Verslag conferentie Amsterdam Winterklaar? 1 maart 2012 Milieucentrum Amsterdam (MCA) en Amsterdams Steunpunt Wonen (ASW) organiseren samen een conferentie over energiebesparing in de Amsterdamse huursector. Deze conferentie vindt plaats op donderdag 1 maart vanaf 16.00 uur in het Volkskrantgebouw, Wibautstraat 150 te Amsterdam. (Opkomst, verwijzing naar aanwezigenlijst) De centrale vraag: Hoe krijgen we samen meer vaart in de energiebesparing van huurwoningen in Amsterdam? A. Inleiding Eef Meijerman (directeur van ASW) heeft de rol als dagvoorzitter en verwelkomt alle aanwezigen. Vervolgens verzorgt Jan Heijns (beleidsmedewerker MCA) een inleiding over de noodzaak en stand van zaken van energiebesparing in Amsterdamse huursector. Conclusies: Denk in woonlasten en niet in huurlasten Benut als corporatie alle financiële mogelijkheden Geef ruimte aan eigen initiatief huurders Geef inzicht in voortgang energiedoelstellingen Organiseer draagvlak bij huurders B. Ronde tafels Het aanwezige publiek gaat uiteen in groepjes om aan de hand van 5 concrete Amsterdamse cases over energiebesparing in huurwoningen te praten. Hieronder een samenvatting van deze ronde tafel-discussies. (Volledige notulen zijn op te vragen via j.heijns@milieucentrumamsterdam.nl). 1. Betondorp (Ymere) In verband met de brandveiligheid moet Ymere de daken bij woningen in Betondorp vervangen. Een mooie gelegenheid om de woningen te verduurzamen. Ymere biedt aan de bewoners onder meer het plaatsen van zonneboilers aan. Bewoners zijn bang voor de hogere kosten en zijn bang dat alle sociale woningen uit hun wijk verdwijnen. - Paul Tuijp (Ymere): duurzaamheid speelt een onderschikte rol bij eisen die gesteld worden bij de verkoop van huurwoningen. Bepaalde duurzame oplossingen, zoals zonneboilers en zonnepanelen, waren uiteindelijk toch niet haalbaar vanwege zwakke funderingen. - Gerry van het Wout pleit voor een logisch stappenplan voor duurzame oplossingen per complex. Eerst dak isoleren, dan pas nadenken over zonnepanelen. - Paul Tuijp: Het is voor Ymere onacceptabel om te investeren in klimaatneutrale nieuwbouw, als vervolgens huizen met een F- of G-label in dezelfde wijk niet worden
aangepakt. Het is echter ook vaak niet financieel rendabel om huizen met een G label naar een B label om te bouwen. - Draagvlak voor dergelijke transitie kan alleen worden gecreëerd als de besparingen die verduurzaming oplevert hoger is dat extra te betalen huur. Echter de beloofde besparingen zijn vaak niet te halen dankzij het feit dat men niet weet hoe met duurzamere technieken moet omgaan. 2. Saenredamstraat (De Alliantie) Het betreft hier een complex woningen vooroorlogse woningen in de Amsterdamse Pijp. Een complex van 17 woningen is hier door woningcorporatie De Alliantie gerenoveerd waarbij de woningen het energielabel A hebben gekregen. Het project is winnaar van de groene speld. Bewoners en de Alliantie hebben er bij de renovatie voor gekozen om verder te gaan dan de gebruikelijke ambitie bij dit soort renovaties, het bereiken van het energielabel B. - Frans de Roos (De Alliantie): Er is goed contact geweest met de welstandcommissie. De voorgevel is in tact gelaten en de nieuwe kozijnen zijn van hout. Standaard toegevoegd hebben we vloerverwarming. Dit bespaart omdat mensen de meter lager zetten, omdat ze warme voeten hebben. Daarnaast hoeft de temperatuur voor vloerverwarming slechts 30 graden te zijn in plaats van 60 graden voor reguliere verwarming. Dit levert ook een besparing op. Het project heeft geleid tot 10% extra bouwkosten. In plaats van 3 miljoen werd het dus 3.3 miljoen euro voor 17 woningen en 1 bedrijfsruimte. - Frans de Roos: De zonnepanelen werken in principe voor de verlichting in het trappenhuis en de overgebleven energie gaat terug naar het net. De zonneboilers leveren aan de bewoners. Onze vaste energieleverancier Greenchoice wilde echter niet betalen voor de overtollige energie. Dit is niet verplicht in Nederland in tegenstelling tot in bijvoorbeeld Duitsland. - Frans de Roos: Wij hopen die extra investering in dit project terug te verdienen met andere projecten door middel van de kennis die we in dit kleine project hebben opgedaan. - 120 euro huurverhoging is best fors. Frans de Roos: de huren in deze panden waren vrij laag, zo n 200 euro per maand. Mensen met lage inkomen ontvangen hiervoor dus huurtoeslag, dit compenseert de 120 euro. Nog steeds kost het de bewoners zo n 80 euro extra. Dit wordt gedeeltelijk nog gecompenseerd door de energiebesparing, maar er blijft inderdaad een bedrag over. Ze krijgen daar ook een balkon voor. We hebben met bewoners afgesproken om ze te volgen tot 5 jaar naar de oplevering van de panden. We willen weten of er daadwerkelijk 79% energie bespaard wordt. - Coen Stam: Ons geld gaat al op aan mutaties, planmatig, nieuwbouw en renovatie. We hebben zoveel slechte woningen die prioriteit hebben in verband met brandveiligheid bijvoorbeeld.
