Middellandse Zee geo-strategische aspecten Atlantische Onderwijsconferentie Utrecht, 17 februari 2010 Wouter van Straten, KTZ
1. Wat is de Middellandse Zee, strategisch gezien? 2. Welke spanningsgebieden zijn er nu, februari 2010? 2
Middellandse Zee: zeestraat tussen de continenten (1) handels routes rond 1500 Zeestraat... 3
Middellandse Zee: zeestraat tussen de continenten (2) 7000 civiele schepen en route koopvaardij off shore industrie visserij passagiers en pleziervaart daarnaast veel navy havens... waar? betrouwbare infra? Strategisch belang?... 4
Strategisch belang?... 5
Middellandse Zee: zeestraat tussen de continenten (3) Indicatie van het strategisch belang: overigens moet Carthago verwoest worden (Cato, 150 BC) veel gevechten om controle over de drie ingangen Gibraltar, Dardanellen en Bosporus, Suezkanaal (vb:... Gallipoli) presentie superpowers in Koude Oorlog SU: grote vloot permanente aanwezigheid USNavy: 6e vloot Nato: Standing Naval Force Mediterranean Sea conferenties kuststaten; N/Z-vraagstuk en als het dan zo belangrijk is, is dan ook het hebben van vaste grond met een vlootbasis ergens belangrijk voor? >>> VB: kwestie Cyprus Actueel... 6
Trafalgar, 21 okt 1805 UK (domineert de handel op zee) tegen Fr+Sp (Napoleon, sterk op land maar wil handel in Carib). Resultaat: Britt rules etc etc 7
enkele actuele zaken 1. Libanon + Syrië <-> Israël 2. Cyprus; UNFICYP sedert 1964 3. Turkije in EU? 4. doorvaart Bosporus (Montreux 1936) 5. permanente aanwezigheid Navy 6. UNCLOS-III aanpassing 7. Gibraltar, Ceuta + Melilla van wie zijn die steden? 8. migratie Afrika >> EU 9. overbevissing 10.milieuvervuiling 8
WW-1 Gallipoli 1915 Eng-Fr overmacht doorvaart en landingen mislukken bloedbad Turkse overwinning 9
vlootmanoeuvre zeemijnen / prijsschieten vanaf de wal slecht welkom 10
W-beach 11
V - de zee kleurde rood van bloed 12
voortgang Anzac beach 13
invasie en verdediging WW-I : loopgraven bittere gevechten 14
helden en mythen 15
reiziger, houd halt!... 16
Cyprus strategische ligging aan eind of begin van handelsroute daardoor vaak veroveringen verreweg langste tijd in Byzantijnse, Ottomaanse handen vanaf 1878 Brits bestuur, agv WW-I Br Kroonkolonie oplaaiende gevechten in 1963..UNFICYP 1964 Gr-Cy streven aansluiting met Gr na 1974 inval Tu op Cy patstelling... en Tu in EU??? 17
anno 2010 is de kwestie Cyprus nog steeds actueel Turkije welkom in EU? 18
hoever terugkijken?... en door welke bril? en... Wat vindt u? Wilt u ook Turkije in de EU? 19
Montreux 1936: vreedzame doorvaart Bosporus en Dardanellen (1) belangen & doelstellingen Algemeen: vrije doorgang voor de handelvaart navy: ik mag er wel door en jij niet Spelers (originele inzet in 1923): Turkije: baas in eigen zeestraat; vrede met de buren UK+Fr: toegang tot Zwarte Zee, maar geen SovetNavy in Med; maak van Tu een vriend tegen Hitler Sovjet Unie: paranoïde, geen andere navy in mijn Zwarte Zee 20
Montreux 1936: vreedzame doorvaart Bosporus en Dardanellen (2) inhoud van het verdrag handelsvaart blijft in vredestijd ongemoeid sterk beperkte doorgang voor oorlogsschepen in tonnage, kaliber van kanons en aantal eenheden van niet-kuststaten slechts drie weken in ZwZee aanmelden 10 dagen voor doorvaart geen doorgang voor vliegdekschepen geen doorvaart voor subs (alleen voor onderhoud) overvliegen eveneens met restricties speciaal regime voor kuststaten Zwarte Zee 21
Montreux 1936: vreedzame doorvaart Bosporus en Dardanellen (3) impact WW-II: ZwZee blijft buiten WW-II Koude Oorlog: SU kan geen plotselinge vlootopbouw in Midd Zee maken SU haalt subs uit Murmansk / Leningrad SU kan niet maritiem bedreigd worden vanuit ZwZee Navo (USN 6e Fleet + Stanavformed) sterk in Midd Zee; af en toe tripjes naar ZwZee van kleine eskaders Tu is defacto Navo s zuidflank anno 2010 US+Ru tegen Iraanse missiles? Obama wil Aegis in ZwZee (2008); Putin akkoord 22
aanpassing UNCLOS-III Probleem: hoe vrij is de vrije zee? Grotius: van niemand dus iedereen doet maar wat hem uitkomt. leegvissen van oceanen en Midd.Zee olie (NB: vlag van Putin op de Noordpool!) vervuiling regulering handelsvaart piraterij NB: dit is een kwestie van internationaal recht, geen militair probleem! 23
Vragen? wouter.van.straten@xs4all.nl