Crowdfunding Crowdfunding is in opmars. Ook voor vastgoedprojecten wordt deze methode steeds vaker toegepast. In dit sectorthema onderzoekt het huidige gebruik van crowdfunding in de bouw en de houding tegenover deze methode. Er wordt gekeken naar de huidige status van dit fenomeen en naar de kansen die crowdfunding onze sector biedt. Wat is crowdfunding Crowdfunding betekent bij bedrijven en individuen geld inzamelen om een nieuw project, een nieuw product of een nieuwe onderneming te starten. Het fenomeen ontstond rond 2004 in Amerika en waaide zo n vier jaar geleden over naar West-Europa. In Nederland zijn halverwege 2010 de eerste crowdfundingplatforms ontstaan. Sindsdien is de animo hiervoor snel gegroeid. Volgens crowdfundingwatchers Van Douw en Koren werd er in 2012 in Nederland voor 14 miljoen via crowdfunding gefinancierd. Dat is een fikse groei ten opzichte van 2011 en 2010, toen respectievelijk 2,5 miljoen en 0,5 miljoen werd opgehaald. Drie verdienmodellen Er worden voor crowdfunding globaal drie verdienmodellen gehanteerd: Donaties: investeerders doneren geld voor een bepaald doel, zonder verdere tegenprestatie. Deze vorm van crowdfunding komt voornamelijk voor bij goede doelen. Sponsoring: de investeerder krijgt een beloning in natura van de ondernemer. Denk hierbij aan naamsvermelding, toegangskaarten voor een evenement of het product waar in geïnvesteerd is. Investering in ruil voor aandelen, winst of het delen van inkomsten: Bij deze vorm is onderscheid te maken tussen vreemd vermogen en eigen vermogen. Bij vreemd vermogen leent de investeerder een (kleine) som geld uit aan de ondernemer. De ondernemer betaalt het ingelegde bedrag met rente terug. Bij eigen vermogen neemt de investeerder met aandelen deel in het project en profiteert zo van de waardeontwikkeling van de onderneming. Voorbeeldprojecten Wie de eerste voorbeeldprojecten uit de media naast elkaar zet, komt tot de conclusie dat crowdfundingsprojecten bij vastgoed vaak in de verduurzamings- en energiebesparingsfeer liggen, of breder: een gezonde leefomgeving. Bij crowdfunding ondersteunt een groep mensen een project. De praktijk leert dat dit veel verder gaat dan een financiële bijdrage. Binding met het doel en het gevoel samen een maatschappelijke bijdrage te leveren speelt vaak een rol. Zij willen onderdeel zijn van een verhaal. Dit maakt een renovatie van een school ter verbetering van het binnenklimaat kansrijker dan de bouw van een luxueuze flat (al komt laatstgenoemde ook voor). Bekendheid met crowdfunding Crowdfunding is in de bouw nog relatief onbekend. BouwKennis deed onderzoek onder architecten, installateurs, aannemers B&U, aannemers GWW en afbouwers. Slechts 6% is in (zeer) sterke mate bekend met de term. Gemiddeld eenderde van de bedrijven kent deze term in enige mate, terwijl zes op de tien niet weet wat er met crowdfunding bedoeld wordt. Architecten zijn een positieve uitschieter: van hen is 12% (zeer) bekend met de term, terwijl 59% er in ieder geval van gehoord heeft.
Bekendheid met term 'crowdfunding (in %) In zeer sterke mate In sterke mate In enige mate Niet Weet niet/geen mening Architecten 3 9 59 28 1 Installateurs 2 5 30 63 0 Aannemers B&U 0 4 32 62 2 Aannemers GWW 1 3 21 74 1 Afbouwers 0 3 23 72 2 Betrokken geweest bij crowdfundingsproject Het percentage marktpartijen die ervaring hebben opgedaan met crowdfunding is op één hand te tellen. Na een omschrijving van de term geeft slechts 4% van de marktpartijen aan ooit betrokken te zijn geweest bij een crowdfundingproject. Architecten zijn hierbij wederom koploper. Hierbij past wel de kanttekening dat na doorvragen blijkt dat een aanzienlijk deel van de architecten die ervaring heeft opgedaan in het buitenland. Sommige projecten waaraan architecten hebben meegewerkt zijn bovendien (nog) niet uitgevoerd. Ooit betrokken geweest bij een crowdfundingproject (in %) Ja Nee Weet niet/geen mening Architecten 11 87 2 Aannemers B&U 3 94 3 Installateurs 3 91 6 Aannemers GWW 2 97 1 Afbouwers 1 97 2 Toename betrokkenheid consumenten Crowdfunding geniet dus nog geen bouwbrede bekendheid. Daarvoor is deze financieringsvorm ook te nieuw. Het is mede hierdoor onmogelijk om op basis van bovenstaande uitkomsten te bepalen hoe groot de potentiële markt voor crowdfunding is. Wanneer we de bekende innovatietheorie van Everett Rogers (1962) voor producten erbij pakken, zit crowdfunding nu bijvoorbeeld pas in de introductiefase. Het eerder aangehaalde bureau Van Douw en Koren verwacht in ieder geval voor 2013 een patroon van exponentiële groei. Of dit uitkomt, hangt vooral samen met de bereidheid van bedrijven en consumenten om te investeren in bouwprojecten. Wanneer het om de betrokkenheid van consumenten gaat, verwacht minder dan één op de tien marktpartijen in (zeer) sterke mate dat consumenten in de toekomst vaker via crowdfunding bij een project zullen worden betrokken. Vier op de tien bedrijven ziet dit overigens wel in enige mate gebeuren. Ruim eenderde verwacht niet meer betrokkenheid van consumenten bij crowdfundingprojecten. De praktijk leert echter dat wanneer er een vastgoedproject via crowdfunding wordt geïnitieerd, de invloed van consumenten groot kan zijn.