3. Hart voor Oostenburg (De Alliantie) Op Oostenburg (stadsdeel Centrum) heeft De Alliantie een deel van het complex Oostenburg gerenoveerd en opgeleverd. De bedoeling is het gehele complex te renoveren waarbij de doelstellingen om energie te besparen ambitieus te noemen zijn. Een deel van de teruggekeerde bewoners ziet dat echter niet in hun energierekening terug. - Boudewijn Snoek (huurder): Er is iets misgegaan met de renovatie. Doordat de nieuwe ketels op de 5 de verdieping van het complex zijn geplaatst, verbruiken woningen meer energie dan juist minder. Bewoners hebben ervoor gekozen dat de ketels op zolder zijn geplaatst. Ze wilden ze niet in hun huis. Ruimtelijk een logische keuze, maar milieutechnisch dus onwenselijk. - Eef Meijerman (ASW): verhuurders zijn zich steeds meer bewust van de noodzaak van energiebesparing. Per saldo neemt de belangstelling toe. En ten tweede moet men bij gesprekken tussen huurders en verhuurders oppassen bij wisseling van de wacht. Aan verhuurderskant maar ook aan bewonerskant komen er anders gevaren i.v.m. het na te komen afspraken. - Hoofdtip is dat er nog uitgebreidere ondersteuning nodig is voor bewoners, specialistische ondersteuning. De ondersteuning is minder geworden. Dit is doodzonde. En als je met renovaties te maken hebt, zorg dat je vanuit de thermische schil de warmte opwekt dan heb je dat al gewonnen, dus niet op 5 hoog.
4. ATVA-complex (Stadgenoot) Aan de Marnixstraat bevindt zich het zogenoemde ATVA-complex. Het complex dat in het verleden het Amsterdams tehuis voor Arbeiders heette heeft ongeveer 200 woningen en wordt door middel van blokverwarming verwarmd. De stookkosten zijn fors en de bewonerscommissie ziet graag iets aan de energiezuinigheid van het complex gebeuren. Dat is bij een Rijksmonument echter lastig. - Ronald Hamming (huurder): het proces om te komen tot verbetering verloopt zeer moeizaam. Het contact met de gebiedbeheerder is goed, maar hij heeft ook weer mensen boven zich. Stadgenoot is actief op zoek naar complexen waar de oplossing meer eenvoudig is. - Bastiaan van Perlo: Er is een mogelijkheid om energiebesparingsmaatregelen af te dwingen bij de rechter. Daar is wel een strakke berekening voor nodig. Die berekening is duur. Bovendien moeten huurders dan wel akkoord gaan met een huurverhoging. - Ronald Hamming: De bewoners hebben geen interesse. Ze blijven voor korte huurperiodes en ze hebben geen betrokkenheid bij de woning. We hebben geprobeerd een buurtborrel te organiseren, maar er kwam bijna niemand opdagen. Zelfs zoiets simpels heeft geen draagvlak. - Andre Kroon (Huurgenoot): Neem contact op met je koepel. Zij kunnen zorgen voor deskundigheid. - Andre Kroon: Het is niet verplicht om bij een monumentenpand een label te geven. Er kan wel gekeken worden bij andere monumentpanden hoe het daar geïsoleerd is. - Drie gouden regels: 1. Verzamel kennis en gebruik het. 2. Creëer draagvlak en onderzoek de haalbaarheid. 3. Gebruik je eigen huurderkoepel. 5. Olympia-complex (Ymere) Aanleiding om het Olympia-complex in Amsterdam-Zuid aan te pakken was achterstallig onderhoud. Het complex uit 1928 had energielabel F. Het komen tot afspraken tussen corporatie en bewoners was een moeizaam en lang proces: het duurde 5 jaar. Het kostte veel moeite om de huurders te overtuigen van de ingrepen en de huurverhoging die nodig was. Een gedeelte van het complex heeft nu label A en B. Ymere ziet het als een paradepaardje. Uitkomsten over hoeveel energiewinst wordt gehaald, zijn bijna bekend! - Sebastiaan Capel (D 66): `Haalde het energie verhaal mensen over? - Brandenburger (bewonerscommissie): Absoluut, helemaal als we uitlegden dat ze de helft kunnen besparen. De huizen gingen tot label A of B. Daarnaast legden we ze de toekomst visie uit. Dat in de toekomst gas, water en licht duurder wordt, was ook een reden om mensen over te halen tot renovatie. Er zijn wel afspraken gemaakt met Ymere over de maximale huur.
