Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 030-286 10 00 www.utrecht.nl aan de leden van de Gemeenteraad 1234AA Behandeld door C.M.W. Scholder Doorkiesnummer 030-28 61247 E-mail k.scholder@utrecht.nl Onderwerp Stand van zaken right to challenge Bijlage(n) januari 2016 Uw kenmerk Uw brief van Geachte heer, mevrouw, In deze brief informeren we u over de stand van zaken rondom right to challenge, in vervolg op Motie 70 van 17 juli 2014 en Motie 94 van 2 oktober 2014. We hebben u al eerder, op 9 december 2014, een brief toegezonden over de mogelijkheden die ons College ziet voor toepassing van right to challenge bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). En in juni 2015 heeft u een eerste brief met de stand van zaken ontvangen waar we aangegeven hebben gewoon te willen beginnen met proefchallenges. In deze brief geven we u een update. Waarom right to challenge? Utrecht maken we samen en Right to challenge is een mogelijkheid, maar (nog) niet verplicht in de Wmo1. Hierom hebben we in het inkoopbeleid 2015-2019 opgenomen dat we de kracht van de stad willen gebruiken door alert te zijn op opdrachten die de stad beter kan uitvoeren. Het right to challenge kan dat helpen aanzwengelen. Right to challenge is gebaseerd op twee doelen; meer verantwoordelijkheid en sturingsmacht in de samenleving leggen en een betere uitvoering van publieke taken. Proefchallenges In de raadsbrief van juni 2015 hebben we drie initiatieven genoemd om mee in gesprek te gaan en die mogelijk tot een proefchallenge konden leiden. Dat waren de volgende drie initiatieven: Dagondersteuning ouderen in De Nieuwe Jutter (en mogelijk een tweede locatie), een sporthal in zelfbeheer en de boodschappenplusbus. In de afgelopen maanden is hier het sociaal makelaarschap in West nog bijgekomen. Hieronder geven we per initiatief aan wat de stand van zaken nu is. We hebben drie fases benoemd waar de initiatieven zich nu in bevinden: 1. verkenning of het initiatief een proefchallenge kan worden, 2. het uitwerken van de proefchallenge en 3. de start van de proefchallenge. Dagondersteuning ouderen in De Nieuwe Jutter. Fase2: Deze proefchallenge wordt verder uitgewerkt. 1 De mogelijkheid van een Algemene maatregel van Bestuur wordt vooralsnog niet ingevuld
Een tweede locatie naast De Nieuwe Jutter is niet aan de orde gebleken. Een tweede initiatief dat zich op dagondersteuning (drempelloze dagbesteding voor ouderen) richt heeft laten weten om diverse redenen in dit stadium niet te voelen voor een proefchallenge. Er is een inhoudelijk verkennend traject gestart tussen De Nieuwe Jutter en twee zorgaanbieders op het gebied van dagbegeleiding (geïndiceerde dagbesteding voor ouderen), om te bezien wat men van elkaar kan leren. Hiernaast is dit traject gericht op het toerusten van de vrijwilligers van De Nieuwe Jutter en het onderzoeken van de mogelijkheden om deelnemers van de Ouderensoos die intensievere zorgvragen krijgen te behouden binnen deze soos. In de verkenning wordt ook onderzocht welke kwaliteit voldoende is, binnen de context van een buurthuis in zelfbeheer, als het gaat om meer intensieve ondersteuningsvragen en waar de grenzen liggen. Over dit geheel is voorjaar 2016 een rapportage te verwachten. Parallel hieraan wordt verkend wat dit betekent in termen van Right to challenge. Daarbij gaat het enerzijds om de financiële aspecten, anderzijds om de inhoudelijk toegevoegde waarde. Een mogelijkheid hierbij is dat dagondersteuning bij De Nieuwe Jutter plaatsvindt op basis van een inkoop- in plaats van de huidige subsidierelatie. De voors en tegens van inkoop versus subsidie zijn onderwerp van gesprek tussen de gemeente en De Nieuwe Jutter. Het gaat hierbij om een bedrag tussen de 10.000 en 20.000 euro. Wat de inhoudelijk toegevoegde waarde betreft gaat het om de