Consumenten in de toekomst vaker bij crowdfundingprojecten betrokken (in %) Weet In zeer sterke mate In sterke mate In enige mate Niet niet/geen mening Architecten 3 10 54 23 10 Installateurs 3 8 36 36 17 Aannemers B&U 0 5 40 37 18 Aannemers GWW 1 6 40 40 13 Afbouwers 1 8 36 33 22 Participeren aan crowdfunding Er zijn verschillende manieren om te participeren aan crowdfundingsprojecten. Uiteraard verschillen dergelijke projecten in de basis niet van andere vastgoedprojecten waarbij er voor gezorgd moet worden dat de beslissers in de DMU kiezen voor de diensten en/of producten van het bedrijf. Het is hierbij echter wel van belang om te beseffen dat dit DMU er vaak anders uit ziet dan bij traditionele projecten omdat er vaak spelers van buiten de bouw betrokken zijn bij het beslissingsproces. Dit biedt uiteraard wel kansen op het gebied van advies en begeleiding. Een relatief simpele maar doeltreffende manier om te profiteren van een crowdfundingproject is door gratis producten of diensten aan te bieden bij een lopend project. Dit levert de organisatie goodwill op en een grotere kans op opdrachten in de toekomst. Het is bij deze tactiek wel zaak om goed inzicht te hebben waar en welke crowdfundingprojecten lopen. Gemiddeld tweederde van de bedrijven ziet geen brood in crowdfunding. In dit onderzoek is aan partijen die wel interesse hebben te participeren in een crowdfundingproject gevraagd hoe ze dit het liefst willen doen. Er is hierbij vooral ingegaan op wat complexere methoden waarbij er een financiële bijdrage aan het project wordt geleverd. Gemiddeld is een methode waarbij een financiële bijdrage aan het project een verzekering is voor werk aan het project het meest populair. Er is in dit onderzoek niet stilgestaan bij de daadwerkelijke haalbaarheid van deze constructie. Interessante methoden participeren aan crowdfunding (in %) Sponsoring van het project van de initiatiefnemer 11 Financiële bijdrage aan een project waar ik later rente op ontvang 19 Financiële bijdrage aan het project waardoor ik deel in de eventuele winst van het project 44 Financiële bijdrage aan het project die mij verzekerd van werk aan het project 61
Waarom niet anticiperen op crowdfunding Van de partijen die aangeven niet te willen anticiperen in crowdfundingprojecten geeft ruim een kwart aan dat deze vorm van ondernemen niet bij de eigen organisatie past (27%). Ook vinden relatief veel partijen de eigen organisatie te klein (25%), dit geldt vooral voor afbouwers. Redenen niet participeren in crowdfunding (in %) Architecten Aannemers B&U Aannemers GWW Afbouwers Installateurs Past niet bij organisatie 27 27 27 26 30 Bedrijf is te klein 14 25 22 36 25 Zorgt voor meer financieel risico 22 14 22 12 13 Past niet bij werk 19 19 19 14 11 Werk als onderaannemer en bepaal financiering niet 7 6 14 10 9 Te ingewikkeld 7 6 0 2 4 Geen financiële mogelijkheden voor 5 5 3 4 5 Geen tijd voor 2 3 3 4 4 Geen geschikte kennis binnen bedrijf 2 6 4 1 1 Focus op eigen bedrijf 2 2 1 4 7 Geen vertrouwen in/ zie geen voordelen 3 2 1 0 5 Niet geprefereerde werkwijze 3 3 3 1 1 (vooral) actief in particuliere sector 0 2 0 2 0 Anders 0 0 0 1 3 Weet niet/geen mening 0 6 4 2 0 Project zelf initiëren Uit onderzoek blijkt dan ook dat crowdfunding voor veel partijen ook een manier is om de orderportefeuille uit te breiden. Er is nog een manier waarop crowdfunding hiervoor gebruikt kan worden en dat is door zelf leidend te zijn bij een project. Denk bijvoorbeeld aan een architect die zijn eigen ontwerp tot uitvoer wil brengen en de financiering hiervoor (deels) uit de markt haalt via crowdfunding. Initiëren en financieren sluiten elkaar niet uit. De mogelijkheid dat bedrijven uit de bouw zelf de rol van