- Brandenburger: Het is wel belangrijk om mensen te leren hoe men met de CV ketel moeten omgaan, dit bespaart ook energie. Het duurt lang om huurders mee te krijgen; daarom is het belangrijk dat dezelfde mensen bij een corporatie de projecten afmaken. - Barbara Klomp (Woonbond): Naast besparing kan er dus ook energie opgewekt worden. Daarover is in dit project blijkbaar niet gesproken. Per woning kost het veel, maar op een gebied van 500 woningen krijg je inkoop voordelen. De LES-methodiek is hierbij belangrijk: leidraad energetisch stedenbouw. Eigen Haard is er nu mee bezig in Nieuw West. Er zijn goede business cases te maken. C. Debat met de zaal Na de ronde tafel gesprekken vond er een plenair debat plaats. Hieronder staan de belangrijkste uitspraken uit de zaal: De vraag is waarom corporaties geen actie ondernemen bij planmatig onderhoud. Eigenhaard: Er is geen geld over voor dure duurzame maatregelen. Energiebus van de Woonbond is beschikbaar voor ondersteuning om bewoners over de streep te trekken. Betrek de huurderkoepels erbij. Zij kunnen meedenken over ondersteuning van bewoners! Bij energetische maatregelen moet je ook veel andere technische problemen oplossen, zoals het weghalen van asbest. De brandweer stelt ook eisen aan de plaats van de ketel, liefst boven in het gebouw. Blijf reëel met je maatregelen. Als de zonnecollector te zwaar is voor fundering, dan iets anders. Discussiepunt voor corporaties: Energiemaatregelen in ruil tegen huurverhoging lager dan de besparing. Afspraken woonlasten en huurhoogte noodzakelijk voor draagvlak In Amsterdam bij energetische maatregelen meestal ook een hele waslijst aan andere technische verbeteringen aan de woningen. Energetische verbeteringen gebeurt vooral via renovatie of verversing. Grote opdracht: veel meer koppelen aan planmatig onderhoud. Naast voorlichting ook achterlichting aan bewoners nodig. Tempo van renovaties is laag. Dus als je het doet, doe het dan gelijk goed! Goede voorlichting over gedrag belangrijke voorwaarde bij investering Huurderskoepel inschakelen om corporatie als kennisbron in te schakelen Nodig: Goede praktische voorbeelden van bewoners, met bijbehorende besparingen etc. zodat andere bewoners overtuigd raken. Specifieke kennis over energiebesparing nodig! Technisch en financieel. Geen draagvlak zonder kennis van de mogelijkheden bij huurders. Belangrijk dat bewoners goed ondersteund worden in hun initiatieven door een onafhankelijke partij. Pilot in Zuid: deze keer alleen energie besparing. Er valt nog meer te winnen door ook energie op te wekken.
Woonbond: weinig bekend over maatregelen corporaties. Zet samen een monitoring op om meer inzicht te krijgen! D. Reactie politici Godfried Lambrieux, portefeuillehouder stadsdeel West, PvdA. We weten voldoende hoe we huurwoningen technisch moeten isoleren. De PvdA trekt de volgende conclusies: 1. We moeten meer inzetten op het vormen van draagvlak voor isolatie; 2. We moeten nu handelen en niet wachten: 3. We moeten scherper kiezen voor het thema energiebesparing. Eigen Haard heeft afgelopen jaar 360 huurwoningen gerenoveerd. Dat is ongeveer 1% van haar huurvoorraad. Dit renovatietempo is te laag. Tamira Combrink, raadslid Groenlinks. Groenlinks heeft de volgende conclusies: De knelpunten zitten ondermeer in de kosten-baten. Het is belangrijk om deze knelpunten helder te krijgen. Huurders dragen nu veel van de kosten in de vorm van een steeds hoger wordende energierekening; De onderhandelingstermijn van gemiddeld 5 jaar voor renovaties (tussen huurders en corporatie) moet korter worden. Huurders en corporaties moeten niet vastlopen in deze onderhandelingen. Voorlichting is erg belangrijk. Het belangrijk om nieuwe innovatietechnieken toe te passen. Het is belangrijk dat er resultaten worden geboekt en dat er een doorbraak komt. Sebastiaan Capel, raadslid D 66. De uitvoering en praktijk is veel belangrijker dan een papieren werkelijkheid.
Hannah Boogaard, beleidsmedewerker Partij van de Dieren. Zie iniatiefvoorstel duurzaamheid van PvdD. Corporaties dienen duidelijk aan te geven hoe de verduurzaming gaat verlopen. Ook de verduurzaming van de VVE`s. Belangrijk dat er samen aan de duurzaamheid van de stad wordt gewerkt. Jaap van Leeuwen, Woonbond. De premie voor labelstappen uit BADS2 zorgt voor extra geld voor isolatie. Door deze premie kunnen meer stappen worden gemaakt. De renovatie en verversing gaan te traag; De cyclus van Periodiek Onderhoud (PO) moet beter worden benut voor energiebesparing; Corporaties als De Key en Stadgenoot geven aan dat ze geen investeringsruimte meer hebben. Dit knelpunt dient te worden aangepakt. Bijlage Lijst aanwezigen