mate waarin een dagondersteuningsvoorziening op deze basis een (extra) bijdrage levert aan de sociale cohesie in een buurt. Een buurt waar ook ouderen met toenemende zorgvragen zich verzekerd weten van voldoende (informele) hulp en ondersteuning om hen heen. Concrete vragen bij deze proefchallenge zijn bijvoorbeeld: Wat voor meerwaarde heeft het voor de deelnemende ouderen als niet een formele zorgaanbieder, maar een buurtinitiatief de dagbesteding verzorgt? En: Wat is de winst voor de wijk? Sporthal in zelfbeheer. Fase 1: We zijn in de verkennende fase of deze pilot een proefchallenge wordt. In het meerjaren huisvestingsplan binnensport is als een van de uitvoeringsprojecten benoemd het in zelfbeheer nemen van een sporthal voor het uitvoeren van een pilot. Na een verkennende fase met basketbal- en volleybalverengingen is in 2015 besloten met 2 basketbalverenigingen door te gaan. De verenigingen Cangeroes en Amazone hebben samen met de gemeente en de VSU verkend welke taken en verantwoordelijkheden door deze sportverenigingen overgenomen kunnen worden, en welke vergoedingen hiervoor beschikbaar zijn. Deze sportverenigingen hebben behoefte aan meer zeggenschap over de accommodatie op het gebied van bezetting en kosten, om daarmee de sportieve prestaties van de teams te kunnen stimuleren (meer budget voor trainers), de ledenbinding te stimuleren (een eigen honk) en de maatschappelijke rol te kunnen vergroten (aanbieden van wijk-sport-aanbod of aanbod op een ander maatschappelijk vlak dan sport, bijvoorbeeld activiteiten voor ouderen in de kantine). Voor het uitvoeren van de pilot is de keuze gevallen op sporthal Lunetten omdat dit al een deze hal een enkelvoudige functie heeft en omdat er voor de kantine in 2016 geen overeenkomst met een pachter meer is. Afhankelijk van het totaal aan taken en verantwoordelijkheden dat overgenomen gaat worden door de sportverenigingen gaat het om een bedrag van 20.000-30.000 euro (toezicht en beheer op 3 avonden en 2 weekenddagen). De taken, verantwoordelijkheden en de vergoedingen zullen vastgelegd worden in een overeenkomst. Medio januari was er een bijeenkomst in de sporthal waar de huidige en de nieuwe gebruikers van de sporthal met elkaar en met de gemeenteraad in gesprek gaan over de pilot. Bij deze 2/7
bijeenkomst heeft de wethouder toegezegd dat wijkgebonden sportactiviteiten, zoals jeugd, binnen Lunetten moeten kunnen blijven sporten, en dat de overige verenigingen binnen de wijk Zuid een accommodatie moeten kunnen gebruiken. In januari 2016 zullen de basketbalverenigingen hun business case aanleveren bij de gemeente. Na een positieve beoordeling zullen de voorwaarden in een overeenkomst vastgelegd worden en zal de pilot in augustus 2016 van start gaan. De pilot zal geëvalueerd worden op proces, op de toegankelijkheid en veiligheid, op klanttevredenheid en op de maatschappelijke waarde (die nog goed geformuleerd moet worden). Ook bij een no-go, bijvoorbeeld door een onvoldoende beoordeling van de business case, zal de pilot evaluatiemateriaal opleveren voor zowel de gemeente als de sportverenigingen. BoodschappenPlusbus Fase 1: We zijn in de verkennende fase of dit een proefchallenge wordt. De Boodschappenplusbus is een voorziening waar ouderen die weinig mobiel zijn gebruik van kunnen maken om ergens heen te gaan, om boodschappen te doen etc. Deze voorziening draagt daarmee bij aan het voorkómen van sociaal isolement van ouderen en faciliteert mensen om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Welzijnsorganisatie U-centraal heeft vooralsnog de opdracht van de gemeente om deze voorziening in de stad te organiseren. We onderzoeken samen met U-centraal of er vanaf 2018, in de nieuwe subsidieperiode, kansen liggen en wensen zijn bij bewoners om de Boodschappenplusbus (op wijkniveau) te