opdrachtgever overnemen en op zoek gaan naar partijen of consumenten die hen helpen met (een deel van) de financiering, is voor een selecte groep marktpartijen zeker interessant. Grofweg één op de twintig ondervraagde bedrijven heeft hier wel oren naar. Ongeveer eenvijfde denkt dat het in enige mate mogelijk moet zijn om via crowdfunding zelf opdrachten binnen te halen. In de praktijk is het nu nog het meest gangbaar dat een ontwikkelaar initiatiefnemer is en faciliteert door middel van startkapitaal en/of het proces begeleid. Voor andere partijen lijkt deze stap echter in eerste instantie nog wat moeilijk. Conclusie De bekendheid met de term crowdfunding is onder bouwende partijen momenteel laag. Dat is niet zo gek, gezien de nieuwigheid van deze financieringsvorm. Deze onbekendheid zou een drempel kunnen vormen voor de verdere uitrol van crowdfunding in de bouw. Veel bedrijven die hier nu geen toekomst in zien, zeggen immers dat dit komt omdat het niet bij de organisatie of het werk past. Desondanks is gemiddeld toch al zo n 4% van de marktpartijen betrokken geweest bij crowdfunding.
De afgelopen jaren stonden vooral in het teken van pionieren, ervaring opdoen en op zoek gaan naar alternatieve financieringsmethoden waarmee bouwprojecten toch doorgang kunnen vinden. Op basis van de ontwikkeling sinds 2010 mag worden verwacht dat crowdfunding ook de komende jaren zal groeien. Maar de praktijk zal uitwijzen hoe groot deze groei zal zijn. Het is bovendien momenteel moeilijk om te bepalen wat de meest geschikte vorm voor bouwpartijen en projecten is of zal worden. Op basis van de geschetste verwachtingen van marktpartijen, zal crowdfunding met zowel consumenten als bouwbedrijven zelf als geldschieters in de nabije toekomst waarschijnlijk nog niet in het leeuwendeel van de projecten plaatsvinden. Maar men ziet tegelijkertijd in dat deze vorm van financiering nog niet uitgegroeid is en wel degelijk kansen biedt. Hoe de groei uiteindelijk zal verlopen, is sterk afhankelijk van diverse variabelen, waaronder het succes van de eerste projecten, de bereidwilligheid van consumenten en het verdere verloop van de economie. Inspelen op crowdfunding Om succesvol in te spelen op de crowdfundingtrend zijn een aantal zaken van groot belang. Vastgoedprojecten waarin crowdfunding een rol speelt brengen nieuwe spelers met zich mee, vaak participanten zonder bouwervaring. Hier zal de communicatie op moeten worden afgestemd. Ook neemt het belang van belang van begeleidende experts in een project toe. Daarbij geldt ook dat het vaak om consumenten gaat die anders zoeken en vinden dan bouwprofessionals De invloed van nieuwe beslissers verschilt nog sterk per praktijkcase. Dit geldt ook voor het moment waarop zij beslissen over materiaalgebruik, al zal dit waarschijnlijk vaak al in een vroeg stadium zijn. De toetreding van niet-professionals en een toenemend belang van de voorfase biedt kansen voor vroeg meedenkende, vakkundige en begeleidende marktpartijen. Bij crowdfunding ondersteunt een groep mensen een project. De praktijk leert dat dit veel verder gaat dan een financiële bijdrage. Binding met het doel en het gevoel samen een maatschappelijke bijdrage te leveren speelt vaak een rol. Inzicht in trends en ontwikkelingen wordt dus nog belangrijker. Momenteel is duurzaamheid (breder: een gezonde leefomgeving) een belangrijke aanjager binnen crowdfundingprojecten. MVO is bij crowdfunding een license to deliver, een goede propositie is essentieel om op te vallen tussen de andere partijen die dit aspect claimen. De BouwKennisKwartaalVisie Q3 2013 heeft crowdfunding als thema. Hierbij wordt er specifiek ingegaan op de kansen van crowdfunding voor de bouwmaterialenfabrikant.