente werden opgericht of waarin de gemeente deelneemt, die belast zijn met het verwezenlijken van welbepaalde beleidsuitvoerende of voorbereidende taken van gemeentelijk belang en die een privaatrechtelijke vorm (vzw, NV, ) aangenomen hebben. Hierbij valt op te merken dat ook andere rechtspersonen kunnen deelnemen in een EVA in privaatrechtelijke vorm. Het Gemeentedecreet bevat wel een lijst met uitgesloten participanten: andere gemeenten, extern verzelfstandigde agentschappen van andere gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, provincies en hun verzelfstandigde entiteiten, de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest zijn uitgesloten van participatie. De reden voor deze lijst ligt in het Decreet Intergemeentelijke Samenwerking. De oprichting door een gemeente van een EVA in privaatrechtelijke vorm samen met een private vennootschap is dus wel mogelijk, voor zover er tenminste geen tweede gemeente bijkomt. Ook OCMW s en bijvoorbeeld andere deelstaten dan Vlaamse Gemeenschap en Vlaams Gewest zijn vreemd genoeg niet uitgesloten. Het Gemeentedecreet zegt weinig over de verplichte vermelding in de statuten, in tegenstelling tot de statuten van een AGB. De reden ligt in het feit dat andere wetgeving op bijvoorbeeld vzw s of vennootschappen hier al veel over bepaalt. Wel zegt het Gemeentedecreet dat de gemeente, wat ook haar inbreng is, steeds over de meerderheid van de stemmen in de algemene vergadering moet beschikken en steeds de meerderheid van de leden van de raad van bestuur moet voordragen. Die voordracht in de raad van bestuur waarborgt elke fractie een vertegenwoordiging en zorgt ervoor dat ten hoogste twee derde van de door de gemeente voorgedragen bestuurders van hetzelfde geslacht zijn. De gemeentelijke vertegenwoordigers in de algemene vergadering moeten gemeenteraadsleden zijn. Zij moeten bovendien de instructies van de gemeenteraad volgen. Het is niet duidelijk wie de leden van de raad van bestuur voordraagt: de gemeenteraad (cf. wat geldt bij een AGB) of de door de gemeenteraad aangestelde vertegenwoordigers in de algemene vergadering (wat de memorie van toelichting lijkt te suggereren). In elk geval moeten alle gemeentelijke vertegenwoordigers (raad van bestuur en algemene vergadering) opnieuw worden aangesteld na elke nieuwe samenstelling van de gemeenteraad. De gemeente en het EVA in privaatrechtelijke vorm moeten een samenwerkingsovereenkomst afsluiten. De goedkeuring ervan is een niet delegeerbare bevoegdheid van de gemeenteraad. Uit de samenwerkingsovereenkomst zal de werkelijke draagwijdte van de verzelfstandiging moeten blijken. Die samenwerkingsovereenkomst regelt ten minste het volgende: - voor zover relevant de aanwending van de aan het agentschap ter beschikking gestelde of overgedragen personeelsleden, middelen en infrastructuur; - de presentiegelden en andere vergoedingen die door het EVA in privaatrechtelijke vorm worden toegekend, binnen de perken bepaald door de Vlaamse Regering in haar Besluit van 19 januari 2007; - de wijze waarop het EVA zal voorzien in een systeem van interne controle; - de instemming van het EVA met de toekenning van audittaken binnen het EVA aan een externe-auditcommissie of aan één of meer commissarissen en de wijze waarop de externe-auditcommissie of commissaris deze audittaken uitoefent. Uit de samenwerkingsovereenkomst zal de werkelijke draagwijdte van de verzelfstandiging moeten blijken De gemeente moet de samenwerkingsovereenkomst binnen de 20 dagen na de beslissing opsturen naar de gouverneur. Waarom kiezen voor deze vorm van verzelfstandiging? In elk geval goed motiveren, aangezien deze vorm pas op de derde plaats komt in de verzelfstandigingsrangorde. Toezicht interpreteert vaak erg strikt, maar het valt wel aan te raden om al in een vroege fase van de oprichting informatie bij het Agentschap Binnenlands Bestuur in te winnen. Zo komt u misschien niet voor onverwachte verrassingen te staan. In de parlementaire voorbereiding worden enkele voordelen nominatief opgesomd. U vindt deze terug in artikel van de werkgroep Uw lokale sportgebeuren ingeblikt in een vzw of AGB? (p.57). Bezint eer ge begint! Veel besturen zijn geneigd te verzelfstandigen, maar weten vaak niet goed hoe er aan te beginnen. Is het wel nuttig of voordelig om te verzelfstandigen? Hoe wordt dit het beste aangepakt? Wat zijn de voor- en nadelen van deze of gene vorm? In het verleden hadden besturen vaak nog een expertise over bepaalde vaak voorkomende 50

7 structuren (b.v. gemeentelijke vzw s, recenter ook autonome gemeentebedrijven) en waren de voor- en nadelen van deze vormen door ervaring reeds betrekkelijk gekend. Door de invoering van een heel nieuwe structuur in het Gemeentedecreet en de vaak rigide interpretaties van de toezichthouder, weten besturen echter vaak niet meer wat te verwachten. Meer mogelijkheden dus, maar tegelijkertijd ook meer beperkingen, wat verzelfstandigen er zeker niet gemakkelijker op maakt. Bij heel wat besturen leeft tegenwoordig dan ook de vraag naar begeleiding op het vlak van verzelfstandiging. Tegelijk is er nog heel wat onduidelijkheid met betrekking tot de bestaande structuren. Deze dienen binnen enkele jaren omgevormd te zijn in overeenstemming met de nieuwe regels, maar op dit moment kan nog niemand zeggen tegen wanneer dit precies nodig is, hoe het zit met aanpassingen aan de bestaande structuren, enzovoort. De VVSG werkt een leidraad/checklist uit om de besturen bij te staan in hun oordeelvorming óf ze willen verzelfstandigen én via welke formule ze willen verzelfstandigen. In de loop van 2008 is deze leidraad ter beschikking. Mark Suykens directeur Vereniging Vlaamse Steden en Gemeenten Trefwoord(en): ISB-congres, verzelfstandiging, gemeentedecreet Bezint eer ge begint! Beheer en exploitatie van stedelijke en gemeentelijke zwembaden Technische VLAREM audits Advies over onderhoud en renovatie Totaalbeheer van de waterhuishouding van bedrijven en publieke instellingen Analyses van de waterkwaliteit Legionellapreventie Waterbesparende technieken Dit zijn diensten van Stropkaai Gent Telefonisch klantenloketdrinkwater Algemeen waternummer (vragen over meteropname, factuur, melden verhuizing, ) Defectennummer water (melden van defecten en storingen) Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 51 N