challengen. Sociaal makelaarschap - Fase 3: De proefchallenge met Wishing Well West is gestart op 1 januari 2016. - De challenge voor spinozaplantsoen is afgevallen. In juni 2015 lag er al een challenge vanuit Wishing Well West voor een deel van het sociaal makelaarschap in West, Lombok Oost. Daarna is er nog een challenge op het sociaal makelaarschap van een inwoner bij het Spinozaplantsoen onderzocht. De subsidieafspraken met de sociaal makelorganisaties lopen door tot en met 2017, daarmee zijn de mogelijkheden om een challenge uit te voeren beperkt. Voor deze beide challenges betreft dit de sociaal makelorganisatie Me kaar. Wishing Well West voert sinds augustus 2013 als alliantiepartner van Me kaar het sociaal makelaarschap in complex 507 uit (350 woningen in Lombok Oost). Me kaar is bereid geweest de alliantie met Wishing Well West te beëindigen en heeft het gelabelde budget van 21.500 euro voor complex 507 beschikbaar gesteld. Het Spinozaplantsoen is geen alliantiepartner, waardoor die mogelijkheid er niet is. Wij hebben vanaf 1 januari 2016 als gemeente directe afspraken met Wishing Well West gemaakt over de uitvoering van het sociaal makelaarschap in complex 507. Ze werken integraal en bottomup, met als doel een sociale permacultuur (duurzame leefomgeving) aan te leggen. Naast sociaal makelaarschap richten ze zich ook op andere onderwerpen zoals wonen en werkgelegenheid, vanuit de visie dat dit communicerende vaten zijn. Hiervoor ontvangen zij ook verschillende subsidies (sociale prestatie/dagondersteuning, initiatievenfonds en zelfbeheer) en worden ze ondersteund door de woningbouwcorporatie en fondsen. Komend jaar wordt door middel van schriftelijke rapportages en meerdere gesprekken met bewoners uit complex 507 onderzocht of deze challenge inderdaad meer oplevert dan in de oude situatie als alliantiepartner van Me kaar. 3/7
Daarnaast beschikken we over een actuele analyse van complex 507, omdat deze is meegenomen in de buurtverkenningen vanuit Volksgezondheid. Voor de bewoner(s) aan het Spinozaplantsoen is wellicht vanaf 2018, in de nieuwe subsidieperiode, een kans om het sociaal makelen te challengen, maar dat is afhankelijk van de keuzes die we maken in de nieuwe afspraken voor sociaal makelaarschap 2018. In 2016 blijft het Spinozaplantsoen zich verder ontwikkelen met ondersteuning van Me kaar. Nieuw aanvragen voor challenges Naast de initiatieven benoemd in de brief van juni 2015 hebben we nog een aantal challenges binnen gekregen. 1 voor de stadsmakelaar en 1 voor groenonderhoud van het spinozaplantsoen. Stadsmakelaar Op de RIA van 6 oktober jl over de agenda ruim baan voor initiatief hebben de ruimtemakers aangegeven de functie van de stadsmakelaar te willen challengen. Na een verkennend gesprek met een aantal ruimtemakers en de gemeente Utrecht hebben de ruimtemakers aangegeven dat deze challenge op de hele stadsmakelaar toch niet de voorkeur heeft. Wel is aangegeven door de ruimtemakers dat ze nog graag verder praten over andere mogelijkheden voor een challenge of een andere vorm van samenwerking met de gemeente Utrecht op de taken waar ze als ruimtemakers meerwaarde bieden voor de stad. Eerste kwartaal 2016 komt er een afspraak om hier over door te praten. (zie ook de commissiebrief evaluatie Stadsmakelaar van 3 november nr. 15.511637) Groenonderhoud spinozaplantsoen Fase 1: We zijn in de verkennende fase of dit een proefchallenge wordt. Naast het sociaal makelaarschap is door de inwoner uit het Spinozaplantsoen ook de wens geuit om het groenonderhoud rondom het spinozaplantsoen, in eigendom van de gemeente Utrecht, te challengen. Mitros heeft al toegezegd dat vanaf 1 januari 2016 het budget voor groenonderhoud van hun deel van het Spinozaplantsoen en dan voor 1 van de 10 blokken, wordt overgedragen aan de buurtbewoners. De aanleiding om naar de gemeente te komen was in eerste instantie omdat de buurtbewoners financieel niet goed rondkomen als ze met het budget voor het onderhoud ook een grasmaaier moeten aanschaffen. Met de gemeente wilde ze kijken of met een challenge van groenonderhoud van de gemeente dit gat gedicht kan worden. We zijn in gesprek met een inwoner van het Spinozaplantsoen om de mogelijkheden te verkennen om ook het gemeentelijk deel over te nemen. Vragen die beantwoord moeten worden: is het beschikbare budget wel voldoende, hoe breed gaat de challenge worden (maaiwerk, zwerfvuil ruimen, prullenbakken legen en/of snoeiwerk), kunnen/willen de bewoners dit echt, wie zijn deze bewoners precies en is er voldoende draagvlak, wat maakt right to challenge anders dan de zelfbeheercontracten waar de gemeente in andere buurten al gebruik van maakt, is er een verschil tussen dit initiatief en zelfbeheer initiatieven elders in de stad, is zelfbeheer (op termijn) ook een mogelijkheid? Leerlingenvervoer Verder is er ruimte gecreëerd bij de laatste aanbesteding van het leerlingenvervoer om een challenge die komt mogelijk te maken zonder te hoeven wachten op de nieuwe aanbesteding. De mogelijkheid dat ouders zelf vorm geven aan aangepast vervoer is onderdeel van de verordening. In de toelichting op artikel 13 staat dat ouders toestemming kunnen vragen om meerdere kinderen 4/7
met een eigen busje te vervoeren. Het college kan dan bij wijze van uitzondering op grond van de hardheidsclausule een andere bekostiging vaststellen. Welke andere ontwikkelingen nemen we mee bij het vormgeven van right to challenge? In juni hebben we u al aangegeven dat we een aantal ontwikkelingen volgen voor het vormgeven van right to challenge. De verkenning voor een publiek-private parkorganisatie en bouwstenen voor zelfbeheer van het Maximapark, de buurtrechten in het Verenigd Koninkrijk en de pilots Buurtbudgetten in Lombok en Lunetten. Over deze ontwikkelingen is momenteel geen nieuws te melden in het kader van right to challenge. Gemeente Rotterdam We volgen sinds kort de ontwikkelingen van de proefchallenges bij de gemeente Rotterdam. De gemeente Rotterdam is namelijk net als in Utrecht recent gestart met proefchallenges. Ook de geleerde lessen van de proefchallenges in Rotterdam kunnen input leveren hoe we right to challenge vormgeven in Utrecht. Speeltuinen Daarnaast is er november 2015 een onderzoek naar speeltuinen gestart (zie ook de commissiebrief informatie stand van zaken onderzoek speeltuinen van 9 november nr. 15.511737) met als doel te komen tot een beheermodel. Bewoners worden uitgenodigd om creatief mee te denken over de toekomst van de exploitatie en het beheer van de speeltuin in hun buurt. De onderzoekers bespreken op iedere speeltuin de doelstelling, kwaliteitseisen, organisatie en kosten van de speeltuin. In samenhang met hoe de betrokkenen bij de 20 speeltuinen zichzelf willen en kunnen organiseren en ontwikkelen richting 2018, formuleren zij gezamenlijk waar welke beheertaken worden belegd. De uitkomsten van dit onderzoek leveren ook input voor invoeren van right to challenge. Stand van zaken ondersteuning proefchallenges Strategische denktank en monitoring De denktank maatschappelijk initiatief bestaat uit 2 ambtenaren en 4 bewoners. Deze bewoners/initiatiefnemers vertegenwoordigen de domeinen: zorg, welzijn, cultuur en sport. Tijdens de eerste bijeenkomst op 6 januari zal de denktank bepalen welke vraagstukken zij op hun agenda voor 2016 zetten. The right to challenge zal er hier één van zijn. Ze denken mee met de onderzoeksvragen waar de (master) studenten Bestuurs- en Organisatiewetenschappen en Rechten mee aan de slag gaan vanaf begin 2016. Deze studenten zullen de eerste helft van het jaar de proefchallenges volgen op specifieke onderzoeksvragen en andere relevante respondenten hierover bevragen. Daarnaast zal de denktank de tweede helft van 2016, mede aan de hand van het onderzoek van de studenten, meedenken over de vervolgstappen voor het invoeren van Right to Challenge in Utrecht. Financiën Eenmalige vergoeding De proefchallenges in het sociale domein ontvangen eenmalig een vergoeding (maximaal 5.000) vanuit het budget versterking sociale basis. Hiermee wordt het bewonersinitiatief in staat gesteld een goed onderbouwd bod op een gemeentelijke taak te doen. Bijvoorbeeld door het budget in te zetten om hun uren te compenseren, professionele ondersteuning in te huren, promotie en communicatie ondersteuning te regelen et cetera. Naast waardering voor hun vrijwillige inzet, levert het ons ook relevante informatie op voor het invoeren van Right to Challenge. Er moet een spelregel komen of en hoe de initiatiefnemers van challenges vanaf 2017 in aanmerking komen voor een dergelijke eenmalige vergoeding. 5/7
Inkoopbeleid 2015-2019 In het inkoopbeleid 2015-2019 is ruimte gemaakt voor right to challenge. In paragraaf 3.2.8 is opgenomen dat het mogelijk is om opdrachten onder de Europese drempels één-op-één te gunnen aan een lokaal initiatief, bewonersorganisatie of sociaal ondernemer, mits ze voldoen aan de spelregels lokale initiatieven. Budget Als voorwaarde voor het uitvoeren van een challenge hebben we bepaald dat de uitvoering binnen de huidige beschikbare budgetten in de begroting gerealiseerd moet worden. Een challenge mag dus niet duurder worden. We hebben het hier over de uitvoeringskosten en niet over de ambtelijke ondersteuning. We willen met deze proefchallenges ook meer helderheid krijgen hoe de ambtelijke ondersteuning van de challenge in verhouding staat tot het uitvoeringsbudget dat met de challenge gemoeid is en of dat een wenselijke situatie oplevert. Kennisnetwerk Bij het starten van een proefchallenge wordt een kennisnetwerk per challenge opgezet om de proefchallenge te ondersteunen. De deelnemers in dit netwerk zijn bepaald in samenspraak met de initiatiefnemer. Omvang en samenstelling van het netwerk kan dus per challenge verschillen. Vervolg Elke challenge en elke fase van een challenge brengt ons nieuwe kennis en inzichten waar een initiatiefnemer tegen aan loopt, waar er kansen liggen, waar wij nog zaken kunnen verbeteren, aan welke publieke waarde we samen werken, maar ook waar het voor initiatiefnemers en de gemeente (financieel) oninteressant is om ons te challengen. Deze kennis creëren we samen met de stad. Daarnaast zullen zowel de scripties van de studenten, het advies van Prof. dr. Margo J. Trappenburg en het meedenken door de strategische denktank, bijdragen aan de totstandkoming van het verder vorm geven van right to challenge in Utrecht. In de brief van juni 2015 hebben we u aangegeven dat we u eind 2016 een uitvoeringskader voorleggen. Onder andere gezien de diversiteit van de challenges lijkt dat niet volledig haalbaar voor eind 2016. 2016 is een leerjaar. We maken eind 2016 de balans op en evalueren de proefchallenges. De geleerde lessen kunnen wellicht al in spelregels opgenomen worden en we zullen met uw Raad in gesprek gaan welke verdere implicaties dit heeft voor hoe we right to challenge vormgeven. Verder organiseren we 3 februari een aftrap voor alle proefchallenges, het doel van de aftrap is 1. om de initiatiefnemers te faciliteren bij de vraagstukken waar zij tegen aan lopen en de initiatiefnemers met elkaar in contact te brengen, 2. het blijven betrekken van uw Raad bij het proces en 3. geïnteresseerden informeren over hoe we in Utrecht omgaan met Right to Challenge. Juni 2016 ontvangt u nog een update. We hopen u voor dit moment weer voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, 6/7
de secretaris, de burgemeester, 7/7